در حال ویرایش اخبار المدینه (ابن زباله)
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
==روش ابن زباله== | ==روش ابن زباله== | ||
روش ابن زباله در تاریخ‌نگاری از اعتماد و توجه تاریخ‌نگاران برخوردار شده است. مصحح کتاب [[اخبار المدینه (ابن شبه)|اخبار المدینه]] نوشته [[ابن شبه|ابن شَبَّه]]، اثر ابن زباله را نخستین تاریخ مدون [[مدینه]] و پیشتاز در مدینه‌شناسی شمرده و به اهمیت و تأثیر و نفوذ آن در تاریخ‌نگاران بعدی اشاره کرده است.<ref>تاریخ المدینه، مقدمه، صل.</ref> | |||
ابن زباله در شناسایی مطالب مربوط به [[مدینه]] و مکان‌ها و رویدادهای آن، از مشاهدات عینی تا فراگیری از دانشوران آن دوران فروگذار نکرده، تلفیقی از تاریخ و جغرافیا را در روش تاریخ‌نگاری خویش به کار گرفته است. گویا روش وی در مدینه‌شناسی، بر اساس کارهای [[مدائنی]] (م.۲۲۸ق.)، [[ابن شبه|ابن شَبَّه]] (گذشت ۲۶۲ق) و [[یحیی علوی]] (درگذشت ۲۷۷ق) بوده است. به نظر می‌رسد تقسیم مباحث به فضیلت‌ها، چاه‌ها، راه‌ها، [[مسجد|مساجد]]، ساکنان، نامها، و خانه‌های مدینه و دیگر عنوان‌های موضوعی که بعدها رسم شد، از ابن زباله بر جای مانده است | ابن زباله در شناسایی مطالب مربوط به [[مدینه]] و مکان‌ها و رویدادهای آن، از مشاهدات عینی تا فراگیری از دانشوران آن دوران فروگذار نکرده، تلفیقی از تاریخ و جغرافیا را در روش تاریخ‌نگاری خویش به کار گرفته است. گویا روش وی در مدینه‌شناسی، بر اساس کارهای [[مدائنی]] (م.۲۲۸ق.)، [[ابن شبه|ابن شَبَّه]] (گذشت ۲۶۲ق) و [[یحیی علوی]] (درگذشت ۲۷۷ق) بوده است. به نظر می‌رسد تقسیم مباحث به فضیلت‌ها، چاه‌ها، راه‌ها، [[مسجد|مساجد]]، ساکنان، نامها، و خانه‌های مدینه و دیگر عنوان‌های موضوعی که بعدها رسم شد، از ابن زباله بر جای مانده است | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۵: | ||
== تاثیر کتاب بر دیگر تاریخ‌نگاران == | == تاثیر کتاب بر دیگر تاریخ‌نگاران == | ||
از تاریخ‌نگاران کهن‌تر که از کتاب ابن زباله بهره برده‌اند، می‌توان به [[زبیر بن بکار]] اشاره کرد که در شناسایی نام‌های مدینه و دیگر موضوعات به دیدگاه وی استناد کرده است.<ref>التعریف بما آنست الهجره، ص۵۱، ۵۳، ۷۲، ۱۰۱، ۱۱۳، ۱۲۶، ۱۴۴، ۱۴۹.</ref> در المناسک حربی (درگذشت ۲۸۵ق) بازتاب اطلاعات اخبار المدینه ابن زباله را به روشنی می‌توان دید.<ref>المناسک، ص۳۶۰، ۳۶۸، ۳۸۲، ۳۹۶، ۴۲۵، ۶۵۵، ۶۵۶.</ref> همچنین نویسنده [[الدرة الثمینه|الدُرَّة الثَمینه]] بیشتر از طریق زبیر بن بکار، نقل شده‌ها و منصوصات ابن زباله را گسترش داده است. در کتاب [[التعریف بما آنست الهجره]] نوشته [[مطری]]، گزارش‌های تاریخی و جغرافیایی ابن زباله در وصف جای‌ها و مساجد و چاههای مدینه بازتاب یافته است. منابع متأخر مدینه‌شناسی مانند [[بهجة النفوس]] تألیف [[مرجانی]] (درگذشت ۷۶۹ق)، تحقیق النصره مراغی (م.۸۱۶ق.)، [[المغانم المطابه]] نوشته [[فیروزآبادی]] (دگذشت ۸۱۷ق)، ا[[لتحفة اللطیفه]] نوشته [[سخاوی]] (درگذشت ۹۰۲ق) و بیش از همه [[وفاء الوفاء|وفاء الوفا]] نوشته [[سمهودی]] (درگذشت ۹۱۱ق) از گزارش‌ها و آگاهی‌های تاریخی ابن زباله بهره گرفته‌اند. | |||
==محتوا== | ==محتوا== | ||
صلاح عبدالعزیز بن سلامه از راه گزارش‌های [[سمهودی]]، [[ابن نجار]]، [[مراغی]]، [[سخاوی]]، [[فیروزآبادی]] و دیگر تاریخ‌نگاران مدینه، اثر گمشده [[ابن زباله]] را به منزله رساله دکترای خویش بازسازی کرده است. این اثر شامل یک مقدمه، چهار فصل و خاتمه است. در مقدمه و فصل یکم و خاتمه، از زندگی، اسلوب تاریخ‌نگاری و ارزش گزارش‌های ابن زباله سخن رفته است. فصول بعد به اصل نقل شده‌ها و نصوص ابن زباله که چکیده‌ای از آن در دو بخش کلی ارائه شده، اختصاص یافته است: | [[صلاح عبدالعزیز بن سلامه]] از راه گزارش‌های [[سمهودی]]، [[ابن نجار]]، [[مراغی]]، [[سخاوی]]، [[فیروزآبادی]] و دیگر تاریخ‌نگاران مدینه، اثر گمشده [[ابن زباله]] را به منزله رساله دکترای خویش بازسازی کرده است. این اثر شامل یک مقدمه، چهار فصل و خاتمه است. در مقدمه و فصل یکم و خاتمه، از زندگی، اسلوب تاریخ‌نگاری و ارزش گزارش‌های ابن زباله سخن رفته است. فصول بعد به اصل نقل شده‌ها و نصوص ابن زباله که چکیده‌ای از آن در دو بخش کلی ارائه شده، اختصاص یافته است: | ||
# گزارش‌های ابن زباله درباره [[مسجدالنبی]] و دیگر مساجد [[مدینه]] و توسعه و تعمیر و کیفیت ساختمان وآگاهی‌های پیرامونی. بر پایه این گزارش‌ها، می‌توان نگرشی روشن‌تر به تاریخ مسجد [[پیامبر(ص)]] و نقش [[صحابه]] در ساختن آن یافت. وی با دقت، وضع [[مسجد]] و اندازه<ref>تاریخ المسجد النبوی، ص۱۱۶.</ref> و اطراف آن، خانه‌های پیرامون و افزوده شدن هر بخش را توضیح داده است. معمولاً همین توضیحات در کتب بعدی نیز آمده است.<ref>نک: اتحاف الزائر، ص۱۰۵-۱۰۷.</ref><br />در اخبار المدینه آگاهی‌ها و گزارش‌هایی پرشمار درباره مصلاها و مسجدهای مناطق گوناگون مدینه آمده که [[پیامبر(ص)]] در آنها نماز گزارده است؛ مانند [[مسجد فضیخ|مسجد فَضیخ]]، [[مسجد بنی‌قریظه|مسجد بنی‌قُرَیظه]]، [[مسجد قبا|مسجد قُبا]]، [[مسجد قبلتین|مسجد قِبلَتَین]]، و [[مسجد ذباب|مسجد ذُباب]]. همچنین درباره مساجد مسیر [[مکه]] و [[مدینه]] و جای‌های دیگر که پیامبر(ص) در آنها نماز گزارده، گزارش‌های گوناگون آورده است. (ص۱۳۶۱۶۳) | # گزارش‌های ابن زباله درباره [[مسجدالنبی]] و دیگر مساجد [[مدینه]] و توسعه و تعمیر و کیفیت ساختمان وآگاهی‌های پیرامونی. بر پایه این گزارش‌ها، می‌توان نگرشی روشن‌تر به تاریخ مسجد [[پیامبر(ص)]] و نقش [[صحابه]] در ساختن آن یافت. وی با دقت، وضع [[مسجد]] و اندازه<ref>تاریخ المسجد النبوی، ص۱۱۶.</ref> و اطراف آن، خانه‌های پیرامون و افزوده شدن هر بخش را توضیح داده است. معمولاً همین توضیحات در کتب بعدی نیز آمده است.<ref>نک: اتحاف الزائر، ص۱۰۵-۱۰۷.</ref><br />در اخبار المدینه آگاهی‌ها و گزارش‌هایی پرشمار درباره مصلاها و مسجدهای مناطق گوناگون مدینه آمده که [[پیامبر(ص)]] در آنها نماز گزارده است؛ مانند [[مسجد فضیخ|مسجد فَضیخ]]، [[مسجد بنی‌قریظه|مسجد بنی‌قُرَیظه]]، [[مسجد قبا|مسجد قُبا]]، [[مسجد قبلتین|مسجد قِبلَتَین]]، و [[مسجد ذباب|مسجد ذُباب]]. همچنین درباره مساجد مسیر [[مکه]] و [[مدینه]] و جای‌های دیگر که پیامبر(ص) در آنها نماز گزارده، گزارش‌های گوناگون آورده است. (ص۱۳۶۱۶۳) | ||
# آگاهی‌هایی درباره نخستین ساکنان، تاریخ، نامها، فضیلت‌ها و احکام، مقابر، چاه‌ها، وادی‌ها، بقاع، و بازارهای [[مدینه]]. ابن زباله همراه بررسی وضعیت [[انصار]] مدینه و سرگذشت و تاریخ سیاسی آنها (ص۱۶۴۱۸۳)، پاره‌ای از احکام [[فقه|فقهی]] و فضیلت‌های این شهر را بیان میکند. (ص۱۸۴۲۰۴) در یادکرد آرامگاه‌های مدینه، از فضیلت سرزمین [[بقیع]] و نیایش شبانه [[پیامبر(ص)]] در آن‌جا خبر می‌دهد و در معرفی قبور و دفن شدگان در بقیع، از مقبره [[ابراهیم فرزند پیامبر(ص)|ابراهیم]] فرزند پیامبر و [[عثمان بن مظعون|عثمان بن مَظعون]]، آرامگاه آل [[عمر بن خطاب]]، [[قبر امام حسن(ع)]]، مدفن [[رأس الحسین(ع)]]، و قبرهای [[فاطمه بنت اسد]]، [[عبدالرحمن بن عوف]]، [[صفیه بنت عبدالمطلب]]، [[اطهار المؤمنین|اَطهار المؤمنین]]، [[عثمان بن عفان|عثمان بن عَفّان]]، [[مالک بن سنان|مالک بن سنان خِدْری]] و نیز [[مقبره بنی‌سلمه|مقبره بنی‌سَلَمه]] یاد میکند. (ص۲۰۵۲۱۰) سپس بخشی از سیره اجتماعی را گزارش می‌نماید و به معرفی چاه‌ها و وادی‌ها و صدقات [[پیامبر(ص)]] (ص۲۱۱۲۳۱) و گزارش درباره برخی محلات و مکان‌ها و روستاها و بازارهای مدینه می‌پردازد. در مجموع ۲۱ چاه حفر شده در مدینه به دست پیامبر(ص) و نحوه حفر آنها را معرفی می‌نماید. | # آگاهی‌هایی درباره نخستین ساکنان، تاریخ، نامها، فضیلت‌ها و احکام، مقابر، چاه‌ها، وادی‌ها، بقاع، و بازارهای [[مدینه]]. ابن زباله همراه بررسی وضعیت [[انصار]] مدینه و سرگذشت و تاریخ سیاسی آنها (ص۱۶۴۱۸۳)، پاره‌ای از احکام [[فقه|فقهی]] و فضیلت‌های این شهر را بیان میکند. (ص۱۸۴۲۰۴) در یادکرد آرامگاه‌های مدینه، از فضیلت سرزمین [[بقیع]] و نیایش شبانه [[پیامبر(ص)]] در آن‌جا خبر می‌دهد و در معرفی قبور و دفن شدگان در بقیع، از مقبره [[ابراهیم فرزند پیامبر(ص)|ابراهیم]] فرزند پیامبر و [[عثمان بن مظعون|عثمان بن مَظعون]]، آرامگاه آل [[عمر بن خطاب]]، [[قبر امام حسن(ع)]]، مدفن [[رأس الحسین(ع)]]، و قبرهای [[فاطمه بنت اسد]]، [[عبدالرحمن بن عوف]]، [[صفیه بنت عبدالمطلب]]، [[اطهار المؤمنین|اَطهار المؤمنین]]، [[عثمان بن عفان|عثمان بن عَفّان]]، [[مالک بن سنان|مالک بن سنان خِدْری]] و نیز [[مقبره بنی‌سلمه|مقبره بنی‌سَلَمه]] یاد میکند. (ص۲۰۵۲۱۰) سپس بخشی از سیره اجتماعی را گزارش می‌نماید و به معرفی چاه‌ها و وادی‌ها و صدقات [[پیامبر(ص)]] (ص۲۱۱۲۳۱) و گزارش درباره برخی محلات و مکان‌ها و روستاها و بازارهای مدینه می‌پردازد. در مجموع ۲۱ چاه حفر شده در مدینه به دست پیامبر(ص) و نحوه حفر آنها را معرفی می‌نماید. | ||