بازسازی مسجدالنبی (قایتبای): تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
عاطفه فتاحی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
عاطفه فتاحی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''بازسازی مسجدالنبی (قایتبای)'''، مهمترین اصلاحات مسجدالنبی پس از حریق در دوره قایتبای انجام گرفت. | '''بازسازی مسجدالنبی (قایتبای)'''، مهمترین اصلاحات [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] پس از حریق در دوره قایتبای انجام گرفت. | ||
بازسازی در دوره قایتبای به دو دوره قابل تقسیم است: قبل از حریق دوم مسجد و بعد از حریق دوم. | |||
مرحله قبل از حریق، با یک وقفه یکساله طی انجام کار مواجه شد و پس از این مدت کار اصلاحات از سرگرفته شد. | |||
مرحله بعد از حریق دوم، مربوط به آتش گرفتن مسجد در اثر صاعقه بود. | |||
مهمترین اقدامات این دوره: | |||
ساخت گنبد بزرگ برای مسجد که در مکان بالای [[روضه شریفه]] قرارداشت | |||
بازسازی و توسعه محرابی برای [[حنفیه]] و ساخت [[گنبد]] بر روی آن مکان | |||
در اثر بازسازی جدید، توسعهای در جهت شرقی مسجد صورت گرفت. | |||
سقف مسجد در این دوره با رنگ لاجوردی رنگآمیزی شد. | |||
==اقدامات قایتبای قبل از حریق دوم== | ==اقدامات قایتبای قبل از حریق دوم== | ||
بازسازی در این دوره، در سال 879ه/75-1474م، آغاز شد و تا سال 880ه ادامه یافت. سپس به مدت یک سال وقفه ایجاد شد و پس از آن در جمادی الاول 881ه، کار بازسازی از سر گرفته شد و در شوال 881 به اتمام رسید.<ref>مدینه منوره، ص 102</ref> | بازسازی در این دوره، در سال 879ه/75-1474م، آغاز شد و تا سال 880ه ادامه یافت. سپس به مدت یک سال وقفه ایجاد شد و پس از آن در جمادی الاول 881ه، کار بازسازی از سر گرفته شد و در شوال 881 به اتمام رسید.<ref>مدینه منوره، ص 102</ref> | ||
خط ۹: | خط ۲۷: | ||
===بازسازی طیسالهای (879-880ه)=== | ===بازسازی طیسالهای (879-880ه)=== | ||
* طاقهای مشرف بر صحن در جهت شرقی و سقف رواق تخریب شد. | * طاقهای مشرف بر [[صحن]] در جهت شرقی و سقف رواق تخریب شد. | ||
* ستونها از سرب ساخته شد | * ستونها از سرب ساخته شد | ||
* دیوار شرقی بعد از مأذنه شمال شرقی(سنجاریه) از اساس ویران و دوباره ساخته شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 141</ref><ref>مدینه منوره، ص 102</ref> | * دیوار شرقی بعد از مأذنه شمال شرقی(سنجاریه) از اساس ویران و دوباره ساخته شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 141</ref><ref>مدینه منوره، ص 102</ref> | ||
خط ۲۱: | خط ۳۹: | ||
* سقف روضه و بخشی از سقف غربی منبر ارتفاع بیشتری یافت: ساخت اول آن عبارت بود از پل های چوبی که سقف زیرین همسطح سرستونها روی آنها قرارداشت و سقف بالایی نیز متکی بر پلهای چوبی بود که بر ستونهای سنگی بالای سرستونها تکیه داشت. | * سقف روضه و بخشی از سقف غربی منبر ارتفاع بیشتری یافت: ساخت اول آن عبارت بود از پل های چوبی که سقف زیرین همسطح سرستونها روی آنها قرارداشت و سقف بالایی نیز متکی بر پلهای چوبی بود که بر ستونهای سنگی بالای سرستونها تکیه داشت. | ||
* پلهای چوبی به طاقهایی از آجر بدل شد،<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 141</ref> مانند طاقهای صحن. در نتیجه سقف این قسمت نسبت به قسمتهای سقف جناح جنوبی ارتفاع بیشتری یافت.<ref>مدینه منوره، ص 102</ref> | * پلهای چوبی به طاقهایی از آجر بدل شد،<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 141</ref> مانند طاقهای [[صحن]]. در نتیجه سقف این قسمت نسبت به قسمتهای سقف جناح جنوبی ارتفاع بیشتری یافت.<ref>مدینه منوره، ص 102</ref> | ||
* سقف پایینی رواق شرقی، شرق قبر نبوی بین باب جبرئیل و باب النساء و نیز سقف زیرین جلوی قبر نبوی در جهت جنوبی و نیز برخی اجزای سقف جناح شمالی مرمت شد. | * سقف پایینی رواق شرقی، شرق قبر نبوی بین باب جبرئیل و باب النساء و نیز سقف زیرین جلوی قبر نبوی در جهت جنوبی و نیز برخی اجزای سقف جناح شمالی مرمت شد. | ||
* در شعبان 881ه برخی دیوارها به منظور از بین بردن آثار حریق اول از داخل قبر نبوی ویران شد | * در شعبان 881ه برخی دیوارها به منظور از بین بردن آثار حریق اول از داخل قبر نبوی ویران شد | ||
خط ۲۷: | خط ۴۵: | ||
* سطح قبر از محیط خارجی اطراف 1/5 ذراع(0/75 متر)، و از سطح مسجد حدود 3 ذراع(1/5 متر) پایینتر قرار گرفت. | * سطح قبر از محیط خارجی اطراف 1/5 ذراع(0/75 متر)، و از سطح مسجد حدود 3 ذراع(1/5 متر) پایینتر قرار گرفت. | ||
* ساختن دیوارها در شعبان 881ه آغاز شد<ref>مدینه منوره، ص 103</ref> | * ساختن دیوارها در شعبان 881ه آغاز شد<ref>مدینه منوره، ص 103</ref> | ||
* بهجای سقف چوبی، گنبد داخلی ساخته شد که در ساختمان سنگ بازالت بهکار رفته بود و رأس آن از سنگ آهک ساخته شد. این بنا در شوال 881ه پایان یافت. این همان گنبدی است که از به قبه الزرقاء یاد شده است.<ref>وفاءالوفا، ج2، ص 157</ref> | * بهجای سقف چوبی، گنبد داخلی ساخته شد که در ساختمان سنگ بازالت بهکار رفته بود و رأس آن از سنگ آهک ساخته شد. این بنا در شوال 881ه پایان یافت. این همان گنبدی است که از به [[قبه الزرقاء]] یاد شده است.<ref>وفاءالوفا، ج2، ص 157</ref> | ||
سمهودی با تحقیق و دقت در غرقه نبوی، عنوان میکند سطح مقطع آن مستطیل بوده و با ایجاد یک طاق ضربی در بخشی از آن سعی شد تا مقطع گنبد مربع باشد. | سمهودی با تحقیق و دقت در غرقه نبوی، عنوان میکند سطح مقطع آن مستطیل بوده و با ایجاد یک طاق ضربی در بخشی از آن سعی شد تا مقطع گنبد مربع باشد. | ||
در این زمان، مرمر حجره نبوی با استفاده از مرمر سفید و سرخ بازسازی شد. همچنین مرمر قبله و ردیف بالای آن و نیز مقصوره چوبی اطراف قبر نبوی، بازسازی شد.<ref>مدینه منوره، ص 103</ref> | در این زمان، مرمر حجره نبوی با استفاده از مرمر سفید و سرخ بازسازی شد. همچنین مرمر قبله و ردیف بالای آن و نیز [[ضریح|مقصوره]] چوبی اطراف قبر نبوی، بازسازی شد.<ref>مدینه منوره، ص 103</ref> | ||
==اقدامات قایتبای بعد از حریق دوم== | ==اقدامات قایتبای بعد از حریق دوم== | ||
خط ۴۹: | خط ۶۷: | ||
====دیوارها==== | ====دیوارها==== | ||
دیوار خارجی از باب | دیوار خارجی از [[باب جبرئیل]]، در جهت شرقی تا [[باب الرحمه (ابهامزدایی)|باب الرحمه]] در جهت غربی منهدم شد و دوباره دیوار و [[گلدسته|مأذنه]] ساخته شد. | ||
ارتفاع دیوار نسبت به گذشته بیشتر شد.<ref>مدینه منوره، ص104</ref> | ارتفاع دیوار نسبت به گذشته بیشتر شد.<ref>مدینه منوره، ص104</ref> | ||
خط ۶۰: | خط ۷۸: | ||
=====گنبد محراب===== | =====گنبد محراب===== | ||
این گنبد با پوشاندن دریچه بالای محراب دیوار جنوبی ایجاد شد. | این گنبد با پوشاندن دریچه بالای [[محراب]] دیوار جنوبی ایجاد شد. | ||
بدین نحو، ستونی بر ستونهای حامل گنبد اضافه شد و ستون جلوی محراب، در وسط خراب شد.<ref>مدینه منوره، ص 104</ref> | بدین نحو، ستونی بر ستونهای حامل گنبد اضافه شد و ستون جلوی محراب، در وسط خراب شد.<ref>مدینه منوره، ص 104</ref> | ||
خط ۶۶: | خط ۸۴: | ||
=====گنبد خضرا===== | =====گنبد خضرا===== | ||
پس از حریق دوم، گنبد بزرگی موازی حجره شریفه، ساخته شد. این گنبد از آجر ساخته و جایگزین قبه الزرقاء شد.<ref>وفائالوفا، ص 640</ref> | پس از حریق دوم، گنبد بزرگی موازی حجره شریفه، ساخته شد. این گنبد از آجر ساخته و جایگزین [[قبه الزرقاء]] شد.<ref>وفائالوفا، ص 640</ref> که این گنبد جدید [[قبه الخضراء]] نام داشت. | ||
در سالهای 2-891ه.ق گنبد بالای قبر پس از بازسازی مجدد دچار فرسودگی شد و این گنبد تخریب و دوباره ساخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 106</ref> | در سالهای 2-891ه.ق گنبد بالای قبر پس از بازسازی مجدد دچار فرسودگی شد و این گنبد تخریب و دوباره ساخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 106</ref> | ||
خط ۷۴: | خط ۹۲: | ||
در اطراف گنبد خضرا ، بر سقف مسجد، سه گنبد دیگر نیز ایجاد شد.<ref>مدینه منوره، ص 104</ref> | در اطراف گنبد خضرا ، بر سقف مسجد، سه گنبد دیگر نیز ایجاد شد.<ref>مدینه منوره، ص 104</ref> | ||
دو گنبد نیز مقابل باب السلام در داخل مسجد ساخته شد و باب السلام با مرمر سفید پوشیده شد.<ref>مدینه منوره، ص 104</ref> | دو گنبد نیز مقابل باب السلام در داخل مسجد ساخته شد و [[باب السلام (ابهامزدایی)|باب السلام]] با مرمر سفید پوشیده شد.<ref>مدینه منوره، ص 104</ref> | ||
====گسترش فضای مسجد==== | ====گسترش فضای مسجد==== | ||
در بازسازی این زمان و قرار گرفتن گنبد بزرگ برای مسجد، و تغییراتی که در ستونهای نگهدارنده گنبد ایجاد شد؛ فضای میان دیوار خارجی شرقی و بناهای نوساز، تنگ شد و لازمه آن ایجاد فضای به سمت عرض دیوار سابق بود<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 145</ref>.<ref>وفاءالوفا، ج2، ص 159</ref> در این افزایش مساحت دیوار شرقی تخریب و به سمت باب جبرئیل توسعه یافت، اما باب جبرئیل تغییری نیافت بر جای خود ماند.<ref>وفاءالوفا، ج2، ص 159</ref> | در بازسازی این زمان و قرار گرفتن گنبد بزرگ برای مسجد، و تغییراتی که در ستونهای نگهدارنده گنبد ایجاد شد؛ فضای میان دیوار خارجی شرقی و بناهای نوساز، تنگ شد و لازمه آن ایجاد فضای به سمت عرض دیوار سابق بود<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 145</ref>.<ref>وفاءالوفا، ج2، ص 159</ref> در این افزایش مساحت دیوار شرقی تخریب و به سمت [[باب جبرئیل]] توسعه یافت، اما باب جبرئیل تغییری نیافت بر جای خود ماند.<ref>وفاءالوفا، ج2، ص 159</ref> | ||
این افزایش مساحت در حدود 120 متر مربع، ذکر شدهاست.<ref>المسجد النبوی عبرالتاریخ، ص 152</ref> | این افزایش مساحت در حدود 120 متر مربع، ذکر شدهاست.<ref>المسجد النبوی عبرالتاریخ، ص 152</ref> | ||
خط ۹۲: | خط ۱۱۰: | ||
====محراب==== | ====محراب==== | ||
در سال 888ه.ق محرابی در جایگاه نماز پیامبر ساخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 104</ref> | در سال 888ه.ق محرابی در جایگاه نماز [[پیامبر]] ساخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 104</ref> | ||
محراب دیوار جنوبی که در زمان اشرف اینال ساخته شده بود( مکان محراب عثمانی در زمان سلیمان قانونی)<ref>مدینه منوره، ص 102</ref> توسعه یافت<ref>مدینه منوره، ص 104</ref> و با مرمر رنگارنگ پوشیده شد.<ref>مدینه منوره، ص 105</ref> | محراب دیوار جنوبی که در زمان [[بازسازی مسجدالنبی (ممالیک برجی)|اشرف اینال]] ساخته شده بود( مکان محراب عثمانی در زمان [[بازسازی مسجدالنبی (سلیمان قانونی)|سلیمان قانونی]])<ref>مدینه منوره، ص 102</ref> توسعه یافت<ref>مدینه منوره، ص 104</ref> و با مرمر رنگارنگ پوشیده شد.<ref>مدینه منوره، ص 105</ref> | ||
====مقصوره==== | ====مقصوره==== | ||
مقصوره با پنجره هایی از مس در سال 888ه.ق ساخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 105</ref> این مقصوره، مانند مقصوره زمان بیبرس گرداگرد مقبره نبوی و بیت فاطمه(س)، گزارده شد.<ref>وفاءالوفا، ج2، ص 159</ref> این مقصوره، 4 در داشت: | مقصوره با پنجره هایی از مس در سال 888ه.ق ساخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 105</ref> این مقصوره، مانند مقصوره زمان [[بیبرس بندقداری|بیبرس]] گرداگرد مقبره نبوی و [[بیت فاطمه(س)]]، گزارده شد.<ref>وفاءالوفا، ج2، ص 159</ref> این مقصوره، 4 در داشت: | ||
* دری در غرب روضه شریفه که باب الوفود یا بابالرحمه نام داشت و در جنوب این در شباک(پنجره) توبه قرارداشت. | * دری در غرب روضه شریفه که باب الوفود یا بابالرحمه نام داشت و در جنوب این در شباک(پنجره) توبه قرارداشت. | ||
* دری که در جنوب روضه شریفه قرار داشت | * دری که در جنوب روضه شریفه قرار داشت | ||
* دری در شرق روضه شریفه قرارداشت، که مردم از آن داخل میشدند | * دری در شرق روضه شریفه قرارداشت، که مردم از آن داخل میشدند | ||
* دری در شمال روضه شریفه قرار داشت، موسوم به باب الاغوات، که برای ورود اغوات(خدام حرم) بود.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 346-347</ref> | * دری در شمال [[روضه شریفه]] قرار داشت، موسوم به باب الاغوات، که برای ورود اغوات(خدام حرم) بود.<ref>عماره المسجد النبوی، ص 346-347</ref> | ||
====منبر و جایگاه==== | ====منبر و جایگاه==== | ||
در همین سال منبر و دکهای(جایگاه) از مرمر ساخته شد. یکی از جایگاهها در رواقهای شرقی بین باب النسا و آخر مسجد نهاده شد و جایگاه دیگر در رواقهای غربی بین باب الرحمه و آخر مسجد قرار گرفت.<ref>مدینه منوره، ص 105</ref> | در همین سال منبر و دکهای(جایگاه) از مرمر ساخته شد. یکی از جایگاهها در رواقهای شرقی بین [[باب النساء|باب النسا]] و آخر مسجد نهاده شد و جایگاه دیگر در رواقهای غربی بین باب الرحمه و آخر مسجد قرار گرفت.<ref>مدینه منوره، ص 105</ref> | ||
====مسدود شدن راه ورودی مسجد از خارج آن به سمت دیوار جنوبی==== | ====مسدود شدن راه ورودی مسجد از خارج آن به سمت دیوار جنوبی==== | ||
راهی که از خارج مسجد مقابل خوخه عمر( خوخه ابوبکر) به رواق دوم از جهت دیوار جنوبی(طاق ضربی پایین مسجد) میرسید در ذیقعده 888ه.ق بسته شد.<ref>مدینه منوره، ص 106</ref> | راهی که از خارج مسجد مقابل [[خوخه ابوبکر|خوخه عمر]]( [[خوخه ابوبکر]]) به رواق دوم از جهت دیوار جنوبی(طاق ضربی پایین مسجد) میرسید در ذیقعده 888ه.ق بسته شد.<ref>مدینه منوره، ص 106</ref> | ||
====دیوار حجره نبوی==== | ====دیوار حجره نبوی==== | ||
خط ۱۲۹: | خط ۱۴۷: | ||
====مناره باب الرحمه==== | ====مناره باب الرحمه==== | ||
قایتبای در جوار دیوار غربی، مأذنه کوچکی نیز ساخت. این مأذنه پس از آن به مأذنه باب الرحمه شناخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 106</ref> | قایتبای در جوار دیوار غربی، مأذنه کوچکی نیز ساخت. این مأذنه پس از آن به مأذنه [[باب الرحمه (ابهامزدایی)|باب الرحمه]] شناخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 106</ref> | ||
====مناره جنوب شرقی==== | ====مناره جنوب شرقی==== | ||
خط ۱۳۹: | خط ۱۵۷: | ||
====توصیف مناره==== | ====توصیف مناره==== | ||
در مأذنه قایتبای، مظاهر معماری مملوکی بحری و جرکسی و نیز بخشی از شاخصههای معماری ایوبی قابل مشاهدهاست. | در مأذنه قایتبای، مظاهر معماری مملوکی بحری و جرکسی و نیز بخشی از شاخصههای معماری [[ایوبیان|ایوبی]] قابل مشاهدهاست. | ||
مأذنه از چهار طبقه تشکیل شده، طبقه زیرین دارای قطع مربع و مرتفع است که به سه ردیف مقرنس ختم میشود و بالای آن شرفهای وجود دارد. | مأذنه از چهار طبقه تشکیل شده، طبقه زیرین دارای قطع مربع و مرتفع است که به سه ردیف مقرنس ختم میشود و بالای آن شرفهای وجود دارد. | ||
خط ۱۵۳: | خط ۱۷۱: | ||
مأذنه به سپری منتهی میشود که بالای آن کلاه خودی قراردارد و بر سر آن فانوسی واقع شده است.<ref>مدینه منوره، ص 108</ref> کلاه خود بالای سپر از مشخصات معماری ایوبی است.<ref>مدینه منوره، ص 109</ref> | مأذنه به سپری منتهی میشود که بالای آن کلاه خودی قراردارد و بر سر آن فانوسی واقع شده است.<ref>مدینه منوره، ص 108</ref> کلاه خود بالای سپر از مشخصات معماری ایوبی است.<ref>مدینه منوره، ص 109</ref> | ||
اصول این نوع معماری در مأذنه مصری دیده میشود. جزء زیرین مربع و بالاتر از سقف مسجد است.<ref>مدینه منوره، ص 108</ref> | اصول این نوع معماری در مأذنه [[مصر|مصری]] دیده میشود. جزء زیرین مربع و بالاتر از سقف مسجد است.<ref>مدینه منوره، ص 108</ref> | ||
===اصلاحات پایانی=== | ===اصلاحات پایانی=== |