رکن حجرالاسود: تفاوت میان نسخه‌ها

رکن حجر الاسود، از [[ارکان کعبه]] و رکن آغاز [[طواف]] است. ساختمان [[بیت‌الله|کعبه]] به شکل مربع مستطيل و داراي چهار ضلع است که هر ضلع آن را [[رکن کعبه]] مي­‌نامند. رکن حجرالاسود که در جنوب شرقي کعبه واقع شده، نقطه شروع [[طواف]] است<ref>اخبار مکه، الازرقی ج1، ص65؛ التاریخ القویم، ج3، ص236؛ رحلة ابن جبير، ص 53</ref>و در ارتفاع يک و نيم متري آن، [[حجر الاسود|حجرالاسود]] قرار دارد؛<ref>التاریخ القویم، ج3، ص236؛ مرآه الحرمين، ج1، ص264</ref> از اين رو به رکن حجرالاسود يا [[رکن الاسود]] مشهور گرديده است. برخي، از آن  با نام [[رکن شرقي]] ياد کرده‌­اند.<ref>رحله ابن جبير، ص53</ref> گاه به هر دو رکن حجرالاسود و [[رکن یمانی]]، به سبب واقع بودن در سمت اهل [[یمن|يمن]]، رکن يماني گفته شده است.<ref>صبح الاعشی، ج4، ص258</ref>واژه رکن به وفور به [[حجر الاسود|حجرالاسود]]، اطلاق مي­‌گردد و در بسياري از کاربردها، منظور از رکن همان [[حجر الاسود]] است.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص134؛ التاریخ القویم، ج3، ص236؛ نک: آثار البلاد و اخبار العباد، ص118</ref>

شهرت رکن حجرالاسود بيشتر از ديگر [[ارکان کعبه]] است. اين رکن نزديک‌ترين رکن به درب ورودي [[بیت‌الله|کعبه]] است و روبروي [[زمزم|چاه زمزم]] قرار دارد و در مقابل رکن حجر الاسود، کوه معروف [[کوه ابوقبیس|ابوقُبيس]] واقع شده است.<ref>احسن التقاسیم، ص72</ref>

فاصله رکن حجر اسود تا [[رکن عراقی|رکن عراقي]]، ۱۱٫۶۸ متر و تا رکن يماني  بيش از 10متر است.<ref>اثارة الترغیب، ج1، ص227؛ الاعلاق النفیسه، ص30</ref>رکن حجر الاسود سمت قبله مناطق جنوبي [[حجاز]]  و کشورهاي استراليا، هند و چين است که در محاذات اين رکن­ واقع­‌اند.<ref>مرآه الحرمين، ج1، ص264</ref>

پيش از اسلام زائران [[طواف]] خود را از کنار بت [[اساف|اُساف]] و با [[استلام]] آن آغاز مي­‌کردند پس از آن [[حجر الاسود|حجرالاسود]] را [[استلام]] كرده، سپس [[بیت‌الله|كعبه]] را در سمت راست خود قرار داده، به [[طواف]] مى‏‌پرداختند و بعد از اتمام [[هفت شوط]]، بار ديگر ركن‏ حجر و سپس بت [[نائله]] را [[استلام]] مى‏‌كردند.<ref>تاريخ مکه، ص39</ref>

پس از ظهور [[اسلام]]، [[پيامبر(ص)|پيامبر اکرم(ص)]] رکن حجر الاسود را به همراه [[رکن یمانی|رکن يماني]] مورد توجه قرار داد و اصحاب خود را به رعايت احترام آن و انجام آداب و اعمال خاص آن توصيه کرد و [[استلام]] آن را سبب بخشش گناهان مي‌­دانست.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص127؛ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص331؛ اثارة الترغیب، ج1، ص258</ref>از اين رو [[استلام]] رکن در هر دور از [[طواف]] با اين قيد که موجب زحمت [[طواف|طواف کنندگان]] نشود، از آداب طواف بود و حضرت خود همواره به استلام با دست راست و سپس بوسيدن رکن حجر و يا دست خود مقيد بود.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص117؛ تهنئه اهل الاسلام بتجدید بیت الله الحرام، ص 22؛ التاريخ القويم، ج‏3، ص256</ref> در روايتى از [[امام باقر (ع)]] نقل شده است كه [[پيامبر(ص)]] دو [[رکن یمانی|ركن يمانى]] و اسود را استلام مى‏‌كرد و آنها را مى‌‏بوسيد و صورتش را بر آنها مى‌‏نهاد.<ref>الكافى، ج 4، ص 408</ref>صحابه نيز به [[استلام]] رکن اهتمام داشتند.<ref>اخبار مکه، الازرقی ج1، ص332 - 339؛ اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص144؛ التاريخ القويم، ج‏3، ص256</ref>بر اين اساس در برخي منابع [[اهل سنت]]، استلام رکن حجر الاسود مستحب دانسته شده است.<ref>التاريخ القويم، ج‏3، ص 255</ref> نيز شماري از  فقيهان [[شيعه]] بااستناد به روايات، [[استلام]] رکن حجر الاسود و ديگر ارکان را مستحب شمرده‌اند.<ref>الاستبصار، ج2، ص216؛ مصباح المتهجد، ص681؛ السرائر، ج1، ص572</ref>

[[استلام]] رکن تنها در [[طواف]] انجام نمي­‌شد، بلکه صحابه و بزرگان ديني در هر فرصت نسبت به استلام رکن اقدام مي­‌کردند؛ استلام پس از نماز جماعت توسط امامان [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] و [[استلام]] در هر بار ورود به مسجد از جمله گزارش‌هاي منابع است.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص130 - 134؛ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص334-335</ref>مسلمانان به تأسي از پيامبر پس از استلام رکن دستان خود را مي بوسيدند.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص157 - 159؛ اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص334</ref>شماري از فقيهان [[شيعه]] به استحباب و برتري استقبال رکن حجرالاسود به هنگام نماز ‌گزاردن درون [[بیت‌الله|کعبه]] فتوا داده‌اند.<ref>من لا يحضره الفقيه، ج1، ص274؛ الحدائق الناضره، ج6، ص381؛ رياض المسائل، ج3، ص116</ref>

به رغم وجود روايات و دلالت سيره نبوي در انجام استلام رکن در حين [[طواف]]، کساني از [[صحابه پیامبر|صحابه]] در طواف خود، [[استلام]] رکن نمي‌کردند و تنها به گفتن [[تکبیر|تکبير]] قناعت مي کردند؛<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص147 – 148</ref>گاه نيز در زمان تکبير تنها دست خود را بلند مي‌کردند.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص148</ref>

به گزارش منابع، [[پيامبر(ص)]] ميان رکن حجر و [[رکن یمانی|رکن يماني]] دعاهايي را زمزمه و يا توصيه مي کرد: الّلهم ربّنا آتنا في الدنيا حسنة و في الآخرة حسنة و قنا عذاب النار و يا الّلهم إنّي أعوذ بك من الكفر و الفقر<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج1، ص145</ref> از جمله اين ادعيه است. همچنين دعاهاي متعددي از صحابه به نقل از پيامبر(ص) حين استلام رکن وارد شده است: بسم الله و الله اکبر، بسم اللّه و اللّه اكبر على ما هدانا اللّه، لا اله الا اللّه وحده لا شريك له، آمنت بالله و كفرت بالطاغوت<ref>اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص339</ref>‏ و باسم اللّه و اللّه أكبر إيمانا باللّه و تصديقا لإجابة محمد صلى اللّه عليه و سلم.<ref>التاريخ القويم، ج3، ص257</ref>

• '''آثار البلاد و اخبار العباد'''، زکريا بن محمد القزويني ، بيروت، دار صادر، 1998م.

• '''اثارة الترغيب و التشويق الي المساجد الثلاثة و البيت العتيق'''، محمد بن اسحاق الخوارزمي، تحقيق محمدحسين الذهبي، مکه المکرمه، مکتبه نزار مصطفي الباز، 1418ق.

• '''احسن التقاسيم في معرفة الاقاليم'''، محمد بن احمد المقدسي البشاری ، قاهره، مکتبه مدبولي، 1411ق.  

• '''اخبار مکة في قديم الدهر و حديثه'''، محمد بن اسحق الفاکهي ، تحقيق عبدالملک بن عبدالله بن ‌دهيش، مکه، مکتبة الاسدي، 1424ق.

• '''اخبار مکه و ما جاء فيها من الآثار'''، محمد بن عبدالله الازرقي ، تحقيق رشدي الصالح ملحس، بيروت، دار الاندلس، 1416ق.

• '''الاستبصار فيما اختلف من الاخبار'''، محمد بن حسن الطوسي (شيخ طوسي) ، تحقيق سيد حسن موسوي الخرسان، تهران، دارالکتب الاسلاميه، 1363ش.

• '''الاعلاق النفيسه'''، احمد بن عمر ابن رسته ، بيروت، دار صادر، 1892م.  

• '''التاريخ القويم لمکه و بيت الله الکريم'''، محمد طاهر الكردي المکي، تحقيق عبد الملک ابن دهيش، بيروت، دار الخضر، 1420ق.

• '''تاريخ مكه'''،  احمد السباعي، مکه المکرمه، مکتبة احياء التراث، 1420ق.  

• '''تهنيئه اهل الاسلام بتجديد بيت الله الحرام'''،  ابراهيم بن محمد بن عيسي ميموني، تحقيق مکتبه نزار مصطفي الباز، رياض، مکتبه نزار مصطفي الباز،1418ق.

• '''الحدائق الناضرة في احکام العترة الطاهره'''، يوسف بن احمد البحراني، تحقيق محمد تقي ايرواني و علي آخوندي، قم، انتشارات الاسلامي، 1363ش.

• '''رحلة ابن جبير'''، محمد بن احمد ابن جبير، بيروت، دار مكتبة الهلال، 1986م.

• '''رياض المسائل في بيان احکام الشرع بالدلائل'''،  سيد علي طباطبائي ، قم، انتشارات الاسلامي، 1412ق.  

• '''السرائر الحاوي لتحرير الفتاوي'''، محمد بن احمد ابن ادريس، قم، انتشارات الاسلامي ، 1410ق.

• '''صبح الاعشي في صناعة الانشاء'''،  احمد بن علي القلقشندي، تحقيق يوسف علي طويل، دمشق، دار الفكر،1987م.

• '''الکافي'''،  محمد بن يعقوب الکليني ، تحقيق علي‌اکبر غفاري، تهران، دار الکتب اسلاميه، 1363ش.  

• '''مرآة الحرمين'''، ابراهيم رفعت باشا، قاهره، مکتبه الثقافه الدينيه، بي‌تا.  

• '''مصباح المتهجد و سلاح المتعبد'''، محمد بن حسن الطوسي (شيخ طوسي) ، تصحيح اسماعيل انصاري زنجاني، اعداد علي اصغر مرواريد، بيروت، فقه الشيعه، 1411ق.

• '''من لا يحضره الفقيه'''،  محمد بن علي بن بابويه (شيخ صدوق) ، تحقيق علي اکبر غفاري، قم، انتشارات الاسلامي، 1404ق.