تاریخ نگاری محلی مدینه: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی از مؤلّفان همچون [[نورالدین سمهودی]] (د. 911ق.) و [[فهیم شلتوت]]، نخستینِ این تواریخ را [[اخبار المدینه (ابن زباله)|اخبار المدینه ابن زباله]] (زنده در 199ق.) دانسته‌اند.<ref>سمهودی، ج2، ص65؛ ابن شبّه، بی‌تا، «ل»</ref> این اثر، امروزه متنی مفقود به شمار می‌آید؛ اما نقل قول‌های متعددی از آن در منابع دوره‌های بعدی،به ویژه در وفاء الوفای سمهودی، به جای مانده است.

با این حال [[حَمَد الجاسر]]، نخستین متن نگاشته‌شده در تاریخ مدینه را از [[عبدالعزیز ابن عمران مَدَنی]] دانسته که گزارش‌های تاریخی فراوانی درباره [[مدینه]] منوّره از وی به واسطه شاگردش، [[ابوغسّان محمد بن یحیی مدنی]] (زنده در 190ق.)، روایت شده است.<ref>الجاسر، ص 98-100</ref>  اما [[یاسر احمد نور]]، نخستین اثر در این موضوع را از ابوغسّان مدنی دانسته است که مورخان بعدی، به ویژه [[ابن شبه|ابن شبّه]]، گزارش‌های تاریخی فراوانی را از وی روایت کرده‌اند.<ref>نور، ص 189-203</ref>  

تاریخ محلی دیگر مدینه، کتاب [[اخبار المدینه (ابن شبه)|اخبار المدینه ابن شَبَّه]] بصری (د. 262ق.) است که از میان تواریخ محلی مدینه در سده‌های نخست، تنها متنی است که امروزه نسخه‌ای خطی از آن موجود است؛ هرچند این نسخه حاوی متن کامل کتاب نیست. منبع بعدی، [[اخبار المدینه یحیی بن حسن علوی مدنی]] (د. 277ق.) است که این اثر نیز امروزه متنی مفقود به شمار می‌آید؛ اما نقل قول‌های فراوانی از آن در منابع دوره‌های بعدی، به ویژه وفاء الوفای سمهودی، باقی مانده است.

افزون بر این، اشاره‌هایی به وجود تاریخ‌های دیگری برای [[مدینه]] از همین [[اخبار المدینه مدائنی]] (د. 225ق.)، [[اخبار المدینه زبیر بن بکار|اخبار المدینه زبیر بن بکّار]] (د. 256) <ref>دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج2، ص49ـ53 و 58ـ62</ref> و کتاب [[المدینه وأخبارها]] اثر [[عبدالله بن ابی‌سعد وراق|عبدالله بن ابی‌سعد ورّاق]] (د. 274ق.) <ref>ندیم، ج1-2، ص335</ref> ـ وجود دارد که در منابع تاریخی دوره‌های بعد، نقل قول‌های بسیار کمتری از آنها به چشم می‌خورد.