در حال ویرایش آیه ۹۶ سوره آل‌عمران

'''آیه ۹۶ سوره آل‌عمران'''، آیه‌ای از [[قرآن]]، که

«بکّه» در لغت به معنای تجمع و ازدحام است.<ref>اساس البلاغه، ذیل واژه بکّ.</ref> طبرسی، مفسّر شیعه، بکّه را همان مکّه دانسته که میم آن تبدیل به باء شده است.<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۴۷۷.</ref>

بر اساس روایتی، امام علی (ع) مکه را «اطراف [[حرم مکی|حرم]]» و بکه را «محل [[خانه خدا]]» دانسته است. او علت نامگذاری بکه را این دانسته که خانه خدا چشمان سرکشان و گناهکاران را گریان می‌کند. (بکّت رقاب الجبارین و اعناق المذنبین)<ref>بحار الانوار، ج۵۴، ص۲۳۱.</ref>

در این آیه، [[کعبه]] نخستین خانه دانسته شده است. برخی مراد از این تعبیر را این دانسته‌اند که محل کعبه اولین نقطه روی زمین است که از میان آب آشکار شده است؛ بنابراین، این آیه اشاره به دحو الارض دارد.<ref name=":0">مجمع البیان، ج١، ص۴٧٧.</ref>

احتمال دیگری که داده شده این است که کعبه، نخستین خانه عمومی است که برای هدایت مردم روی زمین ساخته شده است. در روایتی از امام علی (ع) نیز گفته شده پیش از کعبه خانه‌های زیادی بوده؛ ولی این خانه، نخستین خانه‌ای بود که مایه هدایت برای همه مردم قرار داده شد.<ref name=":0"/> به نظر شیخ طوسی، محدث و مفسر شیعه نیز، کعبه نخستین خانه‌ای بود که برای عبادت ساخته شد.<ref>تفسیر تبیان، ج٢، ص۵٣۵.</ref> علامه طباطبایی، دیگر مفسر شیعه نیز، این قول را پذیرفته است.<ref>تفسیر المیزان، ج٧، ص٢١٧.</ref>

برخی دیگر از مفسران، اول بودن را از نظر شرافت و فضلیت دانسته و برای آن فضایلی مانند دارا بودن مقامات و آیات بینات، آمدن مردم به سوی آن، اعجاز از تخریب در هجوم ابرهه و امنیت آن ذکر کرده‌اند.<ref>تفسیر کبیر، ج٨، ص١۵۵.</ref>

مراد از «بَکّه» در این آیه، «[[مکه]]» است.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۱۶.</ref> بر پایه روایتی، [[امام علی(ع)]] مکه را اطراف [[حرم مکی|حرم]] و بکه را محل خانه خدا دانسته است. او درباره علت نامگذاری بکه گفته است زیرا خانه خدا گردنِ گردنکشان را در هم کوفته است (بکّت).<ref>بحارالأنوار، ج۵۴، ص٢٣١.</ref> [[علامه طباطبایی]]، مفسر شیعه، تعبیر به بکّه را بیانگر این دانسته که اطراف کعبه به هنگام [[نماز]] و [[طواف]] ازدحام جمعیت است.<ref>المیزان، ج٣، ص٣۵٠.</ref>

در تعبیر {{آیه|مُبٰارَکاً}}، خانه خدا مبارک توصیف شده است. مبارک به معنای چیزی است که برکت داده شده باشد. واژه برکت را به معنای زیادت، رشد، دوام و خیر الهی معنا کرده‌اند. از این رو، مبارک بودن کعبه به این خاطر است که این ویژگی‌ها را دارد.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۲۵.</ref>

* '''سعادت دنیایی و آخرتی''': در روایات، بهشتی شدن، بخشیده شدن همه گناهان<ref>الحج و العمره، ص١۶٣، به نقل از مکارم الاخلاق.</ref> و فقیر نشدن از آثار حج شمرده شده است.<ref>خصال، ص١١٧.</ref>

* '''امنیت''': در امان بودن انسان‌ها و حیوانات، یکی از مصداق‌های مبارک بودن خانه خدا دانسته شده است.<ref>تفسیر تبیان، ج٢، ص۵٣۶.</ref>

* '''نعمت''': برخی، مبارک را به نعمت‌ها مادی در اطراف خانه خدا تفسیر کرده‌اند، چراکه برکات الهی پس از استجابت دعاهای حضرت ابراهیم (ع)،<ref>حجر: ٣٧.</ref> از هر سو به سمت آن سرازیر است.<ref>تفسیر القرآن الحکیم (المنار)، ج۴، ص٧.</ref> علامه طباطبایی، مفسر شیعه نیز، تقابل دو وصف «مبارک» و «هدی للعالمین» را شاهدی بر این دانسته که مراد از مبارک رزق و رفاه دنیایی است.<ref>المیزان، ج٣، ٣۵٠.</ref>

* '''دوام و بقاء''': واژه «برکت» به معنای زیادت و قوام است، از این رو، یکی از مصداق‌های مبارک بودن کعبه را این دانسته‌اند که در طول زمان دائم و ثابت است.<ref>تفسیر کبیر، ج٨، ص١۵٨.</ref>

برخی از مفسران، قبله بودن کعبه، وسیله بودن آن برای رسیدن به بهشت و نیز شفای بیماران را از مصداق‌های هدایت خانه خدا شمرده‌اند. هلاکت ظالمانی که قصد تعرض به خانه خدا را داشته‌اند نیز، از دیگر مصداق‌های هدایت کعبه شمرده شده است.<ref>مجمع البیان، ج٢، ص۴٧٨.</ref>

در تعبیر {{آیه|هُدیً لِلْعٰالَمِین}} هدایت‌گری کعبه شامل جهانیان دانسته شده است. این عبارت را از دو جهت فراگیر دانسته‌اند؛ یکی اینکه هدایت، مطلق آورده شده و شامل هر گونه هدایتی می‌شود، و دیگر اینکه عالمیان را دربرمی‌گیرد.<ref>درسنامه تفسیر آیات حج، ص۲۲۸.</ref>

به نظر برخی مفسران، کعبه حتی برای بت‌پرستان مایه هدایت بود؛ زیرا آنان به عنوان آیین حضرت ابراهیم (ع) اگرچه آمیخته به خرافات حج را انجام می‌دادند و این توجه ناقص باعث می‌شد به‌طور موقت از برخی گناهان دست بردارند.<ref>تفسیر نمونه، ج٣، ص١۴.</ref>