در حال ویرایش ابودجانه انصاری

{{جعبه اطلاعات اصحاب

| تصویر =

| مهاجر/انصار = [[انصار]]

| نسب/قبیله = [[قبیله خزرج]]

| حضور در جنگ‌ها = حضور در بیشتر غزوات از جمله [[غزوه بدر|بدر]]، [[غزوه احد|اُحد]]، [[غزوه بنی‌نضیر|بنی‌نضیر]]، [[غزوه خیبر|خیبر]] و [[غزوه حنین|حنین]]

| هجرت به =  

| نقش‌های برجسته = جانشین پیامبر(ص) در [[مدینه]] در [[حجة الوداع]]، شرکت در شکستن بت‌های بنی‌ساعده

| دیگر فعالیت‌ها =  

}}

ابودجانه در بیشتر [[غزوه|جنگ‌های]] زمان پیامبر(ص)، از جمله [[غزوه بدر|بدر]]، [[غزوه احد|اُحد]]، [[غزوه بنی‌نضیر|بنی‌نضیر]]، [[غزوه خیبر|خیبر]] و [[غزوه حنین|حنین]] حضور داشت. وی پس از وفات پیامبر(ص) در [[جنگ یمامه]] حاضر و در قتل [[مسیلمه کذاب|مسیلمه کذّاب]] شریک بود. بر پایه روایتی، ابودجانه ازجمله کسانی است که در رکاب [[امام مهدی(عج)|حضرت ولی عصر(عج)]] قیام می‌کند و فرمانروایی کشوری را عهده‌دار می‌شود.

سَمّاک بن ‌خَرَشة بن اوس بن لوذان، مشهور به ابودجانه<ref>جمهرة انساب العرب، ص۳۶۶؛ الاستیعاب، ج۲، ص۶۵۱.</ref> از [[قبیله خزرج]] از تیره بنی‌ساعده بود.<ref>اسد الغابه، ج۵، ص۱۸۴؛ البدایة و النهایه، ج۳، ص۳۸۸؛ ج۴، ص۱۷.</ref> این طایفه در محله‌ای در شرق بازار [[یثرب]] در راه [[شام]] و کنار [[چاه بضاعه|چاه بُضاعه]] زندگی می‌کردند.<ref>معجم البلدان، ج۱، ص۴۴۲؛ وفاء الوفاء، ج۱، ص۱۶۵.</ref>  

بر پایه گزارش ابن سعد، تنها فرزند وی خالد است که مادرش آمنه بنت عمرو بوده است و او را از یاران [[امام علی(ع)|امیرمؤمنان علی(ع)]] شمرده‌اند.<ref>اسد الغابه، ج۲، ص۳۵۳؛ الاصابه، ج۳، ص۱۴۶؛ اعیان الشیعه، ج۷، ص۳۱۸.</ref> نوادگان خالد تا سده سوم در [[مدینه]] و [[بغداد]] بودند.<ref>الطبقات، ج۳، ص۴۱۹-۴۲۰؛ تاریخ الاسلام، ج۳، ص۷۰.</ref>  

از ابودجانه، [[حرز|حرزی]] معروف نیز نقل شده است<ref>دلائل النبوه، ج۷، ص۱۱۸؛ بحار الانوار، ج۹۱، ص۲۲۰.</ref> ؛ هر چند در انتساب آن به وی تشکیک شده و بعضی آن را ضعیف دانسته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج۲، ص۶۵۲؛ اسد الغابه، ج۲، ص۳۵۳؛ البدایة و النهایه، ج۶، ص۳۷۱.</ref>  

از زندگانی پیش از [[اسلام]] ابودجانه گزارشی در دست نیست. او از نخستین مسلمانان [[مدینه]] بود که در شکستن بت‌های بنی‌ساعده شرکت داشت.<ref>الطبقات، ج۳، ص۴۶۱؛ تاریخ الاسلام، ج۳، ص۱۴۷.</ref> هنگام [[هجرت پیامبر(ص) به مدینه|ورود پیامبر(ص) به مدینه]]، وی از ایشان خواست تا به منزلش فرود آید.<ref>شرف النبی، ص۴۲۰؛ دلائل النبوه، ج۲، ص۵۰۴.</ref> در [[عقد اخوت|پیمان برادری]]، پیامبر(ص) او را برادر [[عتبة ‌بن غزوان|عُتْبة ‌بن غَزْوان]] از [[قبیله مازن]] کرد.<ref>اسد الغابه، ج۵، ص۱۸۴؛ سیر اعلام النبلاء، ج‌۱، ص‌۲۴۳.</ref>  

ابودجانه در بیشتر [[غزوه|جنگ‌های]] زمان پیامبر(ص)، از جمله [[غزوه بدر|بدر]]، حضور داشت.<ref>الطبقات، ج۳، ص۴۲۰؛ اسد الغابه، ج۲، ص۳۵۲؛ ج۵، ص۱۸۴؛ الاصابه، ج۷، ص۱۰۰.</ref> او از رزم‌آوران شجاع بود و با دو شمشیر می‌جنگید. از این رو، به وی «ذوالسیفین» می‌گفتند.<ref>الوافی بالوفیات، ج۱۴، ص۳۵.</ref> نیز به سبب پوشیدن زرهی ویژه موسوم به مُشَهّره، او را ذوالمُشَهّره می‌خواندند.<ref>الاستیعاب، ج۲، ص۴۷۷؛ امتاع الاسماع، ج۱، ص۱۵۹.</ref>  

* ابودجانه در [[غزوه احد|غزوه اُحد]] به سال سوم ق. نیز حضور داشت. در این غزوه، پیامبر(ص) خواست تا یکی از یارانش حق شمشیرش را ادا کند. ابودجانه که می‌دانست حق آن شمشیر جنگیدن تا خم شدن است، از پیامبر خواست تا این کار را به وی بسپارد و ایشان پذیرفت.<ref>صحیح مسلم، ج۷، ص۱۵؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۷؛ الاصابه، ج۷، ص۱۰۰.</ref> او هنگام جنگ، دستمالی سرخ مشهور به دستار مرگ<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۶۸؛ عیون الاثر، ج۲، ص۱۶؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۷-۱۹.</ref> بر سر می‌بست و هنگام رفتن به میدان با غرور گام برمی‌داشت و رجز می‌خواند. پیامبر با دیدن او فرمود: خداوند این‌گونه راه رفتن را جز در مانند چنین جایگاهی دوست ندارد.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص‌۶۶-۶۷؛ الطبقات، ج‌۳، ص‌۴۲۰؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۳۰۲.</ref> وی بر [[هند دختر عتبه|هند]]، همسر [[ابوسفیان]] که [[مشرک|مشرکان]] را به جنگ تحریک می‌کرد، چیره گشت؛ ولی از کشتن او چشم پوشید و گفت: شمشیر رسول خدا گرامی‌تر از آن است که بر سر زنی فرود آید.<ref>السیرة النبویه، ج۳، ص‌۶۹‌؛ تاریخ طبری، ج‌۲، ص۱۹۵، ۲۱۱؛ البدایة و النهایه، ج‌۴، ص۱۹.</ref>  

::ابودجانه در اُحد با [[پیامبر(ص)]] بیعت کرد که تا مرز مرگ بجنگد.<ref>الطبقات، ج۳، ص۴۲۰؛ دلائل النبوه، ج۷، ص۱۱۸؛ المنتظم، ج۴، ص۹۱.</ref> در دشوار‌ترین لحظات جنگ که بیشتر مسلمانان پیامبر(ص) را تنها گذاشتند، او پایداری کرد و خود را سپر ایشان قرار داد و بر روی پیامبر خم شد تا تیرهای فراوان بر پشتش بنشیند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص‌۸۲‌؛ تاریخ طبری، ج‌۲، ص۱۹۸‌؛ المعجم الکبیر، ج۱۹، ص۹.</ref> وی عبدالله بن حمید اسدی را که با ابی‌بن خلف جُمَحی بر قتل پیامبر هم‌پیمان شده بود، هلاک کرد.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۰۷؛ الکامل، ج‌۲، ص‌۱۵۵.</ref> او در این نبرد شماری دیگر از جنگاوران دشمن را کشت<ref>المغازی، ج۱، ص۲۵۳، ۳۰۷-۳۰۸.</ref> و از همین رو، پیامبر(ص) وی را دعا کرد.<ref>المغازی، ج۱، ص۲۴۶؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۰.</ref>  

* ابودجانه در [[غزوه بنی‌نضیر]] به سال چهارم ق. نیز حضور داشت و تحت فرماندهی [[امام علی(ع)|امیرمؤمنان علی(ع)]] مأموریت یافت منطقه را از جنگاوران فرمانبردار عَزوک، از دلیران [[یهودیان|یهود]] که به دست حضرت علی(ع) کشته شد، پاکسازی کند.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۷۲؛ الارشاد، ج۱، ص۹۳.</ref> پس از پیروزی در این نبرد، پیامبر(ص) اموال قبیله بنی‌نضیر را میان [[مهاجران]] قسمت کرد و با آن که [[انصار]] از آن سهمی نمی‌بردند، به ابودجانه و [[سهل بن حنیف]] که فقیر بودند، سهمی بخشید.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۷۹؛ فتوح البلدان، ج۱، ص۲۱؛ التبیان، ج۹، ص۵۶۵.</ref>  

* ابودجانه در [[غزوه خیبر]] به سال هفتم ق. نیز حضور یافت و در کشتن چند تن از دلیران دشمن نقش داشت.<ref>المغازی، ج‌۲، ص‌۶۵۴، ۷۱۰.</ref> سپس پیشاپیشِ دیگر [[مسلمان|مسلمانان]] به قلعه‌های خیبر حمله برد.<ref>البدایة و النهایه، ج‌۴، ص‌۲۲۵-۲۲۶.</ref> پس از جنگ خیبر، هنگام بازگشتِ مسلمانان به [[مدینه]] در [[غزوه وادی‌ القری|نبرد وادی‌ القری]]، [[یهودیان]] بر سپاه پیامبر(ص) یورش آوردند و ۱۱ تن از آنان کشته شدند که ابودجانه دو تن از آنان را کشت.<ref>المغازی، ج۲، ص۷۱۰.</ref>  

* در [[غزوه حنین]] به سال هشتم ق. نیز ابودجانه با همراهی و یاری [[امام علی(ع)|امیرمؤمنان علی(ع)]] چند تن از پرچمداران دشمن را هلاک کرد.<ref>المغازی، ج۳، ص۹۰۲.</ref> به نقلی، در [[غزوه تبوک]] به سال نهم ق. پیامبر(ص) پرچم [[قبیله خزرج|خزرجیان]] را به او سپرد.<ref>المغازی، ج‌۳، ص‌۹۹۶؛ امتاع الاسماع، ج۲، ص۵۱.</ref> در [[حجة الوداع]] به سال دهم ق. پیامبر(ص) هنگام خروج از [[مدینه]]، او را به جای خود گمارد.<ref>السیرة النبویه، ج‌۲، ص‌۶۰۱‌؛ سبل الهدی، ج۸، ص۴۵۰.</ref>  

ابودجانه در [[جنگ یمامه]] همراه سپاهی برای نابودی فتنه [[مسیلمه کذاب|مسیلمه کذّاب]] که مدّعی [[نبوت|نبوّت]] بود، به سرزمین [[یمامه]] فرستاده شد. او برای کشتن مسیلمه خود را به درون باغی که وی و هوادارانش در آن پناه گرفته بودند، رساند و هنگام ورود به باغ پایش شکست<ref>الاستیعاب، ج۲، ص۶۵۱؛ اسد الغابه، ج۲، ص۳۵۳؛ تاریخ الاسلام، ج۳، ص۷۰-۷۱.</ref> ؛ ولی توانست به ‌طور مستقیم در قتل مسیلمه شرکت کند.<ref>الطبقات، ج۳، ص۴۲۰؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۳۰؛ اسد الغابه، ج۲، ص۳۵۳.</ref>  

در زمان وفات ابودجانه اختلاف نظر است. برخی او را از شهیدان نبرد یمامه<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۲۴۴.</ref> به سال ۱۲ق.<ref>الطبقات، ج۳، ص۴۲۰.</ref> دانسته‌اند. بعضی از مأموریت وی برای جمع‌آوری خمس غنایم سرزمین‌های فتح شده در دوره حکومت [[عمر بن خطاب]]<ref>البدایة و النهایه، ج‌۷، ص‌۱۳۷.</ref> و حضورش در [[جنگ قادسیه|قادسیه]]<ref>الاصابه، ج‌۳، ص‌۱۴۶-۱۴۷.</ref> و نیز [[جنگ صفین|صفّین]] به سال۳۶-۳۷ق. و شهادتش در این نبرد در رکاب امام علی(ع) یاد کرده‌اند.<ref>الاستیعاب، ج۲، ص۶۵۲؛ الکامل، ج۲، ص۳۶۶؛ البدایة و النهایه، ج‌۶، ص‌۳۷۱.</ref> ابن حَجَر به نقل از ابن اعثم و دیگران، سمّاک انصاری را که در جنگ قادسیه و نیز در جنگ صفین در رکاب حضرت علی۷ بوده، کسی جز ابودجانه دانسته است.<ref>الاصابه، ج۳، ص۱۴۶.</ref>  

بر پایه روایتی، ابودجانه مانند [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[مقداد بن اسود|مقداد]] و [[مالک اشتر]] از کسانی است که در رکاب [[امام مهدی(عج)|حضرت ولی عصر(عج)]] قیام می‌کند و ایشان وی را به فرمانروایی کشوری منصوب می‌نماید.<ref>الارشاد، ج۲، ص۳۸۶؛ اعلام الوری باعلام الهدی، ج۲، ص۲۹۲؛ اعیان الشیعه، ج۷، ص۳۱۸-۳۱۹.</ref>  

 

  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9381