منارههای مسجدالنبی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
عاطفه فتاحی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
عاطفه فتاحی (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده: مناره های مسجدالنبی.jpg|File.png|300px|thumb|left| مناره های مسجدالنبی]] | [[پرونده: مناره های مسجدالنبی.jpg|File.png|300px|thumb|left| مناره های مسجدالنبی]] | ||
'''منارههای مسجدالنبی'''، از زمان ولیدبن | '''منارههای مسجدالنبی'''، از زمان [[بازسازی مسجدالنبی (ولیدبن عبدالملک)|ولیدبن عبدالملک]]، در مسجد ساخته شد. عمربن عبدالعزیز والی [[مدینه]]، در هر گوشه مسجد، منارهای ایجاد کرد. | ||
مسجد در زمان پیامبر مناره نداشت و بلال با رفتن بر دیوار خانههای همجوار مسجد، اذان میگفت. | مسجد در زمان [[پیامبر]] مناره نداشت و [[بلال حبشی|بلال]] با رفتن بر دیوار خانههای همجوار مسجد، اذان میگفت. | ||
مناره دوره عبدالملک در جهات جنوب شرق، شمال شرق، جنوب غرب و شمال غرب بود. بنابر نقل منابع مناره جنوب غرب به این جهت که مشرف به خانه سلیمان بن عبدالملک بود، به دستور وی تخریب شد. | [[گلدسته|مناره]] دوره عبدالملک در جهات جنوب شرق، شمال شرق، جنوب غرب و شمال غرب بود. بنابر نقل منابع مناره جنوب غرب به این جهت که مشرف به خانه سلیمان بن عبدالملک بود، به دستور وی تخریب شد. | ||
این سه مناره تا آتشسوزی سال 654قمری برپا بود. پس از آن | این سه مناره تا [[آتشسوزی اول در مسجدالنبی|آتشسوزی سال 654قمری]] برپا بود. پس از آن منارهها در دوره های مختلف و براثر آسیب هایی که می دیدند، بازسازی می شدند. بعد از آتش سوزی اول، [[مناره رئیسیه|مناره جنوب شرقی(رئیسیه)]]، و [[مناره سلیمانیه|مناره شمال شرقی(سنجاریه)]]، در فاصله سالهای 654 تا 706قمری در دوره [[ممالیک]] بازسازی شدند. | ||
در دوره ممالیک همچنین مناره شمال غربی(خشبیه) و نیز مناره جنوب غربی (بابالسلام) در دوره محمدبن قلاوون ساخته شد. | در دوره ممالیک همچنین [[مناره مجیدیه|مناره شمال غربی(خشبیه)]] و نیز مناره جنوب غربی (بابالسلام) در دوره [[بازسازی مسجدالنبی (ممالیک بحری)|محمدبن قلاوون]] ساخته شد. | ||
مناره شمال شرق و نیز مناره جنوب شرق در اصلاحات قایتبای قبل از آتش سوزی | مناره شمال شرق و نیز مناره جنوب شرق در اصلاحات [[بازسازی مسجدالنبی (قایتبای)|قایتبای]] قبل از [[آتشسوزی دوم در مسجدالنبی|آتش سوزی دوم]]، بازسازی شدند. در دوره قایتبای شاکله اصلی مناره جنوب شرق موسوم به رئیسیه شکل گرفت. این مناره پس از آن که براثر صاعقه آتش گرفت، در این دوره احیا و در آخرین مرحله بازسازی پی آن با بازالت ریخته شد. این مناره همان مناره فعلی مسجدالنبی است. | ||
قایتبای همچنین منارهای به نام بابالرحمه در جوار دیوار غربی مسجد ساخت. | قایتبای همچنین منارهای به نام بابالرحمه در جوار دیوار غربی مسجد ساخت. | ||
در دوره عثمانی نیز سلطان سلیمان | در [[دوره عثمانی]] نیز [[بازسازی مسجدالنبی (سلیمان قانونی)|سلطان سلیمان قانونی]] مناره شمال شرقی را بازسازی کرد و این [[مناره سلیمانیه]] نام گرفت. همچنین [[بازسازی مسجدالنبی (عبدالمجید اول)|سلطان عبدالمجید اول]] نیز مناره شمال غرب را از نو ساخت و این مناره به نام [[مناره مجیدیه]] موسوم شد. | ||
در دوره | در [[دوره سعودی]]، [[بازسازی مسجدالنبی (ملک عبدالعزیز)|ملک عبدالعزیز]]، مناره بابالرحمه را تخریب کرد و منارههای جدیدی به جای منارههای سلیمانیه و مجیدیه ساخت. | ||
در دوره ملک فهد نیز مسجدالنبی دارای 10 مناره بود. | در دوره [[بازسازی مسجدالنبی (ملک فهد)|ملک فهد]] نیز [[مسجدالنبی]] دارای 10 مناره بود. | ||
==شکل گیری اولیه منارهها== | ==شکل گیری اولیه منارهها== | ||
مسجد در زمان | مسجد در زمان [[پیامبر]]، مناره نداشت. [[بلال بن رباح|بلال]] برای [[اذان و اقامه|اذان]] گفتن بر بام خانهای از [[بنینجار]] که بلندترین خانههای اطراف مسجد بود میایستاد. در اینباره نظر دیگری نیز وجود دارد مبنی براین که بلال بر ستون مربعی از خانه عبدالله بن عمر واقع در جنوب مسجد بالا میرفته و اذان را با صدای بلند ادا میکردهاست.<ref>مدینه منوره، ص 80</ref> | ||
اما شکلگیری [[گلدسته|مناره]] به شکل مجوف (گود، میان تهی) در زمان ولیدبن عبدالملک صورت گرفت. در این دوره مسجد تخریب و توسط عمربن عبدالعزیز والی ولید در مدینه بازسازی شد. در این بازسازی در هر زوایهای منارهای با پایه 8 در 8 ذراع( در حدود 4در 4 متر)ساخته شد. <ref>مدینه منوره، ص 92</ref>درباره ارتفاع منارهها اقوال مختلفی بیان شده، برخی ارتفاع آن ها را 55 ذراع(27متر) یا 60 ذراع(30متر) <ref>مدینه منوره، ص 92</ref>و برخی با بیان جزییات بیشتر ارتفاع منارههای جنوب شرقی و شمال شرقی را 55 ذراع و مناره شمال غربی را 53 ذراع ذکر کرده اند. <ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 44</ref>به نقل از منابع مناره واقع در زاویه جنوب غربی به امر سلیمان بن عبدالملک<ref>مدینه منوره، ص 92</ref> به واسطه اینکه مشرف بر محل سکونتش بود از بین رفت.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبویدر طول تاریخ، ص 44</ref> | اما شکلگیری [[گلدسته|مناره]] به شکل مجوف (گود، میان تهی) در زمان [[بازسازی مسجدالنبی (ولیدبن عبدالملک)|ولیدبن عبدالملک]] صورت گرفت. در این دوره مسجد تخریب و توسط عمربن عبدالعزیز والی ولید در [[مدینه]] بازسازی شد. در این بازسازی در هر زوایهای منارهای با پایه 8 در 8 ذراع( در حدود 4در 4 متر)ساخته شد. <ref>مدینه منوره، ص 92</ref>درباره ارتفاع منارهها اقوال مختلفی بیان شده، برخی ارتفاع آن ها را 55 ذراع(27متر) یا 60 ذراع(30متر) <ref>مدینه منوره، ص 92</ref>و برخی با بیان جزییات بیشتر ارتفاع منارههای جنوب شرقی و شمال شرقی را 55 ذراع و مناره شمال غربی را 53 ذراع ذکر کرده اند. <ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 44</ref>به نقل از منابع مناره واقع در زاویه جنوب غربی به امر [[سلیمان بن عبدالملک]]<ref>مدینه منوره، ص 92</ref> به واسطه اینکه مشرف بر محل سکونتش بود از بین رفت.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبویدر طول تاریخ، ص 44</ref> | ||
در منابع آمده، در دوره عباسیان نیز، این سه [[گلدسته|مأذنه]] دوره | در منابع آمده، در [[بازسازی مسجدالنبی (دوره عباسی)|دوره عباسیان]] نیز، این سه [[گلدسته|مأذنه]] دوره ولیدبن عبدالملک پا برجا بوده است.<ref>مدینه منوره، ص 96</ref> | ||
==منارهها در دوره ممالیک== | ==منارهها در دوره ممالیک== | ||
ساخت مناره ها در دوره ممالیک به دو دسته قابل تفکیک است: 1-ساخت مناره بعد از آتشسوزی اول مسجد، 2-ساخت مناره ها بعد از آتشسوزی دوم در مسجد | ساخت مناره ها در دوره [[ممالیک]] به دو دسته قابل تفکیک است: 1-ساخت مناره بعد از [[آتشسوزی اول در مسجدالنبی|آتشسوزی اول]] مسجد، 2-ساخت مناره ها بعد از [[آتشسوزی دوم در مسجدالنبی|آتشسوزی دوم در مسجد]] | ||
===ساخت منارهها بعد از آتشسوزی اول در مسجد=== | ===ساخت منارهها بعد از آتشسوزی اول در مسجد=== | ||
پس از آتشسوزی اول در | پس از آتشسوزی اول در مسجد،[[سمهودی]] از ساخت [[مناره رئیسیه|منارههای جنوب شرقی(رئیسیه)]] و [[مناره سلیمانیه|شمال شرقی(سنجاریه)]]{{یادداشت|ظاهرا از آثار امیر سنجر جاولی است، که ساختمانهای زیادی در مصر و شام بنا کرد}} مابین سالهای 654 تا 706 قمری یاد میکند.<ref>مدینه منوره، ص 100</ref> | ||
منارههای شمال غربی(خشبیه) و جنوب غربی نیز در دوره محمدبن قلاوون ساخته شد. در این دوره، شیخالحرم<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 138</ref>، | منارههای شمال غربی(خشبیه) و جنوب غربی نیز در دوره [[بازسازی مسجدالنبی (ممالیک بحری)|محمدبن قلاوون]] ساخته شد. در این دوره، شیخالحرم<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 138</ref>، مناره جنوب غربی (مناره باب السلام<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 138</ref>) را با ارتفاع 95 ذراع (47/31 متر) احیا کرد.<ref>مدینه منوره، ص 100</ref> هزینه این کار را از ذخایر حرم نبوی و نیز وجه حاصل از فروش ذخائر موجود، فراهم کردند.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 138</ref> | ||
سمهودی احیای | سمهودی احیای [[مناره مجیدیه|مناره شمال غربی]] را نیز در این دوره و در سال 706 ذکر کرده است.<ref>مدینه منوره، ص 100</ref> | ||
در زمان بیبرس نیز ، [[گلدسته|منارهها]] به همراه، درها، مخازن و همه اثاث مسجد، نوسازی شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 137</ref> | در زمان [[بازسازی مسجدالنبی (بیبرس)|بیبرس]] نیز ، [[گلدسته|منارهها]] به همراه، درها، مخازن و همه اثاث مسجد، نوسازی شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 137</ref> | ||
همچنین در اصلاحاتی که در دوره قایتبای قبل حریق دوم صورت گرفت، پی و اساس و مصالح مناره شمال شرقی نوسازی شد.<ref>مدینه منوره، ص 102</ref> | همچنین در اصلاحاتی که در دوره [[بازسازی مسجدالنبی (قایتبای)|قایتبای]] قبل حریق دوم صورت گرفت، پی و اساس و مصالح مناره شمال شرقی نوسازی شد.<ref>مدینه منوره، ص 102</ref> | ||
===ساخت منارهها بعد از آتشسوزی دوم در مسجد=== | ===ساخت منارهها بعد از آتشسوزی دوم در مسجد=== | ||
{{بیشتر|مناره رئیسیه}} | {{بیشتر|مناره رئیسیه}} | ||
رمضان سال 886ه.ق مأذنه جنوب شرقی (رئیسیه) بر اثر اصابت صاعقه آتش گرفت و در اثر آن تمام مسجد دچار حریق شد. | رمضان سال 886ه.ق مأذنه جنوب شرقی (رئیسیه) بر اثر اصابت صاعقه آتش گرفت و در اثر آن تمام مسجد دچار حریق شد. | ||
بر اثر این آتش سوزی، | بر اثر این آتش سوزی، [[منبر پیامبر|منبر]]، [[ضریح پیامبر|مقصوره]]، اکثر طاقهای مسجد، [[ستونهای مسجدالنبی|ستونها]] از بین رفت. ثلث مناره اصلی نیز ویران شد و در آستانه فروپاشی قرارداشت. | ||
بنا بر گفته سمهودی، هیچ چیز جز گنبد داخلی روی قبر نبوی سالم نماند.<ref>مدینه منوره، ص 103</ref> | بنا بر گفته سمهودی، هیچ چیز جز گنبد داخلی روی قبر نبوی سالم نماند.<ref>مدینه منوره، ص 103</ref> | ||
مناره جنوب شرقی در دوره قایتبای سه بار مورد بازسازی قرار گرفت. در آخرین مرتبه که ساخت مناره فعلی رئیسیه را درپی داشت، مناره تخریب و پی آن با بازالت ریخته شد. ارتفاع آن این بار به 120 ذراع(59/76متر) رسید.گنبد نیز منهدم و دوباره ساخته شد. این اعمال در در سال 92-891ه.ق انجام شد. ناظر این اقدامات شاهین جمالی بود.<ref>مدینه منوره، ص 106</ref> | مناره جنوب شرقی در دوره قایتبای سه بار مورد بازسازی قرار گرفت. در آخرین مرتبه که ساخت مناره فعلی رئیسیه را درپی داشت، مناره تخریب و پی آن با بازالت ریخته شد. ارتفاع آن این بار به 120 ذراع(59/76متر) رسید.گنبد نیز منهدم و دوباره ساخته شد. این اعمال در در سال 92-891ه.ق انجام شد. ناظر این اقدامات شاهین جمالی بود.<ref>مدینه منوره، ص 106</ref> | ||
خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
همچنین، قایتبای در جوار دیوار غربی، مناره کوچکی نیز ساخت. این مناره پس از آن به مناره [[باب الرحمه (ابهامزدایی)|باب الرحمه]] شناخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 106</ref> | همچنین، قایتبای در جوار دیوار غربی، مناره کوچکی نیز ساخت. این مناره پس از آن به مناره [[باب الرحمه (ابهامزدایی)|باب الرحمه]] شناخته شد.<ref>مدینه منوره، ص 106</ref> | ||
==منارهها در دوره عثمانی== | ==منارهها در دوره عثمانی== | ||
در دوره عثمانی به دو مناره خاص میتوان اشاره کرد که به نام سازندگان خود شهرت یافتند: مناره سلیمانیه<ref>مدینه منوره، ص 110</ref> و مناره مجیدیه<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 167</ref>. در عین حال علاوه بر منارههای دوره قایتبای، از مناره بابالسلام نیز در دوره مجیدی نام بردهشدهاست. گفته شده بالای این مناره مخروطی از طلا قرار داشت، همچنان چنین مخروطی بر مناره بابالرحمه نیز وجود داشت.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 162</ref> | در [[دوره عثمانی]] به دو مناره خاص میتوان اشاره کرد که به نام سازندگان خود شهرت یافتند: [[مناره سلیمانیه]]<ref>مدینه منوره، ص 110</ref> و [[مناره مجیدیه]]<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 167</ref>. در عین حال علاوه بر منارههای دوره قایتبای، از مناره بابالسلام نیز در دوره مجیدی نام بردهشدهاست. گفته شده بالای این مناره مخروطی از طلا قرار داشت، همچنان چنین مخروطی بر مناره بابالرحمه نیز وجود داشت.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 162</ref> | ||
===مناره سلیمانیه=== | ===مناره سلیمانیه=== | ||
{{اصلی|مناره سلیمانیه}} | {{اصلی|مناره سلیمانیه}} | ||
در دوره سلطان سلیمان | در دوره [[بازسازی مسجدالنبی (سلیمان قانونی)|سلطان سلیمان قانونی]]، مناره شمال شرقی که تا پیش از این سنجاریه نیز خوانده میشد، تخریب و [[گلدسته|مناره]] جدیدی جای ساخته شد و مناره سلیمانیه نام گرفت.<ref>مدینه منوره، ص 110</ref><ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 149</ref> | ||
===مناره مجیدیه=== | ===مناره مجیدیه=== | ||
{{اصلی|مناره مجیدیه}} | {{اصلی|مناره مجیدیه}} | ||
در دوره عبدالمجید اول | در دوره [[بازسازی مسجدالنبی (عبدالمجید اول)|عبدالمجید اول عثمانی]]، همگام با توسعه و بازسازی مسجدالنبی، مناره شمال غربی که از چوب ساخته شده بود تخریب و از نو ساخته شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص162</ref> از این رو این مناره پس از این زمان مناره مجیدیه نام گرفت.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 167</ref> | ||
==منارهها در دوره سعودی== | ==منارهها در دوره سعودی== | ||
در توسعه زمان ملک | در توسعه زمان [[بازسازی مسجدالنبی (ملک عبدالعزیز)|ملک عبدالعزیز]]، بخش قبله ای که شامل [[مناره رئیسیه]] و مناره باب السلام نیز می شد بر جاماند.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 182</ref> | ||
مناره باب الرحمه در این زمان تخریب شد. <ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 190</ref> همچنین مناره های شمال غربی موسوم | مناره باب الرحمه در این زمان تخریب شد. <ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ، ص 190</ref> همچنین [[مناره مجیدیه|مناره های شمال غربی]] موسوم التشکیلیه و [[مناره سلیمانیه|شمال شرقی]] موسوم به سنجاریه نیز تخریب شدند و مناره های جدیدی در جای آن ها ایجاد شد.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 190-191</ref> | ||
ویژگی مناره های این دوره چنین بود: | ویژگی مناره های این دوره چنین بود: | ||
خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
طبقه چهارم( یا جوسق) بلندیاش کمتر بود و بر روی آن نیز مقرنسهایی قرارداشت که شرفه یا منظری را بر سر دارند.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 192</ref> | طبقه چهارم( یا جوسق) بلندیاش کمتر بود و بر روی آن نیز مقرنسهایی قرارداشت که شرفه یا منظری را بر سر دارند.<ref>تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص 192</ref> | ||
در دوره ملک فهد نیز، ده [[گلدسته|مناره]] وجود داشت: | در دوره [[بازسازی مسجدالنبی (ملک فهد)|ملک فهد]] نیز، ده [[گلدسته|مناره]] وجود داشت: | ||
چهار مناره در جانب شمالی | چهار مناره در جانب شمالی |