مسجد سقیا: تفاوت میان نسخهها
اصلاح نویسههای عربی، اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح ارقام
بدون خلاصۀ ویرایش |
(اصلاح نویسههای عربی، اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح ارقام) |
||
خط ۸: | خط ۸: | ||
| مکان =[[عربستان]] * [[مدینه]] * در داخل محوطه ایستگاه قطار در عنبریه | | مکان =[[عربستان]] * [[مدینه]] * در داخل محوطه ایستگاه قطار در عنبریه | ||
| نامهای دیگر =مسجد عنبریه | | نامهای دیگر =مسجد عنبریه | ||
| وقایع مرتبط =وضو گرفتن [[رسول خدا(ص)]] هنگام رفتن به [[بدر]] از آب چاه سقیا و خواندن نماز در آنجا | | وقایع مرتبط =وضو گرفتن [[رسول خدا(ص)]] هنگام رفتن به [[بدر]] از آب چاه سقیا و خواندن نماز در آنجا | ||
| ظرفیت = | | ظرفیت = | ||
| وضعیت =فعال | | وضعیت =فعال | ||
خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
| معمار = | | معمار = | ||
| سبک = | | سبک = | ||
| بازسازی = | | بازسازی =۱۳۸۰-۱۳۸۱ شمسی | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
}} | }} | ||
'''مسجد سُقْیا'''، معروف به مسجد عنبریه، یکی از مساجد مهم شهر [[مدینه]] است که در قسمت جنوب شرقی ایستگاه قطار در محله عنبریه، قرار دارد. | '''مسجد سُقْیا'''، معروف به مسجد عنبریه، یکی از مساجد مهم شهر [[مدینه]] است که در قسمت جنوب شرقی ایستگاه قطار در محله عنبریه، قرار دارد. | ||
به این مسجد سقیا گفته میشود؛ زیرا در منطقه سقیا و نزدیک چاه سقیا واقع شده است. [[پیامبر(ص)]] در مسیر بدر، در سقیا از سپاهش سان دید، نماز خواند، برای اهل مدینه دعا کرد و از چاه سقیا آب نوشید. | به این مسجد سقیا گفته میشود؛ زیرا در منطقه سقیا و نزدیک چاه سقیا واقع شده است. [[پیامبر(ص)]] در مسیر بدر، در سقیا از سپاهش سان دید، نماز خواند، برای اهل مدینه دعا کرد و از چاه سقیا آب نوشید. | ||
==موقعیت== | ==موقعیت== | ||
بنابر گزارشهای قدیمیتر در سال | بنابر گزارشهای قدیمیتر در سال ۱۰۷۳ق. (۱۶۶۲م.)، این مسجد در سمت چپ راه منتهی به [[مدینه]] از مسیر عقیق، در حره غربی واقع شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%8A%D8%A7%D8%B4%D9%8A%D9%87%D8%8C_%D8%AC_1.pdf&page=396 الرحلة العیاشیه، ج1، ص395.]</ref> | ||
بنابر | بنابر گزارشهایی از اواسط قرن چهاردهم هجری: مسجد سقیا داخل حصار ساختمان ایستگاه راهآهن عنبریه، در جنوب شرقی آن ایستگاه قرار دارد. هنگامیکه از میدان عنبریه خارج میشوی، طرف راست مسیر، مسجد را میبینی. چاه سقیا در جنوب آن مسجد واقع است و راه مکه، آن دو را از هم جدا میکند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=136 آثار المدینة المنورة، ص136]</ref> | ||
در حال حاضر، مسجد سقیا در داخل ایستگاه راه آهن قرار گرفته است. <ref>آثار | در حال حاضر، مسجد سقیا در داخل ایستگاه راه آهن قرار گرفته است. <ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 367.</ref> | ||
==وجه نامگذاری== | ==وجه نامگذاری== | ||
====وجه نامگذاری به | ====وجه نامگذاری به سقیا==== | ||
این مسجد در منطقه سقیا واقع شده و به همین دلیل، به مسجد سقیا معروف شده است. منطقه سقیا هم به دلیل وجود چاههای فراوان و پرآبی که دارد، به سقیا نامگذاری شده است. | |||
====وجه نامگذاری به قبةالرئوس==== | ====وجه نامگذاری به قبةالرئوس==== | ||
از قرن یازدهم به بعد، این مسجد به قبةالرئوس نیز معروف بوده است. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=136 آثار المدینة المنورة، ص136] | از قرن یازدهم به بعد، این مسجد به قبةالرئوس نیز معروف بوده است. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87.pdf&page=136 آثار المدینة المنورة، ص136] نیز ر. ک: عمدة الاخبار، ص188 و 189؛ وصف المدینة المنورة، ص17 و 36؛ مرآة الحرمین، ج1، ص418.</ref> عیاشی در اینباره مینویسد: "مسجد سقیا، که از آن و آثارش محافظت میشود، داخل ایستگاه راهآهن قرار دارد و به قبةالرئوس معروف است. معروف شدن این مسجد به قبةالرئوس، اثر بدی دارد که آن را شایسته مسجد نمیبینم. نام این مکان فقط همان مسجد سقیاست." <ref> المدینة المنورة بین الماضی و الحاضر، ص192.</ref> | ||
بنابر گزارش علی حافظ، به این دلیل قبةالرئوس نامیده شده که ترکها سرهای راهزنهای صحرا را قطع میکردند و در آن میگذاشتند.<ref>ر.ک: آثار المدینة المنورة، ص136؛ فصول من تاریخ المدینة المنورة، ص146.</ref> | بنابر گزارش علی حافظ، به این دلیل قبةالرئوس نامیده شده که ترکها سرهای راهزنهای صحرا را قطع میکردند و در آن میگذاشتند.<ref>ر.ک: آثار المدینة المنورة، ص136؛ فصول من تاریخ المدینة المنورة، ص146.</ref> | ||
خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
بنابر حدیثی از امام علی(ع)، پیامبر(ص) با جمعی از یارانش به سمت حره سقیا که در مالکیت سعد بن ابیوقاص بود، خارج شد، وضو گرفت، نماز خواند و برای مردم مدینه از خدا برکت خواست تا همچنانکه خداوند پس از دعای ابراهیم(ع) برای اهل مکه برکت قرار داد، برای اهل مدینه نیز برکت قرار دهد. <ref>جامع الصحیح، ج5، ص528، ح3914.</ref> | بنابر حدیثی از امام علی(ع)، پیامبر(ص) با جمعی از یارانش به سمت حره سقیا که در مالکیت سعد بن ابیوقاص بود، خارج شد، وضو گرفت، نماز خواند و برای مردم مدینه از خدا برکت خواست تا همچنانکه خداوند پس از دعای ابراهیم(ع) برای اهل مکه برکت قرار داد، برای اهل مدینه نیز برکت قرار دهد. <ref>جامع الصحیح، ج5، ص528، ح3914.</ref> | ||
====سان دیدن پیامبر(ص) از سپاهش در سقیا ==== | ====سان دیدن پیامبر(ص) از سپاهش در سقیا ==== | ||
هنگامیکه پیامبر(ص) در | هنگامیکه پیامبر(ص) در ۱۷ رمضان سال اول هجری به سمت بدر رفت، از سپاهش در سقیا سان دید و آمادگیشان را بررسی کرد. سپس برایشان از خداوند طلب پیروزی کرد. بنابر روایت ابوهریره، پیامبر(ص) هنگامیکه به سمت بدر میرفت، مسلمانان را از سقیا – واقع در حره - عبور داد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=72 تاریخ المدینة المنورة، ج1، ص72.]</ref> | ||
====آب نوشیدن پیامبر(ص) از سقیا==== | ====آب نوشیدن پیامبر(ص) از سقیا==== | ||
بنابر گزارش عاصم بن عبدالله حکمی، پیامبر(ص) در مسیر رفتن به بدر، از چاه سقیا آب نوشید. پس از آن نیز از آن آب مینوشید».<ref>الطبقات الکبری، ج1، ص504. </ref> نیز بنابر گزارش سلمی، انس بن مالک، هند و اسما، پسران حارثه، ظرفهای آب را از چاه سقیا به خانه زنان پیامبر(ص) میبردند.<ref>همان.</ref> | بنابر گزارش عاصم بن عبدالله حکمی، پیامبر(ص) در مسیر رفتن به بدر، از چاه سقیا آب نوشید. پس از آن نیز از آن آب مینوشید».<ref>الطبقات الکبری، ج1، ص504. </ref> نیز بنابر گزارش سلمی، انس بن مالک، هند و اسما، پسران حارثه، ظرفهای آب را از چاه سقیا به خانه زنان پیامبر(ص) میبردند.<ref>همان.</ref> | ||
خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
==تاریخ مسجد سقیا== | ==تاریخ مسجد سقیا== | ||
ابن شبه این مسجد را از مساجدی میشمارد که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده است. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=72 تاریخ المدینة المنورة، ج1، ص72.]</ref> بنابر گزارش سمهودی، عمر بن عبدالعزیز این مسجد را در محل نماز پیامبر(ص) ساخته است. وفاء الوفا، | ابن شبه این مسجد را از مساجدی میشمارد که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده است. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87.pdf&page=72 تاریخ المدینة المنورة، ج1، ص72.]</ref> بنابر گزارش سمهودی، عمر بن عبدالعزیز این مسجد را در محل نماز پیامبر(ص) ساخته است. وفاء الوفا، ج۳، ص۸۴۵. بنابر عبارت سمهودی به نقل از ابوعبدالله اسدی، از مورخان سدههای نخست، این مسجد، به عنوان یکی از مساجد تاریخی مدینه، مشهور بوده است. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=198 وفاء الوفا، ج3، ص198.]</ref> | ||
====گزارش سمهودی درباره مسجد سقیا==== | ====گزارش سمهودی درباره مسجد سقیا==== | ||
در زمان سمهودی، این مسجد معروف نبوده است. او به محل مسجد میرود و پس از دیدن یک سنگ بزرگ ساختمانی، دستور میدهد آن موقعیت را حفاری کنند. پس از کاوش، محراب و چهار گوشه مسجد سقا ظاهر | در زمان سمهودی، این مسجد معروف نبوده است. او به محل مسجد میرود و پس از دیدن یک سنگ بزرگ ساختمانی، دستور میدهد آن موقعیت را حفاری کنند. پس از کاوش، محراب و چهار گوشه مسجد سقا ظاهر میشود و او مشاهده میکند که ساخت این مسجد با سنگ کندهکاری شده همراه با گچ بوده و از ساختمان آن، بیش از نیم ذراع باقی مانده لکن اثر آهک و گچ مسجد در آن وجود داشته، طوریکه بیننده میفهمیده این ساختمان، در زمان عمر بن عبدالعزیز ساخته شده است. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=200 وفاء الوفا، ج3، ص200.]</ref> به بنابر گزارش سمهودی، مسجد سقیا در زمان وی، روی همان پایههای اولیهاش که مربعی به مساحت حدود هفت ذراع در هفت ذراع بود، تجدید بنا شد. <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%B3%D9%85%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B3.pdf&page=200 وفاء الوفا، ج3، ص200.]</ref> گزارش احمد عباسی در قرن یازدهم نیز مساحت این مسجد را تایید میکند.<ref>عمدة الاخبار، ص189.</ref> | ||
====گزارشهای بعد از سمهودی==== | ====گزارشهای بعد از سمهودی==== | ||
خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
غالی محمد شنقیطی درباره آن میگوید: «داخل ساختمانهای ایستگاه راهآهن از جهت جنوب، مسجد سقیا دیده میشود که دارای گنبدهای سهگانه است. گنبد میانی بزرگتر است».<ref>الدر الثمین، ص237.</ref> | غالی محمد شنقیطی درباره آن میگوید: «داخل ساختمانهای ایستگاه راهآهن از جهت جنوب، مسجد سقیا دیده میشود که دارای گنبدهای سهگانه است. گنبد میانی بزرگتر است».<ref>الدر الثمین، ص237.</ref> | ||
این مسجد در گزارش اداره اوقاف و مساجد مدینه منوره در سالهای | این مسجد در گزارش اداره اوقاف و مساجد مدینه منوره در سالهای ۱۴۰۹ و ۱۴۱۳ هجری چنین آمده است: «مسجد سقیا در مسیر حره غربیه قرار دارد. محل امروزی آن، گنبد مشهوری است که در زمان دولت ترکیه بازسازی شد. این مسجد با سنگ ساخته شده و سقفش گنبدیشکل است». <ref>دلیل الإنجازات السنوی، ص40؛ اسبوع المساجد، ص134.</ref> | ||
==توصیف مسجد== | ==توصیف مسجد== | ||
خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
==اختلاف در موقعیت مسجد== | ==اختلاف در موقعیت مسجد== | ||
دانشمندان سدههای نخستین و سدههای میانه، همعقیدهاند که مسجد سقیا، مسجدی تاریخی است که امروزه داخل ایستگاه راهآهن قرار دارد. برخی دانشمندان معاصر معتقدند: ایوانی که کنار چاه سقیاست و به خاطر راه تخریب شده، همان مسجد سقیاست. این ایوان در تصویری که احمد خیاری در کتابش تاریخ معالم المدینة المنوره خیاری، تاریخ معالم المدینة المنورة قدیماً و حدیثاً، | دانشمندان سدههای نخستین و سدههای میانه، همعقیدهاند که مسجد سقیا، مسجدی تاریخی است که امروزه داخل ایستگاه راهآهن قرار دارد. برخی دانشمندان معاصر معتقدند: ایوانی که کنار چاه سقیاست و به خاطر راه تخریب شده، همان مسجد سقیاست. این ایوان در تصویری که احمد خیاری در کتابش تاریخ معالم المدینة المنوره خیاری، تاریخ معالم المدینة المنورة قدیماً و حدیثاً، ص۱۰۸. آورده، به روشنی به چشم میخورد. محمد الیاس عبدالغنی، با دلایل متعدد، نظریه مشهور را اثبات و نظریه خیاری را رد کرده است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
==منابع == | ==منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*''الرحلة العیاشیه'''، عبدالله بن محمد العیاشی، حققها و قدم لها: سعید الفاضلی، سلیمان القرشی، ابوظبی، دارالسویدی، | *''الرحلة العیاشیه'''، عبدالله بن محمد العیاشی، حققها و قدم لها: سعید الفاضلی، سلیمان القرشی، ابوظبی، دارالسویدی، ۲۰۰۶. | ||
*'''الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی'''، محمد بن عیسی الترمذی، حققها احمد محمد شاکر، قاهره، دارالحدیث، | *'''الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی'''، محمد بن عیسی الترمذی، حققها احمد محمد شاکر، قاهره، دارالحدیث، ۱۴۱۹ق. | ||
*'''معالم الاثیرة فی السنة و السیرة'''، محمد محمد حسن شراب، دمشق، دارالقلم، | *'''معالم الاثیرة فی السنة و السیرة'''، محمد محمد حسن شراب، دمشق، دارالقلم، ۱۹۹۱. | ||
*'''المساجد الاثریة فی المدینة المنورة'''، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، | *'''المساجد الاثریة فی المدینة المنورة'''، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، ۱۹۹۸. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{مساجد}} | {{مساجد}} |