در حال ویرایش آیه حج

{{آیات حج و حرمین}}
'''آیه حج''' نود و هفتمین آیه سوره [[سوره آل‌عمران|آل‌عمران]] است که بر اساس آن، [[حج]] بر تمام کسانی که [[استطاعت|مستطیع]] هستند [[واجب]] است. برخی آیات دیگر (مانند [[آیه ۱۹۶ سوره بقره]] و [[آیه ۲۷ سوره حج]]) نیز [[فهرست آیات حج|آیات حج]] نامیده شده‌اند. مفسران و فقها از این آیه برداشت‌هایی کرده‌اند؛ برای نمونه: بر اساس این آیه حج بر همه (به نظر برخی فقها حتی بر کافران) واجب است. همچنین وقتی کسی استطاعت پیدا می‌کند باید در اولین فرصت حج بگذارد و اینکه حج از حقوق الهی است و تنها باید برای رضای خدا صورت گیرد.  
== آیه‌های حج ==
آیات مربوط به حج و ارکان و [[احکام]] آن بسیارند و در سوره‌های قرآن پراکنده‌اند؛ اما آیه معروف به «آیه حجّ» که بسیاری از [[مفسر|مفسران]] و دانش‌پژوهان از آن با همین تعبیر یاد کرده‌اند<ref>احکام القرآن، ج۳، ص۱۷؛ تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۷۰؛ الدر المنثور، ج۲، ص۵۲.</ref> آیه ۹۷ سوره آل عمران است. برخی از مفسران و فقها از [[آیه ۱۹۶ سوره بقره]]<ref>التفسیر الکبیر، ج۵، ص۱۵۳.</ref> و [[آیه ۲۷ سوره حج|آیه ۲۷ سوره حجّ]]<ref>ریاض المسائل، ج۶، ص۳۱.</ref> به آیه حجّ تعبیر کرده‌اند.

== متن آیه ==
{{گفت و گو
|عرض=85
|شکل بندی عنوان=line-height:200%; font-size:125%; font-weight: normal;
|شکل بندی ستون راست=text-align:center; line-height:170%
|شکل بندی آدرس=font-size:75%;
|تورفتگی=0
|تراز=وسط
|عنوان={{عربی|اندازه=92%| فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَ ۖ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا ۗ وَلِلَّـهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا ۚ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّـهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ.<ref>سوره آل عمران، آیه ۹۷</ref> }}
| در آن، نشانه‌هايى روشن است [از جمله‌] مقام ابراهيم است؛ و هر كه در آن درآيد در امان است؛ و براى خدا، حج آن خانه، بر عهده مردم است؛ [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه يابد. و هر كه كفر ورزد، يقيناً خداوند از جهانيان بى‌نياز است.<ref>ترجمه فولادوند</ref> 
}}


== نزول آیه و واجب شدن حج ==
برخی مفسران گفته‌اند که حج با نزول همین آیه در سال نهم یا دهم هجرت (یا به قولی دیگر با نزول [[آیه ۲۷ سوره حج|آیه 27 سوره حج]]) واجب شد و پیامبر پس از نزول این آیه بود که در سال دهم حج‌ گزارد.<ref>احكام القرآن، ج۵، ص۶۴؛ التبيان، ج۷، ص۳۰۹؛ كنز العرفان، ج۱، ص۲۶۸</ref>  برخی دیگر برآنند که  این آیه (همراه دیگر آیات [[سوره آل عمران]]) در سال سوم هجرت در [[مدینه]] نازل شد و [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]] تا سال دهم هجرت به گزاردن حج توفیق نیافت.<ref>تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۴.</ref>برخی زمان وجوب حج را مربوط به نزول آیات دیگر از جمله: [[آیه ۲۷ سوره حج|آیه 27 سوره حج]]،<ref>تفسير قرطبي، ج۴، ص۱۴۴.</ref> آیه 196 سوره بقره<ref>التفسير الكبير، ج۵، ص۱۵۳؛ كنز العرفان، ج۱، ص۲۶۶، ۲۷۴. </ref> یا آیه 96 سوره آل عمران<ref>مسالك الافهام، ج۲، ص۱۱۹</ref> می‌دانند.

== مضامین آیه ==

==== واجب بودن حج حتی بر کافران ====
بر اساس این آیه، خداوند حج را بر کسانی  که [[استطاعت]] داشته باشند واجب کرده است. گفته شده که خطاب آیه همگان اعم از مرد، زن، [[مومن]] و [[کافر]] را در برمی‌گیرد. برخی [[فقیه|فقیهان]] [[شیعه]] و برخی از فقیهان [[اهل‌ سنت]] بر این باورند که بر پایه این آیه، حج بر کافران، همانند مؤمنان واجب است و [[اسلام]] فقط [[شرط صحت]] آن دانسته شده است نه [[شرط وجوب]].<ref>منتهی المطلب، ج۲، ص۶۵۹.</ref>

==== استطاعت (شرط واجب شدن حج) ====
در این آیه وجوب حج به استطاعت مشروط شده است.<ref>تفسیر قرطبی، ج۴، ص۱۴۵.</ref>[[فقیه|فقیهان]] [[شیعه]] و بسیاری از [[اهل‌ سنت]] بر اساس آیه حج و آیه ۱۹۶ بقره بر فوریت انجام [[حج]] پس از حصول [[استطاعت]] و بقیه شروط وجوب حج استدلال کرده‌اند.<ref>الخلاف، ج۲، ص۲۵۷؛ المجموع، ج۷، ص۱۰۳؛ المنیر، ج۴، ص۱۶؛ کشف الغطاء، ج۲، ص۴۲۹.</ref>

==== معنی «من کفر» در آیه ====
مفسران مقصود از {'''مَن کَفَر'''} را در آیه حج کسی دانسته‌اند که منکر وجوب حج گردد؛<ref>جامع البیان، ج۴، ص۲۷؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۸.</ref>  اما کسی که به وجوب آن معتقد باشد ولی حج را ترک کند، کافر قلمداد نمی‌شود.<ref>الکافی، ج۴، ص۲۶۶؛ التبیان، ج۲، ص۵۳۸؛ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۱۶.</ref> بر پایه سخن برخی از مفسران، مقصود از {'''وَ مَن کفَرَ'''} [[کفر]] به معنای خروج از دایره [[اسلام]] نیست، بلکه [[کفران نعمت|کُفران نعمت]] است؛ زیرا عمل به امر الهی، شکر نعمت و عدم اطاعت آن کفران نعمت است.<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۷۹۹؛ روح المعانی، ج۱، ص۱۱۵.</ref> 

==== حج از حقوق الهی ====
بر اساس آیه ۹۷ سوره آل عمران حج از حقوق الهی بر بندگان است. بر این اساس گفته شده که حج تنها باید برای رضای خدا انجام شود.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص 20</ref>

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9528/%d8%a2%d9%8a%d9%87-%d8%ad%d8%ac
 | عنوان = آیه حج 
 | نویسنده = لطف‌الله خراسانی
}}
*'''احکام القرآن''': الجصاص (م.۳۷۰ق.)، به کوشش قمحاوی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق؛ 
*'''ارشاد الاذهان''': العلامة الحلی (م ۷۲۶ق.)، به کوشش فارس الحسون، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق؛ 
*'''التبیان''': الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش العاملی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی؛ 
*'''تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (م.۷۲۶ق.)، قم، آل‌ البیت:، ۱۴۱۴ق؛ 
*'''تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم)''': ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، به کوشش شمس الدین، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق؛ 
*'''التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (م.۶۰۶ق.)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق؛ 
*'''تفسیر قرطبی (الجامع لأحکام القرآن)''': القرطبی (م.۶۷۱ق.)، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق؛ 
*'''جامع البیان''': الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۵ق؛ 
*'''جواهر الکلام''': النجفی (م.۱۲۶۶ق.)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی؛ 
*'''حج در اندیشه اسلامی'''، سید علی قاضی عسکر، تهران، مشعر، 1400
*'''الخلاف''': الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش سید علی خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق؛ 
*'''الدر المنثور''': السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق؛ 
*'''روح المعانی''': الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، به کوشش علی عبدالباری، بیروت، ۱۴۱۵ق؛ 
*'''روض الجنان''': ابوالفتوح رازی (م.۵۵۴ق.)، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش؛ 
*'''ریاض المسائل''': سید علی الطباطبائی (م.۱۲۳۱ق.)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق؛ 
*'''شرائع الاسلام''': المحقق الحلی (م.۶۷۶ق.)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق؛ 
*'''الکافی''': الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش؛ 
*'''کشاف القناع''': منصور البهوتی (م.۱۰۵۱ق.)، به کوشش محمد حسن، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ 
*'''کشف الغطاء''': کاشف الغطاء (م.۱۲۲۷ق.)، مهدوی، اصفهان؛ 
*'''کنز العرفان فی فقه القرآن''': الفاضل المقداد (م.۸۲۶ق.)، به کوشش بهبودی، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۳ش؛ 
*'''مجمع البیان''': الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، بیروت،‌ دار المعرفه، ۱۴۰۶ق؛ 
*'''المجموع شرح المهذب''': النووی (م.۶۷۶ق.)،‌دار الفکر؛ 
*'''مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام''': الشهید الثانی (م.۹۶۵ق.)، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق؛ 
*'''منتهی المطلب''': العلامة الحلی (م.۷۲۶ق.)، چاپ سنگی؛ 
*'''المنیر''': وهبة الزحیلی، بیروت،‌ دارالفکر المعاصر، ۱۴۱۱ق؛ 
*'''المیزان''': الطباطبایی (م.۱۴۰۲ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۳ق؛ 
*'''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل‌ البیت:، ۱۴۱۲ق.
{{پایان}}

{{آیات قرآنی مرتبط با حج}}

<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
 | شناسه = شد
 | جعبه اطلاعات = <!--شد، - -->
 | عنوان‌بندی = شد
 | ویرایش = شد
 | لینک‌دهی = شد
 | عکس = شد<!--شد، - -->
 | جعبه نقل قول = <!--شد، - -->
 | پیوند به بیرون = <!--شد، - -->
 | مطالعه بیشتر = <!--شد، - -->
 | پانویس و منابع = شد
 | ناوبری = شد
 | رده = شد
 | تغییر مسیر = شد
}}<onlyinclude>

[[رده:آیه های مشهور قرآن]]
[[رده:آیه های مربوط به حج]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[ar:آیة الحج]]
[[en:The verse of Hajj]]