|
|
خط ۲۱: |
خط ۲۱: |
| از کاربرد ترکیب «بلد الامین» پیش از [[اسلام]] آگاهی چندان در دست نیست. تنها از برخی اشعار منسوب به سالهای آغازین [[بعثت]] [[پیامبر(ص)]]: «اخرَجتَنی مِن بَطنِ مَکَّةَ آمِناً»<ref>السیرة النبویه، ج1، ص221.</ref> میتوان فهمید دستکم در دورهای نزدیک به ظهور اسلام، مردم مکه آن را شهری امن میدانستند. | | از کاربرد ترکیب «بلد الامین» پیش از [[اسلام]] آگاهی چندان در دست نیست. تنها از برخی اشعار منسوب به سالهای آغازین [[بعثت]] [[پیامبر(ص)]]: «اخرَجتَنی مِن بَطنِ مَکَّةَ آمِناً»<ref>السیرة النبویه، ج1، ص221.</ref> میتوان فهمید دستکم در دورهای نزدیک به ظهور اسلام، مردم مکه آن را شهری امن میدانستند. |
|
| |
|
| نخستین آگاهی ما از کاربرد تعبیر «بلد الامین» به آیه 3 [[سوره تین]] برمیگردد که در سالهای آغازین بعثت نازل شده<ref>نک: مجمع البیان، ج10، ص612-613؛ درآمدی بر تاریخگذاری قرآن، ص303-307.</ref> و خداوند به آن قسم خورده است: {{قلم رنگ|سبز|﴿وَهذَا البَلَدِ الامینِ﴾}}. برخی قسم یادکردن [[قرآن]] به بلد الامین در آیه 3 سوره تین {{قلم رنگ|سبز|﴿وَهذَا الْبَلَدِ الْاَمِین﴾}} را اشاره به شرافت ویژه مکه و ظهور اسلام در آن دانستهاند.<ref>البحر المحیط، ج10، ص503؛ التحریر و التنویر، ج30، ص373.</ref> | | نخستین آگاهی ما از کاربرد تعبیر «بلد الامین» به آیه 3 [[سوره تین]] برمیگردد که در سالهای آغازین بعثت نازل شده<ref>نک: مجمع البیان، ج10، ص612-613؛ درآمدی بر تاریخگذاری قرآن، ص303-307.</ref> و خداوند به آن قسم خورده است: {{قلم رنگ|سبز|﴿وَهذَا البَلَدِ الامینِ﴾}}. برخی قسم یادکردن [[قرآن]] به بلد الامین در آیه 3 سوره تین {{قلم رنگ|سبز|﴿وَهذَا الْبَلَدِ الْاَمِین﴾}} را اشاره به شرافت ویژه مکه و ظهور اسلام در آن دانستهاند.<ref>البحر المحیط، ج10، ص503؛ التحریر و التنویر، ج30، ص373.</ref> در آیاتی دیگر که پس از این نازل شدهاند،<ref>نک: مجمع البیان، ج10، ص612-613؛ درآمدی بر تاریخگذاری قرآن، ص303-307.</ref> عباراتی به همین مفاد اشاره دارند: {{قلم رنگ|سبز|﴿وَاِذْ قالَ اِبْراهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً وَارْزُقْ اَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِر﴾}} ([[سوره بقره]]، آیه126)؛ {{قلم رنگ|سبز|﴿وَاِذْ قالَ اِبْراهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً﴾}} ([[سوره ابراهیم]]، آیه35)؛ {{قلم رنگ|سبز|﴿اَوَلَمْ نُمَکِّنْ لَهُمْ حَرَماً آمِناً یُجْبی اِلَیْهِ ثَمَراتُ کُلِّ شَیْءٍ رِزْقاً مِنْ لَدُنَّا﴾}} ([[سوره قصص]]، آیه 57)؛ {{قلم رنگ|سبز|﴿اَوَلَمْ یَرَوْا اَنَّا جَعَلْنا حَرَماً آمِناً وَ یُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِم﴾}} ([[سوره عنکبوت]]، آیه67). |
|
| |
|
| در آیاتی دیگر که پس از این نازل شدهاند،<ref>نک: مجمع البیان، ج10، ص612-613؛ درآمدی بر تاریخگذاری قرآن، ص303-307.</ref> عباراتی به همین مفاد اشاره دارند: {{قلم رنگ|سبز|﴿وَاِذْ قالَ اِبْراهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً وَارْزُقْ اَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِر﴾}} ([[سوره بقره]]، آیه126)؛ {{قلم رنگ|سبز|﴿وَاِذْ قالَ اِبْراهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً﴾}} ([[سوره ابراهیم]]، آیه35)؛ {{قلم رنگ|سبز|﴿اَوَلَمْ نُمَکِّنْ لَهُمْ حَرَماً آمِناً یُجْبی اِلَیْهِ ثَمَراتُ کُلِّ شَیْءٍ رِزْقاً مِنْ لَدُنَّا﴾}} ([[سوره قصص]]، آیه 57)؛ {{قلم رنگ|سبز|﴿اَوَلَمْ یَرَوْا اَنَّا جَعَلْنا حَرَماً آمِناً وَ یُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِم﴾}} ([[سوره عنکبوت]]، آیه67).
| | ==دعای ابراهیم== |
|
| |
|
| مکی بودن بیشتر آیات یاد شده، جز آیه 126 سوره بقره که در سالهای آغازین [[هجرت]] نازل شد،<ref>مجمع البیان، ج10، ص612-613.</ref> گویای آن است که در دوره پیش از هجرت، بلد الامین تعبیری رایج درباره مکه بوده است.
| | به گزارش قرآن، [[ابراهیم(ع)]] از خداوند خواست مکه را شهری امن قرار دهد که در دو آیه بااندکی تفاوت در تعبیر به آن اشاره شده است. {{قلم رنگ|سبز|﴿... اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً﴾}} (سوره بقره، آیه126) و{{قلم رنگ|سبز|﴿... اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً﴾}} (سوره ابراهیم، آیه35). |
| | |
| ==امنیت مکه در دعای ابراهیم==
| |
| | |
| به گزارش قرآن، [[ابراهیم(ع)]] در زمره دعاهای خویش، از خداوند خواست مکه را شهری امن قرار دهد که در دو آیه بااندکی تفاوت در تعبیر به آن اشاره شده است. در یک مورد، «بلد» به صورت نکره {{قلم رنگ|سبز|﴿... اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً﴾}} (سوره بقره، آیه126) و در جای دیگر، به شکل معرفه {{قلم رنگ|سبز|﴿... اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً﴾}} (سوره ابراهیم، آیه35) به کار رفته است. | |
| | |
| بسیاری از مفسران در تبیین اختلاف یاد شده، دعای نخست ابراهیم(ع) را دعا برای شهر شدن آن سرزمین و دومی را دعا برای برقراری [[امنیت]] در آن دانستهاند.<ref>التفسیر الکبیر، ج4، ص49؛ التحریر و التنویر، ج1، ص696؛ تسنیم، ج6، ص584-585.</ref>
| |
|
| |
|
| برخی روایتها هماهنگ با آیات قرآن، [[امنیت مکه]] را نتیجه دعای ابراهیم(ع) دانستهاند<ref>تفسیر ابن ابی حاتم، ج1، ص229؛ تفسیر ابن کثیر، ج1، ص297-299؛ الدر المنثور، ج1، ص121.</ref> و برخی دیگر، امنیت آن را از آغاز آفرینش آسمانها و زمین شمردهاند.<ref>صحیح البخاری، ج5، ص98؛ الکافی، ج4، ص225-226؛ التفسیر الکبیر، ج4، ص49.</ref> | | برخی روایتها هماهنگ با آیات قرآن، [[امنیت مکه]] را نتیجه دعای ابراهیم(ع) دانستهاند<ref>تفسیر ابن ابی حاتم، ج1، ص229؛ تفسیر ابن کثیر، ج1، ص297-299؛ الدر المنثور، ج1، ص121.</ref> و برخی دیگر، امنیت آن را از آغاز آفرینش آسمانها و زمین شمردهاند.<ref>صحیح البخاری، ج5، ص98؛ الکافی، ج4، ص225-226؛ التفسیر الکبیر، ج4، ص49.</ref> |
|
| |
| ===دیدگاهها درباره دعای ابراهیم===
| |
| در جمعبندی این دو دسته روایت، دیدگاههای گوناگون بیان شده است:
| |
|
| |
| ا. امنیت مکه پیش از دعای ابراهیم(ع) تکوینی و به معنای ایمنی از بلایای طبیعی بود و امنیت حاصل از دعای وی تشریعی است که از طریق [[پیامبران]] اعلام شده است.<ref>مجمع البیان، ج1، ص387؛ التفسیر الکبیر، ج4، ص49.</ref>
| |
|
| |
| ب. مقصود از دعای ابراهیم(ع) در امان بودن مکه از حوادثی مانند خشکسالی، قحطی و زلزله بود و پیش از آن، تنها مقدس و محترم شمرده میشد.<ref>جامع البیان، ج1، ص542؛ التبیان، ج1، ص456؛ مجمع البیان، ج1، ص387.</ref>
| |
|
| |
| ج. با دعای ابراهیم(ع) امنیت مکه پس از مدتی مهجور بودن، احیا شد.<ref>جامع البیان، ج1، ص542؛ شفاء الغرام، ج1، ص139.</ref>
| |
|
| |
| د. دعای ابراهیم(ع) تنها تاکیدی بر امنیت پیشین مکه بود.<ref>مجمع البیان، ج1، ص387؛ التفسیر الکبیر، ج4، ص49.</ref>
| |
|
| |
| ===تأثیر دعای ابراهیم در جذب نعمات===
| |
|
| |
| در دعای ابراهیم(ع)، درخواست امنیت با طلب روزی و جلب انواع محصولات به سوی مکه همراه شده است. (سوره بقره، آیه126؛ سوره قصص، آیه 57) این میتواند به سبب تاثیر امنیت در جذب مردم مناطق گوناگون و انواع نعمتهای دنیوی به سوی مکه باشد؛ گرچه این سرزمین غیر قابل کشت بوده است.<ref>التفسیر الکبیر، ج4، ص48؛ پرتوی از قرآن، ج1، ص302؛ التفسیر الکاشف، ج1، ص201-202.</ref>
| |
|
| |
| هماهنگ با عبارت {{قلم رنگ|سبز|﴿قریةً آمِنَةً مُطمَئِنَّةً یَاتیهَا رِزقُهَا رَغَداً﴾}} ([[سوره نحل]]، آیه 112) [[ابن عاشور]] در تحلیلی از دعای ابراهیم(ع) برای امنیت ساکنان مکه، آن را سخنی جامع شمرده و گفته است: امنیت شهرها از یک سو در گرو همه ویژگیهای زندگی سعادتمند و همراه با عدالت، عزت و رفاه است و از سوی دیگر، به آبادانی و روی آوردن به امور سودبخش و ثروت میانجامد.<ref>التحریر و التنویر، ج1، ص696.</ref>
| |
|
| |
| ===پاسخ به یک شبهه===
| |
|
| |
| در پاسخ به کسانی که درخواست امنیت و رفاه مادی را با مقام معنوی ابراهیم(ع) ناسازگار میدانند، گاه بر این نکته تاکید شده است که هدف خداوند برای قرار دادن مکه بهعنوان محل اجتماع مردم (سوره بقره، آیه125) جز با امنیت و فراوانی نعمت تامین نمیشود. برخی نیز برآنند که وجود امنیت، زمینهساز [[عبادت]] مردم است و در نتیجه، درخواست آن امری ستوده شمرده شده است.<ref>التفسیر الکبیر، ج4، ص48.</ref>
| |
|
| |
| ===زمان درخواست امنیت ابراهیم===
| |
|
| |
| [[قرآن کریم]] درباره زمان این درخواست سخنی نمیگوید. احتمال دارد که این دعا پیش از ساختن [[کعبه]] یا پس از آن انجام شده باشد.<ref>التحریر و التنویر، ج1، ص695.</ref> خداوند خواسته ابراهیم(ع) را اجابت کرد<ref>التفسیر الکاشف، ج1، ص201؛ تسنیم، ج6، ص544.</ref> و از اینرو، خطاب به مشرکان زمان پیامبر(ص) یادآور میشود: ما مکه را حرمی امن قرار دادیم؛ولی دیگر شهرها در معرض ناآرامی قرار دارند. (سوره عنکبوت، آیه67)
| |
|
| |
|
| ==ماهیت امنیت حرم== | | ==ماهیت امنیت حرم== |