بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
| مساله = ۱۰۲۰ | | مساله = ۱۰۲۰ | ||
| واجب است بر کسی که [[حج تمتع]] به جا می‌آورد، ذبح یک [[هدی]]؛ یعنی یک شتر یا یک گاو یا یک گوسفند و شتر افضل است و پس از آن گاو بهتر است.{{توضیح مساله|۱۰۲۰| | | واجب است بر کسی که [[حج تمتع]] به جا می‌آورد، ذبح یک [[هدی]]؛ یعنی یک شتر یا یک گاو یا یک گوسفند و شتر افضل است و پس از آن گاو بهتر است.{{توضیح مساله|۱۰۲۰| | ||
* آیت‌الله خامنه‌ای: کسی که حج تمتع به جا می‌آورد، باید یکی از چهارپایان سه‌گانه، یعنی شتر یا گاو یا گوسفند یا بز را قربانی کند، تفاوتی ندارد که قربانی نر باشد یا ماده و بهتر آن است که شتر باشد، اما غیر از چهارپایان مذکور، قربانی کردن سایر حیوانات کفایت نمی‌کند. | * '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' کسی که حج تمتع به جا می‌آورد، باید یکی از چهارپایان سه‌گانه، یعنی شتر یا گاو یا گوسفند یا بز را قربانی کند، تفاوتی ندارد که قربانی نر باشد یا ماده و بهتر آن است که شتر باشد، اما غیر از چهارپایان مذکور، قربانی کردن سایر حیوانات کفایت نمی‌کند. | ||
* آیت‌الله سبحانی: ذبح شتر از فضیلت بیشتری برخوردار است و پس از آن گاو و در آخر گوسفند و در میان اقسام گوسفند، قوچ و بره نر افضل است و در مرتبه بعد بز نر و در صورتی که اینها یافت نشود میش ثواب بیشتری دارد تا بز ماده. | * '''آیت‌الله سبحانی:''' ذبح شتر از فضیلت بیشتری برخوردار است و پس از آن گاو و در آخر گوسفند و در میان اقسام گوسفند، قوچ و بره نر افضل است و در مرتبه بعد بز نر و در صورتی که اینها یافت نشود میش ثواب بیشتری دارد تا بز ماده. | ||
}} | }} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۰}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۲۰}} | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
{{فتاوی حج | {{فتاوی حج | ||
| مساله = ۱۰۲۵ | | مساله = ۱۰۲۵ | ||
| گاومیش در ذبح واجب، کافی | | گاومیش در ذبح واجب، کافی است،{{توضیح مساله|۱۰۲۵| | ||
* | * '''آیت‌الله خویی، آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرض این فرع نشده‌اند.}} لکن گفته‌اند کراهت دارد. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۵}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۲۵}} | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
| کفایت نمی‌کند{{توضیح مساله|۱۰۲۱| | | کفایت نمی‌کند{{توضیح مساله|۱۰۲۱| | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب}} برای چند نفر به شرکت، یک هدی در حال اختیار، بلکه در حال ضرورت نیز محل اشکال است و احتیاط واجب جمع بین شرکت در ذبح و [[روزه]] است که ذکر می‌شود.{{توضیح مساله|۱۰۲۱| | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' بلکه در حال ضرورت نیز کفایت نمی‌کند و باید به جای آن روزه بگیرند. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' هر فردی باید مستقلاً گوسفندی را قربانی کند و قربانی یک گوسفند برای دو نفر صحیح نیست بنابراین هرگاه دو نفر فقط توانایی خرید یک گوسفند داشته باشند باید به جای قربانی روزه بگیرند مگر اینکه یکی از دو نفر پول خود را به دیگری ببخشد یا قرض دهد تا او قربانی کند و خود روزه بگیرد این کار جایز است. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی:''' در صورت ضرورت مثل اینکه جز یک قربانی پیدا نشود و به واسطه بهای زیادی که مالک آن معین کرده هر یک نتوانند آن را بخرند یا اگر بیشتر از یک قربانی پیدا شود به واسطه گرانی قیمت نتوانند خریداری نمایند به طور شرکت خریداری نمایند و قربانی کنند و احتیاطاً بدل آن روزه بگیرند ولی اگر یک قربانی بیشتر پیدا نشود و هر یک بتوانند آن را خریداری نمایند هر کدام توانستند باید قربانی نمایند بنابراین اگر یک نفر قربانی داشته باشد نمی‌تواند دیگران را با خود شریک کند. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل:''' اگرچه بعید نیست در حال ضرورت یک هدی برای چند نفر به شراکت کفایت کند و در این صورت احتیاط مستحب جمع بین شراکت در هدی و روزه است.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۲}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۲۲}} | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
اول ـ آنکه اگر شتر باشد سن آن کمتر از پنج سال نباشد و داخل در شش سال شده باشد{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | اول ـ آنکه اگر شتر باشد سن آن کمتر از پنج سال نباشد و داخل در شش سال شده باشد{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* | * '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' بنا بر احتیاط واجب.}} و اگر گاو است بنا بر احتیاط واجب، کمتر از دو سال نباشد و داخل در سه سال شده باشد و همچنین در «بز» کمتر از سن گاو نباشد{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' گاو و بز یک ساله، کافی است و بنا بر احتیاط مستحب، دو ساله باشند. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' شتر باید داخل در شش سال و گاو و بز داخل در سه سال و گوسفند (بره و میش) وارد در دو سال شده باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل:''' اگر گاو داخل در سال دوم شده باشد کفایت می‌کند ولی بهتر است کمتر از دو سال نباشد و همچنین است اگر قربانی بز باشد و اگر میش باشد کمتر از یک سال هم کفایت می‌کند ولی احتیاط مستحب است که کمتر از یک سال نباشد.}}و در میش به احتیاط واجب کمتر از یک سال نباشد و داخل در سال دوم شده باشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: گوسفند بایستی هفت ماهش تمام و وارد ماه هشتم باشد و کمتر از آن کافی نیست و احتیاط این است که یک سالش تمام و در سال دوم داخل شده باشد. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' گوسفند بایستی هفت ماهش تمام و وارد ماه هشتم باشد و کمتر از آن کافی نیست و احتیاط این است که یک سالش تمام و در سال دوم داخل شده باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' میش شش ماهه، کافی است و بنا بر احتیاط مستحب یک ساله باشد.}} | ||
دوم ـ باید صحیح باشد، پس حیوان مریض کافی نیست{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | دوم ـ باید صحیح باشد، پس حیوان مریض کافی نیست{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط اولی این است که مریض نباشد. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' احوط اولی این است که مریض نباشد. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله صافی:''' حیوانی که مبتلا به مرضی است که گوشتش را فاسد کرده کافی نیست و مجرد کچلی حیوان، مانعی ندارد. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' حیوان مریض که گوشت آن فاسد و خوردن آن موجب بیماری می‌شود مجزی نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل:''' بنا بر احتیاط واجب باید صحیح باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله گلپایگانی، متعرض این حکم نشده‌اند.}}حتی مثل کچلی بنا بر احتیاط. | ||
سوم ـ باید خیلی پیر نباشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | سوم ـ باید خیلی پیر نباشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط اولی آن است که خیلی پیر نباشد یعنی مغز استخوانش آب نشده باشد. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' احوط اولی آن است که خیلی پیر نباشد یعنی مغز استخوانش آب نشده باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' بالا بودن سن قربانی مانع نیست آنچه مانع است این است که به خاطر شکستگی مغز استخوانش آب شده باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' به طوری که استخوانش پوک باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل، آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب.}} | ||
چهارم{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | چهارم{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' باید تام الاجزاء باشد پس کور و یک چشمی و لنگ و گوش بریده حتی اگر قلیلی از گوش بریده باشند و آنکه از شاخ اندرونی آن چیزی ناقص است مجزی نیست. | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: باید تام الاعضاء باشد پس کافی نیست کور (هرچند یک چشم باشد) و لنگ و گوش بریده و آنکه شاخ داخلش شکسته است و مانند آن. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' باید تام الاعضاء باشد پس کافی نیست کور (هرچند یک چشم باشد) و لنگ و گوش بریده و آنکه شاخ داخلش شکسته است و مانند آن. | ||
* | * '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' چهارم آنکه اعضا و اندام‌های آن، کامل باشد، بنابراین قربانی کردن حیوان ناقص، مانند حیوانی که اخته شده یا بیضه‌اش کشیده شده باشد، کافی نیست، اما اگر بیضه‌هایش کوفته شده و اخته نشده باشد، قربانی کردن آن کفایت می‌کند، و نیز قربانی کردن حیوان دم‌بریده و کور و شَل و گوش بریده و حیوانی که قسمت داخلی شاخ آن شکسته باشد، یا از ابتدا با یکی از این عیوب به دنیا آمده باشد، کافی نیست. بنابراین قربانی کردن حیوانی که فاقد یکی از اندام‌هایی باشد که در دیگر هم‌نوعان آن وجود دارد، به گونه‌ای که فقدان آن عضو یک نقص به شمار آید، کافی نیست. اما اگر بخش بیرونی شاخ آن (که مانند غلاف و پوشش بخش داخلی است) شکسته باشد، یا گوش آن شکافته یا سوراخ شده باشد، مانعی ندارد. | ||
* | *آیت‌الله زنجانی:''' باید تام الاجزاء و سالم باشد پس ناقص و معیوب، کافی نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' نباید قربانی لنگی‌اش آشکار، کور، لوچ، دم بریده، اخته شده، گوش بریده، و یا دست و پا شکسته باشد همچنین نباید ریشه شاخ آن شکسته باشد و سر شاخ شکسته باشد اشکال ندارد.}}-باید تام الأجزاء باشد و ناقص کافی نیست. پس اگر واضح باشد کوری یا لنگی آن بنا بر اقوی کافی نیست و اگر واضح نباشد به احتیاط واجب کافی نیست{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' رعایت این احتیاط مستحب است. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' لنگی مختصر عیب ندارد.}} و احتیاط واجب آن است که چشمش سفید نشده باشد و باید گوش بریده{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' اگر قسمتی از گوش حیوان بریده باشد، اشکال ندارد.}} و دم بریده و شاخ داخل آن شکسته یا بریده نباشد. | ||
پنجم ـ باید لاغر نباشد و اگر در گُرده او پیه باشد کافی است، و احتیاط آن است که آن را در عرف لاغر نگویند.{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | پنجم ـ باید لاغر نباشد و اگر در گُرده او پیه باشد کافی است، و احتیاط آن است که آن را در عرف لاغر نگویند.{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' باید لاغر نباشد و مشهور کفایت بودن پیه در گرده اوست و احوط آنست که علاوه بر این او را در عرف لاغر نگویند. | ||
* | * '''آیت‌الله خویی:''' باید عرفاً لاغر نباشد و پیه داشتن در گرده ملاک نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله مکارم:''' بر کلیه آن مقداری چربی باشد کافی است. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' نباید در عرف لاغر شمرده شود. | ||
* | *آیت‌الله سیستانی:''' معتبر است که قربانی عرفاً لاغر نباشد.}} | ||
ششم ـ باید «خصی» نباشد،{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ششم ـ باید «خصی» نباشد،{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله فاضل:''' بنا بر احوط قربانی نباید اَخته باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' با وجود حیوان سالم نباید قربانی از حیواناتی باشد که با شکافتن پوست، بیضه‌هایش را بیرون می‌آورند.}} یعنی باید خصیتین آن را بیرون نیاورده باشند. | ||
هفتم ـ باید بیضه آن را نکوبیده باشند به احتیاط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | هفتم ـ باید بیضه آن را نکوبیده باشند به احتیاط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت، آیت‌الله فاضل:''' این احتیاط مستحب است. | ||
*آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط و اولی آن است که بیضه آن را نکوبیده باشند. | *آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' احوط و اولی آن است که بیضه آن را نکوبیده باشند. | ||
* | *آیت‌الله خامنه‌ای:''' به ذیل شرط چهارم مراجعه شود. | ||
* | *آیت‌الله زنجانی:''' بنا بر احتیاط مستحب، بیضه آن را نتابیده و نکوبیده و نمالیده باشند. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' حیوانی که رگ‌های بیضه‌هایش را کوبیده باشند و بیضه‌هایش برجا باشد حتی با وجود حیوان فاقد این عیب، برای قربانی کافی است ولی در هر حال بهتر است با وجود حیوان سالم این نوع حیوان را نیز قربانی نکنند. | ||
* | * '''آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله مکارم:''' جایز است کشتن حیوانی که بیضه آن را کوبیده باشند.}} | ||
هشتم ـ باید در اصل خلقت بی‌دم نباشد به احتیاط واجب و اگر گوش یا شاخ در خلقت اصلی نداشته باشد، بعید نیست کفایت، اگرچه خلاف احتیاط است.{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | هشتم ـ باید در اصل خلقت بی‌دم نباشد به احتیاط واجب و اگر گوش یا شاخ در خلقت اصلی نداشته باشد، بعید نیست کفایت، اگرچه خلاف احتیاط است.{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' باکی نیست اگر گوش او شکافته یا سوراخ باشد اگرچه احوط ترک این دو و ترک حیوانی که شاخ یا دم از برای او در اصل خلقت نباشد و همچنین آن حیوان که عروق و بیضتین او را مالیده باشند که او را موجوء و مرضوض الخصیتین گویند اگرچه اظهر اجزاء موجوء است. | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: احوط و اولی این است که قربانی طوری نباشد که از اصل خلقت شاخ و دُم نداشته باشد. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' احوط و اولی این است که قربانی طوری نباشد که از اصل خلقت شاخ و دُم نداشته باشد. | ||
* | *آیت‌الله خامنه‌ای:''' به ذیل شرط چهارم مراجعه شود. | ||
* | *آیت‌الله زنجانی:''' ذبح حیوانی که در اصل خلقت، گوش ندارد و همچنین حیوانی که دم ندارد و عرفاً ناقص به حساب می‌آید کافی نیست؛ ولی اگر در اصل خلقت، شاخ نداشته باشد اشکال ندارد. | ||
* | *آیت‌الله سبحانی:''' اگر نداشتن دم در برخی از نژادهای گوسفند طبیعی باشد قربانی کردن آن صحیح است؛ ولی اگر نژاد آن دارای دم باشد و یکی از آنها بی‌دم به دنیا آمده باشد، آن گوسفند برای قربانی کافی نیست. حیوانی که در آفرینش فاقد گوش است یا گوش‌های آن را از ته بریده باشند مجزی نیست ولی اگر کمی از گوش را بریده و یا به عنوان علامت‌گذاری سوراخ کرده‌اند اشکالی ندارد با این حال بهتر است غیر آن را انتخاب کنند. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' احتیاط واجب آن است که حیوانی را که شاخ یا گوش یا دم در اصل خلقت ندارد قربانی نکند. | ||
* | *آیت‌الله مکارم:''' اگر در اصل خلقت بی‌دم باشد اشکال ندارد.}} | ||
نهم ـ در اصل خلقت بی‌بیضه نباشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | نهم ـ در اصل خلقت بی‌بیضه نباشد.{{توضیح مساله|۱۰۲۳| | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۳}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۲۳}} | ||
| خط ۱۲۸: | خط ۱۲۸: | ||
| مساله = ۱۰۲۴ | | مساله = ۱۰۲۴ | ||
| اگر غیر از خصی یافت نشود، بعید نیست کفایت ذبح خصی، گرچه احتیاط در جمع بین آن و سالم است در ماه ذی‌حجه همان سال و اگر نشد سال دیگر،{{توضیح مساله|۱۰۲۴| | | اگر غیر از خصی یافت نشود، بعید نیست کفایت ذبح خصی، گرچه احتیاط در جمع بین آن و سالم است در ماه ذی‌حجه همان سال و اگر نشد سال دیگر،{{توضیح مساله|۱۰۲۴| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' اگر تأخیر انداخت و پیدا نشد اشکال ندارد و جمع می‌کند بین آن و روزه. | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی:''' و کسی که نتواند قربانی را ولو با صبر کردن تا آخر ذی‌حجه به این شرایط تهیه کند، هرچه ممکن باشد کافی است. | ||
* | * '''آیت‌الله خویی:''' و کسی که نتواند قربانی را به این شرایط تهیه کند، هرچه ممکنش باشد همان کافی است. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر غیر از خصی و مرضوض گوسفند یافت نشود، ذبح آن کافی است لکن اگر ناچار شد حیوان ناقصی را که نقص آن از جهت خصی بودن آن نیست، قربانی کند کفایت کرده ولی احتیاط مستحب است که آن را ذبح کند و یک هدی تامّ هم در بقیه ذی‌حجه و اگر یافت نشد در سال آینده ذبح کند و احتیاط بهتر آن است که بین ذبح هدی ناقص و هدی تامّ و روزه جمع کند. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر تا روز سیزدهم ذی‌حجه به جز اخته پیدا نشود، همان کافی است. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی:''' احتیاط مستحب آنست که سه روز در حج و هفت روز پس از حج روزه بگیرد و این حکم در مورد قربانی ناقص است چه خصی باشد و چه غیر آن. | ||
* | * '''آیت‌الله گلپایگانی:''' بنا بر احتیاط ناقص را ذبح کند و در سال بعد نیز خودش و یا نایبش باید حیوان دیگری را که واجد شرایط است قربانی کند. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' این احتیاط واجب نیست.}}یا جمع بین ناقص و روزه. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۴}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۲۴}} | ||
}} | }} | ||
| خط ۱۴۳: | خط ۱۴۳: | ||
| اگر حیوان، شاخ خارجش شکسته یا بریده باشد اشکال ندارد و شاخ خارج؛ شاخ سخت سیاهی است که به منزله غلاف است از برای شاخ داخل که آن شاخ سفید است.{{توضیح مساله|۱۰۲۶| | | اگر حیوان، شاخ خارجش شکسته یا بریده باشد اشکال ندارد و شاخ خارج؛ شاخ سخت سیاهی است که به منزله غلاف است از برای شاخ داخل که آن شاخ سفید است.{{توضیح مساله|۱۰۲۶| | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' حیوانی که شاخ برون و درون آن هر دو شکسته باشد، برای قربانی کفایت نمی‌کند اما اگر شاخ بیرون آن شکسته ولی شاخ درون و به اصطلاح ریشه سالم باشد در صورتی که این شکستگی عرفاً نقص و عیب محسوب نمی‌شود کفایت می‌کند، بنابراین شکسته شدن سر شاخ گوسفند اشکال ندارد.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۶}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۲۶}} | ||
| خط ۱۵۲: | خط ۱۵۲: | ||
| شکاف داشتن گوش و سوراخ بودن آن مانع ندارد{{توضیح مساله|۱۰۲۷| | | شکاف داشتن گوش و سوراخ بودن آن مانع ندارد{{توضیح مساله|۱۰۲۷| | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' شکاف گوش یا سوراخ کردن آن اگر برای علامت‌گذاری انجام گرفته باشد مانع ندارد ولی بهتر است غیر آن را انتخاب کنند.}} و احتیاط آن است که چنین نباشد. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۷}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۲۷}} | ||
| خط ۱۶۸: | خط ۱۶۸: | ||
| اگر هدی یافت نشود{{توضیح مساله|۱۰۳۰| | | اگر هدی یافت نشود{{توضیح مساله|۱۰۳۰| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' در ادامه این فرع می‌فرماید: و احوط آن است که در صورت تأخیر از ذی‌حجه همان سال، جمع کند بین آن و صوم ده روز. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' و نتواند تا فراهم شدن قربانی، در مکه بماند... . | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر تا روز سیزدهم یافت نشود بعید نیست کفایت روزه (که در بخش بعد، مسئله ۱۰۵۱ خواهد آمد) ولی احتیاط مستحب این است که جمع کند بین روزه و ذبح در بقیه ذی‌حجه اگر ممکن باشد هرچند با سپردن به شخص امین.}} قیمت آن را پیش شخص امینی بگذارد که در بقیه ذی‌حجه بگیرد و در منا ذبح کند و اگر در این سال ممکن نشود، سال بعد این کار را بکند. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۰}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۳۰}} | ||
| خط ۱۷۸: | خط ۱۷۸: | ||
| مساله = ۱۰۳۱ | | مساله = ۱۰۳۱ | ||
| اگر هدی ناقص یافت شود (از غیر جهت خصی بودن که گذشت) احتیاط واجب آن است که آن را ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۳۱| | | اگر هدی ناقص یافت شود (از غیر جهت خصی بودن که گذشت) احتیاط واجب آن است که آن را ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۳۱| | ||
* آیات عظام بهجت، صافی، گلپایگانی: به ذیل مسئله ۱۰۲۴ مراجعه شود. | * '''آیات عظام بهجت، صافی، گلپایگانی:''' به ذیل مسئله ۱۰۲۴ مراجعه شود. | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' اگر تا آخر ذی‌حجه هدی تام پیدا می‌کند باید صبر کند ولی اگر فعلا متمکن نیست و احتمال می‌دهد تا آخر ادامه پیدا کند می‌تواند هدی ناقص ذبح کند ولی اگر اتفاقاً کشف خلاف شد باید اعاده کند. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' هدی ناقص کافی نیست، بلکه باید تا آخر ذی‌حجه صبر کند و هدی تام، قربانی کند و پس از آن حلق و تقصیر کرده اعمال بعدی را انجام دهد، البته در صورتی که این تأخیر، حرجی است یا مجبور است به وطن برگردد بدون قربانی، اعمال بعدی را انجام می‌دهد و در باقیمانده ذی‌حجه و اگر نشد در سال بعد، قربانی می‌کند و در هر حال، وظیفه او روزه گرفتن نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' در مورد خصی در مسائل قبل متعرض شده‌ایم لکن اگر ناچار شد حیوان ناقصی را که نقص آن به خاطر خصی بودن نباشد بلکه از جهات دیگر ناقص باشد را قربانی کند کفایت می‌کند و آنچه در متن به عنوان احتیاط واجب آمده احتیاط مستحب است. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' احتیاط این است که بین ذبح ناقص و روزه اگر در ایام تشریق یافت نشد جمع نماید. و اگر در بقیه ذی‌حجه هدی تام یافت شود به احتیاط واجب آن را نیز اضافه کنند و همچنین است اگر پول هدی واجد شرایط را ندارد. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل:''' و بعید نیست اکتفا به همین هدی. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' هرگاه صحیح یافت نشود ناقص کافی است و احتیاط مزبور لازم نیست.}} و یک هدی تام هم در بقیه ذی‌حجه و اگر نشد در سال آینده ذبح کند، و احتیاط بهتر آن است که جمع کند بین هدی ناقص و هدی تام؛ به طوری که گفته شد و روزه به نحوی که ذکر شد. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۱}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۳۱}} | ||
| خط ۱۹۳: | خط ۱۹۳: | ||
| باید ذبح را بعد از رمی جمره عقبه بکند به احتیاط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۲۸| | | باید ذبح را بعد از رمی جمره عقبه بکند به احتیاط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۲۸| | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، صافی، گلپایگانی: واجب است قربانی پس از رمی باشد. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، صافی، گلپایگانی:''' واجب است قربانی پس از رمی باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل:''' بنا بر اقوی بعد از رمی قربانی کند.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۲۸}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۲۸}} | ||
| خط ۲۰۳: | خط ۲۰۳: | ||
| احتیاط واجب آن است که ذبح هدی را از روز عید تأخیر نیندازد.{{توضیح مساله|۱۰۳۲| | | احتیاط واجب آن است که ذبح هدی را از روز عید تأخیر نیندازد.{{توضیح مساله|۱۰۳۲| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' واجب است ذبح هدی در روز عید، و اما بعد از عید پس مجزی است در بقیه ذی‌حجه اگرچه خلاف احتیاط است تکلیفاً تأخیر از آن بدون عذر خصوصاً تأخیر از ایام تشریق سه‌گانه. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' اختیاراً می‌تواند ذبح را تا روز دوازدهم به تأخیر بیندازد و در صورت عذر، تأخیر آن تا زمانی که بتواند بعد از قربانی، حلق و تقصیر کرده و اعمال مکه آخر را در ذی‌حجه به جا آورد، مانعی ندارد ولی در هر حال باید ترتیب بین اعمال روز عید و همچنین بین حلق یا تقصیر و اعمال مکه رعایت شود، هرچند شرطیت ترتیب بین اعمال منا مخصوص عالم عامد است. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' این احتیاط مستحب است و می‌تواند در روزهای تشریق هم قربانی کند. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' بنا بر احتیاط اختیاراً جایز نیست ذبح هدی را از روز عید تأخیر بیندازد اگرچه اقوی جواز آن است. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' تا روز سیزدهم جایز است.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۲}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۳۲}} | ||
| خط ۲۱۶: | خط ۲۱۶: | ||
| مساله = ۱۰۳۳ | | مساله = ۱۰۳۳ | ||
| اگر به واسطه عذری مثل فراموشی یا غیر آن، ذبح را در روز عید نکرد، احتیاط واجب آن است که در ایام «تشریق» ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۳۳| | | اگر به واسطه عذری مثل فراموشی یا غیر آن، ذبح را در روز عید نکرد، احتیاط واجب آن است که در ایام «تشریق» ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۳۳| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' حکم آن در مسئله قبل بیان شد. | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' بلکه بدون تردید لازم است. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' به ذیل مسئله قبل مراجعه شود. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' افراد معذور تا غروب روز سیزدهم ذی‌حجه فرصت دارند قربانی کنند و اگر امکان نپذیرفت، تا آخر ماه می‌توانند وظیفه قربانی را انجام دهند ولی رمی خود را در روز یازدهم و دوازدهم انجام دهند هرچند قربانی به تأخیر افتاده باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' اقوی آن است که می‌تواند در روزهای تشریق قربانی کند. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' این احتیاط واجب نیست اگرچه مطلوب اسـت ولکن اگر در غیر ایـام نحر (روز عید و سه روز بعـد از آن) بـود بنا بر احتیـاط قصد ادا و قضـا نکند، بلکه به قصد ما فی الذمه ذبـح کند. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' تا روز سیزدهم در هر حال جایز است ذبح کند.}} و اگر نشد در بقیه ماه ذی‌حجه و در تأخیر عمدی نیز همین حکم است.{{توضیح مساله|۱۰۳۳| | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر عمداً ذبح را از ایام تشریق تأخیر بیندازد حجش باطل است و اگر معذور باشد باید روزه بگیرد و احتیاط مستحب این است که ذبح در بقیه ذی‌حجه را نیز انجام دهد.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۳}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۳۳}} | ||
| خط ۲۳۲: | خط ۲۳۲: | ||
| مساله = ۱۰۳۴ | | مساله = ۱۰۳۴ | ||
| اگر حیوانی را به گمان آنکه صحیح و سالم است ذبح کرد بعد معلوم شد که مریض یا ناقص بوده، کافی نیست و باید دوباره ذبح کند.{{توضیح مساله|۱۰۳۴| | | اگر حیوانی را به گمان آنکه صحیح و سالم است ذبح کرد بعد معلوم شد که مریض یا ناقص بوده، کافی نیست و باید دوباره ذبح کند.{{توضیح مساله|۱۰۳۴| | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، مکارم: چنانچه قربانی را به عقیده اینکه سالم است خریداری نمود و قیمتش را پرداخت و بعد معلوم شد که عیبی دارد، ظاهر این است که می‌تواند به آن اکتفا نماید و لازم نیست قربانی دیگری بنماید. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، مکارم:''' چنانچه قربانی را به عقیده اینکه سالم است خریداری نمود و قیمتش را پرداخت و بعد معلوم شد که عیبی دارد، ظاهر این است که می‌تواند به آن اکتفا نماید و لازم نیست قربانی دیگری بنماید. | ||
* | * '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' در صورت تمکن مالی.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۴}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۳۴}} | ||
| خط ۲۴۱: | خط ۲۴۱: | ||
| مساله = ۱۰۳۵ | | مساله = ۱۰۳۵ | ||
| اگر حیوانی را به گمان چاقی ذبح کرد بعد معلوم شد لاغر است، کافی است.{{توضیح مساله|۱۰۳۵| | | اگر حیوانی را به گمان چاقی ذبح کرد بعد معلوم شد لاغر است، کافی است.{{توضیح مساله|۱۰۳۵| | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر حیوانی را به گمان چاقی خرید سپس معلوم شد لاغر است کافی است چه قبل از ذبح معلوم شود چه بعد از آن، ولی اگر خودش گوسفندی داشت و آن را به گمان چاقی ذبح کرد سپس معلوم شد لاغر است به احتیاط واجب کافی نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' هرگاه حیوانی را که به ظاهر چاق است، خریداری کند و بعد از ذبح کردن یا پس از خریدن و پرداخت وجه و قبل از ذبح معلوم شود لاغر است، کافی است.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۵}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۳۵}} | ||
| خط ۲۵۵: | خط ۲۵۵: | ||
| مساله = ۱۰۳۷ | | مساله = ۱۰۳۷ | ||
| اگر احتمال نمی‌داد که حیوان چاق است یا احتمال می‌داد لکن از روی بی‌مبالاتی ذبح کرد نه به امید موافقت امر خداوند، کافی نیست{{توضیح مساله|۱۰۳۷| | | اگر احتمال نمی‌داد که حیوان چاق است یا احتمال می‌داد لکن از روی بی‌مبالاتی ذبح کرد نه به امید موافقت امر خداوند، کافی نیست{{توضیح مساله|۱۰۳۷| | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، مکارم: اگر اجمالاً قصد اطاعت امر الهی داشته است کافی است. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، مکارم:''' اگر اجمالاً قصد اطاعت امر الهی داشته است کافی است. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر معلوم شد گوسفند لاغر نبوده کفایت می‌کند ولی اگر لاغر بوده باید مجدداً | ||
* قربانی کند.}} | * قربانی کند.}} | ||
| خط ۲۶۴: | خط ۲۶۴: | ||
| مساله = ۱۰۳۸ | | مساله = ۱۰۳۸ | ||
| اگر لاغری آن را اعتقاد داشت و به واسطه جهل به مسئله، برای اطاعت خداوند ذبح کرد، بعد معلوم شد چاق است، احتیاط واجب در اعاده است.{{توضیح مساله|۱۰۳۸| | | اگر لاغری آن را اعتقاد داشت و به واسطه جهل به مسئله، برای اطاعت خداوند ذبح کرد، بعد معلوم شد چاق است، احتیاط واجب در اعاده است.{{توضیح مساله|۱۰۳۸| | ||
* آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، سیستانی، صافی، گلپایگانی: در فرض مزبور کفایت می‌کند. | * '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، سیستانی، صافی، گلپایگانی:''' در فرض مزبور کفایت می‌کند. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل:''' بهتر است اعاده کند. | ||
* | * '''آیت‌الله نوری:''' ظاهراً کافی است.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۳۸}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۳۸}} | ||
| خط ۲۷۹: | خط ۲۷۹: | ||
| مساله = ۱۰۴۰ | | مساله = ۱۰۴۰ | ||
| احتیاط آن است که ذبیحه را سه قسمت کنند، یک قسمت را هدیه بدهند و یک قسمت را صدقه بدهند و قدری هم از ذبیحه بخورند و صدقه را به مؤمنین بدهند ولکن هیچ‌یک از این احتیاط‌ها واجب نیست{{توضیح مساله|۱۰۴۰| | | احتیاط آن است که ذبیحه را سه قسمت کنند، یک قسمت را هدیه بدهند و یک قسمت را صدقه بدهند و قدری هم از ذبیحه بخورند و صدقه را به مؤمنین بدهند ولکن هیچ‌یک از این احتیاط‌ها واجب نیست{{توضیح مساله|۱۰۴۰| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' احوط آنست که قدری از ذبیحه بخورند و قدری هدیه دهند و قدری صدقه دهند و لازم نیست بنا بر اظهر که مقدار هر یک از هدیه و صدقه ثلث ذبیحه باشد و نیز در خصوص سهم صدقه احوط آن است که بر مؤمنین بوده باشد و اگر به اختیار خود به غیر مؤمن بدهد احوط ضمان اوست یعنی قیمت قدری از آن را به عنوان صدقه به فقیر می‌دهد و همین احتیاط در سهم هدیه به مثل اتلاف و بیع جاریست و عمل به احتیاط به مثل توسیط فقیر یا استیکال او ممکن است، و در صورت عدم امکان، این تکلیف ساقط است. | ||
* | * آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' این احتیاط واجب است ولی نسبت به صدقه انسان می‌تواند از فقیر مؤمن و نسبت به هدیه از مؤمن دیگری ولو از شهر خودش وکالت در قبول و اعراض بگیرد و بعد از ذبح از طرف آنها قبول و قبض کرده و بعد اعراض نماید و در صورتی که در منا متمکن از تقسیم نیست اخذ وکالت مزبور لازم است و اگر این عمل را با فرض تمکن انجام ندهد بنا بر احتیاط واجب ضامن است. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' ولی واجب است حداقل ثلث قربانی را به فقیری که در حرم حضور دارد ـ هرچند زائر باشد ـ صدقه بدهد و برای این کار کافی است از فقیر وکالت بگیرد و از طرف فقیر، سهم او را تحویل بگیرد. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' به احتیاط واجب قسمت فقرا به آنها داده شود و چون عمل به این قسمت در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست می‌تواند از فقیری در شهر خود یا نقطه دیگر وکالت بگیرد که در غیاب او به وی تملیک کند و سپس آن را رها کند و اگر این کار را هم نتواند انجام دهد اذن فقیر ساقط است. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' در دو قسم اول با متن موافق هستند و اما در قسم سوم می‌فرمایند: بنا بر احتیاط واجب آن را به فقرای مسلمانان صدقه دهد. و اگر صدقه دادن ممکن نباشد یا موجب مشقت و زحمت زیادی شود وجوب آن ساقط می‌شود و رساندن آن به خود فقیر لازم نیست بلکه کفایت می‌کند به وکیل او داده شود اگرچه وکیل خود قربانی‌کننده باشد آن‌گاه وکیل بر حسب اجازه موکل در آن تصرف می‌کند به هدیه دادن یا فروش یا اعراض از آن و یا غیر اینها. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' احتیاط واجب آن است که قدری از قربانی را خودش بخورد و قدری را هدیه دهد و مقداری را به فقیر مؤمن صدقه بدهد، و احتیاط آن است که هدیه را هم به مؤمن بدهد و اینکه هر یک از صدقه و هدیه کمتر از ثلث قربانی نباشد و در هدیه فقر شرط نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' تقسیم ذبیحه برای کسی که متمکن است به سه قسمت واجب است ولی وکالت گرفتن از فقیر لازم نیست.}} و اگر صدقه را به فقرای کفار بدهد یا آنکه تمام ذبیحه را به آنها بدهد اشکال ندارد و ضامن حصه فقراء نیست{{توضیح مساله|۱۰۴۰| | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' بلکه به احتیاط واجب ضامن حصّه فقرا است مگر اینکه قربانی ارزش مالی خود را به دلیل فراوانی بیش از حد از دست بدهد.}} لیکن احتیاط؛ خصوصاً در خوردنِ قدری از ذبیحه، خیلی مطلوب است. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۰}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۴۰}} | ||
| خط ۲۹۵: | خط ۲۹۵: | ||
| مساله = ۱۰۴۱ | | مساله = ۱۰۴۱ | ||
| جایز است که ذبح را کسی دیگر به نیابت انجام دهد و نیت را نایب کند و احتیاطاً خود شخص هم نیت کند. {{توضیح مساله|۱۰۴۱| | | جایز است که ذبح را کسی دیگر به نیابت انجام دهد و نیت را نایب کند و احتیاطاً خود شخص هم نیت کند. {{توضیح مساله|۱۰۴۱| | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' باید نیت از صاحب قربانی تا هنگام کشتن مستمر باشد و کشنده لازم نیست نیت کند هرچند احوط و اولی نیت نمودن اوست. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' در ذبح قربانی و کفارات، مباشرت، معتبر نیست، پس حاجی می‌تواند از کسی بخواهد یا به او اجازه دهد برایش ذبح کند، بلکه می‌تواند دیگری را در این کار، نایب خود قرار دهد و در صورت اول ـ که متعارف موارد است ـ هنگام ذبح باید خود حاجی، قصد داشته باشد که «برای حج تمتع قربانی می‌کنم قربة الی الله» و کافی است این قصد به طور اجمال در ذهن او باشد و لازم نیست ذابح، قصد قربت یا نیت انجام قربانی برای حج داشته باشد؛ بلکه همین که حیوان او را ذبح می‌کند کافی است، هرچند اصلاً کسی را نیت نکرده باشد و چون کار ذابح، نیابت نیست، بدون تردید، ایمان در او معتبر نمی‌باشد و حکمی که در متن مناسک آمده است مربوط به صورت دوم یعنی صورت نیابت است که به ندرت پیش می‌آید. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' هرگاه انسان دیگری را برای قربانی نایب بگیرد، در این صورت خود شخص فقط قصد قربت کند ولی نایب باید عمل را آگاهانه و با تعیین نوع عمل (اینکه قربانی برای حج تمتع است و اینکه برای خود است یا نیابتا و فردی که حج را برای او انجام می‌دهد و یا نایب در ذبح است) انجام دهد، اما هرگاه فقط ذبح را به دیگری واگذار می‌کند، در این صورت اعمال مربوط به نیت (آگاهانه بودن- تعیین نوع عمل- کار برای خدا انجام شود) مربوط به خود اوست. پس در شق اول حج‌گزار فقط قصد قربت کند و بقیه بر عهده نایب است و در شق دوم فقط ذبح به دیگری واگذار می‌شود و اعمال مربوط به نیت بر عهده حج‌گزار است، بنابراین آنچه امروز بیشتر مرسوم است که نایب بدون واسطه و یا با اذن در توکیل به غیر، به قربانگاه می‌رود و پس از صورت برداری از اسامی افراد مختلف به ترتیب نام یک یک افراد را در نظر می‌آورد و قصد می‌کند آنچه بر ذمه فلانی است، انجام می‌دهم خواه حجة الاسلام یا نیابتی یا مستحبی باشد، کافی است و ذبح کلی از طرف موکلین کافی نیست و باید به هنگام ذبح تک تک افراد را مشخص کند. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی:''' و احوط آن است که علاوه بر نایب خودش هم اگر در وقت ذبح حاضر باشد نیت کند و اگر حاضر نیست موقعی که نایب یا وکیلی را که از طرف او برای ذبح نایب می‌گیرد می‌فرستد نیت کند و نیت را تا وقت ذبح مستمر بدارد. | ||
* | * '''آیت‌الله گلپایگانی:''' علاوه بر خودش ذابح نیز باید نیت کند. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' نیت را حاجی می‌کند.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۱}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۴۱}} | ||
| خط ۳۰۹: | خط ۳۰۹: | ||
| مساله = ۱۰۴۲ | | مساله = ۱۰۴۲ | ||
| احتیاط واجب آن است که ذابح مؤمن باشد{{توضیح مساله|۱۰۴۲| | | احتیاط واجب آن است که ذابح مؤمن باشد{{توضیح مساله|۱۰۴۲| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' ایمان شرط نیست ولی شرایط دیگر را باید دارا باشد. | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، سیستانی، صافی، گلپایگانی: اگر مسلمان باشد کفایت می‌کند و شیعه بودن ذابح لزومی ندارد. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی، سیستانی، صافی، گلپایگانی:''' اگر مسلمان باشد کفایت می‌کند و شیعه بودن ذابح لزومی ندارد. | ||
* | * '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' بنا بر احتیاط واجب ذبح‌کننده باید شیعه اثنی عشری باشد اما اگر نیت را خودش انجام دهد و فقط برای اجرای آن نایب بگیرد در این صورت بعید نیست که شیعه بودن ذبح‌کننده شرط نباشد. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل، آیت‌الله نوری:''' در صورتی که ذابح را در انجام قربانی نایب کرده باشد و اما اگر از او خصوص ذبح را خواسته باشد لازم نیست مؤمن باشد و خودش باید قصد قربانی و قربت را انجام دهد. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' تمام مسلمانان که ذبیحه آنان پاک و حلال است می‌توانند ذبح کنند.}} بلکه خالی از قوت نیست و همین طور در ذبح کفارات. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۲}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۴۲}} | ||
| خط ۳۳۳: | خط ۳۳۳: | ||
| مساله = ۱۰۴۵ | | مساله = ۱۰۴۵ | ||
| احتیاط آن است که اگر احتمال نقص یا مرض در گوسفند بدهند، آن را معاینه کنند، اگرچه اقوی در احتمال آنکه عیبی حادث شده باشد، مثل آنکه احتمال بدهد گوش یا دمش را بریده‌اند یا آن را خصی کرده‌اند، عدم لزوم معاینه است و احتیاط در عیب‌هایی که محتمل است از حال تولد داشته و مادرزاد بوده، ترک نشود.{{توضیح مساله|۱۰۴۵| | | احتیاط آن است که اگر احتمال نقص یا مرض در گوسفند بدهند، آن را معاینه کنند، اگرچه اقوی در احتمال آنکه عیبی حادث شده باشد، مثل آنکه احتمال بدهد گوش یا دمش را بریده‌اند یا آن را خصی کرده‌اند، عدم لزوم معاینه است و احتیاط در عیب‌هایی که محتمل است از حال تولد داشته و مادرزاد بوده، ترک نشود.{{توضیح مساله|۱۰۴۵| | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی:''' در موارد احتمال نقص و مرض مطلقاً فحص لازم نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله خویی:''' فحص لازم نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' اگر احتمال عقلایی عیب یا مرض مادرزادی، داده شود فحص، واجب است. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' فحص مطلقاً لازم نیست، گرچه احتیاط مستحب آن است که فحص کند مخصوصاً اگر احتمال نقص از هنگام ولادت در میان باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' و بعید نیست قول فروشنده در مورد سن حیوان و یا اخته نبودن یا سایر عیوب پنهانی که خریدار نمی‌داند مقبول باشد.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۵}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۴۵}} | ||
| خط ۳۴۶: | خط ۳۴۶: | ||
| مساله = ۱۰۴۶ | | مساله = ۱۰۴۶ | ||
| اگر بعد از ذبح کردن، احتمال داد ناقص بودن یا نداشتن سایر شرایط را، اعتنا نکند.{{توضیح مساله|۱۰۴۶| | | اگر بعد از ذبح کردن، احتمال داد ناقص بودن یا نداشتن سایر شرایط را، اعتنا نکند.{{توضیح مساله|۱۰۴۶| | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، فاضل: در صورتی که احتمال بدهد که در حال ذبح احراز شرایط کرده بوده. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی، فاضل:''' در صورتی که احتمال بدهد که در حال ذبح احراز شرایط کرده بوده. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' به شرطی که هنگام ذبح آن را وارسی کرده باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' و همچنین اگر شک در این باشد که محل ذبح منا بوده یا جای دیگر.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۶}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۴۶}} | ||
| خط ۳۶۰: | خط ۳۶۰: | ||
| مساله = ۱۰۴۸ | | مساله = ۱۰۴۸ | ||
| اگر کسی را نایب کرد برای خریداری و ذبح، باید علم پیدا کند یا اطمینان{{توضیح مساله|۱۰۴۸| | | اگر کسی را نایب کرد برای خریداری و ذبح، باید علم پیدا کند یا اطمینان{{توضیح مساله|۱۰۴۸| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' احتیاطاً اطمینان لازم است. | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' اگر نایب ثقه باشد و خبر دهد از ذبح کافی است. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' یا حجت شرعیه دیگری مانند شهادت دو عادل یا اخبار کسی که گفته او در این مورد | ||
* برای حاجی یا متعارف مردم، اطمینان آور است وجود داشته باشد. بلکه اگر نایب ثقه باشد و خبر از ذبح دهد کافی است. | * برای حاجی یا متعارف مردم، اطمینان آور است وجود داشته باشد. بلکه اگر نایب ثقه باشد و خبر از ذبح دهد کافی است. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' چناچه وکیل یا نایب در ذبح مورد وثوق بود وگفت که حیوان را خریداری کرده و ذبح نموده، کفایت می‌کند. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' اگر بگوید قربانی کرده‌ام، در صورتی که متهم به کذب نباشد، می‌توان سخن او را پذیرفت.}} به اینکه عمل کرده است و گمان کفایت نمی‌کند. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۴۸}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۴۸}} | ||
| خط ۳۷۷: | خط ۳۷۷: | ||
| مساله = ۱۰۵۰ | | مساله = ۱۰۵۰ | ||
| اگر نایب از روی اشتباه یا جهل، بر خلاف دستور عمل کند،{{توضیح مساله|۱۰۵۰| | | اگر نایب از روی اشتباه یا جهل، بر خلاف دستور عمل کند،{{توضیح مساله|۱۰۵۰| | ||
* | * '''آیت‌الله صافی:''' این فرع مجمل است و تفصیلی دارد. | ||
* | * '''آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرض این فرع نشده‌اند.}} اگر برای عمل اجرت گرفته است ضامن است والاّ معلوم نیست ضامن باشد{{توضیح مساله|۱۰۵۰| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' اگر خلاف موجب عدم اجزاء شود در هر صورت ضامن است و اعاده لازم است. | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' مطلقاً مورد ضمان است. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' در هر دو صورت ضامن است، مگر شرط عدم ضمان کرده باشد ـ ولو ارتکازاً ـ. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' چون اتلاف صورت گرفته ضامن است چه برای این کار اجرت گرفته باشد یا اینکه تبرعا انجام داده باشد ولی بهتر است در مورد تبرع رعایت انصاف شده و مصالحه گردد ولی در هر صورت باید | ||
* ذبح اعاده شود. | * ذبح اعاده شود. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' در هر دو صورت ضامن است. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل:''' و نیز اگر تلف مستند به ذابح باشد بنا بر احتیاط ضامن است اگرچه عمل را تبرعاً انجام | ||
* داده باشد. | * داده باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' اگر مقصر بوده ضامن است.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۰}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۵۰}} | ||
| خط ۳۹۹: | خط ۳۹۹: | ||
| مساله = ۱۰۵۲ | | مساله = ۱۰۵۲ | ||
| مراد از اینکه قادر بر ذبح نباشد،{{توضیح مساله|۱۰۵۲| | | مراد از اینکه قادر بر ذبح نباشد،{{توضیح مساله|۱۰۵۲| | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' مراد از عدم قدرت در ذبحی که به روزه بدل می‌شود، عبارت است از اینکه پول خریدن آن را نداشته باشد و یا نتواند بدون زحمت و مشقت قرض کند و یا اینکه ما به ازای قرض را جهت ادا در مکه یا وطن نداشته باشد و اما اگر پول خریدن قربانی را دارد ولی به هر دلیل مثل نبودن گوسفند و یا امر دیگر نتوانست تا غروب روز سیزدهم قربانی کند، حلق یا تقصیر را انجام دهد و در مورد قربانی اگر می‌تواند تا آخر ذی‌حجه انجام دهد و در غیر این صورت سال بعد قربانی را ولو با استنابه در منا انجام دهد و در آن صورت که به خاطر عدم توانایی مالی، نمی‌تواند قربانی تهیه کند، اگر از اول می‌داند باید سه روز قبل از عید و هفت روز بعد از برگشتن روزه بگیرد و اگر نتوانست باید تا آخر ذی‌حجه سه روز را در مکه و بقیه را در محل بماند، و باز هم اگر نتوانست به عللی در مکه بماند، سه روز را در راه و هفت روز را در محل و باز هم اگر نشد سه روز را در محل و با فاصله هفت روز بعدی را نیز در محل بگیرد.}} آن است که نه هدی را داشته باشد و نه پولش را. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۲}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۵۲}} | ||
| خط ۴۰۶: | خط ۴۰۶: | ||
| مساله = ۱۰۵۳ | | مساله = ۱۰۵۳ | ||
| اگر می‌تواند بدون زحمت و مشقت قرض کند و در ازای قرض چیزی که ادا کند داشته باشد باید قرض کند و ذبح کند. {{توضیح مساله|۱۰۵۳| | | اگر می‌تواند بدون زحمت و مشقت قرض کند و در ازای قرض چیزی که ادا کند داشته باشد باید قرض کند و ذبح کند. {{توضیح مساله|۱۰۵۳| | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' واجب نیست پول قربانی را قرض کند، ولی اگر قرض کرد باید قربانی کند.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۳}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۵۳}} | ||
| خط ۴۱۳: | خط ۴۱۳: | ||
| مساله = ۱۰۵۴ | | مساله = ۱۰۵۴ | ||
| اگر می‌تواند بدون مشقت چیزی که زاید از مؤونه سفر است بفروشد، باید بفروشد، و هدی بخرد، لکن لباس را هرچه باشد لازم نیست بفروشد{{توضیح مساله|۱۰۵۴| | | اگر می‌تواند بدون مشقت چیزی که زاید از مؤونه سفر است بفروشد، باید بفروشد، و هدی بخرد، لکن لباس را هرچه باشد لازم نیست بفروشد{{توضیح مساله|۱۰۵۴| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت، آیت‌الله صافی:''' فرق بین لباس و غیر آن در صورتی که زائد بر مؤونه باشد نیست. | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی: فرقی بین لباس و غیر لباس نیست. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، زنجانی:''' فرقی بین لباس و غیر لباس نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' ولی در لباسی که به آن حاجت دارد اگر بفروشد و قربانی تهیه نماید احتیاط آن است که روزه هم بگیرد. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر لباس مورد حاجت او نباشد بنا بر احتیاط واجب باید آن را بفروشد و قربانی تهیه کند. | ||
* | * '''آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرض این فرع نشده‌اند. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' لباسی که مورد حاجت است.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۴}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۵۴}} | ||
| خط ۴۲۵: | خط ۴۲۵: | ||
| مساله = ۱۰۵۵ | | مساله = ۱۰۵۵ | ||
| لازم نیست کسب کند و پول هدی را تهیه کند،{{توضیح مساله|۱۰۵۵| | | لازم نیست کسب کند و پول هدی را تهیه کند،{{توضیح مساله|۱۰۵۵| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' اگر مناسب باشد و عسر و حرج نباشد لازم است کسب نماید.}} لیکن اگر کسب کرد و تهیه کرد، باید ذبح کند. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۵}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۵۵}} | ||
| خط ۴۳۲: | خط ۴۳۲: | ||
| مساله = ۱۰۵۶ | | مساله = ۱۰۵۶ | ||
| اگرچه لباس را لازم نیست بفروشد لکن اگر لباس زاید داشت و فروخت، ظاهراً باید ذبح کند و احتیاط آن است که روزه هم بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۶| | | اگرچه لباس را لازم نیست بفروشد لکن اگر لباس زاید داشت و فروخت، ظاهراً باید ذبح کند و احتیاط آن است که روزه هم بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۶| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' گذشت که لباس زائد را بفروشد و ذبح کند و روزه لازم نیست. | ||
* | * '''آیات عظام تبریزی، زنجانی، مکارم:''' در این صورت روزه لازم نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرض این فرع نشده‌اند.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۶}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۵۶}} | ||
| خط ۴۴۱: | خط ۴۴۱: | ||
| مساله = ۱۰۵۷ | | مساله = ۱۰۵۷ | ||
| این سه روز روزه را باید در ماه ذی‌حجه بگیرد و احتیاط واجب آن است که از هفتم تا نهم بگیرد و جلوتر نگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۷| | | این سه روز روزه را باید در ماه ذی‌حجه بگیرد و احتیاط واجب آن است که از هفتم تا نهم بگیرد و جلوتر نگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۷| | ||
* آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی: و سه روز اول را می‌تواند پس از شروع به اعمال عمره تمتع از اول ماه ذی‌حجه بگیرد. | * '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی:''' و سه روز اول را می‌تواند پس از شروع به اعمال عمره تمتع از اول ماه ذی‌حجه بگیرد. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' باید این سه روز یا کاملاً قبل از عید قربان قرار گیرد هفتم و هشتم و نهم. و یا پس از بازگشت از منا و تا آخر ذی‌حجه. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' لیکن اگر قبل از ایام منا یعنی روز هشتم و نهم را روزه گرفت می‌تواند یک روز را بعد از ایام تشریق روزه بگیرد کما اینکه این سه روز را می‌تواند از اول ذی‌حجه روزه بگیرد.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۵۷}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۵۷}} | ||
| خط ۴۵۳: | خط ۴۵۳: | ||
| مساله = ۱۰۵۹ | | مساله = ۱۰۵۹ | ||
| اگر روز هفتم نتوانست روزه بگیرد، روز هشتم و نهم بگیرد و یک روز دیگر بعد از مراجعت از منا بگیرد و احتیاط آن است که بعد از ایام تشریق، که یازدهم و دوازدهم و سیزدهم است، بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۹| | | اگر روز هفتم نتوانست روزه بگیرد، روز هشتم و نهم بگیرد و یک روز دیگر بعد از مراجعت از منا بگیرد و احتیاط آن است که بعد از ایام تشریق، که یازدهم و دوازدهم و سیزدهم است، بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۵۹| | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' کسی که باید در حج روزه بگیرد چنانچه نتواند روز هفتم را روزه بگیرد هشتم و نهم را روزه گرفته و روز دیگر را پس از بازگشت از منا روزه بگیرد. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' و باید بعد از روز سیزدهم بگیرد، مگر به جهت ضرورت. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' روزه در ایام تشریق برای کسی که در منا است جایز نیست چه حج‌گزار باشد و چه غیر آن لذا اگر قبل از ایام منا روزه نگرفت باید بعد از ایام تشریق سه روز در مکه روزه بگیرد و هفت روز در محل خود و اگر در مکه نشد در راه بازگشت و اگر آن هم ممکن نشد در محل سه روز و بعد فاصله انداخته و هفت روز را روزه بگیرد و به احتیاط واجب هفت روز روزه که باید در محل بگیرد متوالیاً بگیرد. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' مکلفی که باید سه روز در حج روزه بگیرد اگر موفق نشود همه سه روز را پیش از روز عید به جا آورد، بنا بر احتیاط کفایت نمی‌کند آنها را در روز هشتم و نهم و یک روز دیگر پس از برگشت از منا بگیرد، و افضل این است که پس از سپری شدن روزهای تشریق این سه روز را روزه بگیرد، اگرچه جایز است که از روز سیزدهم شروع کند، در صورتی که قبل از آن از منا برگشته باشد، بلکه بنا بر اظهر اگرچه در خود روز سیزدهم برگشته باشد.}} | ||
| خط ۴۶۴: | خط ۴۶۴: | ||
| مساله = ۱۰۶۰ | | مساله = ۱۰۶۰ | ||
| این سه روز روزه را در ایام تشریق، در منا، جایز نیست بگیرد،{{توضیح مساله|۱۰۶۰| | | این سه روز روزه را در ایام تشریق، در منا، جایز نیست بگیرد،{{توضیح مساله|۱۰۶۰| | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' مگر برای ضرورتی باشد ـ مثلاً روز چهاردهم، مجبور است مراجعت کند ـ در این صورت روز سیزدهم را روزه می‌گیرد.}} بلکه در ایام تشریق در منا روزه برای همه کس حرام است،{{توضیح مساله|۱۰۶۰| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' نسبت به غیر ناسک خالی از تأمّل نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب.}} چه حج به جا بیاورد یا نه. | ||
* | * | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۰}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۶۰}} | ||
| خط ۴۷۳: | خط ۴۷۳: | ||
| مساله = ۱۰۶۱ | | مساله = ۱۰۶۱ | ||
| احتیاط مستحب برای کسی که روز هفتم را روزه نگرفته و هشتم و نهم را گرفته، آن است که بعد از مراجعت از منا، سه روز روزه بگیرد ـ که اول آن، روز کوچ کردن است؛ یعنی سیزدهم{{توضیح مساله|۱۰۶۱| | | احتیاط مستحب برای کسی که روز هفتم را روزه نگرفته و هشتم و نهم را گرفته، آن است که بعد از مراجعت از منا، سه روز روزه بگیرد ـ که اول آن، روز کوچ کردن است؛ یعنی سیزدهم{{توضیح مساله|۱۰۶۱| | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' و اول آن روز چهاردهم است. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی:''' و احتیاط آنست که اول آن روز چهاردهم باشد. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' به ذیل مسئله ۱۰۵۹رجوع شود. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل:''' مشروط بر اینکه روز سیزدهم در منا نباشد والاّ باید از روز چهاردهم شروع کند.}}ـ و متوالی بگیرد و قصدش آن باشد که سه روز از پنج روز برای ادای روزه واجب باشد. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۱}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۶۱}} | ||
| خط ۴۸۳: | خط ۴۸۳: | ||
| مساله = ۱۰۶۲ | | مساله = ۱۰۶۲ | ||
| اگر روز هشتم را روزه نگرفت، روز نهم را هم نگیرد و بعد از مراجعت از منا{{توضیح مساله|۱۰۶۲| | | اگر روز هشتم را روزه نگرفت، روز نهم را هم نگیرد و بعد از مراجعت از منا{{توضیح مساله|۱۰۶۲| | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی، آیت‌الله سبحانی:''' و گذشتن روز سیزدهم.}} سه روز دنبال هم بگیرد. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۲}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۶۲}} | ||
}}{{سخ}} | }}{{سخ}} | ||
| خط ۴۸۹: | خط ۴۸۹: | ||
| مساله = ۱۰۶۳ | | مساله = ۱۰۶۳ | ||
| جایز است اگر از هشتم روزه تعویق افتاد، تا آخر ذی‌حجه هر وقت بخواهد این سه روز را روزه بگیرد، اگرچه احتیاط آن است که بعد از ایام تشریق فوراً بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۶۳| | | جایز است اگر از هشتم روزه تعویق افتاد، تا آخر ذی‌حجه هر وقت بخواهد این سه روز را روزه بگیرد، اگرچه احتیاط آن است که بعد از ایام تشریق فوراً بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۶۳| | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' احتیاط این است که پس از بازگشت هرچه زودتر روزه‌ها را بگیرد و بدون عذر تأخیر ننماید. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' این احتیاط ترک نشود.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۳}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۶۳}} | ||
| خط ۴۹۷: | خط ۴۹۷: | ||
| مساله = ۱۰۶۴ | | مساله = ۱۰۶۴ | ||
| این سه روز را در سفر می‌تواند روزه بگیرد و لازم نیست در مکه قصد اقامت کند، بلکه اگر برای ماندن سه روز در مکه مهلت نیست بین راه هم جایز است بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۶۴| | | این سه روز را در سفر می‌تواند روزه بگیرد و لازم نیست در مکه قصد اقامت کند، بلکه اگر برای ماندن سه روز در مکه مهلت نیست بین راه هم جایز است بگیرد.{{توضیح مساله|۱۰۶۴| | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' به حاشیه مسئله ۱۰۵۹ مراجعه شود.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۴}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۶۴}} | ||
| خط ۵۰۴: | خط ۵۰۴: | ||
| مساله = ۱۰۶۵ | | مساله = ۱۰۶۵ | ||
| اگر سه روز روزه را گرفت و بعد از آن متمکن شد از هدی، لازم نیست ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۶۵| | | اگر سه روز روزه را گرفت و بعد از آن متمکن شد از هدی، لازم نیست ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۶۵| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' اگرچه ذبح کردن افضل و احوط است خصوصاً در صورت وجدان هدی قبل از خروج از منا. | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی:''' اگر تا آخر ایام تشریق متمکن شد، بنا بر احتیاط واجب باید قربانی کند؛ در غیر این صورت روزه کفایت می‌کند. | ||
* آیات عظام خویی، صافی، گلپایگانی: احتیاط واجب آن است که قربانی کند. | * '''آیات عظام خویی، صافی، گلپایگانی:''' احتیاط واجب آن است که قربانی کند. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' اگر در روز دهم تا دوازدهم، متمکن از هدی شد لازم است قربانی کند و نمی‌تواند به روزه، اکتفا کند و اگر بعد از آن متمکن شد لازم نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر تا آخر ایام تشریق متمکن شد باید ذبح کند و در غیر این صورت، روزه کفایت می‌کند. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' بنا بر احتیاط قربانی بر او واجب خواهد شد اگر تمکن قبل از گذشت ایام تشریق باشد والاّ روزه کفایت می‌کند. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب قربانی کند.}} لیکن اگر قبل از تمام شدن سه روز متمکن شد باید ذبح کند. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۵}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۶۵}} | ||
| خط ۵۱۷: | خط ۵۱۷: | ||
| مساله = ۱۰۶۶ | | مساله = ۱۰۶۶ | ||
| اگر این سه روز روزه را نگرفت تا ماه ذی‌حجه تمام شد باید هدی را خودش یا نایبش در منا ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۶۶| | | اگر این سه روز روزه را نگرفت تا ماه ذی‌حجه تمام شد باید هدی را خودش یا نایبش در منا ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۶۶| | ||
آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سبحانی، سیستانی، صافی، فاضل، مکارم: در ذی‌حجه | آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سبحانی، سیستانی، صافی، فاضل، مکارم:''' در ذی‌حجه | ||
سال آینده. | سال آینده. | ||
آیت‌الله زنجانی:''' باید در سال آینده، خودش یا نایبش در منا ذبح کند و اگر تأخیر روزه از روی علم و عمد و اختیار بوده باید یک گوسفند کفاره بدهد، بلی چنانچه به جهت ضرورتی نتوانسته در ذی‌حجه روزه بگیرد باید بعد از ذی‌حجه روزه بگیرد و قربانی کفایت نمی‌کند. | |||
آیت‌الله گلپایگانی:''' و در ذبح نیت ما فی الذمه از هدی یا کفاره بکند و سپس بنا بر احتیاط هفت روز پی‌درپی نزد اهلش روزه بگیرد.}} و روزه فایده ندارد. | |||
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۶}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۶۶}} | ||
| خط ۵۲۷: | خط ۵۲۷: | ||
| مساله = ۱۰۶۷ | | مساله = ۱۰۶۷ | ||
| باید این سه روز روزه را، بعد از احرام به عمره به جا آورد و قبل از آن نمی‌تواند.{{توضیح مساله|۱۰۶۷| | | باید این سه روز روزه را، بعد از احرام به عمره به جا آورد و قبل از آن نمی‌تواند.{{توضیح مساله|۱۰۶۷| | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' باید بعد از محرم شدن به احرام حج بگیرد. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل:''' یعنی تا زمانی که محرم به احرام عمره تمتع نشده نمی‌تواند این سه روز را بگیرد اما بعد از احرام عمره تمتع اگرچه محل هم باشد می‌تواند به تفصیلی که در مسئله ۱۰۵۷ گذشت روزه بگیرد.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۷}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۶۷}} | ||
| خط ۵۳۸: | خط ۵۳۸: | ||
| مساله = ۱۰۶۹ | | مساله = ۱۰۶۹ | ||
| احتیاط واجب آن است که پی‌درپی به جا آورد{{توضیح مساله|۱۰۶۹| | | احتیاط واجب آن است که پی‌درپی به جا آورد{{توضیح مساله|۱۰۶۹| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' اظهر عدم وجوب توالی است. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' سه روز روزه و همچنین هفت روز روزه باید پی‌درپی باشد، مگر در مواردی که ذکر شده است. | ||
* آیات عظام سیستانی، صافی، فاضل، گلپایگانی، مکارم: بنا بر احتیاط مستحب....}} | * '''آیات عظام سیستانی، صافی، فاضل، گلپایگانی، مکارم:''' بنا بر احتیاط مستحب....}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۶۹}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۶۹}} | ||
| خط ۵۴۷: | خط ۵۴۷: | ||
| مساله = ۱۰۷۰ | | مساله = ۱۰۷۰ | ||
| جایز نیست این هفت روز را در مکه یا در راه روزه بگیرد، مگر آنکه بنای اقامت در مکه داشته باشد، {{توضیح مساله|۱۰۷۰| | | جایز نیست این هفت روز را در مکه یا در راه روزه بگیرد، مگر آنکه بنای اقامت در مکه داشته باشد، {{توضیح مساله|۱۰۷۰| | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: در این صورت باید صبر کند تا همراهان او به وطن مراجعت کنند یا یک ماه بگذرد و سپس روزه بگیرد. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' در این صورت باید صبر کند تا همراهان او به وطن مراجعت کنند یا یک ماه بگذرد و سپس روزه بگیرد. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرض این مسئله و مسائل بعد تا مسئله ۱۰۷۶ نشده‌اند.}} در این صورت اگر مدتی بگذرد که در آن مدت می‌توانست به وطن خود مراجعت کند، جایز است به جا آورد و همچنین جایز است اگر یک ماه بماند. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۰}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۷۰}} | ||
| خط ۵۵۵: | خط ۵۵۵: | ||
| مساله = ۱۰۷۱ | | مساله = ۱۰۷۱ | ||
| در این ایام که با هواپیما مراجعت می‌کنند، بعید نیست برای کسی که در مکه اقامت کرده جایز باشد به همان مقداری که هواپیما اشخاص را به محل می‌رساند صبر کند و روزه بگیرد لیکن احتیاط خلاف آن است{{توضیح مساله|۱۰۷۱| | | در این ایام که با هواپیما مراجعت می‌کنند، بعید نیست برای کسی که در مکه اقامت کرده جایز باشد به همان مقداری که هواپیما اشخاص را به محل می‌رساند صبر کند و روزه بگیرد لیکن احتیاط خلاف آن است{{توضیح مساله|۱۰۷۱| | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' باید به همان مقداری که ـ مثلاً ـ باید به فرودگاه برود و با هواپیما به محل بازگردد صبر کند و سپس روزه بگیرد و نباید بین ۳ روز و ۷ روز جمع نماید. | ||
* آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: به ذیل مسئله قبلی مراجعه شود. | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' به ذیل مسئله قبلی مراجعه شود. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' این احتیاط لازم نیست.}} و به احتیاط واجب جمع بین سه روز و هفت روز را نکند.{{توضیح مساله|۱۰۷۱| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' فاصله لازم نیست. | ||
* | * '''آیات عظام تبریزی، خویی، صافی، گلپایگانی:''' نباید بین ۳ روز و ۷ روز جمع نمایند. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' احتیاط مستحب عدم جمع است.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۱}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۷۱}} | ||
| خط ۵۶۷: | خط ۵۶۷: | ||
| مساله = ۱۰۷۲ | | مساله = ۱۰۷۲ | ||
| اگر در غیر مکه؛ چه در راه یا در بلدی غیر از وطن خودش، اقامت کرد ظاهراً نتواند هفت روز روزه را در آنجا بگیرد{{توضیح مساله|۱۰۷۲| | | اگر در غیر مکه؛ چه در راه یا در بلدی غیر از وطن خودش، اقامت کرد ظاهراً نتواند هفت روز روزه را در آنجا بگیرد{{توضیح مساله|۱۰۷۲| | ||
* یة الله بهجت: مانعی ندارد در بلد دیگر روزه بگیرد، البته آنقدر که می‌توانست به وطن برسد صبر کند. | * یة الله بهجت:''' مانعی ندارد در بلد دیگر روزه بگیرد، البته آنقدر که می‌توانست به وطن برسد صبر کند. | ||
* | * '''آیت‌الله خویی:''' متعرض این مسئله نشده‌اند.}} اگرچه به مقداری صبر کند که اگر راه می‌پیمود به وطن می‌رسید. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۲}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۷۲}} | ||
| خط ۵۷۵: | خط ۵۷۵: | ||
| مساله = ۱۰۷۳ | | مساله = ۱۰۷۳ | ||
| ابتدای ماهی را که اگر بماند در مکه جایز است روزه را بگیرد و همین طور ابتدای حساب موقع رسیدن به وطن را ظاهراً باید از وقتی که بنای مجاورت یا اقامت به مکه کرد حساب کند.{{توضیح مساله|۱۰۷۳| | | ابتدای ماهی را که اگر بماند در مکه جایز است روزه را بگیرد و همین طور ابتدای حساب موقع رسیدن به وطن را ظاهراً باید از وقتی که بنای مجاورت یا اقامت به مکه کرد حساب کند.{{توضیح مساله|۱۰۷۳| | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' بلکه ملاک این است که همسفرهایش که در مکه اقامت نکرده‌اند | ||
* به وطن برسند. | * به وطن برسند. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' مبدأ این دو مدت پس از انقضاء ایام تشریق و پایان مناسک حج (یعنی انجام طواف نساء) و سه روز روزه گرفتن است. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' ابتدای ماه از ما بعد ایام تشریق یعنی روز چهاردهم حساب می‌شود. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' ابتدا آن زمانی است که اگر قصد اقامت در مکه نداشت معمولاً از آنجا خارج می‌شد. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' بلکه ملاک آن است که همسفران او به وطن برسند ولی در یک ماه احتیاط واجب محاسبه بعد از قصد اقامت در مکه است.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۳}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۷۳}} | ||
| خط ۵۸۷: | خط ۵۸۷: | ||
| مساله = ۱۰۷۴ | | مساله = ۱۰۷۴ | ||
| اگر متمکن از روزه گرفتن شد و قبل از آنکه روزه بگیرد مرد، واجب است ولی او سه روز را قضا کند بنا بر اقوی، و هفت روز دیگر را بنا بر احتیاط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۷۴| | | اگر متمکن از روزه گرفتن شد و قبل از آنکه روزه بگیرد مرد، واجب است ولی او سه روز را قضا کند بنا بر اقوی، و هفت روز دیگر را بنا بر احتیاط واجب.{{توضیح مساله|۱۰۷۴| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت، آیت‌الله زنجانی:''' واجب است بگیرد. | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' متعرض این مسئله نشده‌اند. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر سه روز را روزه گرفته قضای بقیه واجب نیست ولی اگر هیچ روزه نگرفته باید همه را قضا کند. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' هیچ‌کدام واجب نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل:''' بر ولی واجب است سه روز را قضا کند و هفت روز دیگر را بنا بر احتیاط مستحب قضا کند.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۴}} | | {{ارجاع مساله|۱۰۷۴}} | ||
| خط ۶۰۱: | خط ۶۰۱: | ||
| مساله = ۱۰۷۶ | | مساله = ۱۰۷۶ | ||
| اگر متمکن از سه روز روزه نشد، در مکه و برگشت به محل خود، در صورتی که ماه ذی‌حجه باقی است می‌تواند در محل بگیرد، لیکن با هفت روز روزه فاصله بدهد{{توضیح مساله|۱۰۷۶| | | اگر متمکن از سه روز روزه نشد، در مکه و برگشت به محل خود، در صورتی که ماه ذی‌حجه باقی است می‌تواند در محل بگیرد، لیکن با هفت روز روزه فاصله بدهد{{توضیح مساله|۱۰۷۶| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' فاصله لازم نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' احتیاط مستحب عدم جمع است.}} و اگر ماه گذشته باشد باید در منی هدی ذبح کند{{توضیح مساله|۱۰۷۶| | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' و باید روزه بگیرد هرچند ماه ذی‌حجه گذشته باشد و ذبح هدی، لازم نیست. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' البته در سال آینده.}} اگرچه به وسیله شخص امینی باشد.}} | ||
== مسائل متفرقه == | == مسائل متفرقه == | ||
{{فتاوی حج | مساله = ۱۰۷۷ | تقسیم قربانی به سه قسم واجب نیست،{{توضیح مساله|۱۰۷۷| نظر آیات عظام در ۱۰۴۰ گذشت.}} و فروش یا هبه سهم فقیر،{{توضیح مساله|۱۰۷۷| | {{فتاوی حج | مساله = ۱۰۷۷ | تقسیم قربانی به سه قسم واجب نیست،{{توضیح مساله|۱۰۷۷| نظر آیات عظام در ۱۰۴۰ گذشت.}} و فروش یا هبه سهم فقیر،{{توضیح مساله|۱۰۷۷|آیت‌الله فاضل:''' توسط فقیر یا وکیل او.}} قبل از قربانی و بدون قبض آن باطل است.{{توضیح مساله|۱۰۷۷| | ||
* آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سبحانی، سیستانی: جایز است قبل از قبض، از فقیری در وطنش وکالت بگیرد که در یک سوم قربانی طبق خواسته او تصرف کند. | * '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، سبحانی، سیستانی:''' جایز است قبل از قبض، از فقیری در وطنش وکالت بگیرد که در یک سوم قربانی طبق خواسته او تصرف کند. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' نسبت به صدقه و اهدا، انسان می‌تواند از فقرا و مؤمنین آشنا در شهر خود وکالت در قبول و اعراض بگیرد و بعد از ذبح از طرف آنها قبول کرده و بدون تقسیم اعراض نماید. | ||
* }} بنابراین، عمل بعضی، که به ادعای فقر یا وکالت از فقیر، ثلث فقیر را از قربانی بخود حاجی می‌فروشند یا هبه می‌کنند صحیح نیست. | * }} بنابراین، عمل بعضی، که به ادعای فقر یا وکالت از فقیر، ثلث فقیر را از قربانی بخود حاجی می‌فروشند یا هبه می‌کنند صحیح نیست. | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۷}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج | مساله = ۱۰۷۸ | گفته می‌شود که در منا، مسلخ فعلی،{{توضیح مساله|۱۰۷۸|در زمان حاضر به خارج از منا (مکانی به نام معیصم) منتقل شده است.}} کمی در وادی مُحسِّر ساخته شده و در این صورت، هرچند در صورت امکان ولو تا آخر ذی‌حجه باید در منا قربانی کنند لکن قربانی در مسلخ جدید مجزی است.{{توضیح مساله|۱۰۷۸| | | {{ارجاع مساله|۱۰۷۷}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج | مساله = ۱۰۷۸ | گفته می‌شود که در منا، مسلخ فعلی،{{توضیح مساله|۱۰۷۸|در زمان حاضر به خارج از منا (مکانی به نام معیصم) منتقل شده است.}} کمی در وادی مُحسِّر ساخته شده و در این صورت، هرچند در صورت امکان ولو تا آخر ذی‌حجه باید در منا قربانی کنند لکن قربانی در مسلخ جدید مجزی است.{{توضیح مساله|۱۰۷۸| | ||
* | * '''آیت‌الله بهجت:''' اگر به علت تغییر محل، ذبح در منا ممکن نباشد و تأخیر انداختن آن، ولو تا آخر ماه ذی‌حجه موجب عُسر و حرج نوعی باشد، در این صورت ذبح در خارج از منا اشکال ندارد. | ||
* | * آیت‌الله تبریزی، آیت‌الله خویی:''' پس اگر متمکن از تأخیر و ذبح در منا باشد، اگرچه تا آخر ذی‌حجه، حلق یا تقصیر نماید و مُحل شود و ذبح را تأخیر بیندازد و همچنین طواف و نماز طواف و سعی را تأخیر بیاندازد والاّ جایز است به ذبح در مذبح فعلی اکتفا کند، ]لازم به تذکر است اگر در روز عید متمکن از ذبح در منا نبود و احتمال بقای عذر تا آخر ذی‌حجه را بدهد، می‌تواند طبق فتوای آیت‌الله خویی در مسلخ‌های جدید ذبح کند ولی اگر اتفاقاً کشف خلاف شد اعاده نماید.[ و آیت‌الله تبریزی اضافه فرموده‌اند: و جایی که مشکوک است که منا باشد مبیت و ذبح و تقصیر در حال اختیار هم مجزی است. | ||
* | * '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' محل انجام ذبح، منا است و در صورتی که از ذبح در منا ممانعت شود، انجام آن در محل تعیین شده در حال حاضر، بلامانع است. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' در شرایط کنونی، قربانی کردن در مسلخ‌هایی که در خارج منا و وادی محسَّر ولی نزدیک منا احداث شده است مجزی است و تأخیر برای ذبح در منا لازم نیست ولی اگر تأخیر انداخت اعمال بعدی را هم به تأخیر بیندازد. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی:''' ذبح در مسلخ جدید مجزی است. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' در صورت زیاد بودن حجاج و گنجایش نداشتن منا برای همه آنها در وقت اراده ذبح، بعید نیست کشتن در وادی محسِّر نیز جایز باشد، اگرچه احوط ترک آن است مگر آنکه بداند که نمی‌تواند در منا تا روز سیزدهم قربانی کند. و چنانچه ذبح در منا یا وادی محسر تا آخر ایام تشریق میسور نبود در هر کجای حرم بخواهد می‌تواند ذبح کند و جواز اکتفا در حال اختیار به ذبح در مکانی که مشکوک است از منا یا وادی محسر می‌باشد به علت شک در صحت علائم منصوبه در آن مکان‌ها محل اشکال است. | ||
* | * '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' در صورت تمکن از ذبح در ایام تشریق، لازم است ذبح را تأخیر نماید بلکه لزوم تأخیر تا آخر ذی‌حجه بعید نیست ولی حلق را روز عید انجام دهد و با این عمل از احرام مخیط خارج می‌شود و باقی اعمال را به ترتیب به جا آورد. و اگر به کلی ذبح در منا ممکن نبود ذبح در وادی محسِّر کافی است. | ||
* | * '''آیت‌الله فاضل:''' اولا خارج بودن مذبح فعلی از منا ثابت نیست بلکه به احتمال قوی قسمتی از آن داخل منا است و بر فرض اینکه مسلخ فعلی خارج از منا باشد، صبر کردن لازم نیست بلکه می‌توانند در روز عید در مذبح فعلی قربانی کنند و بقیه اعمال را انجام دهند. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' از روز سیزدهم تأخیر نیندازد.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۸}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج | مساله = ۱۰۷۹ | کسی که اجیر در حج است، می‌تواند برای قربانی شخص ثالثی را | | {{ارجاع مساله|۱۰۷۸}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج | مساله = ۱۰۷۹ | کسی که اجیر در حج است، می‌تواند برای قربانی شخص ثالثی را | ||
وکیل کند و وکیل مزبور، نیت قربانی حجی که موکلش از طرف موکل خود انجام می‌دهد را می‌نماید.{{توضیح مساله|۱۰۷۹| | وکیل کند و وکیل مزبور، نیت قربانی حجی که موکلش از طرف موکل خود انجام می‌دهد را می‌نماید.{{توضیح مساله|۱۰۷۹| | ||
* به ذیل مسئله ۱۰۴۱ مراجعه شود. | * به ذیل مسئله ۱۰۴۱ مراجعه شود. | ||
* | * '''آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله سیستانی:''' وکیل باید نیت کند آن قربانی که بر موکلش واجب است. | ||
* | * '''آیت‌الله مکارم:''' نیت قربانی را نایب اصلی می‌کند.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۷۹}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج | مساله = ۱۰۸۰ | تأخیر ذبح از روز عید عمداً، جایز نیست علی الأحوط،{{توضیح مساله|۱۰۸۰|نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۰۳۲ گذشت.}} لکن اگر تأخیر شد عمداً یا جهلاً یا نسیاناً، ذبح در شب کفایت می‌کند.{{توضیح مساله|۱۰۸۰| | | {{ارجاع مساله|۱۰۷۹}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج | مساله = ۱۰۸۰ | تأخیر ذبح از روز عید عمداً، جایز نیست علی الأحوط،{{توضیح مساله|۱۰۸۰|نظر آیات عظام در ذیل مسئله ۱۰۳۲ گذشت.}} لکن اگر تأخیر شد عمداً یا جهلاً یا نسیاناً، ذبح در شب کفایت می‌کند.{{توضیح مساله|۱۰۸۰| | ||
* | * '''آیت‌الله تبریزی:''' ذبح در شب، بعد از عید، خلاف احتیاط است. | ||
* | * '''آیات عظام خویی، سبحانی، فاضل:''' ذبح در شب کفایت نمی‌کند مگر برای خائف. | ||
* | * '''آیت‌الله زنجانی:''' تأخیر قربانی تا روز دوازدهم جایز است ولی ذبح در شب کفایت نمی‌کند، مگر برای خائف که می‌تواند شب دهم قربانی کند و اگر از آن هم معذور است، قربانی در شب‌های بعدی کفایت می‌کند. | ||
* | * '''آیت‌الله سیستانی:''' و احتیاط واجب این است که در شب قربانی نکند، حتی شب روزهای تشریق، مگر برای خائف. | ||
* | * '''آیات عظام صافی، گلپایگانی، مکارم:''' بنا بر احتیاط کفایت نمی‌کند.}} | ||
| {{ارجاع مساله|۱۰۸۰}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج | مساله = ۱۰۸۱ | کسانی که وکیل دیگری هستند که برای او قربانی کنند، می‌توانند قبل از اینکه حلق یا تقصیر کنند، قربانی دیگری را ذبح نمایند.{{توضیح مساله|۱۰۸۱| | | {{ارجاع مساله|۱۰۸۰}} }} {{سخ}} {{فتاوی حج | مساله = ۱۰۸۱ | کسانی که وکیل دیگری هستند که برای او قربانی کنند، می‌توانند قبل از اینکه حلق یا تقصیر کنند، قربانی دیگری را ذبح نمایند.{{توضیح مساله|۱۰۸۱|آیت‌الله زنجانی:''' البته چون قربانی کردن باعث نجس شدن بدن یا لباس محرم می‌شود، تا در منا حلق یا تقصیر نکرده نباید قربانی دیگری را ذبح کند و در هر حال اگر قربانی کرد، صحیح است.}} | ||
| {{ارجاع مساله|}} | | {{ارجاع مساله|}} | ||