در حال ویرایش آیه ۲۶ سوره حج

واژه «بوّأنا» از ريشه باء، يبوء، بَوءاً به معناى رجوع است،<ref>المصباح المنیر، ذیل واژه قوم.</ref> که در آیه {{آیه|بٰاؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللّٰهِ

}} به همین معنا به کار رفته است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۳۴.</ref>  «بوّأ» به معنای تهيأ. و «بوّأ له» به معنای تهيّأ له نیز کاربرد دارد؛ البته احتمال داده‌اند اين واژه از مصدر بواء به معناى سواء و مساوى بودن باشد،<ref>صحاح اللغه، ذیل واژه باء؛ لسان العرب، ذیل واژه باء.</ref> كه در اين صورت تبوئه به معناى مسطح كردن خواهد بود.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۳۴.</ref> معنى دوم مناسب با آيه ۲۶ سوره حج دانسته شده و معناى سوم نيز به آن برگردانده شده است. این احتمال داده شده که  معناى اول نيز برای این آیه درست باشد؛ بدين معنا كه خدا مكان بيت را مباءت و مرجع براى عبادت قرار داده است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۳۳۴.</ref>

در آيه پیش از آیه ۲۶ سوره حج، سخن از بسته شدن راه خدا و جلوگيرى از ورود به مسجد الحرام، توسط مشرکان مکه بوده و برخی از ویژگی‌های مسجدالحرام گفته شده است. در اين آيه با تقدير «اذكر» به معنای «به یاد آور»، كه خطاب به پيامبر(ص) است، به معرفى بيت الله و به بيان بخشى از تاريخ و مقام معنوى آن، پرداخته شده است.

بر اساس عبارت ابتدای آیه، خدا جای خانه خدا را برای ساختن، و به معناى دقيق‌تر تجديد بناى آن آماده کرد؛ زیرا بر پایه آیه ۳۷ سوره ابراهیم، کعبه پیش از آمدن ابراهیم به آن سرزمین وجود داشت. در روایات نیز، حضرت آدم(ع) نخستین سازنده کعبه معرفی شده است.<ref>من‌لايحضره الفقيه، ج٢، ص ٢٣۵.</ref> به گفته بسيارى از مفسران، كعبه در جریان طوفان نوح ويران شده و آثار آن از میان رفته بود.<ref>مجمع البيان، ج۴، ص٨٠؛ تفسير كبير، ج٢٣، ص ٢۶؛ تفسير كشاف، ج٣، ص١۵٢؛ كشف الاسرار، ج۶، ص٣۶١؛ تفسير بيضاوى، جزء۴، ص۵٣؛ الجامع لاحكام القرآن، ج١٢، ص ٣۶؛ نمونه، ج١۴، ص۶٧.</ref>

در تفسیر واژه «بوأنا»، در عبارت {{آیه|وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْت

}} دو دیدگاه وجود دارد؛ بنا بر یکی از دیدگاه‌ها مراد این است که خدا این مکان را به عنوان معبد ابراهيم(ع) قرار داد. برخى از مفسران «بوّأنا» را متضمن معناى «تعبّدنا» دانسته‌اند.<ref>تفسير بيضاوى، جزء۴، ص۵٣.</ref>

دیدگاه دیگر، «تبوئه» را  به معناى آماده سازى و مهيا كردن مكان براى بنا سازى می‌داند.<ref>تفسير كبير، ج٢٣، ص٢۶؛ تفسير كشاف، ج٣، ص١۵٢؛ الميزان، ج١۴، ص٣۶٧.</ref> درباره چگونگی مهیاسازی این مکان اختلاف نظر است. برخى از مفسران بر اين باورند كه خداوند جاى خانه را به ابراهيم نشان داد.<ref>الجامع لاحكام القرآن، ج١٢، ص ٣۶؛ نمونه، ج١۴، ص۶٧.</ref> برخى از مفسران چون طوسى و طبرسى عقيده دارند خداوند علامتى براى آن قرار داد و اين علامت بادى بود كه در آن مكان وزید و جاى خانه آشكار شد، و يا لكه ابرى بود كه در آنجا ظاهر گرديد.<ref>تبيان، ج٧، ص ٣٠٨؛ مجمع البيان، ج۴، ص٨٠.</ref>

بر پایه روایتی از امام صادق(ع)، خدا به وسیله باد جايى را كه بايد خانه خدا ساخته شود نشان داد، پس از آن ابراهيم و اسماعيل در آن مكان جستجو کرده سنگ سرخی را یافتند؛ سپس با وحى الهى ساختن کعبه را آغاز کردند.»<ref>كافى، ج۴، ص٢٠٢.</ref>

در عبارت {{آیه|وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطّٰائِفِينَ وَ الْقٰائِمِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُود

}} به حضرت ابراهیم امر شده که خانه خدا را تطهیر و پاکسازی کنند. این تعبیر شبیه فرازی از [[آیه ۱۲۵ سوره بقره]] است که در آن همین امر را خطاب به حضرت ابراهیم و اسماعیل بیان شده و به جای «قائمین» از واژه «عاکفین» استفاده است.

 

}}'''الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربية'''، اسماعيل بن حماد جوهرى، تحقيق احمد عبدالغفور عطار، بيروت، دارالعلم للملايين، چهارم، ١۴٠٧ق.