اخبار المدینه (علوی): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (added Category:کتاب‌های تاریخ مدینه using HotCat) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|ماه=[[دی]]|روز=[[۳]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Abazar }} | {{در دست ویرایش|ماه=[[دی]]|روز=[[۳]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Abazar }} | ||
'''اخبار المدینه علوی''' از منابع گمشده در تاریخ محلی [[مدینه]]، اثر [[یحیی بن حسن حسینی عقیقی علوی]] (۲۱۴ـ۲۷۷ق.) | '''اخبار المدینه علوی''' از منابع گمشده در تاریخ محلی [[مدینه]]، اثر [[یحیی بن حسن حسینی عقیقی علوی]] (۲۱۴ـ۲۷۷ق.) | ||
==نویسنده== | ==نویسنده== | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۲: | ||
یحیی علوی در دانش نسب‌شناسی دانشوری خبره است و نسب‌شناسان شیعی به او استناد و ارجاع می‌دهند.<ref>الذریعه، ج۱، ص۳۴۹.</ref> انساب الطالبیین وی بر منابع این شاخه علم، تأثیر اساسی گذاشته است. برای نمونه می‌توان به ابن ابی‌الحدید اشاره کرد که به این کتاب دسترسی داشته و در رویداد دفن امام حسن(ع) کنار قبر پیامبر اکرم(ص) و اختلاف بنی‌هاشم و بنی‌امیه، به این کتاب استناد کرده است.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۵۰-۵۱.</ref> | یحیی علوی در دانش نسب‌شناسی دانشوری خبره است و نسب‌شناسان شیعی به او استناد و ارجاع می‌دهند.<ref>الذریعه، ج۱، ص۳۴۹.</ref> انساب الطالبیین وی بر منابع این شاخه علم، تأثیر اساسی گذاشته است. برای نمونه می‌توان به ابن ابی‌الحدید اشاره کرد که به این کتاب دسترسی داشته و در رویداد دفن امام حسن(ع) کنار قبر پیامبر اکرم(ص) و اختلاف بنی‌هاشم و بنی‌امیه، به این کتاب استناد کرده است.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۵۰-۵۱.</ref> | ||
==اختلاف در | ==اختلاف در عنوان== | ||
سمهودی نام این کتاب را اخبار المدینه ثبت کرده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۴۲۴.</ref> از کتاب‌شناسان متأخر نیز افرادی چون حاجی خلیفه، نام آن را اخبار المدینه آورده‌اند.<ref>کشف الظنون، ج۲، ص۸۸.</ref> آقا بزرگ نیز همین عنوان را برگزیده است.<ref>الذریعه، ج۱، ص۳۴۹.</ref> منابع معاصر نیز این عنوان را برای کتاب مذکور ثبت کرده‌اند.<ref>معجم ما کتب عن الحج، ص۱۹.</ref> با این وجود ابن ابی‌الحدید پس از استفاده از این کتاب، نام آن را النسب نگاشته است.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۵۰-۵۱.</ref> | [[سمهودی]] نام این کتاب را اخبار المدینه ثبت کرده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۴۲۴.</ref> از کتاب‌شناسان متأخر نیز افرادی چون حاجی خلیفه، نام آن را اخبار المدینه آورده‌اند.<ref>کشف الظنون، ج۲، ص۸۸.</ref> آقا بزرگ نیز همین عنوان را برگزیده است.<ref>الذریعه، ج۱، ص۳۴۹.</ref> منابع معاصر نیز این عنوان را برای کتاب مذکور ثبت کرده‌اند.<ref>معجم ما کتب عن الحج، ص۱۹.</ref> با این وجود ابن ابی‌الحدید پس از استفاده از این کتاب، نام آن را النسب نگاشته است.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۵۰-۵۱.</ref> | ||
==روش== | |||
روش تاریخ‌نگاری علوی با روش [[ابن زباله]] بسیار همانند است. این شباهت را در این موارد می‌توان دید: نوع گزارش، روش دریافت روایت‌های تاریخی و تدوین آن‌ها، توجه به جای‌های مدینه، مناسبات جغرافیایی خانه‌ها، و توجه به انساب و تاریخ مکان‌ها و مساجد و سیره و رفتار نبوی.<ref>نک: اخبار المدینه، صفحات مختلف؛ حجاز در صدر اسلام، ص۴۳-۴۴.</ref> با بررسی و تطبیق گزارش‌های ابن زباله و یحیی علوی، افزون بر یافتن نقاط مشترک میان آن دو، به این نتیجه می‌توان رسید که کتاب علوی کامل‌کننده اثر ابن زباله است.<ref>المناسک، ص۱۶۲-۱۶۴، «مقدمه حمد الجاسر».</ref> | |||
==محتوا== | |||
بر پایه مجموع بخش‌های باقیمانده، موضوع این کتاب، تاریخ مسجدالنبی و دیگر مکان‌ها و مساجد مدینه و گزارش‌هایی درباره توسعه‌ها و تحولات مسجدالنبی در روزگار خلفا و حاکمان اموی است. | |||
گزارش‌های یحیی بن حسن علوی درباره مدینه منوره و مکان‌ها و مناطق آن، بیشتر بر بخش داخلی مدینه تمرکز یافته و درباره مسجدالنبی و دیگر مساجد و مکان‌های مقدس مدینه است. او هر نشانه‌ای از حضور پیامبر اکرم(ص) و سنت و سیره آن بزرگوار را که در مدینه دیده، مهم دانسته و در جمع و تدوین آگاهی‌های مربوط به آن کوشیده است. | |||
اگر به ظاهر منطقی و منسجم گزارش‌های سمهودی از روایت‌های یحیی علوی اعتماد کرده، این انسجام را به اصل کتاب علوی نسبت دهیم، به این نتیجه می‌رسیم که این روایت‌ها از رویداد بیعت عقبه و هجرت و ورود پیامبر اکرم(ص) به قریه قبا و سکونت در خانه [[ابوایوب انصاری]] و استقبال مردم مشتاق از آن حضرت آغاز می‌شده و با گزارش‌هایی درباره پیوند برادری مهاجران و انصار و گزارشی کوتاه از حجة الوداع و کفن و دفن پیامبر اکرم(ص) ادامه یافته است.<ref>وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۵۴-۱۵۵، ۳۶۶-۳۶۷-۳۷۷، ۴۱۴، ۴۲۴-۴۳۳، ۴۴۷، ۴۵۶، ۵۲۶، ۵۲۸.</ref> علوی همچنین حدیث‌هایی درباره شفابخشی تربت مدینه و ویژگی‌های حرم مدنی آورده است. او بیشتر آگاهی‌ها را به مسجدالنبی اختصاص داده و به تفصیل از تاریخ شکل‌گیری این مسجد و زمین اصلی آن، مشارکت پیامبر و صحابه در ساختن این بنا و اوصاف و ویژگی‌های آن گفت‌وگو کرده است. سمهودی در جلد دوم اثرش گزارش‌هایی فراوان از یحیی علوی درباره مسجدالنبی و تحولات آن آورده است.<ref>وفا ءالوفاء، ج۲، ص۲۷، ۳۳-۴۵، ۵۴-۶۹، ۱۰۱-۱۲۳، ۱۸۳.</ref> گزارش‌های دیگر علوی درباره تحویل قبله و منبر و محراب نبوی، شُرُفات (کنگره‌ها)، مناره‌ها، مَقصوره، تَحصیب مسجدالنبی، تحولات و دگرگونی‌های آن، خانه‌ها و حجره‌های پیرامون، اندازه و حدود مسجد، قندیل‌ها، درها و ستون‌های مسجد، محل اعتکاف پیامبر(ص)، سراهای همسران آن حضرت، مصلای نبوی، طریق رفتن حضرت به مسجد، و افزوده‌های خلفا به مسجدالنبی به ویژه توسعه و افزایش‌های عمر بن خطاب و عثمان است. سپس از دیگر مصلاها و مساجد مدینه و نام و ویژگی‌های آن‌ها و نیز آطام (برج‌های) مدینه، منازل، و قبایل انصار یاد کرده است. بخشی دیگر از این گزارش‌ها درباره فضیلت کوه اُحد و آرامگاه شهدای اُحد است. | |||
==استفاده کتاب‌های مختلف از این کتاب == | ==استفاده کتاب‌های مختلف از این کتاب == | ||
| خط ۲۹: | خط ۳۴: | ||
سمهودی حدود ۲۱۰ قطعه و گزارش از این کتاب را حفظ کرده و چنان‌که برخی از محققان گفته‌اند، با گردآوری و تنظیم و تدوین دیگر بار این قطعات، می‌توان کلیت کتاب و موضوعات اصلی آن را بازسازی کرد.<ref>حجاز در صدر اسلام، ص۴۴؛ معجم ما الف عن المدینه، ص۲۹؛ دراسات حول المدینة المنوره، ج۲، ص۳۵۱-۳۵۲.</ref> | سمهودی حدود ۲۱۰ قطعه و گزارش از این کتاب را حفظ کرده و چنان‌که برخی از محققان گفته‌اند، با گردآوری و تنظیم و تدوین دیگر بار این قطعات، می‌توان کلیت کتاب و موضوعات اصلی آن را بازسازی کرد.<ref>حجاز در صدر اسلام، ص۴۴؛ معجم ما الف عن المدینه، ص۲۹؛ دراسات حول المدینة المنوره، ج۲، ص۳۵۱-۳۵۲.</ref> | ||
درباره تأثیر اخبار المدینه علوی بر کتاب‌های تاریخ مدینه، آگاهی‌هایی در دست نیست. اما استفاده گسترده سمهودی (م.۹۱۱ق.) و ثبت بسیاری از گزارش‌های تاریخی اثر او در کتابش نشان دهنده جایگاه برجسته علوی در حفظ و روایت گزارش‌های مدینه‌شناسی است. همچنین ابن نجار (م.۶۴۳ق.) برخی از گزارش‌های اخبار المدینه علوی را به‌گونه مستند از طاهر بن یحیی روایت کرده است.<ref>الدرة الثمینه، ص۱۱۷، ۳۸۳.</ref> پیش از سمهودی، دیگر تاریخ‌نگار مدینه در سده هشتم و نهم ق. زین الدین ابوبکر مراغی (م.۸۱۶ق.) از کتاب علوی سود جسته و بدون یادکرد نام کتاب، قطعاتی از آن را درباره تاریخ و بنای مسجدالحرام، مصلا، منبر و درهای مسجدالنبی، داستان ستون حنانه، اعتکاف پیامبر اکرم در مسجدالنبی، آداب و احکام فقهی مسجدالنبی، و آداب زیارت پیامبر(ص) آورده است.<ref>تحقیق النصره، ص۳۶، ۳۸-۳۹-۴۸.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۴: | ||
| آدرس = | | آدرس = | ||
| عنوان = | | عنوان = | ||
نویسنده = علی احمدی میرآقا | | نویسنده = علی احمدی میرآقا | ||
}} | }} | ||
* '''اخبار المدینه''': ابن زباله (م.۱۹۹ق.)، به کوشش ابن سلامه، المدینه، ۱۴۲۴ق | * '''اخبار المدینه''': ابن زباله (م.۱۹۹ق.)، به کوشش ابن سلامه، المدینه، ۱۴۲۴ق | ||
* '''الاعلام''': الزرکلی (م.۱۳۹۶ق.)، | * '''الاعلام''': الزرکلی (م.۱۳۹۶ق.)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۹۷م | ||
* '''الاعلان بالتوبیخ''': شمس الدین السخاوی (م.۹۰۲ق.)، به کوشش فرانس روزنتال، | * '''الاعلان بالتوبیخ''': شمس الدین السخاوی (م.۹۰۲ق.)، به کوشش فرانس روزنتال، بیروت، دار الکتب العلمیه | ||
* '''تحقیق النصرة بتلخیص | * '''تحقیق النصرة بتلخیص معالم دار الهجره''': ابوبکر بن الحسین المراغی (م.۸۱۶ق.)، به کوشش الصمعی، مدینه، المکتبة العلمیه، ۱۴۰۱ق | ||
* '''الجوهر الشفاف فی انساب السادة الاشراف''': عارف عبدالغنی، | * '''الجوهر الشفاف فی انساب السادة الاشراف''': عارف عبدالغنی، دمشق، دار کنان، ۱۹۹۷م | ||
* '''حجاز در صدر اسلام''': صالح احمد العلی، ترجمه | * '''حجاز در صدر اسلام''': صالح احمد العلی، ترجمه: آیتی، مشعر، ۱۳۷۵ش | ||
* '''دراسات حول المدینة المنوره''': به کوشش نادی المدینة المنورة الادبی، مدینه، ۱۴۱۵ق | * '''دراسات حول المدینة المنوره''': به کوشش نادی المدینة المنورة الادبی، مدینه، ۱۴۱۵ق | ||
* '''الدرة الثمینة فی اخبار المدینه''': محمد بن محمود النجار (م.۶۴۳ق.)، به کوشش صلاح الدین، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۷ق | * '''الدرة الثمینة فی اخبار المدینه''': محمد بن محمود النجار (م.۶۴۳ق.)، به کوشش صلاح الدین، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۷ق | ||
* '''الذریعة الی تصانیف الشیعه''': آقا بزرگ تهرانی (م.۱۳۸۹ق.)، | * '''الذریعة الی تصانیف الشیعه''': آقا بزرگ تهرانی (م.۱۳۸۹ق.)، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۳ق | ||
* '''سر السلسلة العلویه''': ابونصر البخاری (م. قرن۴ق.)، به کوشش بحر العلوم، الرضی، ۱۴۱۳ق | * '''سر السلسلة العلویه''': ابونصر البخاری (م. قرن۴ق.)، به کوشش بحر العلوم، الرضی، ۱۴۱۳ق | ||
* '''شرح نهج البلاغه''': ابن ابی‌الحدید (م.۶۵۶ق.)، به کوشش محمد | * '''شرح نهج البلاغه''': ابن ابی‌الحدید (م.۶۵۶ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، دار احیاء الکتب العربیه، ۱۳۷۸ق | ||
* '''عمدة عیون صحاح الاخبار''': ابن البطریق (م.۶۰۰ق.)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۷ق | * '''عمدة عیون صحاح الاخبار''': ابن البطریق (م.۶۰۰ق.)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۷ق | ||
* '''الفهرست''': الطوسی (م.۴۶۰ ق)، به کوشش قیومی، نشر الفقاهه، ۱۴۱۷ق | * '''الفهرست''': الطوسی (م.۴۶۰ ق)، به کوشش قیومی، نشر الفقاهه، ۱۴۱۷ق | ||
* '''قاموس الرجال''': محمد تقی شوشتری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق | * '''قاموس الرجال''': محمد تقی شوشتری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق | ||
* '''کشف الظنون''': حاجی خلیفه (م.۱۰۶۷ق.)، | * '''کشف الظنون''': حاجی خلیفه (م.۱۰۶۷ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۳ق | ||
* '''معجم رجال الحدیث''': الخوئی (م.۱۴۱۳ق.)، بیروت، ۱۴۰۹ق | * '''معجم رجال الحدیث''': الخوئی (م.۱۴۱۳ق.)، بیروت، ۱۴۰۹ق | ||
* '''معجم ما الف عن المدینة المنوره''': عبدالرزاق فراج الصاعدی، جده، المکتبة القصریة الذهبیه، ۱۴۱۷ق | * '''معجم ما الف عن المدینة المنوره''': عبدالرزاق فراج الصاعدی، جده، المکتبة القصریة الذهبیه، ۱۴۱۷ق | ||
* '''معجم ما کتب عن الحج''': عبدالجبار الرفاعی، تهران، مشعر، ۱۴۲۷ق | * '''معجم ما کتب عن الحج''': عبدالجبار الرفاعی، تهران، مشعر، ۱۴۲۷ق | ||
* '''المناسک و اماکن طرق الحج''': ابواسحاق الحربی (م.۲۸۵ق.)، به کوشش حمد الجاسر، | * '''المناسک و اماکن طرق الحج''': ابواسحاق الحربی (م.۲۸۵ق.)، به کوشش حمد الجاسر، ریاض، دار الیمامه، ۱۴۰۱ق | ||
* '''وفاء الوفاء''': السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش السامرائی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۲ق. | * '''وفاء الوفاء''': السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش السامرائی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۲ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | |||
[[رده:کتاب‌های تاریخ مدینه]] | |||
[[رده:کتاب‌های قرن سوم قمری]] | |||
[[رده:کتاب‌های یحیی بن حسن علوی]] | |||