در حال ویرایش امام حسن عسکری(ع)

امام حسن عسکری(ع) امام یازدهم [[شیعیان]] و پدر [[حضرت مهدی(ع)]] است. آن حضرت در سال ۲۳۲ق در [[مدینه]] به دنیا آمد. در کودکی به همراه پدرش و به اجبار خلیفه عباسی به [[سامراء]] در [[عراق|کشور عراق]] امروزی سفر کرد و تا زمان شهادت(۲۶۰ هجری) را در آنجا تحت نظارت حکومت عباسی زندگی می‌کرد. وی در کنار پدرش [[امام هادی(ع)]] در [[سامراء]] به خاک سپرده شد که به [[آستان مقدس امامین عسکریین(ع)|آستان امامین عسکریین]] (دو امام عسکری) معروف است.

 

درباره حج‌گزاری امام حسن عسکری(ع) گزارشی در دست نیست. از امام عسکری روایاتی درباره [[حج]] و فلسفه [[تلبیه|لبیک]] و عبارات آن روایت شده است. علاوه بر کتاب تفسیر منسوب به آن حضرت، دعاهایی نیز از او در منابع آمده است.  

 

حسن بن علی بن محمد(ع) مشهور به امام حسن عسکری(ع) یازدهمین امام از ائمه دوازده گانه [[شیعه]] است. پدرش [[امام هادی(ع)]] و مادرش کنیزی از اهل نوبه بود که مورخان نام او را سَلیل<ref>اثباب الوصیة، ص244.</ref>، سوسن<ref>دلائل الامامة، ص424؛ تذکرة الخواص، ص324. </ref> و حُدَیْث<ref>الکافی، ج1، ص503؛ الارشاد، ص313؛ اعلام الوری، ج2، ص 131. </ref> ذکر کرده‌اند. درباره محل و زمان تولد امام عسکری اختلاف نظر وجود دارد ولی قول مشهور تولد او را در هشتم ربیع الاخر سال ۲۳۲ هجری در [[مدینه]] دانسته‌اند.<ref>دلائل الامامه، ص423؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523. </ref> از دوران کودکی و جوانی امام عسکری اطلاعی در دست نیست. آن حضرت در پی دستگیری پدرش از سوی متوکل عباسی در سال ۲۳۶ هجری و در سن چهار سالگی یا در سال 233ق<ref>المقالات و الفرق، ص100.</ref> به سامرا سفر کرد و تا پایان عمر در آنجا اقامت داشت.<ref>اثبات الوصیه، ص243-244.</ref>

ابوالحسن و ابوخلف از دیگر کنیه‌های امام عسکری است.<ref>دلائل الامامة، ص424؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.</ref> او بدین جهت به عسکری ملقب شد که از سوی متوکل خلیفه عباسی (حکومت: ۲۳۲–۲۴۷ق) در منطقه نظامی شهر [[سامراء|سامرا]] اسکان داده شد.<ref>وفیات الاعیان، ج2، ص94؛ موسوعه الامام العسکری، ج1، ص38.</ref> همچنین به «ابن الرضا» نیز معروف بود؛ چنان که پدرش امام هادی(ع) و جدش [[امام جواد|امام جواد(ع)]] نیز به دلیل انتساب به [[امام رضا(ع)]] این لقب را داشتند.<ref>کمال الدین، ص41؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523. </ref> در منابع برای امام حسن عسکری لقب‌های دیگری با عنوان: خالص، خاص، سراج، صامت، زکی و تقی<ref>دلائل الامامة، ص423-424؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.</ref> نیز ذکر شده است.

نرجس خاتون همسر امام حسن عسکری(ع)، و تنها فرزند آنها [[حضرت مهدی|حضرت مهدی(عج)]] است؛<ref>التتمه فی تواریخ الائمه، ص143؛ راحه الارواح، ص267.</ref> اما برخی مورخان فرزندان دیگری نیز برای ایشان ذکر کرده‌اند.<ref>ر.ک. تاریخ الائمه، ص22. </ref> ولادت حضرت مهدی مخفیانه و بدون اطلاع مردم بود و فقط عده‌ای از خواص [[شیعه|شیعیان]] از تولد او آگاه شدند.<ref>اعلام الوری، ص214-215؛ الارشاد، ص323. </ref>

{{اصلی|آستان مقدس امامین عسکریین(ع)}}امام حسن عسکری(ع) در ۲۸ سالگی در هشتم ربیع‌الاول ۲۶۰ هجری به دستور معتمد عباسی مسموم شده و به شهادت رسید. وی در کنار پدرش امام هادی(ع) در [[سامراء]] به خاک سپرده شد<ref>الغیبه، ص219؛ الارشاد، ص323؛ اعلام الوری، ص131. </ref> که به آستان امامین عسکریین (دو امام عسکری) معروف است.

پیکر امام حسن عسکری(ع) در کنار پدرش [[امام هادی(ع)]] در [[سامراء]] مدفون شده است. این زیارتگاه به آستان امامین عسکریین (دو امام عسکری) معروف است.<ref>مآثر الکبرا، ج۱، ص۳۱۵.</ref>

امام حسن عسکری(ع) بیست و سه سال همراه پدرش امام هادی بود و پس از شهادت پدر و با وصیت او<ref>الارشاد، ص313-315؛ اعلام الوری با علام الهدی، ص131-133 133؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523-524. </ref> جانشین پدر شده و امامت شیعیان را در ۲۲ سالگی بر عهده گرفت. مدت امامت او را شش سال (از ۲۵۴ تا ۲۶۰ق) ذکر کرده‌اند.<ref>الغیبه، ص۱۲۰-۱۲۲.</ref>

امامت حسن عسکری همزمان با سه خلیفه عباسی به نام‌های مُعْتَز (حکومت: ۲۵۲ – ۲۵۵ق) و مُهْتَدی (حکومت: ۲۵۵ – ۲۵۶ق) و معتمد (حکومت: 256 – 279ق)<ref>دلائل الامامة، ص423؛ اعلام الوری، ص349؛ مناقب آل ابی طالب، ج3، ص523.</ref> بود. معتز ضمن زندانی کردن امام عسکری(ع) قصد کشتن آن حضرت را داشت؛ اما به دست ترکان کشته شد.<ref>الغیبه، ص208. </ref> در زمان مهتدی<ref>الغیبه، ص205.</ref> و معتمد عباسی<ref>الغیبه، ص219؛ الارشاد، ص323؛ اعلام الوری، ص131.</ref> هم آزار و زندانی کردن امام عسکری ادامه داشت.

با وجود کنترل حکومت عباسی بر رفت و آمد افراد به خانه امام عسکری(ع)، عده‌ای از شیعیان به عنوان راوی، وکیل و صحابی امام عسکری با ایشان ارتباط داشتند؛ از جمله [[ابراهیم بن مهزیار]]، [[عبد العظیم حسنی|عبدالعظیم حسنی]]، عثمان بن سعید العمری، فضل بن شاذان نیشابوری.<ref>رجال الطوسی، ص397-400. </ref>

 

از جمله فعالیت‌های فرهنگی امام، کتاب‌هایی است که به ایشان نسبت داده شده است؛ از جمله: کتاب المنقبه، مسائل ابی محمد الحسن العسکری، توقیع الامام العسکری، تفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری.<ref>کشف الغمه، ص208-210. </ref> علاوه بر موارد ذکر شده دعاهایی نیز از امام عسکری(ع) در منابع ذکر شده است.<ref>کشف الغمه، ص211. </ref>

درباره حج‌گزاری امام حسن عسکری(ع) گزارشی در دست نیست و بنابر قول مشهور تنها امامی است که به دلیل تحت نظر قرار داشتن در سامرا، به حج نرفت. با این حال در برخی منابع اشاره شده که از آن حضرت در [[مکه]] روایتی نقل شده است.<ref>الانبیا و الائمه، ص466.</ref> گزارشی از بلاذری نیز حاکی از حضور امام در مکه است.<ref>کشف الغمه، ج3، ص198.</ref>

گفته شده امام اندکی پیش از رحلت، مادرش<ref>اثبات الوصیه، ص255.</ref> و پسرش [[مهدی(عج)]] را به حج فرستاد. آنان با حفاظت احمد بن محمد بن مطهر، یار نزدیک امام یازدهم به مکه رفتند. بنظر می‌رسد آنان پس از برگزاری [[مناسک حج]] به [[مدینه]] عزیمت کرده و آن را محل اختفای امام دوازدهم قرار داده‌اند.<ref>تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(عج)، ص124.</ref>

=== روایات امام درباره حج ===

برخی روایات نقل شده از ایشان حاوی بخشی از [[احکام حج|احکام]] و [[اسرار حج]] هستند؛ از جمله روایتی از محمد بن مطهر درباره [[حج بذلی]].<ref>مسند الامام العسکری، ص252. </ref> همچنین از امام عسکری(ع) حدیثی درباره فلسفه [[تلبیه|لبیک]] و عبارات آن روایت شده است.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص327- 328؛ علل الشرائع، ص417.</ref>

* الارشاد: المفید (م.۴۱۳ق.)، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.

* الخرائج و الجرائح: قطب الدین الراوندی(م.  ۵۷۳ق)، تحقیق سید محمدباقر الابطحی، قم، موسسه الامام الهادی، ۱۴۰۹ق.

* تاریخ الائمه(المجموعه): الکاتب البغدادی(م. ۳۲۲ق)، قم، مکتبه المرعشی النجفی، ۱۴۰۶ق.

* کشف الغمه فی معرفه الائمه: علی بن ابی الفتح الاربلی(م. ۶۹۳ق)، بیروت، دارالاضواء، بی تا.

* المقالات و الفرق: سعدبن عبدالله اشعری قمی (م. ۳۰۱ق)، قم، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰ش.

* من لایحضره الفقیه:شیخ الصدوق(م. ۳۸۱ق)، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، النشر الاسلامی.

* مناقب آل ابی طالب: ابن شهر آشوب (م. ۵۸۸ق)، تحقیق گروهی از اساتید نجف، نجف الاشرف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۷۶ق.

* وفیات الاعیان و انباء الزمان: ابن خلکان(م. ۶۸۱ق)، تحقیق احسان عباس، لبنان، دارالثقافه، بی تا.