در حال ویرایش ارقم بن ابی‌ارقم

{{جعبه اطلاعات عالم
| عنوان             =ارقم بن ابی‌ارقم
| تصویر             =
| اندازه تصویر      =
| توضیح تصویر       =
| نام کامل          =ارقم بن عبدمناف (ابی ارقم) بن اسد
| لقب               =ابوعبدالله و ابوعبدالرحمن(بعد از اسلام)، ابوعبدمناف(قبل از اسلام)
| نسب               =تیره [[بنی مخزوم]] [[قریش]]
| خویشاوندان سرشناس =
| تاریخ تولد        =
| شهر تولد          =
| کشور تولد         =عربستان
| محل زندگی         =[[مکه]]، [[مدینه النبی|مدینه]]
| تاریخ وفات        =۵۳ یا ۵۵ قمری
| شهر وفات          =[[مدینه النبی]]
| محل دفن           =[[قبرستان بقیع]]
| استادان           =
| شاگردان           =
| محل تحصیل         =
| اجازه روایت از    =روایت از [[پیامبر(ص)]]
| اجازه اجتهاد از   =
| اجازه روایت به    =
| اجازه اجتهاد به   =
| تالیفات           =
| سایر              =نخستین [[اسلام]] آورندگان
| سیاسی             =شرکت در [[غزوه|غزوه‌ها]] و [[سریه|سریه‌ها]]، 
| اجتماعی           =کاتبان [[وحی]]، نوشتن نامه‌های [[پیامبر(ص)]]، [[پیمان حلف الفضول]]
| امضا              =
| وبگاه رسمی        =
}}

'''ارقم بن ابی‌ارقم''' از نخستین [[مسلمان|مسلمانان]] مکه و [[مهاجر|مهاجران]] به مدینه و مدفون در [[قبرستان بقیع]] است. او از شرکت کنندگان در [[پیمان حلف الفضول]] است. وی در [[غزوه|غزوه‌ها]] و [[سریه|سرایا]] شرکت داشت. ارقم همچنین از کاتبان [[وحی]] و نویسندگان نامه‌های [[پیامبر(ص)]] بود. خانه او در مکه در سالهای نخستین اسلام، محل اجتماع مسلمانان بود.

==زیست‌نامه==
===نام، لقب، نسب===
ارقم بن عبدمناف (<small>ابی ارقم</small>) بن اسد از تیره [[بنی‌مخزوم]] [[قریش]] و کنیه‌اش ابوعبدالله است.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ تاریخ طبری ج۱۱، ص۵۱۹، ۶۷۳؛ الاستیعاب ج۱، ص۱۳۱.</ref> در روزگار [[جاهلیت]]، کنیه‌اش ابوعبدمناف بود و چون مسلمان شد، به ابوعبدالرحمن تغییر یافت.<ref>انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۴.</ref> در اسلام آوردن پدرش اختلاف است. [[ابن اثیر]] به گزارش از [[ابوخیثمه]]، پدرش را مسلمان دانسته<ref>اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.</ref> ؛ ولی [[ابن عبدالبر]] آن را نپذیرفته است.<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱۱.</ref> مادر ارقم، [[اُمَیمَه دختر حارث بن حَباله|امیمه دختر حارث بن حباله]] از [[بنی‌خُزاعه]] بود.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ معرفة الصحابه، ج۱، ص۳۲۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۸۷.</ref> بر پایه نوشته [[ذهبی]]، ارقم از خردمندان قریش بود<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۴۷۹.</ref> و در [[پیمان حلف الفضول]] شرکت داشت.<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱.</ref> 

===فرزندان===
ارقم دو پسر به نام‌های عبیدالله و عثمان از کنیزش داشت که بیشتر ‌گزارش‌های مربوط به ارقم از طریق آن دو رسیده است. سه دختر نیز از وی به نام‌های امیمه و مریم از [[هند دختر عبدالله بن حارث اسدی]] و صفیه از کنیزش بر جای ماند.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵.</ref> نسل ارقم از پسرش عثمان ادامه یافت.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳.</ref> 

===وفات===
ارقم پس از [[رحلت پیامبر(ص)|رحلت پیامبر]](<small>ص</small>) تا دهه۵۰ ق. زنده بود. در منابع،‌گزارشی از نقش سیاسی و اجتماعی او در این دوره به چشم نمی‌خورد. درگذشت وی را به سال ۵۳ ق. به سن ۸۳ سالگی<ref>تاریخ الاسلام، ج۴، ص۱۷۳؛ سبل الهدی، ج۱۱، ص۳۷۷.</ref> و نیز به سال ۵۵ ق.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵؛ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۱۹. </ref> در ۸۵<ref>البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳؛ الاصابه، ج۱، ص۱۹۸.</ref> یا ۸۷ سالگی<ref>المنتظم، ج۵، ص۲۸۱.</ref> در [[مدینه‌]] گزارش کرده‌اند. گویند: بر پایه وصیت او، [[سعد بن ابی‌وقاص]] بر پیکرش [[نماز‌ میت|نماز‌]] گزارد و او را در [[قبرستان بقیع]] به خاک سپردند.<ref>اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.</ref> خبری نیز از ابونعیم روایت شده که ارقم در روز وفات [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]] به سال ۱۳ ق. درگذشته است. اما صاحبان شرح‌حال‌نامه‌ها این گزارش را نپذیرفته‌اند.<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۶۰؛ الاصابه، ج۱، ص۱۹۸.</ref> ابن حجر احتمال داده است در این سال پدر او درگذشته باشد.<ref>الاصابه، ج۱، ص۱۹۸.</ref> 

==اسلام آوردن==
ارقم در شمار اسلام آورندگان نخستین است. فرزندانش او را هفتمین مسلمان<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۴؛ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱.</ref> دانسته‌اند؛ ولی بر پایه گزارش‌هایی، او یازدهمین<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸؛ الاصابه، ج۱، ص۱۹۷.</ref> یا دوازدهمین<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸؛ اسد الغابه، ج۱، ص۷۴.</ref> مسلمان بوده است.‌گزارشی نیز اسلام آوردن وی را هم‌هنگام با [[ابوعبیده جراح|ابوعبیده جرّاح]] و [[عثمان بن عفان|عثمان بن عفّان]] در یک روز دانسته است.<ref>البدایة و النهایه، ج۴، ص۱۰۳۱.</ref> 

==فعالیت‌های اسلامی==
بر پایه سخن مشهور، در سال‌های نخست [[بعثت]] و پیش از علنی شدن دعوت [[اسلام]]، خانه ارقم در دامنه [[کوه صفا]]<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۲۶۰.</ref> مکان همایش و دیدار مخفیانه مسلمانان با پیامبر(<small>ص</small>) بود<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۳؛ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱؛ جمهرة انساب العرب، ص۱۴۳.</ref> تا آن‌گاه که شمار مسلمانان به ۴۰ تن رسید و از آن‌جا بیرون شدند.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۲؛ اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.</ref> 

===پیمان برادری===
ارقم از مهاجران به [[مدینه النبی|مدینه]] است.<ref>الاستیعاب، ج۱، ص۱۳۱؛ اسد الغابه، ج۱، ص۷۴.</ref> در [[پیمان برادری]] در مدینه، پیامبر(<small>ص</small>) او را با [[زید بن سهل نجاری|ابوطلحه زید بن سهل نجاری]]<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵؛ المحبر، ص۷۲.</ref> (<small>[[طلحة بن زید]]</small>)<ref>اسد الغابه، ج۱، ص۷۵؛ ج۲، ص۴۶۷؛ عیون الاثر، ج۱، ص۲۶۷؛ سبل الهدی، ج۳، ص۳۶۶.</ref> و به گزارشی ضعیف، با [[عبدالله بن انیس]]<ref>البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۲؛ تاریخ دمشق، ج۴، ص۳۲۶.</ref> برادر خواند.

===شرکت در جنگ‌ها===
او در [[غزوه|غزوه‌های]] [[پیامبر(ص)|پیامبر]](<small>ص</small>) حضور داشت.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۵؛ انساب الاشراف، ج۱۰، ص۲۱۵؛ تاریخ طبری، ج۱۱، ص۵۱۹. </ref> در برابر، برخی‌گزارش‌ها تنها به حضور او در [[غزوه بدر|بدر]] اشاره دارند.<ref>المغازی، ج۱، ص۱۵۵؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۲۱۴.</ref> پیامبر(<small>ص</small>) به درخواست وی، شمشیری گرانبها متعلق به [[بنی‌عائذ بن عمرو]] از بنی‌مخزوم را که در شمار غنیمت‌های غزوه بدر بود، به او بخشید.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۴۶۹؛ المغازی، ج۱، ص۱۰۴؛ اسد الغابه، ج۳، ص۵۸.</ref> نیز در [[سریه|سریه‌ای]] در اواخر سال سوم ق. به سوی [[قبیله بنی‌اسد]] به فرماندهی [[ابوسلمة بن عبدالاسد مخزومی]] همراه او بود.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۴۱.</ref> گویند: پیامبر در [[محله بنی‌زریق|محله بنی‌زُریق]] زمینی به او بخشید و او در همان محله ساکن شد.<ref>الطبقات، ج۳، ص۱۸۴.</ref> 

===کتابت وحی و نامه‌های پیامبر(ص)===
نام ارقم در شمار کار‌گزاران [[زکات]]<ref>اسد الغابه، ج۱، ص۶۰.</ref> ، [[کاتبان پیامبر]]<ref>البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳.</ref> و [[نگارندگان وحی]]<ref>البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳.</ref> نیز آمده است. [[قرارداد اقطاع]] برای [[عظیم بن حارثی محاربی]] در [[فخ]]<ref>البدایة و النهایه، ج۵، ص۳۶۳.</ref> ، نامه‌های پیامبر به [[عاصم بن حارث]] و [[عبدیغوث بن وعله]] از [[بنی‌حارث]]<ref>الطبقات، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۶.</ref> و نیز نامه‌ای به [[أجب]]، مردی از [[بنی‌سلیم|بنی‌سُلیم]]، را او نگاشته است.<ref>الطبقات، ج۱، ص۲۱۰.</ref> 

===روایت حدیث از پیامبر(ص)===
بر پایه‌ گزارشی، ارقم می‌خواست به زیارت [[بیت‌ المقدس]] رود؛ اما چون از [[پیامبر(ص)|پیامبر]](<small>ص</small>) شنید که یک رکعت [[نماز]] در [[مسجدالنبی]]، از ۱۰۰۰ رکعت در مساجد دیگر، جز [[مسجدالحرام]]، بهتر است، از رفتن به قدس منصرف شد.<ref>اسد الغابه، ج۱، ص۷۴.</ref> وی از راویان حدیث پیامبر(<small>ص</small>) بوده است.<ref>مسند احمد، ج۱، ص۴۱۷؛ الآحاد و المثانی، ج۲، ص۱۹.</ref> 

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
{{دانشنامه
| آدرس = http://hajj.ir/99/3310
| عنوان = ارقم بن ابی‌ارقم
| نویسنده = محمد حسین الهی‌زاده
}}

*الآحادو المثانی: الضحاک (<small>درگذشت در ۲۸۷ق.</small>)، به کوششاحمدالجوابره،‌ دار الدرایه، ۱۴۱۱ق؛
*اخبار مکه: الازرقی (<small>درگذشت در ۲۴۸ق.</small>)، به کوشش رشدی الصالح، مکه،‌ دار الثقافه، ۱۴۰۳ق؛
*الاستیعاب: ابن عبدالبر (<small>درگذشت در ۴۶۲ق.</small>)، به کوشش علی محمد البجاوی، بیروت،‌ دار الجیل، ۱۴۱۲ق؛
*اسد الغابه: ابن اثیر علی بن محمد الجزری (<small>درگذشت در ۶۳۰ق.</small>)، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۹ق؛
*الاصابه: ابن حجر العسقلانی (<small>درگذشت در ۸۵۲ق.</small>)، به کوشش علی محمد و دیگران، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛
*انساب الاشراف: البلاذری (<small>درگذشت در ۲۷۹‌ق.</small>)، به‌کوشش زکار و زرکلی، بیروت،‌ دار الفکر، ‌۱۴۱۷‌ق؛ 
*البدایة و النهایه: ابن کثیر (<small>م ۷۷۴ ق</small>)، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۷ق؛
*تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (<small>درگذشت در ۷۴۸ق.</small>)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت،‌ دار الکتاب العربی، ۱۴۱۳ق؛
*تاریخ طبری (<small>تاریخ الامم و الملوک</small>): الطبری (<small>درگذشت در ۳۱۰ق.</small>)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۳۸۷ق؛
*تاریخمدینةدمشق:ابن عساکر (<small>درگذشت در ۵۷۱ق.</small>)، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۵ق؛
*جمهرة انساب العرب: ابن حزم (<small>درگذشت در ۴۵۶ق.</small>)، به کوشش گروهی از علما، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۳ق؛
*سبل الهدی: محمد بن یوسف الصالحی (<small>درگذشت در ۹۴۲ق.</small>)، به کوشش عادل عبدالموجود و علی معوض، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق؛
*سیر اعلام النبلاء: الذهبی (<small>درگذشت در ‌۷۴۸ق</small>)، به‌کوشش الارنؤوط، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳‌ق؛ 
*السیرة النبویه: ابن هشام (<small>درگذشت در ۲۱۳/۲۱۸ق.</small>)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت،‌ دار المعرفه؛
*الطبقات الکبری: ابن سعد(<small>درگذشت در ۲۳۰ق.</small>)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق؛
*عیون الاثر: ابن سید الناس(<small>درگذشت در ۷۳۴ق.</small>)، به کوشش ابراهیم رمضان، بیروت،‌ دار القلم، ۱۴۱۴ق؛
*المحبّر: ابن حبیب (<small>درگذشت در ۲۴۵ق.</small>)، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت،‌ دار الآفاق الجدیده؛
*مسند احمد: احمد بن‌حنبل (<small>درگذشت در ‌۲۴۱‌ق.</small>)، بیروت،‌ دار احیاء‌ التراث‌ العربی، ۱۴۱۵ق؛
*معرفة الصحابه: ابونعیم الاصفهانی (<small>درگذشت در ۴۳۰ق.</small>)، به کوشش العزازی، ریاض،‌ دار الوطن للنشر، ۱۴۱۹ق؛
*المغازی: الواقدی (<small>درگذشت در ۲۰۷ق.</small>)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق؛
*المنتظم: ابن الجوزی (<small>درگذشت در ۵۹۷ق.</small>)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق.

{{پایان}}

{{صحابه}}

{{تکمیل مقاله
 | شناسه = شد
 | جعبه اطلاعات = شد
 | عنوان‌بندی = شد
 | ویرایش = شد
 | لینک‌دهی = شد
 | عکس = 
 | جعبه نقل قول = 
 | پیوند به بیرون = شد
 | مطالعه بیشتر = -
 | پانویس و منابع = شد
 | ناوبری = شد
 | رده = شد
 | تغییر مسیر = شد
}}

[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[رده:کاتبان وحی]]
[[رده:راویان حدیث از پیامبر(ص)]]
[[رده:شرکت کنندگان در جنگ بدر]]
[[رده:مدفونان در بقیع]]