Automoderated users، دیوانسالاران، checkuser، ناظمان (CommentStreams)، developer، Moderators، مدیران
۹٬۹۱۹
ویرایش
خط ۷: | خط ۷: | ||
امارت از ماده «ا ـ م ـ ر» به معنای سرپرستی و کارگزاری است<ref>لسان العرب، ج4، ص31، «امر.</ref>و در صورت ترکیب با واژه [[حج]]، به منصبی اطلاق میشود که ریاست، پیشوایی و سرپرستی حاجیان را در طول مسیر و نیز در [[موسم حج]] در [[مکه]] بر عهده دارد.<ref>امارة الحج، ص1.</ref> به او، امام الحاج و امام موسم نیز گفته شده است.<ref name=":7">فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۷۰۴.</ref> | امارت از ماده «ا ـ م ـ ر» به معنای سرپرستی و کارگزاری است<ref>لسان العرب، ج4، ص31، «امر.</ref>و در صورت ترکیب با واژه [[حج]]، به منصبی اطلاق میشود که ریاست، پیشوایی و سرپرستی حاجیان را در طول مسیر و نیز در [[موسم حج]] در [[مکه]] بر عهده دارد.<ref>امارة الحج، ص1.</ref> به او، امام الحاج و امام موسم نیز گفته شده است.<ref name=":7">فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۷۰۴.</ref> | ||
==امارت حج | ==تاریخ امارت حج == | ||
[[مسلمانان]] پیش از [[فتح مکه]] در سال هشتم ق. دو بار به قصد [[عمره]] به سرپرستی پیامبر(ص) در سالهای ششم و هفتم ق. رهسپار مکه شدند.<ref>لسان العرب، ج4، ص31، «امر. </ref>پس از فتح آن شهر به سال هشتم ق. پیامبر(ص) عُتّاب بن اُسَید را عامل و کارگزار خویش در مکه قرار داد و بر پایه گزارش [[مسعودی]]، مراسم حج در آن سال به سرپرستی او انجام شد.<ref>مروج الذهب، ج4، ص301.</ref> به سال نهم ق. پیامبر گرامی(ص) [[ابوبکر]] را به عنوان امیرالحاج به مکه فرستاد.<ref>السیرة النبویه، ج4، ص188؛ الکامل، ج2، ص291؛ الدرر الفرائد، ج1، ص413.</ref>اما بنابر روایاتی پیش از رسیدن او به مکه، رسول خدا(ص) [[علی(ع)]] را به جای او منصوب کرد.<ref>اخبار مکه، ج1، ص186؛ الکامل، ج2، ص291.</ref><ref>مسند احمد، ج1، ص3؛ انساب الاشراف، ج1، ص492؛ ج2، ص355؛ الارشاد، ج1، ص65.</ref> به سال دهم ق. رسول خدا(ص) خود سرپرستی حاجیان را بر عهده گرفت و با انجام [[حجةالوداع]]، احکام و مناسک حج را به [[مسلمانان]] آموخت.<ref>المغازی، ج3، ص1088؛ السیرة النبویه، ج2، ص601؛ مروج الذهب، ج4، ص301.</ref> | |||
[[مسلمانان]] پیش از [[فتح مکه]] در سال هشتم ق. دو بار به قصد [[عمره]] به سرپرستی پیامبر(ص) در سالهای ششم و هفتم ق. رهسپار مکه شدند.<ref>لسان العرب، ج4، ص31، «امر. </ref>پس از فتح آن شهر به سال هشتم ق. پیامبر(ص) عُتّاب بن اُسَید | |||
به سال دهم ق. رسول خدا(ص) خود سرپرستی حاجیان را بر عهده گرفت و با انجام [[حجةالوداع]]، احکام و مناسک حج را به [[مسلمانان]] آموخت.<ref>المغازی، ج3، ص1088؛ السیرة النبویه، ج2، ص601؛ مروج الذهب، ج4، ص301.</ref> | |||
=== دوران خلافت === | === دوران خلافت === | ||
پس از رسول خدا(ص) در روزگار خلفای نخستین (11-40ق.) معمولاً حج به سرپرستی آنان انجام میگرفت. گاه نیز افرادی از سوی آنان به منصب امارت حج برگزیده میشدند.<ref name=":0" /> | پس از رسول خدا(ص) در روزگار خلفای نخستین (11-40ق.) معمولاً حج به سرپرستی آنان انجام میگرفت. گاه نیز افرادی (مانند عبدالحرمن بن عوف،<ref>تاریخ طبری، ج4، ص249؛ مروج الذهب، ج4، ص302.</ref> عبدالله بن عباس<ref>تاریخ طبری، ج4، ص249-251، 257، 263، 267، 287، 303، 329، 339؛ مروج الذهب، ج4، ص302؛ الدرر الفرائد، ج1، ص419.</ref> و قثم بن عباس<ref>تاریخ طبری، ج5، ص132؛ مروج الذهب، ج4، ص302.</ref>) از سوی آنان به منصب امارت حج برگزیده میشدند.<ref name=":0">مروج الذهب، ج4، ص302.</ref> | ||
=== دوران بنیامیه و بنی عباس === | |||
== دوران بنیامیه و بنی عباس == | |||
بنیامیه در 92 سال حکومت خود، امارت حج را همچون دیگر مسؤولیتهای اجتماعی و سیاسی، بیشتر به خویشاوندان خود که حدود 50 تن بودند، واگذار کردند. تنها در حدود 10 سال از 90 سال، خلفای اموی، خود، به عنوان امیرالحاج در حج شرکت کردند؛ <ref>الطبقات، ج5، ص76؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص263؛ تاریخ طبری، ج6، ص138.</ref> | بنیامیه در 92 سال حکومت خود، امارت حج را همچون دیگر مسؤولیتهای اجتماعی و سیاسی، بیشتر به خویشاوندان خود که حدود 50 تن بودند، واگذار کردند. تنها در حدود 10 سال از 90 سال، خلفای اموی، خود، به عنوان امیرالحاج در حج شرکت کردند؛ <ref>الطبقات، ج5، ص76؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص263؛ تاریخ طبری، ج6، ص138.</ref> | ||
خلفای عباسی در حدود 115 سال، امارت حج را همچون دیگر مسؤولیتهای اجتماعی و سیاسی بیشتر به اطرافیان خود واگذار کردند؛ چنانکه حدود 70 تن از خویشانشان این منصب را عهدهدار بودند.<ref>امارة الحج، ص38.</ref>البته در این دوره، برخی [[علویان]] نیز به این مقام دست یافتند.<ref>مروج الذهب، ج4، ص309.</ref><ref>مروج الذهب، ج4، ص309؛ موسوعة مکة المکرمه، ج3، ص517.</ref> از میان خلفای عباسی، منصور بیش از همه حجگزارد، مهدی عباسی (حک: 158-169ق.) در سال ۱۶۹ خود امیر حج بود<ref>تجارب الامم، ج3، ص465-466؛ المنتظم، ج8، ص238؛ شذرات الذهب، ج2، ص269.</ref> و هارون عباسی(حک: 170-193ق.) در خلافت خود شش یا نُه بار امیرالحاج بود.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص430؛ شذرات الذهب، ج2، ص435.</ref>هیچ یک از خلفای عباسی پس از وی حج نگزاردند.<ref>المنتظم، ج9، ص156؛ البدایة و النهایه، ج10، ص200.</ref> | |||
خلفای عباسی در حدود 115 سال، امارت حج را همچون دیگر مسؤولیتهای اجتماعی و سیاسی بیشتر به اطرافیان خود واگذار کردند؛ چنانکه حدود 70 تن از خویشانشان این منصب را عهدهدار بودند.<ref>امارة الحج، ص38.</ref>البته در این دوره، برخی [[علویان]] نیز به این مقام دست یافتند.<ref>مروج الذهب، ج4، ص309.</ref><ref>مروج الذهب، ج4، ص309؛ موسوعة مکة المکرمه، ج3، ص517.</ref> | |||
پس از ضعف سلطه عباسیان بر قلمرو پهناورشان، به تدریج حکومتهای محلی کنار آنان سر برآوردند که برخی از آنان امرای حج خود را به حج میفرستادند. برای نمونه [[فاطمیان]] مصر | پس از ضعف سلطه عباسیان بر قلمرو پهناورشان، به تدریج حکومتهای محلی کنار آنان سر برآوردند که برخی از آنان امرای حج خود را به حج میفرستادند. برای نمونه [[فاطمیان]] مصر و پس از آنان دولتهای مصر مانند ممالیک پس از سقوط دولت عباسی امیر حج مخصوصی برای حاجیان مصری ارسال میکردند. | ||
== امارت حج در امپراتوری عثمانی == | == امارت حج در امپراتوری عثمانی == | ||
[[حکومت عثمانی| | در عصر امپراتوری [[حکومت عثمانی|عثمانی]] (923ـ 1343ق) امیر حج با انتخاب سلطان تعیین میشد. در این دوران او همکارانی داشت از جمله «دوادار» که نائب امیر حج بود، کاتب دیوان امارت حج، عسس که به گفتهاند وظیفه پولیس مخفی را بر عهده داشت و قاضی محمل که مامور اجرای حدود و امور شرعی بود. <ref name=":1">مرآه الحرمین الشریفین، ج۲، ص ۳۰۰-۳۰۱</ref> در این دوران امیر حج بودجه گستردهای در اختیار داشت و به خود امیر حج نیز عواید و هدایای زیادی از طرف سلطان اختصاص مییافت.<ref>مراّة الحرمین الشریفین، ج۲، ص ۳۰۳</ref> | ||
==== امیر حج مصریان ==== | ==== امیر حج مصریان ==== | ||
خط ۴۶: | خط ۲۷: | ||
== امارت حج در دوران معاصر == | == امارت حج در دوران معاصر == | ||
امروزه، بر پایه مقررات [[عربستان]]، هر کشوری، سرپرستی را برای حاجیان خود نصب میکند. برخی، | امروزه، بر پایه مقررات [[عربستان]]، هر کشوری، سرپرستی را برای حاجیان خود نصب میکند. برخی، ثبوت پارهای از احکام ویژه امیر الحاج را بر او ممکن شمردهاند.<ref name=":6">امارت حج و زعامت حجاج، فصلنامه میقات حج، ش۳۰، ص۹۴.</ref> امروزه، استحباب سخنرانی امیر الحاج در چهار روز از ایام حج را، روحانیان کاروان به نمایندگی وی انجام میدهند. حکم به ثبوت هلال ذیالحجه از اختیار سرپرستان حاجیان بیرون بوده و توسط حاکمان [[عربستان]] انجام میشود.<ref name=":6" /> در عربستان سعودی پادشاه این کشور یا ولیعهد امارت حج را بر عهده دارد.<ref>موسوعة مکة المکرمه، ج3، ص558-559.</ref> | ||
=== امیر حج ایرانیان === | === امیر حج ایرانیان === | ||
برخی، [[روحالله موسوی خمینی]]، | برخی، [[روحالله موسوی خمینی]]، نبیانگذار جمهوری اسلامی [[ایران]] را، احیاگر بُعد سیاسی-اجتماعی [[حج]] دانستهاند.<ref>امارت حج و زعامت حجاج، فصلنامه میقات حج، ش۳۰، ص۹۷.</ref> در حکم وی، برای نصب سرپرستان حاجیان به نکتههای زیر اشاره شده است: پاکسازی فریضهٔ حج از آثار طاغوت؛ احیای ابعاد سیاسی-اجتماعی حج؛ دعوت مسلمانان به وحدت و مقابله با استکبار جهانی؛ برنامهریزی و سازماندهی حجاج بیتاللّٰه الحرام درجهت اعلام برائت از مشرکان در سرزمین وحی.<ref>حج در کلام و پیام امام خمینی، ص۱۱5، فصل۱۷.</ref>در ایران سرپرست حجاج ایرانی طی حکمی از سوی رهبر جمهوری اسلامی تعیین می گردد. | ||
{{بیشتر|سرپرستی حاجیان ایرانی}} | {{بیشتر|سرپرستی حاجیان ایرانی}} | ||
==امامان(ع) و امارت حج== | ==امامان(ع) و امارت حج== | ||
خط ۶۶: | خط ۴۷: | ||
برای امیرالحاج وظایفی در فقه شیعه بیان شده که مهمترین موارد آنها عبارتند از: | برای امیرالحاج وظایفی در فقه شیعه بیان شده که مهمترین موارد آنها عبارتند از: | ||
* اقامه نماز ظهر و عصر «یوم الترویه» در [[منا]] | * اقامه نماز ظهر و عصر «یوم الترویه» در [[منا]] که به فتوای فقیهان شیعه، بر امیرالحاج مستحب یا واجب است.<ref>التهذیب، ج5، ص201-202؛ المبسوط، ج1، ص365؛ جواهر الکلام، ج19، ص6.</ref> | ||
* استحباب مؤکد ماندن امیرالحاج در منا تا طلوع آفتاب [[روز عرفه]]. حاجیان دیگر میتوانند پس از طلوع فجر به سوی [[عرفات]] حرکت کنند؛ هرچند برای آنان نیز ماندن تا طلوع آفتاب استحباب دارد. این حکم درباره امیرالحاج مورد تاکید قرار گرفته است.<ref>وسائل الشیعه، ج13، ص528؛ جواهر الکلام، ج19، ص10-12؛ مستدرک الوسائل، ج10، ص18.</ref> | * استحباب مؤکد ماندن امیرالحاج در منا تا طلوع آفتاب [[روز عرفه]]. حاجیان دیگر میتوانند پس از طلوع فجر به سوی [[عرفات]] حرکت کنند؛ هرچند برای آنان نیز ماندن تا طلوع آفتاب استحباب دارد. این حکم درباره امیرالحاج مورد تاکید قرار گرفته است.<ref>وسائل الشیعه، ج13، ص528؛ جواهر الکلام، ج19، ص10-12؛ مستدرک الوسائل، ج10، ص18.</ref> |
ویرایش