در حال ویرایش آل بویه

| مذهب            = [[شیعه]]

'''آل بویه''' سلسله‌ای ایرانی‌ و [[شیعه]] بود که با همکاری سه برادر به نام‌های [[علی عمادالدوله]]، [[احمد معزالدوله]] و [[حسن رکن‌الدوله]] تشکیل شد.

سلسله آل بویه (بویهیان، دیلمیان) با هم‌یاری سه برادر به نام‌های [[علی عمادالدوله]]، [[احمد معزالدوله]] و [[حسن رکن‌الدوله]] تشکیل شد و از حدود سال 320 تا 447ه. ق بر [[ایران]] حکومت کردند. در این سال، [[سلجوقیان]] با تصرف [[بغداد]] به عمر آن دولت خاتمه دادند.<ref>درباره چگونگی تاسیس دولت آل بویه و تاریخ سیاسی آن ر. ک: سلسله‌های اسلامی، ص٣٠٢ ٣٠٧؛ تاریخ ایران از آغاز تا انقراض سلسله قاجاریه، ص١4٩ به بعد.</ref>

آل بویه پس از تسلط بر بغداد در سال 334ه. ق، با اخشیدیان (323-358ه. ق) به‌عنوان فرمان‌روایان مصر، در راستای نفوذ در [[حرمین]] و خوانده شدن خطبه به نامشان رقابت داشتند. معزالدوله بویهی در سال 342ه. ق، کاروان حاجیان عراق را با دو [[امیرالحاج]] از [[علویان]] به نام‌های ابوالحسن محمد بن عبدالله و ابوعبدالله احمد بن عمر بن یحیی، به [[مکه]] گسیل داشت. آنها در مکه با سپاهیان ابن اخشید که برای دفاع از موقعیت وی به همراه کاروان حاجیان مصر آمده بودند، درگیر شدند و توانستند با غلبه بر آنها به نام معزالدوله خطبه بخوانند. <ref>الکامل، ج٨، ص5٠6؛ اتحاف الوری، ج٢، ص٣٩٨.</ref> در سال 343ه. ق نیز میان کاروان اعزامی معزالدوله و مصریان درگیری رخ داد. این‌بار نیز مصریان مغلوب شدند و در کنار نام خلیفه به نام امرای آل بویه یعنی رکن‌الدوله، معزالدوله و عزالدوله و سپس اخشید خطبه خوانده شد. <ref>الکامل، ج٨، ص5٠٩.</ref>

پس از سقوط اخشیدیان، فاطمیان (سال 358ه. ق) در مصر، سرسخت‌ترین رقیب آل بویه و عباسیان در حرمین، در طول سده چهارم و پنجم ه. ق بودند. <ref>ر. ک: رقابت عباسیان و فاطمیان، ص١4 به بعد.</ref> فاطمیان که درصدد نابودی دستگاه خلافت عباسی بودند، تلاش داشتند با نفوذ و اثرگذاری بیشتر در تحولات [[حجاز]] و [[حرمین شریفین]]، مشروعیت و اعتبار لازم را کسب کنند. نزدیکی جغرافیایی مصر به حجاز از یک‌طرف و تامین بخش عمده نیازهای عمومی دو شهر مقدس [[مکه]] و [[مدینه]] از طرف دیگر، فرصت و بستر مناسبی را برای تسلط آنان بر حرمین فراهم ساخته بود.

اصلاح راه عراق به [[مکه]] و اهتمام به [[راه حج]]؛ <ref>الملاحم الجغرافیه لدروب الحجیج، ص١٨-١٩.</ref>

توزیع مبالغ فراوان میان خاندان‌های بانفوذ مکه و مجاوران خانه خدا؛ <ref>تجارب الامم، ج٢، ص٣6٩؛ الکامل فی التاریخ، ج٨، ص٧٠4؛ نهایة الارب، ٢6، ص٢١٨.</ref>

برخی، عضدالدوله را نخستین کسی دانسته‌اند که به دور [[شهر مدینه]] حصار کشید. <ref>تحفة الازهار، ج٢، ص٣6٧.</ref> این اقدامات در پی ناکامی عضد الدوله در حذف نام رقیب خود، خلیفه فاطمی از خطبه در [[حرمین]] انجام شد؛

[[قبیله بنوشیبان]] به کاروان حج عراقیان در مسیر راه جبل حمله می‌کردند. از این‌رو، عضدالدوله با تشکیل سپاهی بزرگ، عملیاتی بر ضد آنان ترتیب داد که منجر به کشته شدن برخی سران بنوشیبان شد و بدین‌ترتیب، بغداد و سرزمین عراق از دست آنان آسایش یافت. <ref>تجارب الامم، ج٢، ص٣٩٨.</ref>

[[بدر بن حسنویه]] در دوره آل بویه که بر بخش جبال ایران حاکم بود، با دادن مالیات راه به اعراب و قبایل میان راه، امنیت حج‌گزاران را فراهم می‌ساخت. وی در سال 386ه. ق که ابوعبدالله بن عبید علوی، [[امیر الحاج]] بود، پنج هزار دینار با بزرگان کاروان حج خراسان فرستاد تا در عوض مالیاتی که در مسیر حج از حجاج می‌گرفتند، پرداخت شود و این‌کار هر ساله رسم شد و بعدها به نه هزار دینار افزایش یافت. <ref>تجارب الامم، ج٧، ص٣٣٩.</ref> [[ابن‌ اثیر]] نیز درباره اقدام بدر بن حسنویه در سال ٣٨٨ه. ق چنین نوشته است:

گفتنی است شعبه‌ای از دیالمه عراق یعنی معزالدوله و جانشینانش بر سرزمین‌های عراق عرب و خوزستان و کرمان حکومت می‌کردند. بعد از مرگ معزالدوله در سال 356 هجری، پسرش، عزالدوله بختیار، جانشین پدر شد. وی در سال 367 هجری از عضد الدوله شکست خورد و متصرفاتش ضمیمه قلمرو عضدالدوله گردید. جانشینان عضد الدوله تا سال 44٨ هجری بر سر تصرف سرزمین‌های یادشده، همیشه با یکدیگر اختلاف و درگیری داشتند. <ref>تاریخ تطبیقی ایران با کشورهای جهان، ص٢4١.</ref>

[http://ensani.ir/fa/article/43711/آل-بویه-نخستین-سلسله-قدرتمند-شیعه آل بویه نخستین سلسله قدرتمند شیعه، داوود الهامی، ماهنامه مکتب اسلام 1379 شماره 4.]

[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/329872/روابط-آل-بویه-و-مصر روابط آل بویه و مصر، وثوقی مطلق، رجبعلی، مجله پژوهشنامه تاریخ، پاییز 1386 - شماره 8 (34 صفحه - از 161 تا 194).]

[http://ensani.ir/fa/article/400121/علل-ابقای-بنی-عباس-توسط-آل-بویه علل ابقای بنی عباس توسط آل بویه، محمد جاودان رحمان عشریه، تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال چهاردهم بهار و تابستان 1396 شماره 1 (پیاپی 42).]

==منابع ==