یهودیان در مدینه
(تغییرمسیر از یهودیان ساکن مدینه)
یهودیان در مدینه، پیروان آیین یهود ساکن مدینه بودند. درباره پیشینه و سبب حضور آنان در حجاز گزارش‌های مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند آنها قرن‌ها قبل از اسلام به این منطقه مهاجرت کرده‌اند و برخی هم در بنی‌اسرائیلی بودن یهودیانی چون قبیله بنی‌نضیر تردید کرده، آنها را از عرب‌های یهودی شده دانسته‌اند نه مهاجرت‌کنندگان به سرزمین حجاز.
پیشینه حضور یهودیان در حجاز[ویرایش | ویرایش مبدأ]
درباره پیشینه و سبب حضور یهودیان در حجاز گزارش‌های گوناگون در دست است؛ اما بر پایه گفته ولف سان، تاریخ‌نگار یهودی مذهب، منابع یهودی درباره یهودیان شمال حجاز سخنی نگفته‌اند و با توجه به دقت یهودیان در نگارش تاریخ خود، محققان تاریخ یهود از سکوت منابع یهودی در این زمینه در شگفتند.[۱]
پیشینه حضور یهودیان در حجاز، به ترتیب تاریخی از این قرارند:
- دوران حضرت موسی(ع): برخی از گزارش‌ها حضور آنان را در مدینه به دوران حضرت موسی(ع) (قرن ۱۲ قبل از میلاد) و زمانی دانسته‌اند که سپاهی از بنی‌اسرائیل برای برابری با هجوم قوم عَمالیقِ، که ساکن در حجاز و با بنی‌اسرائیل دشمن بودند،[۲] روانه آن‌جا شد. بنی‌اسرائیل، پس از پیروزی، در آن منطقه ساکن گشت؛[۳] اما این گزارش را نادرست و ساخته شده یهودیان دانسته‌اند که هدف از آن، اثبات حضور آنان از زمان حضرت موسی(ع) در حجاز است.[۴]
- دوران حضرت داود و سلیمان(ع): بر پایه گزارش‌های دیگر، آنان در دوران حضرت داود و سلیمان(ع) در سده‌های ۹ تا۱۰ قبل از میلاد ساکن حجاز شدند.[۵]
- قرن ششم پیش از میلاد: روایتی دیگر زمان سکونت یهودیان در مدینه را قرن ششم پیش از میلاد (۵۸۶ و ۵۸۷ قبل از میلاد)[۶] و هم‌زمان با حمله بُختُ النُّصَُر، پادشاه بابل، به فلسطین و نابودی اورشلیم و اسارت بسیاری از ساکنان آن دانسته است. بر این اساس، گروهی از یهودیان و احبار برای نجات جان خویش به حجاز آمده، در یثرب ساکن شدند.[۷]
- سال ۷۰ میلادی: برخی مورخان آغاز سکونت یهودیان در حجاز را سال ۷۰م و هم‌زمان با حمله تیتوس، امپراتور روم، به شهر بیت المقدس نوشته‌اند. در این زمان، گروهی از یهودیان و دانشوران آنان که بعدها قبایل اصلی یهود را در مدینه شکل دادند، با فرار از چنگ ارتش روم، در حجاز ساکن شدند.[۸] دو تاریخ‌نگار یهودی، وُلف سان (Wolfe son) و موشه گیل (Moshe gil) با تصریح به این نظر، گزارش‌های مربوط به ورود یهودیان به حجاز در زمان حضرت موسی(ع) را به طور ضمنی رد کرده‌اند.[۹]
- پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه: بر پایه برخی گزارش‌های تاریخی، احبار بر پایه نشانه‌های یاد شده در تورات برای پیامبر خاتم(ص) و با اعتقاد به مهاجرت ایشان به منطقه‌ای پر از نخل میان دو منطقه سنگلاخ، تیماء در نزدیکی یثرب و به احتمالی خود یثرب را مطابق با آن نشانه‌ها یافته، در آن‌جا ساکن شدند.[۱۰] برخی از احبار به دیگران سفارش می‌کردند در صورت دیدار آن پیامبر، در ایمان به وی تردید نکنند.[۱۱] بر پایه روایتی از امام صادق(ص)، در کتاب‌های یهود، محلی میان دو کوه عَیر و اُحُد به عنوان مقصد هجرت پیامبر موعود یاد شده بود. گروهی از آنان با این گمان که کوه حداد در نزدیکی یثرب همان اُحُد است، در مناطق تیماء، خیبر و فدک ساکن شدند.[۱۲]
- عرب‌های یهودی شده حجاز: برخی پژوهشگران بر پایه مطالعات زبان‌شناسی و تفاوت فرهنگی یهودیان یثرب و فلسطین، در بنی‌اسرائیلی بودن یهودیانی چون قبیله بنی‌نضیر تردید کرده، آنها را از عرب‌های یهودی شده دانسته‌اند نه مهاجرت‌کنندگان به سرزمین حجاز.[۱۳]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ تاریخ الیهود، ص۵۳.
- ↑ الاعلاق النفیسه، ص۶۰؛ الاغانی، ج۲۲، ص۱۱۱-۱۱۲.
- ↑ الاغانی، ج۲۲، ص۱۱۲؛ فتوح البلدان، ج۵، ص۸۴؛ خلاصة الوفاء، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۶.
- ↑ المستوطنات الیهودیه، ص۳۶؛ نک: مدینة یثرب، ص۶۳-۶۶.
- ↑ خلاصة الوفاء، ج۱، ص۱۷۵؛ مدینة یثرب، ص۶۶.
- ↑ مدینة یثرب، ص۷۳.
- ↑ البدایة و النهایه، ج۲، ص۴۷؛ خلاصة الوفاء، ج۱، ص۱۷۶.
- ↑ فتوح البلدان، ج۵، ص۸۴؛ خلاصة الوفاء، ج۱، ص۱۶۰؛ مدینة یثرب، ص۷۵-۸۱.
- ↑ تاریخ یهود، ص۹؛The origin of the jews of yathrib, p280, p203-224.
- ↑ فتوح البلدان، ج۵، ص۸۴؛ خلاصة الوفاء، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۶؛ مدینة یثرب، ص۶۳-۶۴.
- ↑ مجمع البیان، ج۱، ص۱۱۳؛ البدایة و النهایه، ج۲، ص۳۲۷؛ امتاع الاسماع، ج۳، ص۳۵۵.
- ↑ الکافی، ج۸، ص۳۰۸-۳۰۹؛ مجمع البیان، ج۱، ص۲۹۹؛ المیزان، ج۱، ص۲۲۳.
- ↑ نک: المفصل، ج۶، ص۵۳۰-۵۳۲.
منبع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [ ].
- الاعلاق النفیسه: احمد بن عمر، بیروت، دار صادر، ۱۸۹۲م.
- الاغانی: ابوالفرج الاصفهانی (درگذشت ۳۵۶ق.)، به کوشش علی مهنّا و سمیر جابر، بیروت، دار الفکر.
- البدایة و النهایه: ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
- التفسیر الکبیر: الفخر الرازی (درگذشت ۶۰۶ق.)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.
- السیرة الحلبیه: الحلبی (درگذشت ۱۰۴۴ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق.
- العین: خلیل (درگذشت ۱۷۵ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
- الکافی: الکلینی (درگذشت ۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
- المستوطنات الیهودیة علی عهد الرسول۹: احمد علی المجدوب، قاهره، الدار المصریة اللبنانیه، ۱۴۱۷ق.
- المفصل: جواد علی، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۷۶م.
- المیزان: الطباطبایی (درگذشت ۱۴۰۲ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق.
- امتاع الاسماع: المقریزی (درگذشت ۸۴۵ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
- تاریخ الیهود فی بلاد العرب: اسرائیل والفنسون، قاهره، مطبعة الاعتماد، ۱۹۲۷م.
- خلاصة الوفاء: السمهودی (درگذشت ۹۲۲ق.)، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۲۷ق.
- فتوح البلدان: البلاذری (درگذشت ۲۷۹ق.)، به کوشش صلاح الدین، قاهره، النهضة المصریه، ۱۹۵۶م.
- مجمع البیان: الطبرسی (درگذشت ۵۴۸ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق.
- مدینة یثرب قبل الاسلام: یاسین غضبان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
- مفردات: الراغب (درگذشت ۴۲۵ق.)، به کوشش صفوان داودی، دمشق، دار القلم، ۱۴۱۲ق.