جز
ویرایش جعبه اطلاعات
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (ویرایش جعبه اطلاعات) |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
| دین رسمی = [[اسلام]] | | دین رسمی = [[اسلام]] | ||
| جمعیت کل = (2011)8.424.102 | | جمعیت کل = (2011)8.424.102 | ||
| مساحت = (17٫2٪ از اسپانیا) | | مساحت = (17٫2٪ از [[اسپانیا]]) | ||
| حکومت = | | حکومت = [[مسلمانان]]، رومیان | ||
| واحد پول = | | واحد پول = | ||
| پایتخت = قرطبه | | پایتخت = قرطبه | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
| اجتماعی = | | اجتماعی = | ||
}} | }} | ||
'''اَندُلُس''' بخشی از شبه جزیره ایبری در جنوب شرقی پرتغال، در حاکمیت 800 ساله [[مسلمانان]] بوده است. در حال حاضر تعداد مسلمانانی که در اسپانیا زندگی می‌کنند یک میلیون نفر است که 10% از آنها اسپانیایی و باقی مسلمانان مهاجران کشور‌های اسلامی می‌باشند. | '''اَندُلُس''' بخشی از شبه جزیره ایبری در جنوب شرقی پرتغال، در حاکمیت 800 ساله [[مسلمانان]] بوده است. در حال حاضر تعداد مسلمانانی که در اسپانیا زندگی می‌کنند یک میلیون نفر است که 10% از آنها اسپانیایی و باقی مسلمانان مهاجران کشور‌های اسلامی می‌باشند. | ||
اندلس به دلیل داشتن معادن و محصولات کشاورزی و تجارت پویا مورد هجوم اقوام بیگانه قرار می‌گرفت. مسلمانان برای نشر [[اسلام]] اندلس را فتح کردند و آمادگی مسلمانان و بروز شرایط مناسب، زمینه فتح را فراهم کرد و با فتح آن اسلام تمام این مناطق را فرا گرفت. | اندلس به دلیل داشتن معادن و محصولات کشاورزی و تجارت پویا مورد هجوم اقوام بیگانه قرار می‌گرفت. مسلمانان برای نشر [[اسلام]] اندلس را فتح کردند و آمادگی مسلمانان و بروز شرایط مناسب، زمینه فتح را فراهم کرد و با فتح آن اسلام تمام این مناطق را فرا گرفت. | ||
علاوه بر شوق [[زیارت]] [[حرمین شریفین]] و مجاورت [[حرم نبوی]] وجود مراکز و مدارس علمی و نهادهای فرهنگی در کشور‌های اسلامی مانند [[مدینه]] و [[عراق]] و [[خراسان]] و ... و وجود درگیری و استبداد سیاسی انگیزه دانشوران و محدثان و ادیبان را برای سفر به این کشور‌ها فراهم می‌کرد. حاجیان اندلسی راهی طولانی را طی می‌کردند تا خود را به [[قاهره]] رسانده تا همراه [[کاروان مصر]] خود را به [[مراسم حج]] برسانند. راه حاجیان اندلس و مغرب دارای سختی‌های بسیاری بود که حتی در سفرنامه‌ها نیز به آن اشاره شده است با این حال حاجیان مغرب و اندلس مشتاقانه به این سفر می‌رفتند و شاید تحمل این سختی‌ها بود که [[لقب الحاج]] را برای آنان مهم ساخته بود که دارای اعتبار اجتماعی بالا نزد مردم اندلس بود. | |||
علاوه بر شوق [[زیارت]] [[حرمین شریفین]] و مجاورت [[حرم نبوی]] وجود مراکز و مدارس علمی و نهادهای فرهنگی در کشور‌های اسلامی مانند [[مدینه]] و [[عراق]] و [[خراسان]] و ... و وجود درگیری و استبداد سیاسی انگیزه دانشوران و محدثان و ادیبان را برای سفر به این کشور‌ها فراهم می‌کرد. حاجیان اندلسی راهی طولانی را طی می‌کردند تا خود را به [[قاهره]] رسانده تا همراه [[کاروان مصر]] خود را به [[مراسم حج]] برسانند. | |||
راه حاجیان اندلس و مغرب دارای سختی‌های بسیاری بود که حتی در سفرنامه‌ها نیز به آن اشاره شده است با این حال حاجیان مغرب و اندلس مشتاقانه به این سفر می‌رفتند و شاید تحمل این سختی‌ها بود که [[لقب الحاج]] را برای آنان مهم ساخته بود که دارای اعتبار اجتماعی بالا نزد مردم اندلس بود. | |||
[[میقات]] اهل مغرب و اندلس، [[رابغ|رابُغ]] بود که در محاذات [[جحفه]] قرار داشت. دانشوران اندلس اشتیاق فراوان به اقامت در [[حرمین]] داشته و در سخنان و سروده‌های خود این تمایل را آشکار کرده‌اند. دانشوران اندلسی گزارش‌ها و سفرنامه‌های خود را از سفر به [[سرزمین وحی]] و [[مدینه منوره]] و امور حج و موضوعات مختلف بیان می‌کردند. | [[میقات]] اهل مغرب و اندلس، [[رابغ|رابُغ]] بود که در محاذات [[جحفه]] قرار داشت. دانشوران اندلس اشتیاق فراوان به اقامت در [[حرمین]] داشته و در سخنان و سروده‌های خود این تمایل را آشکار کرده‌اند. دانشوران اندلسی گزارش‌ها و سفرنامه‌های خود را از سفر به [[سرزمین وحی]] و [[مدینه منوره]] و امور حج و موضوعات مختلف بیان می‌کردند. | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۸: | ||
یکی از مشکلات حج‌‌گزاران اندلس، اجاره کردن کشتی‌های مسیحیان برای انجام سفر از افریقیه تا اسکندریه بوده است. مشکل دیگر حج‌‌گزاران اندلسی، اخذ مالیات (مُکُوس) بود که بر حسب خواسته باج‌گیران افزایش می‌یافت و در بندرهای گوناگون مانند صعید، قُلزَم (دریای سرخ) در مرزهای اسکندریه و فرما<ref>احسن التقاسیم، ص213.</ref>گرفته می‌شد. سفرنامه‌نویسان مغربی و اندلسی مانند [[ابوحامد غرناطی|ابوحامد غَرناطی]]، ابن جُبیر، [[عبدری|عَبدری]]، [[ابن بطوطه|ابن بَطوطه]]، [[تجیبی|تُجیبی]]، و [[بلوی|بَلَوی]] دیده‌های خود را از سختگیری‌های مالیات‌بگیران نگاشته‌اند. | یکی از مشکلات حج‌‌گزاران اندلس، اجاره کردن کشتی‌های مسیحیان برای انجام سفر از افریقیه تا اسکندریه بوده است. مشکل دیگر حج‌‌گزاران اندلسی، اخذ مالیات (مُکُوس) بود که بر حسب خواسته باج‌گیران افزایش می‌یافت و در بندرهای گوناگون مانند صعید، قُلزَم (دریای سرخ) در مرزهای اسکندریه و فرما<ref>احسن التقاسیم، ص213.</ref>گرفته می‌شد. سفرنامه‌نویسان مغربی و اندلسی مانند [[ابوحامد غرناطی|ابوحامد غَرناطی]]، ابن جُبیر، [[عبدری|عَبدری]]، [[ابن بطوطه|ابن بَطوطه]]، [[تجیبی|تُجیبی]]، و [[بلوی|بَلَوی]] دیده‌های خود را از سختگیری‌های مالیات‌بگیران نگاشته‌اند. | ||
گزارش [[ابن مجاور|ابن مُجاور]] (درگذشت 690ق.) که از مناطق شرقی به حج آمده و شاهد سخت‌گیری بر مغربیان و اندلسیان و اخذ مالیات افزون بر توانشان بود، تاییدی بر گزارش سفرنامه‌نویسان اندلسی است. بر این اساس، پاره‌ای از فقیهان اندلسی و مغربی در مواقع خطر [[وجوب حج]] را از مردمان این سرزمین‌ها ساقط دانسته‌اند. [[ابوبکر طرطوشی]]، [[ابوبکر بن العربی]]، [[ابن رشد]]، [[لخمی]]، [[ابن طلحه]]، و [[ابوعمران فاسی]] نظریات و فتاوای فقهی در این زمینه طرح کرده و حج‌‌گزار اندلسی را در پاره‌ای از زمان‌ها مستطیع ندانسته‌اند. ابن رشد در دیدگاهی فقهی گفته است: حج در زمانه ما (سده ششم ق.) به دلیل عدم [[استطاعت]]، از مکلفان ساقط است.<ref>رحالة الغرب، ص259.</ref>کاهش شمار حج‌‌گزاران اندلسی دلیل‌های دیگر نیز داشت. برای نمونه، در سده هشتم و نهم ق. به دلیل این‌که دانشوران مناطق غرب اسلامی، مردم را به [[جهاد]] فراخوانده و آن را بر حج برتری داده بودند، شمار حاجیان کاهش یافت.<ref>تاج المفرق، ج1، ص55، «مقدمه. </ref> | |||
[[میقات]] اهل مغرب و اندلس، [[رابغ|رابُغ]] بود که در محاذات [[جحفه]] قرار داشت.<ref>انس الساری، ص73.</ref>حاجیان اندلسی هنگامی که به [[سرزمین وحی]] می‌رسیدند، به مکان‌های مورد توجه‌شان روی می‌آوردند. از جمله در جایی به نام [[شعب المبال|شِعب المَبال]] که در میان دو [[مزَم عرفه|مَازَم عرفه]] قرار داشت، نماز می‌‌گزاردند. این شعب همان جایی است که [[رسول خدا]] در [[حجة الوداع]] در آن فرود آمد و وضو ساخت و نماز مغرب و عشا به جای آورد.<ref>نک: اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص190؛ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص197؛ حجاز در صدر اسلام، ص512.</ref> | [[میقات]] اهل مغرب و اندلس، [[رابغ|رابُغ]] بود که در محاذات [[جحفه]] قرار داشت.<ref>انس الساری، ص73.</ref>حاجیان اندلسی هنگامی که به [[سرزمین وحی]] می‌رسیدند، به مکان‌های مورد توجه‌شان روی می‌آوردند. از جمله در جایی به نام [[شعب المبال|شِعب المَبال]] که در میان دو [[مزَم عرفه|مَازَم عرفه]] قرار داشت، نماز می‌‌گزاردند. این شعب همان جایی است که [[رسول خدا]] در [[حجة الوداع]] در آن فرود آمد و وضو ساخت و نماز مغرب و عشا به جای آورد.<ref>نک: اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص190؛ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص197؛ حجاز در صدر اسلام، ص512.</ref> | ||
| خط ۱۲۰: | خط ۱۲۶: | ||
بهره بردن از محضر دانشورانی چون [[مالک بن انس]] که در اندلس شهرت یافته بود، <ref>نفح الطیب، ج2، ص184-189.</ref> در اواخر سده دوم ق. یکی از علل رواج سفر اندلسیان به حجاز بوده است. [[محمد بن بشیر معافری]] (درگذشت 198ق.) از کسانی است که حج گزارد و با مالک بن انس دیدار کرد.<ref>تاریخ قضاة الاندلس، ص4.</ref>در همین شمار است [[یحیی بن یحیی لیثی]] (درگذشت 234ق.) از بربرهای مَصْمُودی و راوی [[موطا|مُوَطّا]] مالک بن انس که از [[محدثان مکه]] مانند [[سفیان ثوری]] حدیث شنید و از [[دانشوران مدینه]] و مصر نیز بهره برد.<ref>التکملة لکتاب الصله، ج1، ص12-13، نفح الطیب، ج2، ص187.</ref> | بهره بردن از محضر دانشورانی چون [[مالک بن انس]] که در اندلس شهرت یافته بود، <ref>نفح الطیب، ج2، ص184-189.</ref> در اواخر سده دوم ق. یکی از علل رواج سفر اندلسیان به حجاز بوده است. [[محمد بن بشیر معافری]] (درگذشت 198ق.) از کسانی است که حج گزارد و با مالک بن انس دیدار کرد.<ref>تاریخ قضاة الاندلس، ص4.</ref>در همین شمار است [[یحیی بن یحیی لیثی]] (درگذشت 234ق.) از بربرهای مَصْمُودی و راوی [[موطا|مُوَطّا]] مالک بن انس که از [[محدثان مکه]] مانند [[سفیان ثوری]] حدیث شنید و از [[دانشوران مدینه]] و مصر نیز بهره برد.<ref>التکملة لکتاب الصله، ج1، ص12-13، نفح الطیب، ج2، ص187.</ref> | ||
فرزند وی که اهل دانش و زهد بود، مجاور مکه شد و همان‌جا وفات یافت.<ref>التکملة لکتاب الصله، ج1، ص285.</ref>یکی از نوادگان لیثی که قاضی قرطبه بود، به حج رفت و از دانشوران مکه حدیث شنید.<ref>نفح الطیب، ج2، ص189-191.</ref> | فرزند وی که اهل دانش و زهد بود، مجاور مکه شد و همان‌جا وفات یافت.<ref>التکملة لکتاب الصله، ج1، ص285.</ref>یکی از نوادگان لیثی که قاضی قرطبه بود، به حج رفت و از دانشوران مکه حدیث شنید.<ref>نفح الطیب، ج2، ص189-191.</ref> | ||
[[عبدالله بن مسره|عبدالله بن مَسره]] (درگذشت 286ق.) که از اندلس به مکه آمد، توانست در مکه صاحب اموال و مستغلات شود.<ref>تاریخ علماء الاندلس، ج1، ص294-296.</ref>[[زکریا بن خطاب تطیلی]] در 293ق. به شرق سفر کرد و حج گزارد و در مکه کتاب النسب [[زبیر بن بکار]] را از گروهی از اهل دانش آن‌جا فراگرفت و موطا مالک را نیز از ابراهیم حداد آموخت و روایت کرد.<ref>تاریخ علماء الاندلس، ج2، ص211.</ref>[[قاسم بن ثابت سرقسطی]] (درگذشت 302ق.) که کتاب العین [[فراهیدی]] را در اندلس رواج داد، با پدرش به مکه رفت و از برخی محدثان حدیث شنید.<ref>نفح الطیب، ج2، ص217.</ref> | [[عبدالله بن مسره|عبدالله بن مَسره]] (درگذشت 286ق.) که از اندلس به مکه آمد، توانست در مکه صاحب اموال و مستغلات شود.<ref>تاریخ علماء الاندلس، ج1، ص294-296.</ref>[[زکریا بن خطاب تطیلی]] در 293ق. به شرق سفر کرد و حج گزارد و در مکه کتاب النسب [[زبیر بن بکار]] را از گروهی از اهل دانش آن‌جا فراگرفت و موطا مالک را نیز از ابراهیم حداد آموخت و روایت کرد.<ref>تاریخ علماء الاندلس، ج2، ص211.</ref> | ||
[[قاسم بن ثابت سرقسطی]] (درگذشت 302ق.) که کتاب العین [[فراهیدی]] را در اندلس رواج داد، با پدرش به مکه رفت و از برخی محدثان حدیث شنید.<ref>نفح الطیب، ج2، ص217.</ref> | |||
[[عبدالرحمن بن خلف اقلیشی]] به سال 349ق. راهی مکه گشت و در آن‌جا نزد [[ابوبکر آجری]] و [[ابوحفص جمحی]] به کسب دانش پرداخت.<ref>تاریخ علماء الاندلس، ج1، ص357.</ref>[[محمد بن صالح معافری|محمد بن صالح مَعافری]] (درگذشت 383ق.) از دانشوران حج‌‌گزار اندلس بود که در سفر حج نزد دانشوران بسیار شتافت و از مدارس و مراکز علمی سرزمین‌های شرق دیدن کرد.<ref>تاریخ علماء الاندلس، ج2، ص119؛ الرحلات المتبادله، ص107.</ref> | [[عبدالرحمن بن خلف اقلیشی]] به سال 349ق. راهی مکه گشت و در آن‌جا نزد [[ابوبکر آجری]] و [[ابوحفص جمحی]] به کسب دانش پرداخت.<ref>تاریخ علماء الاندلس، ج1، ص357.</ref>[[محمد بن صالح معافری|محمد بن صالح مَعافری]] (درگذشت 383ق.) از دانشوران حج‌‌گزار اندلس بود که در سفر حج نزد دانشوران بسیار شتافت و از مدارس و مراکز علمی سرزمین‌های شرق دیدن کرد.<ref>تاریخ علماء الاندلس، ج2، ص119؛ الرحلات المتبادله، ص107.</ref> | ||
معافری یاد شده و [[ابومحمد اشبیلی]] (درگذشت 372ق.) و [[ابوعبدالله ورش]] (درگذشت 393ق.) به عنوان سه تن از برجستگان اندلسی سده چهارم ق. معرفی شده‌اند که به شرق سفر کردند و حج گزاردند و از دانش شرقیان بهره بردند.<ref>الرحلات المتبادله، ص106-108.</ref>افزون بر اینان، دانشورانی چون [[محمد بن احمد مفرج قرطبی]] (درگذشت 380ق.) یاد کردنی است که از محدثان و [[دانشوران مکه]] و مدینه بهره برد و در طلب دانش کوشش بسیار کرد.<ref>نک: تاریخ علماء الاندلس، ج2، ص122-124.</ref> | معافری یاد شده و [[ابومحمد اشبیلی]] (درگذشت 372ق.) و [[ابوعبدالله ورش]] (درگذشت 393ق.) به عنوان سه تن از برجستگان اندلسی سده چهارم ق. معرفی شده‌اند که به شرق سفر کردند و حج گزاردند و از دانش شرقیان بهره بردند.<ref>الرحلات المتبادله، ص106-108.</ref>افزون بر اینان، دانشورانی چون [[محمد بن احمد مفرج قرطبی]] (درگذشت 380ق.) یاد کردنی است که از محدثان و [[دانشوران مکه]] و مدینه بهره برد و در طلب دانش کوشش بسیار کرد.<ref>نک: تاریخ علماء الاندلس، ج2، ص122-124.</ref> | ||
[[عثمان بن سعید اموی]] معروف به ابن صَیرَفی (درگذشت 444ق.) از دانشوران علوم قرآن و تفسیر بود و هشت بار حج گزارد.<ref>کتاب الصله، ج1، ص405-406؛ موسوعة مکة المکرمه، ج1، ص278.</ref>[[عمر بن حسن هوزنی]] (درگذشت 460ق.) در مسیر سفر به حجاز، [[صحیح بخاری]] را استماع کرد و روایت او را بسیاری از دانشوران اندلسی گزارش و ضبط کردند.<ref>نفح الطیب، ج2، ص251.</ref> | [[عثمان بن سعید اموی]] معروف به ابن صَیرَفی (درگذشت 444ق.) از دانشوران علوم قرآن و تفسیر بود و هشت بار حج گزارد.<ref>کتاب الصله، ج1، ص405-406؛ موسوعة مکة المکرمه، ج1، ص278.</ref>[[عمر بن حسن هوزنی]] (درگذشت 460ق.) در مسیر سفر به حجاز، [[صحیح بخاری]] را استماع کرد و روایت او را بسیاری از دانشوران اندلسی گزارش و ضبط کردند.<ref>نفح الطیب، ج2، ص251.</ref> | ||
[[ابوولید ایوب باجی]] فقیه، دانشور و متکلم اندلسی (درگذشت 474ق.) سالیانی در حجاز ماند و حج گزارد.<ref>النجوم الزاهره، ج5، ص115.</ref>[[احمد بن عمر عذری|احمد بن عمر عُذری]] (درگذشت 478ق.) نُه سال در مکه به سر برد و کتاب او نظام المرجان فی المسالک و الممالک اثری مهم در جغرافیا به شمار می‌رود.<ref>نک: تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص216-217.</ref>ا[[حمد بن عمر معافری|حمد بن عمر مَعافری]]، اهل مُرسیه، حج گزارد و به خراسان سفر کرد و با دانشوران آن دیار به‌ویژه دوستان و شاگردان [[ابوحامد غزالی]] دیدار کرد.<ref>التکملة لکتاب الصله، ج1، ص66.</ref> | [[ابوولید ایوب باجی]] فقیه، دانشور و متکلم اندلسی (درگذشت 474ق.) سالیانی در حجاز ماند و حج گزارد.<ref>النجوم الزاهره، ج5، ص115.</ref>[[احمد بن عمر عذری|احمد بن عمر عُذری]] (درگذشت 478ق.) نُه سال در مکه به سر برد و کتاب او نظام المرجان فی المسالک و الممالک اثری مهم در جغرافیا به شمار می‌رود.<ref>نک: تاریخ نوشته‌های جغرافیایی، ص216-217.</ref>ا[[حمد بن عمر معافری|حمد بن عمر مَعافری]]، اهل مُرسیه، حج گزارد و به خراسان سفر کرد و با دانشوران آن دیار به‌ویژه دوستان و شاگردان [[ابوحامد غزالی]] دیدار کرد.<ref>التکملة لکتاب الصله، ج1، ص66.</ref> | ||
[[محمد بن عبدالرحیم غرناطی]] معروف به ابوحامد (درگذشت 562ق.) که [[تحفة الالباب و نخبة الاعجاب]] را نوشت، افزون بر حرمین به شرق اروپا نیز سفر کرد.<ref>الرحلات المتبادله، ص110.</ref>[[ابوعبدالله مرسی]] به سال 570ق. در مرسیه زاده شد و به حجاز آمد. | [[محمد بن عبدالرحیم غرناطی]] معروف به ابوحامد (درگذشت 562ق.) که [[تحفة الالباب و نخبة الاعجاب]] را نوشت، افزون بر حرمین به شرق اروپا نیز سفر کرد.<ref>الرحلات المتبادله، ص110.</ref>[[ابوعبدالله مرسی]] به سال 570ق. در مرسیه زاده شد و به حجاز آمد. | ||
او همراه قافله حاجیان به مناطق گوناگون سفر کرد و حتی به خراسان آمد. مرسی در علوم گوناگون صاحب نظر و توانا بود و در 655ق. وفات یافت.<ref>نفح الطیب، ج2، ص369-370.</ref>[[محمد بن ابراهیم یقوری]] نویسنده کتاب اکمال الاکمال به مکه آمد و حج گزارد و به سال 707ق. در مراکش وفات یافت.<ref>نفح الطیب، ج2، ص220.</ref>درباره زنان حج‌‌گزار اندلسی نیز‌گزارش‌هایی در دست است.<ref>التکمله، ابن ابار، ج4، ص244.</ref> | او همراه قافله حاجیان به مناطق گوناگون سفر کرد و حتی به خراسان آمد. مرسی در علوم گوناگون صاحب نظر و توانا بود و در 655ق. وفات یافت.<ref>نفح الطیب، ج2، ص369-370.</ref>[[محمد بن ابراهیم یقوری]] نویسنده کتاب اکمال الاکمال به مکه آمد و حج گزارد و به سال 707ق. در مراکش وفات یافت.<ref>نفح الطیب، ج2، ص220.</ref>درباره زنان حج‌‌گزار اندلسی نیز‌گزارش‌هایی در دست است.<ref>التکمله، ابن ابار، ج4، ص244.</ref> | ||