در حال ویرایش ابن ابی‌الهیجاء

'''ابن ابی‌الهَیجاء''' از وزیران [[فاطمیان|دولت فاطمی]] . وی در سال‌های پایانی عمر خویش به [[مدینه]] هجرت کرد و آثار عمرانی فراوانی در این شهر انجام داد. پرده کشیدن دیوارهای [[حرم نبوی]] و پوشاندن مرقد پیامبر گرامی(ص)، بازسازی قبر [[اسماعیل پسر امام صادق]]، بازسازی [[مسجد فتح]]، ساخت [[مسجد مصرع]] و آبرسانی به حیاط نزدیک [[مسجد نبوی]] از جمله این اقدامات است. آرامگاه ابن ابی‌الهیجاء در [[قبرستان بقیع]] و دارای بقعه کوچکی بود که به دست [[آل سعود]] ویران شد.

==شخصیت‌شناسی==
سیف الدین حسین بن ابی‌الهیجاء از نژاد کُرد و از وزیران [[فاطمی]]<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص۴۳؛ قاموس الحرمین، ص۱۹۰.</ref> و داماد طلائع بن رُزَیک (م.۵۵۶ق.) وزیر العاضد آخرین خلیفه فاطمی است.<ref>صبح الاعشی، ج۴، ص۳۰۷؛ وفاء الوفاء، ج۲، ص۱۳۸.</ref> 

==هجرت به مدینه و اقدامات عمرانی در این شهر==
ابن ابی‌الهیجاء در پی شورش شاور حاکم شهر قوص در [[مصر]]<ref>معجم البلدان، ج۴، ص۴۱۳.</ref> بر طلائع بن رزیک<ref>اتعاظ الحنفاء، ج۲، ص۲۸۷.</ref> و قدرت یافتن وی، به [[مدینه]] کوچ کرد؛ اما زمان آن دانسته نیست. 

وی سال‌های پایانی عمرش را در این شهر سپری کرد<ref>المواعظ و الاعتبار، ج۳، ص۸۶-۸۷؛ اتعاظ الحنفاء، ج۲، ص۲۸۹-۲۹۰.</ref> و افزون بر احسان به مردم مدینه و اعطای مال و لباس به آنان<ref>المواعظ و الاعتبار، ج۳، ص۸۷.</ref> ، خدماتی فراوان در اماکن مقدس این شهر انجام داد؛ مانند:
* '''پرده کشیدن دیوارهای [[حرم نبوی]]''' و پوشاندن مرقد پیامبر گرامی(ص) با پرده‌ای از ابریشم سفید گلدوزی شده با حاشیه‌ای از ابریشم قرمز که بر روی آن [[سوره یس]] نوشته شده بود.<ref>صبح الاعشی، ج۴، ص۳۰۷؛ قاموس الحرمین، ص۱۹۱؛ وفاء الوفاء، ج۲، ص۱۳۸.</ref> آن‌گاه که [[شریف قاسم بن مهنا|شریف قاسم بن مُهنّا]] امیر مدینه نصب این پرده را منوط به اجازه خلیفه دانست، ابن ابی‌الهیجاء با اعزام قاصدی از [[المستضیء بالله]] خلیفه [[عباسیان|عباسی]] اجازه گرفت. سپس این پرده حدود دو سال بر مرقد رسول خدا(ص) قرار گرفت.<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص۱۳۸؛ کشف الارتیاب، ص۳۶۰-۳۶۱.</ref> برخی از منابع تاریخی، پوشاندن حرم نبوی را برای نخستین بار به خیزران مادر [[هارون الرشید]] نسبت می‌دهند.<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص۱۳۹.</ref> اما برخی نیز ابن ابی‌الهیجاء را نخستین کسی می‌دانند که به این کار مبادرت ورزید.<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص۱۳۹؛ قاموس الحرمین، ص۱۹۱؛ صبح الاعشی، ج۴، ص۳۰۷.</ref> 
* '''بازسازی قبر اسماعیل بن جعفر''': ابن ابی‌الهیجاء در سال ۵۴۶ق. مرقد [[اسماعیل پسر امام صادق|اسماعیل]] فرزند [[امام صادق(ع)]] را تجدید بنا کرد. [[مطری]] به استناد قطعه سنگی که نام ابن ابی‌الهیجاء و سال تجدید بنای مرقد در آن ذکر شده، این مطلب را بیان کرده است.<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص۱۰۳؛ تاریخ حرم ائمه بقیع، ص۳۰۳.</ref> به بیان [[سمهودی]]، وقف باغی برای حرم اسماعیل بن جعفر در سمت غربی مرقد او، با استناد به قطعه سنگ نصب شده در آن مرقد، از دیگر اقدام‌های ابن ابی‌الهیجاء بود.<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص۱۰۳؛ تاریخ حرم ائمه بقیع، ص۳۰۳.</ref> 
* '''بازسازی مسجد فتح''': ابن ابی‌الهیجاء [[مسجد فتح]] یا خندق را که ویران شده بود، در سال ۵۷۵ق. بازسازی کرد. وی این مسجد را که از شمال به جنوب ۲۰ ذراع و از شرق به غرب ۱۷ ذراع بود، با یک رواق و سه ستون بنا کرد و [[گنبد|گنبدی]] بر آن قرار داد.<ref> وفاء الوفاء، ج۳، ص۴۳.</ref> نیز دو مسجد دیگر را به نام‌های [[امام علی(ع)|علی بن ابی‌طالب(ع)]] و [[سلمان فارسی]] که در پایین مسجد فتح از جهت [[قبله]] قرار داشت، در سال ۵۷۵ق. تجدید بنا کرد.<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص۴۳؛ تاریخ مکة المشرفه، ج۱، ص۲۹۹.</ref> 
* '''ساخت مسجد مصرع''': از دیگر آثار عمرانی ابن ابی‌الهیجاء، ساخت مسجد وادی یا مسجد عسکر در سال۵۸۰ق. است که به سبب قرار داشتن در محل شهادت [[حمزه بن عبدالمطلب|حمزه سیدالشهداء]] به [[مسجد مصرع|مسجد مَصرع]] (شهادتگاه) معروف بوده و در سمت شرقی دامنه [[جبل الرماة]] قرار داشته است.<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص۵۳.</ref> 
* '''آبرسانی به حیاط نزدیک مسجد نبوی''': نیز وی در حدود سال ۵۶۰ق. شعبه‌ای از [[چشمه الزرقاء]] را از سمت باب‌ السلام به حیاط نزدیک مسجد پیامبر و شعبه کوچکی را نیز به داخل صحن مسجد کشید و در آن فواره‌ای نصب کرد تا مردم از آن آب [[وضو]] بگیرند.<ref>التحفة اللطیفه، ج۱، ص۵۱۶؛ وفاء الوفاء، ج۲، ص۲۰۷.</ref> 

==محل دفن==
آرامگاه ابن ابی‌الهیجاء در [[قبرستان بقیع]] دارای بقعه کوچکی نزدیک قبه [[عباس بن عبدالمطلب]] و ائمه(ع) بود<ref>وفاء الوفاء، ج۳، ص۱۰۰؛ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۳۳۱.</ref> که به دست [[آل سعود]] ویران شد.

==پیوند به بیرون==
* [http://rasoulallah.net/ar/articles/article/10257 تعمیر قبر حمزة بن عبدالمطلب توسط ابن ابی‌الهیجاء]

==پانویس==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/9504
 | عنوان = ابن ابی‌الهیجاء
 | نویسنده = مهدی امیریان
}}
* '''آثار اسلامی مکه و مدینه''': رسول جعفریان، قم، مشعر، ۱۳۸۶ش
* '''اتعاظ الحنفاء''': المقریزی (م.۸۴۵ق.)، به کوشش الشیال، مصر، وزارة الاوقاف، ۱۴۱۶ق
* '''تاریخ حرم ائمه بقیع''': محمد صادق نجمی، تهران، مشعر، ۱۳۸۰ش
* '''تاریخ مکة المشرفه''': محمد بن احمد ابن الضیاء (م.۸۵۴ق.)، به کوشش علاء و ایمن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۴ق
* '''التحفة اللطیفه''': شمس الدین السخاوی (م.۹۰۲ق.)، قاهره، دار الثقافه، ۱۳۹۹ق
* '''صبح الاعشی''': احمد بن علی القلقشندی (م.۸۲۱ق.)، به کوشش زکار، دمشق، وزارة الثقافه، ۱۹۸۱م
* '''قاموس الحرمین''': محمد رضا نعمتی، قم، مشعر، ۱۳۷۶ش
* '''کشف الارتیاب''': سید محسن الامین (م.۱۳۷۱ق.)، به کوشش امین، مکتبة الحریس، ۱۳۸۲ق
* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م.۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م
* '''المواعظ و الاعتبار''': المقریزی (م.۸۴۵ق.)، به کوشش المنصور، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق
* '''وفاء الوفاء''': السمهودی (م.۹۱۱ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
{{پایان}}

{{صحابه}}

<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
 | شناسه = شد
 | جعبه اطلاعات = <!--شد، - -->
 | عنوان‌بندی = شد
 | ویرایش = شد
 | لینک‌دهی = شد
 | عکس = <!--شد، - -->
 | جعبه نقل قول = <!--شد، - -->
 | پیوند به بیرون = شد<!--شد، - -->
 | مطالعه بیشتر = <!--شد، - -->
 | پانویس و منابع = شد
 | ناوبری = شد
 | رده = شد
 | تغییر مسیر = شد
}}<onlyinclude>

[[رده:مدفونان در بقیع]]
[[رده:وزیران حکومت فاطمیان]]
[[رده:آبادکنندگان حجاز در قرن ششم]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]