بنی‌جماز: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
E ebrahimi (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
E ebrahimi (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|ماه=[[مرداد]]|روز=[[۲۱]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=E ebrahimi }} | {{در دست ویرایش|ماه=[[مرداد]]|روز=[[۲۱]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=E ebrahimi }} | ||
{{جعبه اطلاعات قبایل | |||
| نام = بنی‌جماز | |||
| تصویر = | |||
| اندازه تصویر = | |||
| نام کامل = | |||
| نسب = [[امام سجاد(ع)]] | |||
| محل حکومت = [[مدینه]] | |||
| مدت حکومت = 583ق-650ق و 759ق-923ق | |||
| مکان قبیله = مدینه | |||
| سرسلسله = [[جماز بن قاسم بن مهنا]] و [[جماز بن منصور]] | |||
| اشخاص مهم = جماز بن قاسم، جماز بن منصور، [[سالم بن قاسم]]، [[شیحة بن هاشم]] و... | |||
| جمعیت = | |||
| جنگ‌ها = | |||
| شاخه‌ای از = [[سادات حسینی]] | |||
| زیرشاخه‌ها = | |||
| مهم‌ترین اقدامات = | |||
| مناصب مهم = امارت [[مدینه]] | |||
| مذهب = [[شیعه]] | |||
}} | |||
بنی‌جماز، از تیره‌های [[اشراف حسینی]] و در شمار [[امیران مدینه]]، از نیمه دوم سده ششم تا دهم ق. بودند. | بنی‌جماز، از تیره‌های [[اشراف حسینی]] و در شمار [[امیران مدینه]]، از نیمه دوم سده ششم تا دهم ق. بودند. | ||
بنی‌جماز به دو خاندان اطلاق می‌شود یکی از آن دو فرزندان [[جماز بن قاسم]] هستند و نسل آنها با سیزده واسطه به [[امام سجاد(ع)]] می‌رسد. آنان حکمرانی [[مدینه]] را برعهده داشتند و سال‌ها حکومت مدینه در این خاندان دست به دست می‌شد. حتی بعضی از آنها برای بدست آوردن حکومت باهم به رقابت می‌پرداختند. | بنی‌جماز به دو خاندان اطلاق می‌شود یکی از آن دو فرزندان [[جماز بن قاسم]] هستند و نسل آنها با سیزده واسطه به [[امام سجاد(ع)]] می‌رسد. آنان حکمرانی [[مدینه]] را برعهده داشتند و سال‌ها حکومت مدینه در این خاندان دست به دست می‌شد. حتی بعضی از آنها برای بدست آوردن حکومت باهم به رقابت می‌پرداختند. | ||
خاندان دیگر به فرزندان [[جماز بن منصور]] گفته می‌شود. | خاندان دیگر به فرزندان [[جماز بن منصور]] گفته می‌شود که نسبشان با شانزده واسطه به امام سجاد(ع) می‌رسد. افراد دیگری نیز از نسل جماز به عنوان حاکمان مدینه در تاریخ آمده است. | ||
[[ممالیک مصر]] در زمان حکمرانی بنی‌جماز بر مدینه در اوج قدرت بودند و در عزل و نصب امیران بنی‌جماز دخالت داشتند. گاهی [[امیران مکه]] که از جانب دولت ممالیک بر مدینه نیز حکمرانی داشتند، به عنوان امیران حجاز، امیری از بنی‌جماز برای حکمرانی مدینه انتخاب می‌کردند. | |||
بنابر مشهور مذهب بنی‌جماز [[شیعه امامی]] بود ولی در عین حال از برخی از آنان به عنوان مخالفان شیعه یاد شده است. | |||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
بنی‌جماز و [[آل جماز]] (جَمامِزَه)<ref>عمدة الطالب، ص388؛ نصیحة المشاور، ص228؛ التحفة اللطیفه، ج1، ص56.</ref> نام دو دسته از [[سادات حسینی]] است که در دو هنگام جداگانه حکمرانی [[مدینه منوره]] را بر عهده داشتند. حکمرانی دسته نخست از583ق. تا حدود نیمه سده هفتم ق. هم‌زمان با حکومت [[ایوبیان]] (حک: 567-648ق.) و حکمرانی دیگر از 759ق. هم‌زمان با حکومت [[ممالیک مصر]] (حک: 648-923ق.) صورت پذیرفت. این دولت‌ها در تحولات مدینه اثرگذار بودند و در برخی از عزل و نصب‌های [[امیران مدینه]] نقش داشتند. این دو خاندان عبارتند از: | بنی‌جماز و [[آل جماز]] (جَمامِزَه)<ref>عمدة الطالب، ص388؛ نصیحة المشاور، ص228؛ التحفة اللطیفه، ج1، ص56.</ref> نام دو دسته از [[سادات حسینی]] است که در دو هنگام جداگانه حکمرانی [[مدینه منوره]] را بر عهده داشتند. حکمرانی دسته نخست از583ق. تا حدود نیمه سده هفتم ق. هم‌زمان با حکومت [[ایوبیان]] (حک: 567-648ق.) و حکمرانی دیگر از 759ق. هم‌زمان با حکومت [[ممالیک مصر]] (حک: 648-923ق.) صورت پذیرفت. این دولت‌ها در تحولات مدینه اثرگذار بودند و در برخی از عزل و نصب‌های [[امیران مدینه]] نقش داشتند. این دو خاندان عبارتند از: | ||
| خط ۲۸: | خط ۵۰: | ||
==فرزندان جماز بن منصور== | ==فرزندان جماز بن منصور== | ||
جماز بن منصور بن جماز بن شیحه حسینی که نسبش با شانزده واسطه به امام سجاد(ع) می‌رسد، <ref>عمدة الطالب، ص338.</ref> | جماز بن منصور بن جماز بن شیحه حسینی که نسبش با شانزده واسطه به امام سجاد(ع) می‌رسد، <ref>عمدة الطالب، ص338.</ref> فرزندانی داشت که در برخی از نوشته‌های معاصران نسل او نیز آل جماز خوانده شده‌اند. شفیع، علی و هبه که نسل آنان به ترتیب به [[آل شفیع]]، [[آل ابی‌الظهور]] و [[آل هبه]] شهرت یافتند، از فرزندان جماز هستند که برخی از آنها به حکمرانی مدینه دست یافتند.<ref>موسوعة مکة المکرمه، ج1، ص134.</ref> | ||
[[جماز بن منصور]] به عنوان سرسلسله این خاندان در 11 ربیع الثانی سال 759ق. حکمرانی مدینه را عهده‌دار شد و در ذی‌قعده همان سال درگذشت.<ref>المغانم المطابه، ج3، ص1186-1190.</ref> اما نسل وی بر مدینه حکمرانی داشتند؛ از جمله: جماز بن منصور بن جماز بن شیحة (حک: 759ق.)، [[هبة بن جماز]] (حک: 773-782ق.)، <ref>المغانم المطابه، ج3، ص1311.</ref> [[زیان بن منصور]] (حک: 759-760ق.)، عطیة بن منصور بن جمَّاز دو بار در سال‌های 759-773ق. و 782-783ق.، نصیر بن منصور بن جَمَّاز (حک: 783ق.) ، جَمَّاز بن هبة بن جَمَّاز در چند نوبت به سال‌های 783-811ق. به طور مشترک با محمد بن عطیة بن منصور و نیز جداگانه، محمد بن عطیة بن منصور (حک: 787-788ق.) ، [[هیازع بن هبه]] (حک: 789ق.)، علی بن عطیة بن منصور (حک: 789ق.)، ثابت بن نصیر بن جماز بن منصور (حک: 789-805 و 809ق.) و عُریر بن هیازع بن هبه (حک: 815ق.) . <ref>التحفة اللطیفه، ج1، ص57-59؛ تاریخ امراء المدینه، ص295؛ المدینة المنورة فی العصر المملوکی، ص333-335.</ref> | [[جماز بن منصور]] به عنوان سرسلسله این خاندان در 11 ربیع الثانی سال 759ق. حکمرانی مدینه را عهده‌دار شد و در ذی‌قعده همان سال درگذشت.<ref>المغانم المطابه، ج3، ص1186-1190.</ref> اما نسل وی بر مدینه حکمرانی داشتند؛ از جمله: جماز بن منصور بن جماز بن شیحة (حک: 759ق.)، [[هبة بن جماز]] (حک: 773-782ق.)، <ref>المغانم المطابه، ج3، ص1311.</ref> [[زیان بن منصور]] (حک: 759-760ق.)، عطیة بن منصور بن جمَّاز دو بار در سال‌های 759-773ق. و 782-783ق.، نصیر بن منصور بن جَمَّاز (حک: 783ق.) ، جَمَّاز بن هبة بن جَمَّاز در چند نوبت به سال‌های 783-811ق. به طور مشترک با محمد بن عطیة بن منصور و نیز جداگانه، محمد بن عطیة بن منصور (حک: 787-788ق.) ، [[هیازع بن هبه]] (حک: 789ق.)، علی بن عطیة بن منصور (حک: 789ق.)، ثابت بن نصیر بن جماز بن منصور (حک: 789-805 و 809ق.) و عُریر بن هیازع بن هبه (حک: 815ق.) . <ref>التحفة اللطیفه، ج1، ص57-59؛ تاریخ امراء المدینه، ص295؛ المدینة المنورة فی العصر المملوکی، ص333-335.</ref> | ||
| خط ۳۴: | خط ۵۶: | ||
==خاندان‌های دیگر بنی‌جماز== | ==خاندان‌های دیگر بنی‌جماز== | ||
برخی از نسل جماز به عنوان خاندان‌های حکومت‌گر در مدینه با عناوینی دیگر شناخته می‌شوند. آل نُعیر بن منصور بن جماز که حدود 10 تن از آنها به حکمرانی رسیدند و به دو شاخه آل ابی‌ذر بن عجلان بن نعیر و آل ثابت بن نعیر تقسیم می‌شوند، از آن جمله هستند.<ref>الضوء اللامع، ج6، ص253؛ سمط النجوم، ج4، ص374-375؛ موسوعة مکة المکرمه، ج1، ص169-170.</ref> آل عطیة بن منصور بن جماز (حک: 785-855ق)، <ref>نک: بدائع الزهور، ج2، ص167؛ الضوء اللامع، ج2، ص321؛ ج5، ص277.</ref> | برخی از نسل جماز به عنوان خاندان‌های حکومت‌گر در [[مدینه]] با عناوینی دیگر شناخته می‌شوند. [[آل نعیر بن منصور بن جماز|آل نُعیر بن منصور بن جماز]]که حدود 10 تن از آنها به حکمرانی رسیدند و به دو شاخه[[آل ابی‌ذر بن عجلان بن نعیر]] و [[آل ثابت بن نعیر]] تقسیم می‌شوند، از آن جمله هستند.<ref>الضوء اللامع، ج6، ص253؛ سمط النجوم، ج4، ص374-375؛ موسوعة مکة المکرمه، ج1، ص169-170.</ref> [[آل عطیة بن منصور بن جماز]] (حک: 785-855ق)، <ref>نک: بدائع الزهور، ج2، ص167؛ الضوء اللامع، ج2، ص321؛ ج5، ص277.</ref> [[آل زیان بن منصور]]<ref>التحفة اللطیفه، ج1، ص58.</ref> و [[آل زهیر بن سلیمان]]<ref>النجوم الزاهره، ج15، ص196؛ الدلیل الشافی، ج1، ص308-309؛ الضوء اللامع، ج3، ص239.</ref> از دیگر خاندان‌های نسل جماز هستند. | ||
تیره اخیر به لحاظ فراوانی و مدت حکمرانی در مدینه از شهرت بیشتری برخوردار است.<ref>نک: موسوعة مکة المکرمه، ج1، ص138.</ref> آل طُفیل بن منصور بن جماز و آل عطیة بن منصور نیز از زیرمجموعه‌های این خاندان به شمار می‌روند؛ حکمرانی دسته دوم از اشراف بنی‌جماز هم‌زمان با حکومت ممالیک (647-923ق.) در [[مصر]] بود که برای ایفای نقش فعال در [[حرمین]] می‌کوشیدند. همین به تضعیف بنی‌جماز انجامید. آنها در دوران حکمرانی بنی‌جماز با تعیین امام جماعت و قاضی از میان [[اهل سنت]] در مدینه، [[شیعیان]] را در تنگنا قرار دادند.<ref>نصیحة المشاور، ص192، 199، 202، 205.</ref> | |||
==اوج سلطه ممالیک بر مدینه== | |||
اوج سلطه و نفوذ ممالیک در آن شهر را می‌توان در نیمه سده هشتم ق. و در حکمرانی [[سعد بن ثابت]] که از سوی خود آنها به حکمرانی گمارده شده بود، مشاهده کرد که به اهل سنت میدانی گسترده داد.<ref>نصیحة المشاور، ص206-207.</ref> این سیاست در دوران حکمرانی بنی‌جماز نیز استمرار یافت. ممالیک در عزل و نصب برخی از امیران آل جماز دخالت داشتند؛ چنان‌که [[جماز بن هبه]] را درسال 811 ق. برکنار نمودند و به جای او [[ثابت بن نفیر]] را امیر مدینه کردند.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص452.</ref> | |||
در عصر حکمرانی بنی‌جماز گاهی امیران مکه که از جانب دولت ممالیک بر مدینه نیز حکمرانی داشتند، به عنوان امیران حجاز به جای خود امیری را که بیشتر از همان [[سادات حسینی]] و از نسل جماز بودند، بر مدینه تعیین می‌کردند. این اقدام از سال 811ق. به بعد انجام شد؛ چنان‌که شریف حسن بن عجلان بن رمیثه (حک: 811-821ق.) که از سوی سلطان مصر به عنوان امیر حجاز منصوب شده بود، عجلان بن نعیر بن جماز بن منصور (حک: 811-815ق.) را جانشین خود در مدینه قرار داد. ب | |||
برخی از دیگر امیران منصوب از جانب امیر حجاز بر مدینه عبارتند از: سلیمان بن هبة بن جَمَّاز بن منصور (815ق.)، غریر بن هیازع بن هبه (815-819ق.)، عجلان بن نعیر بن جماز بن منصور (819-821 و 824-829ق.)، غریر بن هیازع بن هبه (821-824ق.) اینان گاهی به اشتراک با برخی از دیگر از این خاندان و یا جداگانه از جانب [[امیران مکه]] بر مدینه حکمرانی داشتند.<ref>تاریخ امراء المدینه، ص508.</ref> حکمرانی بنی‌جماز با فراز و نشیب‌هایی تا اوایل سلطه [[عثمانی]] بر حجاز ادامه یافت و در این هنگام حکمرانی مدینه به طور کامل در حکمرانی مکه ادغام شد.<ref>نک: تاریخ امراء المدینه، ص300.</ref> | |||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
سخن مشهور درباره مذهب بنی‌جماز، گرایش شیعی امامی آنها است؛ چنان‌که از بنی‌جماز و نیز تیره آل عطیه این خاندان به عنوان امامی مذهب یاد شده است.<ref>صبح الاعشی، ج6، ص305-306.</ref> بر پایه گزارشی، در حکمرانی جماز بن منصور، مذهب شیعه نمود داشت و احکام و قضایا در دست شیعیان بود.<ref>المغانم المطابه، ج3، ص1189.</ref> از ثابت بن نعیر بن جماز نیز که حکمرانی مدینه را از حدود سال 829ق. بر عهده داشت، با تعبیر آشکار کننده رفض یاد شده است.<ref>النجوم الزاهره، ج13، ص173؛ تاریخ امراء المدینه، ص300.</ref> همچنین شماری از پژوهشگران شامان بن زهیر را همانند دیگر بنی‌حسین شیعه خوانده‌اند.<ref>تاریخ امراء المدینه، ص313.</ref> البته برخی از امیران مدینه مانند زهیر بن سلیمان بن جماز (حک: 865-874ق.) | سخن مشهور درباره مذهب بنی‌جماز، گرایش [[شیعی امامی]] آنها است؛ چنان‌که از بنی‌جماز و نیز تیره آل عطیه این خاندان به عنوان امامی مذهب یاد شده است.<ref>صبح الاعشی، ج6، ص305-306.</ref> بر پایه گزارشی، در حکمرانی جماز بن منصور، مذهب شیعه نمود داشت و احکام و قضایا در دست شیعیان بود.<ref>المغانم المطابه، ج3، ص1189.</ref> از ثابت بن نعیر بن جماز نیز که حکمرانی مدینه را از حدود سال 829ق. بر عهده داشت، با تعبیر آشکار کننده رفض یاد شده است.<ref>النجوم الزاهره، ج13، ص173؛ تاریخ امراء المدینه، ص300.</ref> همچنین شماری از پژوهشگران [[شامان بن زهیر]] را همانند دیگر بنی‌حسین شیعه خوانده‌اند.<ref>تاریخ امراء المدینه، ص313.</ref> البته برخی از امیران مدینه مانند زهیر بن سلیمان بن جماز (حک: 865-874ق.) و فارس بن سلیمان بن زهیر را از مخالفان شیعه دانسته‌اند.<ref>التحفة اللطیفه، ج1، ص357؛ ج2، ص371-372.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۹۴: | خط ۱۲۲: | ||
*'''النجوم الزاهره''':يوسف بن تغري بردي (م.874ق.)، قاهره، به كوشش شلتوت و ديگران، وزارة الثقافة و الارشاد القومي، 1392ق. | *'''النجوم الزاهره''':يوسف بن تغري بردي (م.874ق.)، قاهره، به كوشش شلتوت و ديگران، وزارة الثقافة و الارشاد القومي، 1392ق. | ||
{{پایان}} | |||
{{قبایل عرب}} | |||
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | ||
[[رده:قبایل عرب]] | |||
[[رده:قبایل مدینه]] | |||
[[رده:قبایل صاحب منصب]] | |||