در حال ویرایش ابن شبه

'''ابن شَبَّة''' (نام کامل عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری)، تاریخ نگار اهل [[مدینه]] در سده سوم قمری و نویسنده کتاب [[اخبار المدینه (ابن شبه)|اخبار المدینه]] (تاریخ المدینه) است. وی در گسترش و استواری مکتب تاریخ‌نگاری مدینه نقشی اساسی داشت.   

==تولد و تحصیلات==
ابوزید عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری در ۱۷۳ق، احتمالا در [[بصره]] زاده شد و در ۲۶۲ یا ۲۶۳ق در [[سامرا]] درگذشت.<ref>وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۲۷۳-۲۷۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۰.</ref> او متعلق به خاندان نمیر بن عامر بود که طایفه‌ای از قبیله بزرگ هوازن بودند.<ref>اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۳۵</ref>
==شاگردان و استادان==
[[مزی|یوسف مزّی]]، از رجالیانِ قرن هشتم قمری، فهرستی بلند از استادان و شاگردان وی ارائه کرده است.<ref>تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲؛ نک: التحفة اللطیفه، ج۲، ص۳۴۰-۳۴۱.</ref> [[محمد بن یحیی]]، [[معاویة بن هشام]] و [[ابوغسان|ابوغَسان]] از استادان او و ابوبکر بن ابی‌الدنیا، ابوشُعَیب حرانی و احمد بن ابی‌طاهر طَیفور از شاگردان ابن شبه بوده‌اند.<ref>فاتحى‌نژاد، «'''ابن شبه'''»، ج۴، ص۱۳۶۹.</ref>

بیشترین گزارش‌های ابن شبه از ابوغسان محمد بن یحیی کنانی، از یاران [[مالک بن انس]] است که آگاهی‌های بسیار از ‌اخبار و رخدادهای [[مدینه]] داشته است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/590043/%D9%85%D9%88%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D9%81%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87-3 «مؤلفات فی تاریخ المدینه»]، ج۴، ص۳۲۸.</ref> با این‌که ابن شبه از شاگردان [[ابن زباله]]،<ref>نک: اخبار المدینه، ص۶۷.</ref> از نخستین تاریخ‌نگاران مدینه، است؛ در کتاب تاریخ المدینه، گزارش‌هایی اندک از ابن زباله آورده است.<ref>نک: تاریخ المدینه، ج۳، ص۱۰۱۸.</ref>

== گرایش فکری ==
ابن شبه با تاریخ، سیره، [[حدیث]]، [[فقه]]، ادب، شعر و نسب‌شناسی آشنا بود و آثار گوناگونش نشان می‌دهد که در علوم مختلف دست داشته است.<ref>الفهرست، ص۱۶۳؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۷۰.</ref><ref>وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰.</ref>در عرصه تاریخ‌نگاری درباره [[مکه]]، [[مدینه]]، بصره و [[کوفه]] و نگارش شرح حال شاعران و امیران و حاکمان این شهرها تحقیقاتی داشته است.<ref>معجم الادباء، ج۱۶، ص۶۰-۶۲.</ref> 
او را از مخالفان متعزله و متمایل به اهل حدیث دانسته‌اند.<ref>اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ۳۸</ref> درباره مخالفتش با اندیشه مخلوق بودن [[قرآن]] گزارش‌هایی یافت می‌شود. پاره کردن کتاب‌ها و آتش زدن خانه وی و ناچار شدنش به سکوت و انزوا از پیامدهای این رویداد بود.<ref>تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۹.</ref> همچنین فضلیت‌گویی و مقتل‌نویسی برای خلیفه دوم و سوم ([[عمر بن خطاب|عمر]] و [[عثمان]]) و دفاع از تشکیل شورای خلافت برای انتخاب خلیفه را از دیگر نشانه‌های گرایش ابن شبه به [[اهل حدیث]] دانسته‌اند.<ref>اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۴۰-۴۲</ref>
== جایگاه ابن شبه در تاریخ‌نگاری مدینه ==
ابن شَبَّه در گسترش و استواری مکتب تاریخ‌نگاری [[مدینه]] که اصول آن در کارهای [[عروة بن زبیر|عُروة بن زبیر]] (درگذشت ۹۴ق) و [[ابن شهاب زهری|ابن شهاب زُهری]] (درگذشت ۱۲۴ق) و [[موسی بن عقبه|موسی بن عُقبه]] (درگذشت ۱۴۱ق) نهاده شد،<ref>بحث فی نشأة علم التاریخ، ص۱۳-۲۷.</ref> نقشی اساسی داشت. وی برای گردآوری اطلاعات همان روشی را به کار برده که در تدوین [[حدیث]] به کار می‌رفته است؛ بدین معنا که سخن‌های شاهدان و راویان را به صورت شفاهی گرد آورده و کنار هم نهاد.<ref>درآمدی بر تاریخ اسلام، ص۹۲-۹۳.</ref> 

==== داوری تراجم نگاران درباره ابن شبه ====
ابن شَبَّه به وثاقت، صداقت، عدالت و اعتبار وصف شده و بر خلاف استادش [[ابن زباله]] که مورد بی مهری [[رجال|رجالیان]] و [[اهل حدیث]] قرار گرفته، از او با کلماتی احترام‌آمیز یاد شده است.<ref>الجرح و التعدیل، ج۶، ص۱۱۶؛ تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲.</ref>

== آثار ابن شبه ==
ابن شبه آثار متعددی در تاریخ محلی و تک‌نگاری‌های تاریخی داشته است. مهم‌ترین اثر او [[اخبار المدینه (ابن شبه)|اخبار المدینة النبویه]] است که با عنوان تاریخ المدینة المنوره نیز به چاپ رسیده است و کتابی در جغرافیای تاریخی [[مدینه]] و رویدادهای زندگی [[پیامبر اسلام(ص)]]، خلافت [[عمر بن خطاب]] و [[عثمان بن عفان|عثمان بن عَفّان]] است فهرستی از آثار او که در منابع ثبت شده و مورد استناد دیگر نویسندگان بوده است به شرح زیر است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1133561/%d8%a7%d8%b3%d9%84%d9%88%d8%a8-%d9%88-%d9%86%d8%b8%d8%a7%d9%85-%d9%81%da%a9%d8%b1%db%8c-%d8%b9%d9%85%d8%b1-%d8%a8%d9%86-%d8%b4%d8%a8%d9%87-%d9%86%d9%85%db%8c%d8%b1%db%8c-%d8%af%d8%b1-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8-%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%af%db%8c%d9%86%d9%87-%d8%a7%d9%84%d9%85%d9%86%d9%88%d8%b1%d9%87?q=%d8%a7%d8%a8%d9%86%20%d8%b4%d8%a8%d9%87%20%d9%86%d9%85%db%8c%d8%b1%db%8c&score=16777226.0&rownumber=1 اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۳۶]</ref>:

==== آثار تاریخی ====
{{ستون-شروع|۲}}
* تاریخ الکوفه
* تاریخ البصره
* کتاب امراء المدینه
* کتاب امراء مکه
* کتاب التاریخ
* کتاب اخبار المنصور
* اخبار محمد و ابراهیم بن عبدالله بن حسن 
* اخبار بنی نمیر
* السلطان
* مقتل عثمان
{{پایان}}
====ادبیات عرب====
{{ستون-شروع|۲}}
* الاستعانه بالشعر و ما جاء فی اللغات
* طبقات الشعراء
* الشعر و الشعرا
* الاغانی
* کتاب ما یستعجم الناس فیه من القرآن 
* کتاب النحو
{{پایان}}

== جستارهای وابسته ==

* [[اخبار المدینه (ابن شبه)|تاریخ مدینه ابن شبه]]

==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع ==
{{منابع}}
*'''اخبار المدینه''': ابن زباله (درگذشت ۱۹۹ق)، به کوشش ابن سلامه، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۴ق.
* '''اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره'''هدیه تقوی، فاطمه جان احمدی، فصلنامه تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، شمراه ۱۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش.
*'''بحث فی نشأة علم التاریخ عند العرب''': عبدالعزیز الدوری، بیروت، دار المشرق، ۱۹۹۳م.
*'''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، به کوشش علی محمد و عادل احمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
*'''تاريخ بغداد''': احمد بن علی خطیب بغدادی، به تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، بيروت، دار الكتب العلمية، 1417ق/ 1997م.
*'''تاریخ المدینة المنوره''': ابن شبّه (درگذشت ۲۶۲ق)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
*'''التحفة اللطیفه''': شمس الدین السخاوی (درگذشت ۹۰۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
*'''تهذیب الکمال فی اسماء الرجال''': المزی (درگذشت ۷۴۲ق)، به کوشش احمد علی و حسن احمد، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
*'''الجرح و التعدیل''': ابن ابی‌حاتم الرازی (درگذشت ۳۲۷ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۳۷۲ق.
*'''حجاز در صدر اسلام''': صالح احمد العلی، ترجمه: آیتی، مشعر، ۱۳۷۵ش.
*'''درآمدی بر تاریخ اسلام در قرون وسطی''': کلود کاهن، ترجمه: علوی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۰ش.
*'''سیر اعلام النبلاء''': الذهبی، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۴ق/ 199۴م.
*'''شذرات الذهب''': عبدالحی بن العماد (درگذشت ۱۰۸۹ق)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق.
*'''ابن شبه''': عنایت‌الله‌  فاتحى‌نژاد، در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، ۱۳۹۹ش.
*'''الفهرست''': محمد بن اسحاق ابن ندیم، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
*'''مجلة العرب (ماهنامه)''': ریاض، المملکة السعودیه، ج۴، ۱۳۸۹ق.
*'''معجم الادباء''': یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
*'''وفیات الاعیان''': ابن خلکان (درگذشت ۶۸۱ق)، به کوشش احسان عباس، بیروت،‌ دار صادر.
* 
{{پایان}}

[[رده:تاریخ‌نگاری محلی مدینه]]
[[رده:نویسندگان تاریخ و جغرافیای مدینه]]
[[رده:نویسندگان سده سوم هجری قمری]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]