کوه‌های جماوات

کوه‌های جماوات

نقشه کوه‌های جماوات در شهر مدینه.
اطلاعات اوليه
مکان	در غرب مدینه و در امتداد وادی عقیق.
نام‌های دیگر	سه کوه جماوات: جماء تضارع، جماء ام خالد، جماء عاقر.

کوه‌های جمّاوات، سه کوه در غرب مدینه و در امتداد وادی عقیق هستند، که به نام‌های «جَمّاء تُضارع»، «جماء عاقر» و «جماء اُمّ خالد» خوانده شده‌اند. کوه «جماء اُمّ خالد»، در جنگ احد و خندق، محل سازماندهی و آمادگی لشکریان قریش، برای جنگ با حضرت محمد(ص) بوده است.

نام

کوه‌های جمّاوات، به نام‌های «جَمّاء تُضارع»، «جماء عاقر» و «جماء اُمّ خالد» نامگذاری شده‌اند.

واژه جماوات، جمع جمّاء بوده و به معنای عمارت یا دژی است که کنگره نداشته باشد. عبارت «شاة جماء»، به معنای گوسفند بی‌شاخ، از همین معنا گرفته شده است. به باور برخی، علت نامگذاری این کوه‌ها، شباهتشان به گوسفند بدون شاخ، به دلیل کوتاه بودن این کوه‌ها است.

مکان و ویژگی

کوه‌های جماوات، در غرب مدینه و در امتداد وادی عقیق قرار گرفته‌اند. این کوه‌ها، شامل سه کوه کوچک هستند، که نزدیک یکدیگر و در کنار هم قرار گرفته‌اند.

کوه‌های سه‌گانه

جماء تضارع

نوشتار اصلی: جماء‌ تضارع کسی که از راه بدر، به سمت مکه حرکت کند، در سمت راست او جَمّاء تُضارع و در سمت چپ وی چاه عروه قرار دارد. فاصله این کوه، از حرم شریف نبوی(ع) چهار و نیم کیلومتر است.

شکل تقریبی این کوه مانند مستطیل بوده، طول آن چهار کیلومتر و عرض آن، از یک کیلومتر تا یک کیلومتر و هفتصد متر است.

جماء ام خالد

نوشتار اصلی: جماء‌ ام خالد جَمّاء امّ خالد، به «وسطی» نیز نامیده شده؛ زیرا این کوه، میان «جماء تضارع» و «جماء عاقر» قرار دارد. این جماء، چسبیده به جماء تضارع بوده و با حرم شریف نبوی(ص) شش کیلومتر فاصله دارد.

گفته شده سده‌ها پیش، بالای این کوه، قبری پیدا شده که مساحت آن ۴۰ ذراع بوده است. سنگ‌نوشته‌ای روی آن قبر بوده که امروزه از میان رفته است. ممکن است به مرور زمان از میان رفته باشد. به باور برخی، اهل یمن این سنگ‌نوشته را خوانده‌اند؛ از این رو، برخی احتمال داده‌اند وقتی برای خوانده شدن فرستاده شده، دیگر برگشت داده نشده است. درباره نوشته روی سنگ اختلاف است.

جماء عاقر

نوشتار اصلی: جماء‌ عاقر جَمّاء عاقر، به نام‌های «العاقر» و «العاقل» نیز خوانده شده است. این کوه، در غرب مدینه بوده و دورترین کوه از بین کوه‌های جماوات به مدینه است. فاصله آن با حرم شریف نبوی(ص)، هفت کیلومتر و با جماء ام خالد، ۵۰۰ متر است. شکل ظاهری آن مانند دایره بوده و قطر آن نزدیک به دو کیلومتر است.

این کوه، در جنگ احد و خندق، محل سازماندهی و آمادگی لشکریان قریش برای جنگ با حضرت محمد(ص) بوده است.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله بررسی جغرافیای طبیعی مدینه یحیی جهانگیری و علی اصغر کریم خانی، فصلنامه میقات حج، دوره ۲۶، ش۱۰۳، بهار ۱۳۹۷، ص۷۹–۱۰ است.

• الاماکن و ما اتفق لفظه و افترق مسماه من الامکنه، محمد بن موسی حازمی، بی‌نا، بی جا، اول، بی تا.
• الامکنه و المیاه و الجبال و الآثار، نصر بن عبدالله اسکندری، مرکز الملک فیصل للبحوث و الدراسات الاسلامیه، ریاض، ۱۴۲۵ق.‏
• البلدان (ابن الفقیه)، ابوبکر احمد بن همدانی (ابن فقیه)، ۱۴۱۶ق.
• تاریخ المدینة المنوره، عمر بن شبه، دار الفکر، قم، ۱۴۱۰ق.
• تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، احمد یاسین احمد خیاری، عامه، عربستان، ۱۴۱۹ق‏.
• الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، محمدامین شنطیقی، مؤسسه علوم قرآن، بیروت.
• المدینه بین الماضی و الحاضر، ابراهیم عیاشی، نشر المکتبة العلمیه، مدینه،۱۹۷۲م.
• المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، محمد محمد حسن شراب، دار الشامیه-دار القلم، بیروت-دمشق، ۱۴۱۱ق.
• معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، دار المکتبة الهلال، بیروت ۱۴۱۹ق.
• المغانم المطابه فی معالم طابه، مجدالدین فیروز آبادی، مرکز بحوث و دراسات المدینة المنوره، مدینه، ۲۰۰۲م.
• وفاء الوفا بأخبار دارالمصطفی، علی سمهودی، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۲۰۰۶م.