در حال ویرایش اراک (درخت)
این ویرایش را میتوان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که میخواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثیسازی ویرایش را به پایان ببرید.
نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|ماه=[[دی]]|روز=[[۲۶]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Ahmad }} | |||
[[رده:مقالههای در دست ویرایش]] | |||
'''اَراک'''، درخت مسواک؛ از گیاهان حرم؛ سوغات حاجیان از مکه | |||
==درخت مسواک== | ==درخت مسواک== | ||
«اَراک» نام درختی است<ref>القاموس المحیط، ج۳، ص۲۹۲؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۶۶، «اراک».</ref> که در عربی «شجر | «اَراک» نام درختی است<ref>القاموس المحیط، ج۳، ص۲۹۲؛ مجمع البحرین، ج۱، ص۶۶، «اراک».</ref> که در عربی «شجر السواک»<ref>العین، ج۵، ص۴۰۴؛ لسان العرب، ج۱۰، ص۳۸۸، «اراک».</ref> و در فارسی درخت مسواک گفته میشود.<ref>فرهنگ عمید، ص۷۲.</ref> این درخت در تقسیمبندی گیاهان از گروه «سالوادور» (Salvadoraceae) و نام علمی آن «سالوادورا پرسیکا» (salvadora Persica) است. درخت اراک همانند درخت انار با ارتفاع کم، برگهای پهن و همواره سبز، چوب سست و خاردار، گلهای سفید یا سرخ رنگ، میوه خوشهای مانند انگور و سبز رنگ و اندکی تلخ است که برخی آن را میخورند.<ref>لغتنامه، ج۱، ص۱۳۶۷؛ فرهنگ عمید، ص۷۲، «اراک».</ref> در طب سنتی، از میوه و برگ این درخت برای درمان بسیاری از دردها بهره میبردند.<ref>لسان العرب، ج۱۰، ص۳۸۸؛ لغتنامه، ج۱، ص۱۳۶۷، «اراک».</ref> از شاخه این درخت، چوب مسواک گرفته میشود. | ||
== | ==رویشگاه== | ||
درخت اراک بیشتر در مناطق بیابانی میروید. آب و هوای گرم و استوایی، برای رشد این درخت مناسب است. از همین رو، در شماری از سرزمینهای قاره | درخت اراک بیشتر در مناطق بیابانی میروید. آب و هوای گرم و استوایی، برای رشد این درخت مناسب است. از همین رو، در شماری از سرزمینهای قاره آسیا مانند عربستان، یمن، هند، جنوب ایران (بندرعباس) و برخی نواحی آفریقا همچون مصر، شبه جزیره سینا و جنوب سودان یافت میشود.<ref>گیاهان دارویی، ج۳، ص۳۵۲.</ref> در روایتی، از یک درخت اراک در بقیع یاد شده که حضرت زهرا(س) در سایه آن مینشست و میگریست. چون این درخت را قطع کردند، حضرت علی(ع) برای ایشان سایبانی ساخت که به بیت الاحزان مشهور شد.<ref>جواهر التاریخ، ص۱۳۵؛ الصحیح من سیرة النبی، ج۶، ص۲۶۹.</ref> | ||
بسیاری از مفسران واژه {خَمْط} در آیه {فَأَعرَضُوا فَأَرسَلنا عَلَیهِم سَیلَ العَرِمِ وَ بَدَّلناهُم بِجَنَّتَیهِم جَنَّتَینِ ذَواتَی أُکلٍ خَمطٍ وَ أَثلٍ وَ شَیءٍ مِن سِدرٍ قَلِیلٍ} (سبأ/۳۴، ۱۶) را به درخت اَراک یا میوه آن تفسیر کردهاند.<ref>جامع البیان، ج۲۲، ص۹۹؛ التبیان، ج۸، ص۳۸۸؛ مجمع البیان، ج۸، ص۲۱۰.</ref> | |||
== | ==احکام== | ||
بر پایه روایتها، افزون بر استحباب اصل مسواک<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۵۲؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۶.</ref> به ویژه پیش از نماز<ref>الکافی، ج۳، ص۲۲؛ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۵۵.</ref> که مورد اجماع فقیهان شیعه<ref>الدروس، ج۱، ص۱۳۳؛ جامع المقاصد، ج۲، ص۴۲۸؛ الروضة البهیه، ج۱، ص۳۲۸.</ref> و اهل سنت<ref>الموسوعة الفقهیه، ج۴، ص۱۳۷.</ref> است، به مسواک با چوب اراک سفارش شده است.<ref>الکافی، ج۳، ص۲۳؛ ج۶، ص۴۹۶؛ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۵۳-۵۵؛ ج۴، ص۳۶۵؛ وسائلالشیعه، ج۲، ص۶-۲۷.</ref> از این رو، پیامبر گرامی(ص) به فرمان جبرئیل<ref>مکارم الاخلاق، ص۳۹؛ بحار الانوار، ج۷۳، ص۱۳۵؛ مستدرک الوسائل، ج۱، ص۳۶۸-۳۶۹.</ref> با چوب اراک مسواک میزد. بر پایه روایتی، رسول خدا(ص) مردم را به گرفتن چوب اراک برای مسواک فرمان داد.<ref>مجمع الزوائد، ج۵، ص۶۲.</ref> بر پایه روایت امام رضا(ع) نیز چوب درخت اَراک مرغوبترین چیز برای مسواک است؛ زیرا اگر بهاندازه باشد، دندانها را جلا میدهد، بوی دهان را خوش و لثه را تقویت میکند و در برابر پوسیدگی، مفید است. اما کاربرد بیش از اندازه آن، دندانها را نازک و بُن آن را سست میکند.<ref>بحار الانوار، ج۵۹، ص۳۱۷؛ مستدرک الوسائل، ج۱، ص۳۶۹.</ref> در طب النبی آمده است که اگر انسان از چوب اراک و خلال استفاده کند، از عذاب انبر برای دندان کشیدن در امان خواهد بود.<ref>بحار الانوار، ج۵۹، ص۲۹۱.</ref> بر پایه همین روایتها، فقیهان به مسواک با چوب اراک سفارش کردهاند.<ref>ذکری، ج۲، ص۱۸۱؛ الروضة البهیه، ج۱، ص۳۲۸؛ العروة الوثقی، ج۱، ص۳۶۸.</ref> پزشکان مسلمان مانند ابوریحان بیرونی و زهراوی، آن را برای کاربرد در دندان پزشکی مفید دانستهاند.<ref>بهداشت دهان و دندان، ص۱۴۲.</ref> از این رو، بسیاری از حاجیان به هنگام بازگشت از حج، دستههایی از چوب اَراک را به منزله سوغات به سرزمین خود میبرند. پوسیدگی کمتر دندانِ مصرفکنندگان این چوب و رواج استفاده از آن در میان مردم بسیاری از کشورهای اسلامی به ویژه عربستان،گروهی از محقّقان را برانگیخته تا به بررسی خواص مواد مؤثر آن بپردازند.<ref>ماهنامه تغذیه، ش۸۱، بهمن۸۷.</ref> نیز آن را در آزمایشگاههای اروپا به بررسی و آزمایش نهادهاند و خواص ضد میکروبی و ضد پلاک و مواد مؤثر آن مانند تری میتل آمین، املاح، تاننها، ویتامینها و فلوئور را در آن کشف کردهاند.<ref>بهداشت دهان و دندان، ص۱۴۲.</ref> در سویس، آلمان، پاکستان، عربستان و برخی کشورهای دیگر، از معجون آن خمیر دندان تهیه میکنند. در عربستان، پزشکی متخصص در بیماری لثه، از چوب اراک خمیر دندانی به نام «معجون اللثة و الاسنان» ساخته که به نام «فلورو سواک» «fluoroswak» در داروخانهها به فروش میرسد.<ref>رساله نوین فقهی پزشکی، ج۲، ص۱۷۸.</ref> | |||
بر پایه | |||
افزون بر استحباب مسواک با چوب اراک، فقیهان به حرمت قطع درخت اراک همچون سایر درختان در محدوده حرم فتوا دادهاند. در این حکم، تفاوتی میان مُحرم و غیر محرم نیست.<ref>جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۲۵-۴۲۶؛ الحدائق، ج۱۵، ص۵۲۸-۵۳۷.</ref> بر پایه روایتی از امام صادق(ع) اگر کسی درخت اراک را در حرم قطع کند، پرداخت قیمتش بر عهده او است.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۷۳؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۲۶.</ref> بر پایه روایتی دیگر از ایشان، کسی که درخت اراک را در مکه قطع کند، باید قیمت آن را صدقه بدهد.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۵۵-۲۵۶؛ التهذیب، ج۵، ص۳۷۹.</ref> به باور بسیاری از فقیهان شیعه<ref>المبسوط، ج۱، ص۳۵۴؛ الخلاف، ج۲، ص۴۰۸-۴۰۹.</ref> و اهل سنت<ref>المغنی، ج۳، ص۳۶۷-۳۶۸؛ المجموع، ج۷، ص۴۴۷.</ref> قطع درخت اراک در محدوده حرم کفاره دارد. بر پایه روایتی از امام صادق(ع) کفاره قطع درخت حرم، یک گاو است.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۷۴.</ref> ابن ادریس<ref>السرائر، ج۱، ص۵۵۴؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۷۴؛ مدارک الاحکام، ج۸، ص۴۴۷.</ref> و برخی از فقیهان اهل سنت<ref>المغنی، ج۳، ص۳۶۷-۳۶۸.</ref> در وجوب کفاره قطع درخت در حرم تردید کردهاند. فقیهان شیعه بر جواز چیدن میوه درخت اراک در حرم همباورند.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۳۷۹.</ref> | |||
افزون بر | |||
به باور بسیاری از فقیهان | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
خط ۳۲: | خط ۲۳: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
{{دانشنامه | {{دانشنامه | ||
| آدرس = | | آدرس = | ||
| عنوان = اراک | | عنوان = اراک | ||
| نویسنده = سیدعلی هاشمی | | نویسنده = سیدعلی هاشمی | ||
}} | }} | ||
* '''بحار الانوار''': المجلسی ( | * '''بحار الانوار''': المجلسی (م.۱۱۱۰ق.)، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق | ||
* '''بهداشت دهان و دندان در اسلام''': علی رضا قنادی، خلاصه مقالات کنگره بین المللی تاریخ پزشکی در اسلام و ایران | * '''بهداشت دهان و دندان در اسلام''': علی رضا قنادی، خلاصه مقالات کنگره بین المللی تاریخ پزشکی در اسلام و ایران | ||
* '''التبیان''': الطوسی ( | * '''التبیان''': الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش العاملی، بیروت،دار احیاء التراث العربی | ||
* '''تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی ( | * '''تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (م.۷۲۶ق.)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۴ق | ||
* '''تهذیب الاحکام''': الطوسی ( | * '''تهذیب الاحکام''': الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران،دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش | ||
* '''جامع البیان''': الطبری ( | * '''جامع البیان''': الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت،دار الفکر، ۱۴۱۵ق | ||
* '''جامع المقاصد''': الکرکی ( | * '''جامع المقاصد''': الکرکی (م.۹۴۰ق.)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۱ق | ||
* '''جواهر التاریخ''': علی الکورانی، قم،دار الهدی للطباعة و النشر، ۱۴۲۵ق | * '''جواهر التاریخ''': علی الکورانی، قم،دار الهدی للطباعة و النشر، ۱۴۲۵ق | ||
* '''جواهر الکلام''': النجفی ( | * '''جواهر الکلام''': النجفی (م.۱۲۶۶ق.)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت،دار احیاء التراث العربی | ||
* '''الحدائق الناضره''': یوسف البحرانی ( | * '''الحدائق الناضره''': یوسف البحرانی (م.۱۱۸۶ق.)، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، ۱۳۶۳ش | ||
* '''الخلاف''': الطوسی ( | * '''الخلاف''': الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش سید علی خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۸ق | ||
* '''الدروس الشرعیه''': الشهید الاول ( | * '''الدروس الشرعیه''': الشهید الاول (م.۷۸۶ق.)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق | ||
* '''ذکری الشیعه''': الشهید الاول ( | * '''ذکری الشیعه''': الشهید الاول (م.۷۸۶ق.)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۹ق | ||
* '''رساله نوین فقهی پزشکی''': عبدالکریم بیآزار شیرازی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۷ش | * '''رساله نوین فقهی پزشکی''': عبدالکریم بیآزار شیرازی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۷ش | ||
* '''الروضة البهیه''': الشهید الثانی ( | * '''الروضة البهیه''': الشهید الثانی (م.۹۶۵ق.)، به کوشش کلانتر، قم، مکتبة الداوری، ۱۴۱۰ق | ||
* '''السرائر''': ابن ادریس ( | * '''السرائر''': ابن ادریس (م.۵۹۸ق.)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق | ||
* '''الصحیح من سیرة النبی(ص)''': جعفر مرتضی العاملی، بیروت،دار السیره، ۱۴۱۴ق | * '''الصحیح من سیرة النبی(ص)''': جعفر مرتضی العاملی، بیروت،دار السیره، ۱۴۱۴ق | ||
* '''العروة الوثقی''': سید محمد کاظم یزدی ( | * '''العروة الوثقی''': سید محمد کاظم یزدی (م.۱۳۳۷ق.)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۲۰ق | ||
* '''العین''': خلیل فراهیدی، به کوشش مخزومی،دار الهجره، ۱۴۱۰ق | * '''العین''': خلیل فراهیدی، به کوشش مخزومی،دار الهجره، ۱۴۱۰ق | ||
* '''فرهنگ عمید''': حسن عمید، تهران، نشر فرهنگ اندیشمندان، ۱۳۸۸ش | * '''فرهنگ عمید''': حسن عمید، تهران، نشر فرهنگ اندیشمندان، ۱۳۸۸ش | ||
* '''القاموس المحیط''': محمد الفیروزآبادی ( | * '''القاموس المحیط''': محمد الفیروزآبادی (م.۸۱۷ق.)، بیروت،دار العلم | ||
* '''الکافی''': الکلینی ( | * '''الکافی''': الکلینی (م.۳۲۹ق.)، به کوشش غفاری، تهران،دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش | ||
* '''گیاهان دارویی''': علی زرگر، دانشگاه تهران | * '''گیاهان دارویی''': علی زرگر، دانشگاه تهران | ||
* '''لسان العرب''': ابن منظور ( | * '''لسان العرب''': ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق | ||
* '''لغتنامه دهخدا''': علی اکبر دهخدا، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۲ش | * '''لغتنامه دهخدا''': علی اکبر دهخدا، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۲ش | ||
* '''المبسوط''': السرخسی ( | * '''المبسوط''': السرخسی (م.۴۸۳ق.)، بیروت،دار المعرفه، ۱۴۰۶ق | ||
* '''مجمع البحرین''': الطریحی ( | * '''مجمع البحرین''': الطریحی (م.۱۰۸۵ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۸ق | ||
* '''مجمع البیان''': الطبرسی ( | * '''مجمع البیان''': الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق | ||
* '''مجمع الزوائد''': الهیثمی ( | * '''مجمع الزوائد''': الهیثمی (م.۸۰۷ق.)، بیروت،دار الکتاب العربی، ۱۴۰۲ق | ||
* '''المجموع شرح المهذب''': النووی ( | * '''المجموع شرح المهذب''': النووی (م.۶۷۶ق.)،دار الفکر | ||
* '''مختلف الشیعه''': العلامة الحلی ( | * '''مختلف الشیعه''': العلامة الحلی (م.۷۲۶ق.)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق | ||
* '''مدارک الاحکام''': سید محمد بن علی الموسوی العاملی ( | * '''مدارک الاحکام''': سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م.۱۰۰۹ق.)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۰ق | ||
* '''مستدرک الوسائل''': النوری ( | * '''مستدرک الوسائل''': النوری (م.۱۳۲۰ق.)، بیروت، آل البیت(ع)، ۱۴۰۸ق | ||
* '''المغنی''': عبدالله بن قدامه ( | * '''المغنی''': عبدالله بن قدامه (م.۶۲۰ق.)، بیروت،دار الکتب العلمیه | ||
* '''مکارم الاخلاق''': الطبرسی ( | * '''مکارم الاخلاق''': الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۲ق | ||
* '''من لا یحضره الفقیه''': الصدوق ( | * '''من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (م.۳۸۱ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق | ||
* '''الموسوعة الفقهیه''': کویت، وزارة الاوقاف، ۱۴۱۰ق | * '''الموسوعة الفقهیه''': کویت، وزارة الاوقاف، ۱۴۱۰ق | ||
* '''وسائل الشیعه''': الحر العاملی ( | * '''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۲ق. | ||