| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مقاله فقهی | | {{در دست ویرایش|ماه=[[اردیبهشت]]|روز=[[۲۶]]|سال=[[۱۴۰۰]]|کاربر=Abbasahmadi1363 }} |
| | صفحه =
| |
| | لینک = https://wikihaj.com/view/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A1_(%D9%81%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%B9)
| |
| | متن = استمناء (فتاوای مراجع)}} | |
| {{احکام احرام عمودی}}
| |
| '''استمناء''' یا '''خودارضایی''' ارضای جنسی بدون انجام [[آمیزش]]، و از [[محرمات احرام]] است. پرداخت [[کفاره]] نیز، بر [[محرم (احرامگزار)|احرام‌گزاری]] که خودارضایی کرده واجب است. کفاره خودارضایی در حال [[احرام]]، بسته به نوع آن [[قربانی|قربانی کردنِ]] شتر، گاو یا گوسفند است؛ البته برخی از فقیهان در برخی از انواع خودارضایی کفاره را واجب ندانسته‌اند.
| |
|
| |
|
| درباره اینکه خودارضاییِ احرامگزار باعث [[فساد حج]] یا [[فساد عمره|عمره]] او می‌شود یا خیر، اختلاف‌نظر است. به فتوای برخی از فقیهان، خودارضایی در شرایط خاص باعث فساد حج یا عمره می‌شود.
| | [[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]] |
| | |
| == استمناء چیست؟ ==
| |
| استمناء در اصطلاح فقه، در نظر بیشتر فقیهان [[شیعه]]<ref>مسالک الافهام، ج۲، ص۴۷۷؛ مدارک الاحکام، ج۶، ص۶۱؛ ریاض المسائل، ج۵، ص۳۱۲.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>مغنی المحتاج، ج۱، ص۴۳۰؛ حاشیه رد المحتار، ج۲، ص۴۳۹</ref> به معنای هرگونه [[التذاذ جنسی]] با انجام عملی غیر از [[آمیزش]] (چه بدون شریک جنسی یا با او) است، که به قصد خروج منی انجام شود؛ مانند دست کشیدن بر آلت، بوسیدن و لمس بدن همسر و خیال‌پردازیِ جنسی.<ref>الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج۲، ص۶۸؛ صراط النجاه، تبریزی، ج۷، ص۱۰۵؛ الف مسئله فی بلاد الغرب، ص۲۶۰</ref> در برابر، برخی فقیهان شیعه استمناء را به معنای خارج کردن منی از خود تنها به وسیله دست (کشیدن بر آلت) دانسته‌اند.<ref>المختصر النافع، ص۱۰۷؛ الجامع للشرائع، ص۱۸۸؛ نک: جواهر الکلام، ج۲۰، ص۳۶۷.</ref>
| |
| | |
| خود ارضایی بدین معنا است که مرد یا زن به تنهایی و بدون داشتن شریک جنسی، خود را به اوج شهوت جنسی ـ که معمولاً برای مرد همراه با خارج شدن منی است ـ برساند. بنا بر تعریف مشهور فقیهان، مفهوم استمناء گسترده‌تر از خودارضایی در اصطلاح عرف است.
| |
| | |
| == حرمت ==
| |
| عموم فقیهان شیعه،<ref>المبسوط، الطوسی، ج۸، ص۲۳۸؛ تحریر الاحکام، ج۳، ص۵۲۹؛ جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۴۷، ۶۴۸</ref> [[مذهب شافعی|شافعی]]<ref>الام، ج۵، ص۱۰۱–۱۰۲؛ المجموع، ج۷، ص۲۹۲ و ج۱۶، ص۴۲۱</ref> و [[مذهب مالکی|مالکی]]<ref>مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۴۲؛ شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۵۸</ref> معتقدند خودارضایی ـ بدون همراهی شریک جنسیِ حلال ـ حرام است. دلائل آنان آیاتی از [[قرآن]]، مانند آیات ۷–۵ سوره مؤمنون و احادیث<ref>الخصال، ص۱۰۶؛ شعب الایمان، ج۴، ص۳۷۸؛ الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۲۴۶</ref> است؛ البته [[حنفیه|حنفیان]]<ref>البحر الرائق، ج۲، ص۴۷۵، الدر المختار، ج۲، ص۴۳۸؛ حاشیه رد المحتار، ج۴، ص۱۹۲</ref> و [[حنبلیه|حنبلیان]]<ref>الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج۱۰، ص۳۶۳؛ کشاف القناع، ج۶، ص۱۵۹</ref> خودارضایی را در مواردی مانند ترس از ارتکاب زنا یا تسکین شدّت شهوت جنسی جائز دانسته‌اند. در برابر، [[احمد بن حنبل]] امام حنبلیها و [[ابن حزم|ابن حزم اندلسی]] و برخی دیگر از اهل سنت استمناء را جائز دانسته‌اند.<ref>المحلی، ج۱۱، ص۳۹۲، ۳۹۳؛ البحرالمحیط، ج۶، ص۳۶۷؛ روح المعانی، ج۱۸، ص۱۰.</ref>
| |
| | |
| عموم فقهای شیعه<ref>صراط النجاه، تبریزی، ج۶، ص۴۹ و ج۷، ص۱۰۰–۱۰۴؛ الفتاوی المیسره، ص۴۳۱.</ref> و اهل سنت<ref>المجموع، ج۲۰، ص۳۳؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۴۲؛ کشاف القناع، ج۶، ص۱۵۹</ref> تفاوتی در حرمت خودارضایی برای مرد و زن قائل نبوده و خودارضایی زن را نیز حرام دانسته‌اند.
| |
| | |
| == از محرمات احرام ==
| |
| {{همچنین ببینید|محرمات احرام}}به فتوای همه فقیهان شیعه<ref>شرائع الاسلام، ج۱، ص۲۲۵؛ جامع المقاصد، ج۳، ص۱۷۸؛ مجمع الفائده، ج۷، ص۱۴</ref> و اهل سنت<ref>المجموع، ج۷، ص۲۹۲؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۴۲؛ الدر المختار، ج۲، ص۶۱۰</ref> با توجه به روایات،<ref>المصنّف، ابن ابی شیبه، ج۴، ص۲۰۰؛ الکافی، ج۴، ص۳۷۵، ۳۷۷؛ الاستبصار، ج۲، ص۱۹۲–۱۹۳.</ref> خود ارضایی از [[محرمات احرام|محرّمات احرام]] است.
| |
| | |
| === کفاره خودارضایی در حال احرام ===
| |
| {{همچنین ببینید|کفاره}}
| |
| | |
| در مورد مقدار کفاره خودارضایی در حال [[احرام]]، در صورت‌های گوناگون اختلاف نظر وجود دارد:
| |
| *'''خودارضایی با دست و مانند آن''': شیعیان،<ref>الکافی فی الفقه، ص۲۰۳؛ السرائر، ج۱، ص۵۵۲؛ مناسک حج، تبریزی، ص۱۰۲.</ref> مالکیان<ref>مختصر خلیل، ص۷۳؛ شرح مختصر خلیل، خرشی، ج۲، ص۳۵۸، ۳۶۰؛ حاشیه الدسوقی، ج۲، ص۶۸.</ref> و حنبلیان<ref>الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج۳، ص۳۴۱؛ کشاف القناع، ج۲، ص۵۳۰.</ref> کفّاره آن را برای احرامگزار [[قربانی|قربانی کردنِ]] شتر، ولی شافعیان<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۴۸۱؛ الاقناع، ج۱، ص۲۳۹، ۲۴۰؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۵۲۲</ref> و حنفیان<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۱؛ البحر الرائق، ج۳، ص۲۶.</ref> کفاره آن را ذبح گوسفند دانسته‌اند.
| |
| *'''خود ارضایی به وسیله نگاه شهوت آلود مداوم''' (بدون تماس چیزی یا جایی از بدن با آلت): در نظر شیعیان،<ref>الدروس، ج۱، ص۳۷۱؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۰۷؛ جامع المقاصد، ج۳، ص۳۵۱</ref> مالکیان<ref>مختصر خلیل، ص۷۳؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج۲، ص۶۸</ref> و حنبلیان<ref>المغنی، ج۳، ص۳۲۹، ۳۳۰؛ کشاف القناع، ج۲، ص۵۳۰</ref> کفاره آن شتر است. شیعیان به استناد احادیث، این کفاره را در مورد نگاه به غیر همسر به گونه ترتیبی دانسته‌اند: شخص توانگر، شتر، شخص معمولی، گاو و شخص فقیر، گوسفند باید قربانی کند.<ref>شرایع الاسلام، ج۱، ص۲۲۶؛ تحریر الاحکام، ج۲، ص۶۱؛ المعتمد، ج۴، ص۱۰۴.</ref> در برابر، شافعیان<ref>حواشی الشروانی، ج۴، ص۱۷۴؛ اعانه الطالبین، ج۲، ص۳۶۰</ref> و حنفیان<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۰–۱۲۱؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۹۵</ref> خودارضایی بوسیله نگاه مداوم را موجب کفاره نمی‌دانند.
| |
| *'''خود ارضایی به وسیله خیال پردازی''' (بدون تماس چیزی یا جایی از بدن با آلت): مالکیان<ref>مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۴۲؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج۲، ص۶۸</ref> و بیشتر شیعیان<ref>الدروس، ج۱، ص۳۷۱؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۰۷؛ مناسک حج، محشی، ص۲۰۵</ref> این مورد را موجب کفاره دانسته‌اند؛ البته اینان خیالی که بی‌اختیار بر انسان چیره شود و موجب خروج منی شود را مستلزم کفاره نمی‌دانند.<ref>منتهی المطلب، ج۱۲، ص۴۳۶؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۴۳؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج۲، ص۶۸</ref> بنا بر فقه شافعی،<ref>اعانه الطالبین، ج۲، ص۳۶۰</ref> حنفی،<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۰</ref> حنبلی<ref>الشرح الکبیر، ابن قدامه، ج۳، ص۳۴۱؛ کشاف القناع، ج۲، ص۵۳۰</ref> و به نظر برخی شیعیان<ref>مناسک الحج، سیستانی، ص۱۱۵</ref> خود ارضایی بوسیله خیال پردازی کفاره‌ای در پی نخواهد داشت.
| |
| *'''خود ارضایی ناشی از بوسیدن شهوت آمیز همسر یا غیر او''': به نظر فقیهان شیعه کفاره آن- به استناد برخی احادیث- نحر شتر<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۳۷، ۳۳۸؛ رسائل المرتضی، ج۳، ص۷۰.</ref> و به نظر بیشتر فقهای اهل‌سنت ذبح گوسفند است.<ref>المغنی، ج۳، ص۳۲۴، ۳۲۸؛ البحر الرائق، ج۳، ص۲۵.</ref>
| |
| *'''خود ارضایی در اثر لمس شهوت آلود دیگری''': به نظر فقهای شیعه<ref>تحریر الاحکام، ج۲، ص۶۲؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۰۳، ۳۸۹؛ المعتمد، ج۴، ص۱۰۱.</ref> ـ به استناد احادیث ـ و به نظر مشهور فقهای اهل‌سنت<ref>المجموع، ج۲، ص۱۹۴؛ المغنی، ج۳، ص۳۲۸.</ref> کفاره آن گوسفند است؛ ولی برخی از اهل سنت کفاره آن را [[آمیزش|کفاره آمیزش]] یعنی شتر دانسته‌اند.<ref>ر. ک. المغنی، ج۳، ص۳۲۲؛ الموسوعه الفقهیه، ج۳، ص۹۵.</ref>
| |
| | |
| === فساد حج یا عمره ===
| |
| {{همچنین ببینید|فساد حج|فساد عمره}}
| |
| فقیهان مالکی<ref>مختصر خلیل، ص۷۳؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۴۱، ۲۴۲؛ الشرح الکبیر، ابو البرکات، ج۲، ص۶۸</ref> خودارضایی قبل از [[تحلل|تحلّلِ اول]] و شماری از فقیهان شیعه<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۳۷؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۵۴؛ مستند الشیعه، ج۱۳، ص۲۶۳.</ref> خود ارضایی قبل از [[وقوف در مشعر]] را موجب [[فساد حج]] دانسته‌اند. به فتوای آنان خودارضایی قبل از پایان [[سعی]] در [[عمره]] نیز، موجب [[فساد عمره]] می‌شود. در برابر، فقهای شافعی،<ref>المجموع، ج۷، ص۲۹۲؛ الاقناع، ج۱، ص۲۴۰</ref> حنفی،<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۱؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۹۵؛ الدر المختار، ج۲، ص۶۱۰</ref> حنبلی<ref>المغنی، ج۳، ص۳۲۲–۳۲۳؛ الشرح البیر، ابن قدامه، ج۳، ص۳۱۵، ۳۱۷</ref> و گروهی از فقیهان شیعه<ref>مجمع الفائده، ج۶، ص۲۷۹ و ج۷، ص۱۲، ۱۳؛ مدارک الاحکام، ج۷، ص۳۱۴ و ج۸، ص۴۱۷، ۴۱۸؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۳۲۸، ۳۲۹</ref> خود ارضاییِ احرامگزار را موجب فساد حج یا عمره وی نمی‌دانند.
| |
| | |
| شماری دیگر از فقیهان شیعه مانند [[سید ابوالقاسم خویی]] و [[سید علی سیستانی]] بر آن‌اند که اگر استمناءِ احرامگزار بوسیله مالش دست یا چیز دیگر بر آلت یا ملاعبه با دیگری انجام شود، موجب فساد حج یا عمره است و اگر به وسیله بوسیدن، لمس یا خیال پردازی انجام شود، موجب فساد نیست.<ref>المعتمد، ج۴، ص۱۱۰–۱۱۱؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۱۵؛ مناسک الحج، تبریزی، ص۱۱۴، ۱۱۵</ref> شماری از فقهای اهل‌سنت<ref>المغنی، ج۳، ص۳۲۴–۳۲۵؛ حاشیه الدسوقی، ج۲، ص۶۸؛ بدایه المجتهد، ج۱، ص۲۹۷.</ref> (از جمله برخی مالکیان و حنبلیان) بر آن‌اند که خود ارضایی در اثر بوسیدن دیگری موجب فساد حج یا عمره است.
| |
|
| |
|
| == پانویس == | | == پانویس == |
| خط ۴۱: |
خط ۷: |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}}
| | * ارشاد الاذهان: العلامة الحلی (م ۷۲۶ق.)، تحقیق فارس الحسون، قم، النشر اسلامی، ۱۴۱۰ق. |
| * '''الاستبصار''': الطوسی (م. ۴۶۰ق)، به کوشش موسوی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش. | | * الاستبصار: الطوسی (م.۴۶۰ق.)، به کوشش موسوی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش. |
| * '''اعانة الطالبین''': السید البکری الدمیاطی (م. ۱۳۱۰ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۸ق. | | * اعانة الطالبین: السید البکری الدمیاطی (م.۱۳۱۰ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۸ق. |
| * '''الاقناع فی حل الفاظ ابی شجاع''': محمد بن احمد الشربینی (م. ۹۷۷ق)، بیروت، دار المعرفه. | | * الاقناع فی حل الفاظ ابی شجاع: محمد بن احمد الشربینی (م.۹۷۷ق.)، بیروت، دار المعرفه. |
| * '''الفتاوی المیسَّرة''': سید علی حسینی سیستانی، دفتر حضرت آیة الله سیستانی، محقق، سید عبد الهادی حکیم، قم، ۱۴۱۷ق. | | * الفتاوی المیسَّرة: سید علی حسینی سیستانی، دفتر حضرت آیة الله سیستانی، محقق،سید عبد الهادی حکیم، قم، ۱۴۱۷ق. |
| * '''الام''': الشافعی (م ۲۰۴ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۳ق. | | * الام: الشافعی (م ۲۰۴ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۳ق. |
| * '''ألف مسألة فی بلاد الغرب''': سید صادق حسینی شیرازی، محقق/ مصحح جلال عبد الرزاق معاش، بیروت، دار العلوم، ۱۴۲۸ق. | | * ألف مسألة فی بلاد الغرب: سید صادق حسینی شیرازی، محقق/ مصحح جلال عبد الرزاق معاش، بیروت، دار العلوم، ۱۴۲۸ق. |
| * '''البحر الرائق''': زین الدین ابن نجیم المصری (م. ۹۷۰ق)، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. | | * البحر الرائق: زین الدین ابن نجیم المصری (م.۹۷۰ق.)، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. |
| * '''البحر المحیط''': ابن حیان الاندلسی (م. ۷۵۴ق)، تحقیق عادل احمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق. | | * البحر المحیط: ابن حیان الاندلسی (م.۷۵۴ق.)، تحقیق عادل احمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق. |
| * '''بدایة المجتهد''': محمد بن احمد ابن رشد القرطبی (م. ۵۹۵ق)، تحقیق خالد عطار، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق. | | * بدایة المجتهد: محمد بن احمد ابن رشد القرطبی (م.۵۹۵ق.)، تحقیق خالد عطار، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق. |
| * '''بدائع الصنائع''': علاء الدین الکاسانی (م. ۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، ۱۴۰۹ق. | | * بدائع الصنائع: علاء الدین الکاسانی (م.۵۸۷ق.)، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، ۱۴۰۹ق. |
| * '''تحریر الاحکام الشرعیه''': العلامة الحلی (م. ۷۲۶ق)، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق۷، ۱۴۲۰ق. | | * تحریر الاحکام الشرعیه: العلامة الحلی (م.۷۲۶ق.)، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق۷، ۱۴۲۰ق. |
| * '''جامع المقاصد فی شرح القواعد''': علی بن الحسین عاملی الکرکی (م. ۹۴۰ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق. | | * تحفة الفقهاء: علاء الدین السمرقندی (م.۹-۵۳۵ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق. |
| * '''جامع المقاصد''': الکرکی (م. ۹۴۰ق)، قم، آل البیت، ۱۴۰۸ق. | | * تذکرة الفقهاء: حسن بن یوسف بن مطهر الحلی (م.۷۲۶ق.)، تحقیق موسسه آل البیت، قم، آل البیت، ۱۴۱۵ق. |
| * '''الجامع للشرائع''': یحیی بن سعید الحلی (م. ۶۹۰ق)، تحقیق تحت اشراف جعفر سبحانی، قم، سید الشهداء، ۱۴۰۵ق. | | * تهذیب الاحکام: محمد بن حسن الطوسی (م.۴۶۰ق.)، تحقیق موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش. |
| * '''جواهر الکلام''': النجفی (م. ۱۲۶۶ق)، تحقیق عباس قوچانی؛ تهران؛ دارالکتب الاسلامیه؛ ۱۳۶۵ش. | | * جامع المقاصد فی شرح القواعد: علی بن الحسین عاملی الکرکی (م.۹۴۰ق.)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق. |
| * '''حاشیة الدسوقی''': الدسوقی (م. ۱۲۳۰ق)، بیروت، احیاء الکتب العربیه. | | * جامع المقاصد: الکرکی (م.۹۴۰ق.)، قم، آل البیت، ۱۴۰۸ق. |
| * '''حاشیة رد المحتار''': ابن عابدین (م. ۱۲۵۲ق)، تحقیق مکتب بحوث والدراسات، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. | | * الجامع للشرائع: یحیی بن سعید الحلی (م.۶۹۰ق.)، تحقیق تحت اشراف جعفر سبحانی، قم، سید الشهداء، ۱۴۰۵ق. |
| * '''حواشی الشروانی و العبادی''': الشروانی (م. ۱۳۰۱ق) و العبادی (م. ۹۹۴ق)، بیروت، دار احیاءالتراث العربی. | | * جواهر الکلام: النجفی (م.۱۲۶۶ق.)، تحقیق عباس قوچانی؛ تهران؛ دارالکتب الاسلامیه؛ ۱۳۶۵ش. |
| * '''الخرائج و الجرائح''': قطب الدین الراوندی (م. ۵۷۳ق)، تحقیق سید محمد باقر الموحد الابطحی، قم، مؤسسة الامام المهدی، ۱۴۰۹ق. | | * حاشیة الدسوقی: الدسوقی (م.۱۲۳۰ق.)، بیروت، احیاء الکتب العربیه. |
| * '''الخصال''': الصدوق (م. ۳۸۱ق)، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، النشر اسلامی، ۱۴۱۶ق. | | * حاشیة رد المحتار: ابن عابدین (م.۱۲۵۲ق.)، تحقیق مکتب بحوث والدراسات، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. |
| * '''خلفیات کتاب مأساة الزهراء(ع)''': السید جعفر مرتضی العاملی، بیروت، دار السیرة، ۱۴۱۸. | | * الحدائق الناضره: یوسف البحرانی (م.۱۱۸۶ق.)، تحقیق آخوندی، قم، النشر الاسلامی، ۱۳۶۳ش. |
| * '''الدر المختار''': الحصکفی (م. ۱۰۸۸ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. | | * حواشی الشروانی والعبادی: الشروانی (م.۱۳۰۱ق.) و العبادی (م.۹۹۴ق.)، بیروت، دار احیاءالتراث العربی. |
| * '''الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه''': الشهید الاول (م. ۷۸۶ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق. | | * الخرائج والجرائح: قطب الدین الراوندی (م.۵۷۳ق.)، تحقیق سید محمد باقر الموحد الابطحی، قم، مؤسسة الامام المهدی، ۱۴۰۹ق. |
| * '''رسائل المرتضی''': السید المرتضی (م. ۴۳۶ق)، تحقیق سید احمد حسینی و سید مهدی رجائی، قم، دار القرآن، ۱۴۰۵ق. | | * الخصال: الصدوق (م.۳۸۱ق.)، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، النشر اسلامی، ۱۴۱۶ق. |
| * '''روح المعانی''': الآلوسی (م. ۱۲۷۰ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی. | | * الخلاف: محمد بن حسن الطوسی (م.۴۶۰ق.)، تحقیق خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۷ق. |
| * '''ریاض المسائل''': سید علی الطباطبائی (م. ۱۲۳۱ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۴ق. | | * خلفیات کتاب مأساة الزهراء (ع): السید جعفر مرتضی العاملی، بیروت، دار السیرة، ۱۴۱۸. |
| * '''السرائر''': ابن ادریس الحلی (م. ۵۹۸ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۱ق. | | * الدر المختار: الحصکفی (م.۱۰۸۸ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. |
| * '''شرائع الاسلام''': المحقق الحلی (م. ۶۷۶ق)، تحقیق سید صادق شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۸ق. | | * الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه: الشهید الاول (م.۷۸۶ق.)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق. |
| * '''الشرح الکبیر''': ابولبرکات (م. ۱۲۰۱ق)، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه. | | * رسائل المرتضی: السید المرتضی (م.۴۳۶ق.)، تحقیق سید احمد حسینی و سید مهدی رجائی، قم، دار القرآن، ۱۴۰۵ق. |
| * '''الشرح الکبیر''': عبدالرحمن بن قدامه (م. ۶۸۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه. | | * روح المعانی: الآلوسی (م.۱۲۷۰ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی. |
| * '''شرح مختصر خلیل''': محمد بن عبدالله الخرشی (م. ق۱۱۰۱ق؛ بیروت، دار الفکر. | | * ریاض المسائل: سید علی الطباطبائی (م.۱۲۳۱ق.)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۴ق. |
| * '''شعب الایمان''': احمد بن الحسن البیهقی (م. ۴۵۸ق)، تحقیق محمد سعیدبن بسیونی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق. | | * السرائر: ابن ادریس الحلی (م.۵۹۸ق.)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۱ق. |
| * '''صراط النجاة''': جواد بن علی تبریزی (م. ۱۴۲۷ ق)، قم، دار الصدیقة الشهیدة، ۱۴۲۷ ق. | | * سنن ابی داود: السجستانی (م.۲۷۵ق.)، تحقیق سعید محمد اللحام، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۰ق. |
| * '''فتح العزیز''': عبدالکریم بن محمد الرافعی (م. ۶۲۳ق)، بیروت، دار الفکر. | | * شرائع الاسلام: المحقق الحلی (م.۶۷۶ق.)، تحقیق سید صادق شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۸ق. |
| * '''الکافی فی الفقه''': ابوالصلاح الحلبی (م. ۴۴۷ق)، تحقیق رضا استادی، اصفهان، مکتبة امیرالمؤمنین علیه السلام، ۱۴۰۳ق. | | * الشرح الکبیر: ابولبرکات (م.۱۲۰۱ق.)، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه. |
| * '''الکافی''': محمد بن یعقوب الکلینی (م. ۳۲۹ق)، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش. | | * الشرح الکبیر: عبدالرحمن بن قدامه (م.۶۸۲ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه. |
| * '''المبسوط فی فقه الامامیه''': الطوسی (م. ۴۶۰ق)، تحقیق محمد باقر البهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه، ۱۳۸۸ق. | | * شرح مختصر خلیل : محمد بن عبدالله الخرشی(م. ق۱۱۰۱ق؛ بیروت، دار الفکر. |
| * '''المبسوط''': احمد بن طیب السرخسی (م. ۴۸۳ق)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق. | | * شعب الایمان: احمد بن الحسن البیهقی (م.۴۵۸ق.)، تحقیق محمد سعیدبن بسیونی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق. |
| * '''مجمع الفائدة والبرهان''': المحقق الاردبیلی (م. ۹۹۳ق)، تحقیق عراقی و دیگران، قم، النشر اسلامی، ۱۴۱۶ق. | | * صحیح مسلم: مسلم (م.۲۶۱ق.)، بیروت، دار الفکر. |
| * '''مجمع الفائدة والبرهان''': المحقق الاردبیلی (م. ۹۹۳ق)، تحقیق عراقی و دیگران، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۰۳ق. | | * صراط النجاة: جواد بن علی تبریزی (م. ۱۴۲۷ ق)، قم، دار الصدیقة الشهیدة، ۱۴۲۷ ق. |
| * '''المجموع شرح المهذب''': محی الدین النووی (م. ۶۷۶ق)، بیروت، دار الفکر. | | * صراط النجاة: سید ابو القاسم موسوی الخویی، ، (م. ۱۴۱۳ ه ق)، قم، مکتب نشر المنتخب، ۱۴۱۶ق. |
| * '''المحلی''': ابن حزم الاندلسی (م. ۴۵۶ق)، مصحح احمد شاکر، بیروت، دار الفکر. | | * فتاوی اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء: أحمد بن عبد الرزاق الدویش، الریاض، دارالعاصمه. |
| * '''مختصر المزنی''': المزنی (م. ۲۶۳ق)، بیروت، دار المعرفه. | | * فتح العزیز: عبدالکریم بن محمد الرافعی (م.۶۲۳ق.)، بیروت، دار الفکر. |
| * '''المختصر النافع''': المحقق الحلی (م. ۶۷۶ق)، تهران، البعثه، ۱۴۰۲ق. | | * فقه الحدود و التعزیرات: اردبیلی، سید عبد الکریم موسوی اردبیلی، قم، مؤسسة النشر لجامعة المفید، ۱۴۲۷ق. |
| * '''مختصر خلیل''': خلیل بن اسحاق الجندی (م. ۷۶۷ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق. | | * فقه للمغتربین: سید علی سیستانی ، جمع آوری سید محمد تقی الحکیم. |
| * '''مختلف الشیعه''': العلامة الحلی (م. ۷۲۶ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق. | | * الفقه و مسائل طبیة: محمد آصف محسنی قندهاری، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم،۱۴۲۴ق. |
| * '''مدارک الاحکام''': سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م. ۱۰۰۹ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۰ق. | | * الکافی فی الفقه: ابوالصلاح الحلبی (م.۴۴۷ق.)، تحقیق رضا استادی، اصفهان، مکتبة امیرالمؤمنین علیه السلام، ۱۴۰۳ق. |
| * '''مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام''': الشهید الثانی (م. ۹۶۵ق)، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق. | | * الکافی: محمد بن یعقوب الکلینی (م.۳۲۹ق.)، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش. |
| * '''مستند الشیعه''': احمد النراقی (م. ۱۲۴۵ق)، قم، آل البیت:، ۱۴۱۵ق. | | * کشاف القناع: منصور بن یونس البهوتی (م.۱۰۵۱ق.)، تحقیق محمد حسن اسماعیل، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. |
| * '''المصنّف''': ابن ابی شیبه الکوفی (م. ۲۳۵ق)، تحقیق سعید محمد اللحام، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق. | | * کشف اللثام: الفاضل الهندی (م.۱۱۳۷ق.)، قم، النشر الاسلامی،۱۴۱۷ق. |
| * '''المعتمد فی شرح المناسک''': محاضرات سید ابوالقاسم الخوئی (م. ۱۴۱۳ق)، الخلخالی، قم، مدرسة دارالعلم، ۱۴۱۰ق. | | * اللمعة الدمشقیه: الشهید الاول (م.۷۸۶ق.)، تحقیق کورانی، قم، دار الفکر، ۱۴۱۱ق. |
| * '''مغنی المحتاج''': محمد بن احمد الشربینی (م. ۹۷۷ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق. | | * لهذا کانت المواجهة: جلال الصغیر، بیروت، بینات الهدی، ۱۴۲۱ق. |
| * '''مناسک الحج''': سید علی السیستانی، قم، چاپخانه شهید، ۱۴۱۳ق. | | * المبسوط فی فقه الامامیه: الطوسی (م.۴۶۰ق.)، تحقیق محمد باقر البهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه، ۱۳۸۸ق. |
| * '''مناسک حج''': المیرزا جواد التبریزی، قم، دارالصدیقه الشهیده، ۱۴۱۵ق. | | * المبسوط: احمد بن طیب السرخسی (م.۴۸۳ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق. |
| * '''مناسک حج (محشّٰی)''': محمد رضا محمودی، تهران، نشر مشعر، ۱۴۲۹ق. | | * مجمع الفائدة والبرهان: المحقق الاردبیلی (م.۹۹۳ق.)، تحقیق عراقی و دیگران، قم، النشر اسلامی، ۱۴۱۶ق. |
| * '''منتهی المطلب''': العلامة الحلی (م. ۷۲۶ق)، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۱۲ق. | | * مجمع الفائدة والبرهان: المحقق الاردبیلی (م.۹۹۳ق.)، تحقیق عراقی و دیگران، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۰۳ق. |
| * '''مواهب الجلیل''': الحطاب الرعینی (م. ۹۵۴ق)، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق. | | * المجموع شرح المهذب: محی الدین النووی (م.۶۷۶ق.)، بیروت، دار الفکر. |
| * '''الموسوعة الفقهیة المسیرة''': محمد علی الانصاری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۲۰ق. | | * المحلی: ابن حزم الاندلسی (م.۴۵۶ق.)، مصحح احمد شاکر، بیروت، دار الفکر. |
| | * مختصر المزنی: المزنی (م.۲۶۳ق.)، بیروت، دار المعرفه. |
| | * المختصر النافع: المحقق الحلی (م.۶۷۶ق.)، تهران، البعثه، ۱۴۰۲ق. |
| | * مختصر خلیل: خلیل بن اسحاق الجندی(م. ۷۶۷ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق. |
| | * مختلف الشیعه: العلامة الحلی (م.۷۲۶ق.)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق. |
| | * مدارک الاحکام: سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م.۱۰۰۹ق.)، قم، آل البیت، ۱۴۱۰ق. |
| | * مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام: الشهید الثانی (م.۹۶۵ق.)، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق. |
| | * مستند الشیعه: احمد النراقی (م.۱۲۴۵ق.)، قم، آل البیت:، ۱۴۱۵ق. |
| | * المصنّف: ابن ابی شیبه الکوفی (م.۲۳۵ق.)، تحقیق سعید محمد اللحام، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق. |
| | * المعتمد فی شرح المناسک: محاضرات سید ابوالقاسم الخوئی (م.۱۴۱۳ق.)، الخلخالی، قم، مدرسة دارالعلم، ۱۴۱۰ق. |
| | * مغنی المحتاج: محمد بن احمد الشربینی (م.۹۷۷ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق. |
| | * المقنعه: المفید (م.۴۱۳ق.)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق. |
| | * مناسک الحج: سید علی السیستانی، قم، چاپخانه شهید ، ۱۴۱۳ق. |
| | * مناسک حج : المیرزا جواد التبریزی، قم، دارالصدیقه الشهیده، ۱۴۱۵ق. |
| | * مناسک حج( محشّٰی) : محمد رضا محمودی، تهران ، نشر مشعر،۱۴۲۹ق. |
| | * منتهی المطلب: العلامة الحلی (م.۷۲۶ق.)، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۱۲ق. |
| | * منهاج الصالحین: موسوی الخوئی (م.۱۴۱۳ق.)، قم، مدینة العلم، ۱۴۱۰ق. |
| | * مواهب الجلیل: الحطاب الرعینی (م.۹۵۴ق.)، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق. |
| | * الموسوعة الفقهیة المسیرة: محمد علی الانصاری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۲۰ق. |
| | * المهذب: القاضی ابن البراج (م.۴۸۱ق.)، قم، النشر اسلامی، ۱۴۰۶ق. |
| | * وسائل الشیعه: الحر العاملی (م.۱۱۰۴ق.)، قم، آل البیت، ۱۴۱۲ق. |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
| {{محرمات احرام}}
| |
|
| |
| [[رده:احکام احرام]]
| |
