در حال ویرایش ابوعبیده جراح

{{در دست ویرایش|ماه=[[آذر]]|روز=[[۸]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Abazar  }}

'''عامر بن عبدالله بن جراح''' مشهور '''ابوعبیده جراج''' (درگذشت ۱۸ق.) صحابی مشهور و نقش آفرین در [[ماجرای سقیفه]]

عامر بن عبدالله بن جراح مشهور به ابوعبیده جراح صحابی پیامبر و از تیره بنی‌حارث بن فهر از [[قریش]] بود جراح نام جد وی بوده است. <ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۵؛ تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۴۴۳؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵.</ref> اما دلیلی برای آن ذکر نشده است.  

درباره پدر او سخنان متناقضی نقل شده است. بر پایه نقلی او پیامبر اسلام را درک کرد و به وی [[ایمان]] آورد <ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۵.</ref> اما بر پایه گزارشی دیگر از مخالفان پیامبر بود و ایشان را سب می‌کرد. ابوعبیده در [[جنگ بدر]] سر او را برید و نزد پیامبر آورد<ref> البدء و التاریخ، ج۵، ص۸۷.</ref> البته برخی با استناد به مرگ وی پیش از اسلام، در صحت این گزارش تردید کرده‌اند.<ref>المحبر، ص۱۷۰؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۶.</ref> و برخی این داستان را در جهت فضیلت‌تراشی برای [[صحابه]] دانسته‌اند.<ref>دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲، ص۳۶؛ دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۸۱۷.</ref>مادر او امیمه بنت غنم بن جابر از تیره بنی‌حارث قریش بود و بعدها اسلام آورد.<ref> المعارف، ص۲۴۷؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵.</ref>  

== در دوره پیامبر==

ابوعبیده از ۱۷ نفر باسواد [[مکه]] هنگام ظهور اسلام بود. <ref>فتوح البلدان، ص۴۵۷. </ref>او در [[جاهلیت|دوران جاهلیت]] برای در مکه گورکنی می کرد.<ref> السیرة النبویة، ج۲، ص۶۶۳.</ref> گفته‌اند به همراه [[ارقم بن ابی‌ارقم]] و [[عثمان بن مظعون]] اسلام آورد از این رو از نخستین مسلمانان به شمار آورده‌اند.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۲۵۲-۲۵۳؛‌الطبقات، ج۳، ص۳۹۳؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۵، ۸، ۱۴۴.</ref> برخی نیز اسلام او را به دست [[ابوبکر]] دانسته‌اند.<ref> السیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۴؛ الریاض النضره، ج۳، ص۳۴۶.</ref> او در زمان دعوت مخیانه پیامبر در مکه مردم را به اسلام دعوت می‌کرد.<ref> نک: انساب الاشراف، ج۱، ص۱۴۰.</ref> همچنین نام او در شمار [[هجرت|مهاجرانی]] ذکر شده که پیش از [[جعفر بن ابی‌طالب]] به [[حبشه]] هجرت کردند.<ref>السیرة النبویة، ج۱، ص۳۲۹؛ البدایة و النهایه، ج۳، ص۳۲۱.</ref> البته برخی مهاجرت وی به حبشه را در مهاجرت دوم دانسته‌اند.<ref> الطبقات، ج۷، ص۲۶۹؛ الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۱۰.</ref> برخی نیز او را حاضر در هر دو هجرت دانسته‌اند.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۷؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵.</ref> پس از آنکه پیامبر به [[مدینه]] مهاجرت کرد ابوعبیده از حبشه به مکه بازگشت و از آنجا به مدینه مهاجرت کرد و در خانه کلثوم بن هدم که خانه مردان مجرد بود ساکن شد.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۳۶۹.</ref>ابوعبیده در [[جنگ بدر]] حضور داشت. برخی سن او را در این جنگ ۴۱ سال دانسته‌اند<ref> الطبقات، ج۳، ص۴۱۴؛ المعارف، ص۲۴۸.</ref> با استناد به این گزارش سن او به هنگام اسلام آوردن ۲۷ بوده است. پیامبر میان او و [[سعد بن معاذ]] <ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۵۰۵؛ الطبقات، ج۳، ص۴۲۱.</ref> یا [[سالم مولای ابی‌حذیفه]]<ref> الطبقات، ج۳، ص۸۸، ۳۱۳؛ المحبر، ص۷۱؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۵۷.</ref> و یا [[بلال حبشی]] <ref>الاصابه، ج۱، ص۴۵۵.</ref> [[عقد اخوت|پیمان برداردی]] بست. وی همچنین با محمد بن مسلمه برای برخورداری از میراث پیمان برادری برقرار کرد.<ref>  المحبر، ص۷۵؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۱۹؛ الطبقات، ج۳، ص۳۱۳. </ref>بر پایه روایتی از [[انس بن مالک]] وی به همراه [[ابی بن کعب]] و [[ابوطلحه انصاری]] شراب نوشیده است.<ref>صحیح البخاری، ج۸، ص۱۳۴.</ref>

بنابر گزارش‌ها ابوعبیده در جنگ‌های بدر و [[جنگ احد|احد]] حضور داشت. <ref>المغازی، ج۱، ص۱۵۷، ۲۴۰؛ نک السیرة النبویه، ج۱، ۶۵۸.</ref>او در جنگ احد از اندک کسانی بود تا آخرین لحظه از پیامبر دفاع کردند. او در این جنگ به مداوای مجروحان پرداخت و حلقه زرهی را که به پیشانی پیامبر فرو رفته بود با دندان بیرون کشید از همین رو دندان‌های پیشینش شکست و به همین جهت او را اثرم و اهتم گفتند.<ref> المغازی، ج۱، ص۲۴۰، ۲۴۷؛ البدء و التاریخ، ج۵، ص۸۷؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۳۰.</ref> اما منابع شیعی گزارش کرده‌اند در این ماجرا تنها علی و [[ابودجانه]] در کنار پیامبر ماندند  <ref>الارشاد، ج۱، ص۸۲؛ الکافی، ج۸، ص۳۱۸؛ علل الشرایع، ج۱، ص۷.</ref> در برخی از منابع آمده است که عقبة بن وهب حلقه را از پیشانی پیامبر بیرون آورد.<ref>المعارف، ص۲۴۸؛ الاستیعاب، ج۲، ص۳۴۲.</ref>

به گفته ابن سعد، ابوعبیده در همه جنگ‌های دوره پیامبر حضور داشت.<ref>الطبقات، ج۷، ص۲۶۹.</ref> ابن حجر گفته است در همه غزوه‌ها به جز [[غزوه تبوک]] حاضر بوده است.<ref>الاصابه، ج۶، ص۲۸.</ref> او در سریه‌های خبط (سیف البحر) و ذی‌القصه در سال ۶ق فرمانده سپاه بود و در سریه خبط پیامبر او را با ۳۰۰ نفر به سوی قبیله‌ای از جهینه فرستاد.<ref>الطبقات، ج۷، ص۲۶۹.</ref>

در غزوه ذات السلاسل پیامبر او را با گروهی از مسلمانان به کمک عمرو بن عاص فرستاد گفته شده است با اینکه از عمرو بن عاص دل خوشی نداست اما به سبب پیروی از دستور پیامبر با او کنار آمد و پیامبر نیز وی را تحسین نمود.<ref> المغازی، ج۲، ص۷۷۰-۷۷۳؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۶۲۳-۶۲۴.</ref> منابع [[اهل سنت]] معتقدند وی در تبوک حاضر نبوده<ref> الاصابه، ج۶، ص۲۸.</ref> و پیامبر او را در مدینه نهاده بود<ref> تاریخ الاسلام، ج۴، ص۱۱۳.</ref> برخی از منابع [[شیعه|شیعی]] معتقدند ابوعبیده از کسانی بود که می‌خواستند در بازگشت از غزوه تبوک با رم دادن شتر پیامبر او را ترور کنند.<ref>خصال، ج۲، ص۴۹۹.</ref>

ابوعبیده در [[فتح مکه]] فرماندهی بخشی از سپاه مسلمانان را بر عهده داشت<ref> فتوح البلدان، ص۵۲؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۱۵۹.</ref> و پیشاپیش پیامبر وارد مکه شد<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۳۲۷-۴۰۷؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۱۵۹. </ref>و از گواهان پیمان‌نامه هیئت‌های نمایندگی قبایل با پیامبر بود.<ref> المغازی، ج۲، ص۶۱۲؛ الطبقات، ج۲، ص۷۴-۷۵.</ref>

پیامبر او را برای تبلیغ و جمع‌آوری [[زکات]] به سوی قبابل و مناطق مختلف می‌فرستاد. از سوی پیامبر برای گرفتن جزیه به [[بحرین]] رفت و با گرفتن آنها به [[مدینه]] بازگشت و پیامبر از بازگشت او اظهار خوشحالی کرد.<ref>مسند احمد، ج۴، ص۱۳۷؛ صحیح البخاری، ج۴، ص۶۲-۶۳؛ دلائل النبوة، ج۶، ص۳۱۹.</ref> همچنین در پی درخواست مردم [[نجران]] از پیامبر که فردی را به سوی آنان بفرستد پیامبر ابوعبیده را با آنجا فرستاد.<ref> الطبقات، ج۳، ص۳۱۵؛ صحیح البخاری، ج۸، ص۱۳۴؛ الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۱۱.</ref> ابوعبیده برای آموزش دینی به دستور پیامبر به [[یمن]] نیز رفت. <ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۱۰؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۶.</ref>

ابوعبیده هنگام رحلت پیامبر در [[سپاه اسامه]] بود.<ref>المغازی، ج۳، ص۱۱۱۸.</ref> هنگامی که خبر رحلت رسول خدا(ص) به سپاه رسید به همراه [[اسامه]] و عمر بن خطاب به مدینه بازگشت و در مراسم دفن پیامبر(ص) حضور یافت.<ref> المغازی، ج۳، ص۱۱۲۰؛ السیرة النبویه، ج۲، ص۶۶۳؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۲۱۳</ref>. البته به هنگام دفن پیامبر(ص) کسی را به دنبال ابوعبیده و فرد دیگری را به دنبال ابوطلحه فرستاده بودند، ابوطلحه زودتر رسید و قبر رسول خدا(ص) را کند.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۶۶۴.</ref>

ابوعبیده به همراه [[عمر بن خطاب]] در [[واقعه سقیفه|ماجرای سقیفه]] حضور داشت.<ref> انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶۰؛ تاریخ الطبری، ج۳، ص۲۰۱.</ref> هنگامی که ابوبکر، عمر و ابوعبیده به سقیفه بنی‌ساعده رسیدند برخی از [[انصار]] برای انتخاب خلیفه در آنجا گرد آمده بودند.<ref> انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶۰؛ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۳؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۲۱۹.</ref> آنان پیامبر را از مهاجران شمردند و خود را به جانشینی او سزاوارتر دانستند<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۳. </ref> ابوبکر و عمر نخست قصد داشتند با ابوعبیده [[بیعت]] کنند<ref> السیرة النبویه، ج۲، ص۶۵۹؛ انساب الاشراف، ج۲، ص۲۶۳؛ الطبقات، ج۳، ص۲۲۱.</ref> اما او ابوبکر را به دلیل تقدم در اسلام و همراهی با پیامبر در [[هجرت به مدینه]] مقدم دانست.<ref>الرده، ص۴۱-۴۲؛ الاحتجاج، ج۱، ص۹۱؛ شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۸.</ref>

برخی از منابع معتقدند ابوعبیده، ابوبکر، عمر، مغیره بن شعبه، عبدالرحمن بن عوف و سالم مولای ابوحذیفه با هم عهد کرده بودند که پس از پیامبر نگذارند [[خلافت]] به [[بنی‌هاشم]] برسد.<ref>الکافی، ج۸، ص۱۷۹-۱۸۰.</ref>

وقتی که [[ابوبکر]] به خلافت رسید ابوعبیده نقش عمده‌ای در گرفتن بیعت از مخالفان به‌ویژه [[امام علی(ع)]] داشت.<ref>المغازی، ج۳، ص۱۱۲۱؛ الرده، ص۴۶.</ref> او در بیعت گرفتن از امام علی(ع) به سابقه وی در اسلام، فضل و خویشاوندی وی با پیامبر اشاره می‌کرد. اما ابوبکر را به دلیل کنهسالی و تجربه بیشتر برای خلافت سزاروارتر می‌داسنت و از امام علی(ع) خواست تا با ابوبکر بیعت کند.<ref> نک: الرده، ص۴۶؛ شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۲.</ref> بر پایه گزارشی در مشاجره با امام علی(ع) او را حریص به خلافت دانست.<ref>الغارات، ج۲، ص۷۶۷؛ شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۰۵. </ref>هنگامی که ابوبکر به حدیثی از پیامبر استناد نمود که نبوت و خلافت در بنی‌هاشم جمع نمی‌شوند او به صحت این حدیث گواهی داد.<ref>الاحتجاج، ج۱، ص۱۸۳.</ref>

همچنین اوعبیده به همراه [[عمر بن خطاب]] و [[مغیرة بن شعبه]] برای بیعت گرفتن از [[عباس بن عبدالمطلب]] تلاش کرد<ref> تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۴-۱۲۵.</ref> بر پایه گزارشی برای جدایی وی از علی نیز کوشیدند.<ref> تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۴-۱۲۵.  </ref>

بر پایه گزارشی در خلافت عمر بن خطاب مدینه دچار قحطی و خشکسالی شد او از والیان شهرهای مختلف درخواست ارسال مواد خوراکی کرد. ابوعبیده ۴۰۰۰ بار شهر خوراکی از شام به مدینه آورد گفته شده است هنگامی که عمر خواست بهای این مواد خوراکی را بپردازد ابوعبیده از پذیرش آن خوداری کرد و آن را برای رضای خدا دانست.المنتظم، ج۴، ص۲۵۱.

گفته شده است روزی عمر بن خطاب ۴۰۰۰ درهم و ۴۰۰ دینار برای وی فرستاد تا وی را بیازماید او همه آنها را تقسیم کرد. الطبقات، ج۷، ص۲۶۹. همچنین در منابع آمده است وی آرزو می‌کرد که ای کاش گوسفندی بود و خانواده‌اش از گوشتش بهره می‌بردند.<ref> الطبقات، ج۳، ص۳۱۵؛ اسدالغابه، ج۳، ص۶.</ref>

  | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/9361