در حال ویرایش امهات المؤمنین

امهات المؤمنین (مادران مسلمانان) لقبی است که بر اساس آیه ششم [[سوره احزاب]] به همسران [[پیامبر اسلام]] داده شده است.اعطای این لقب به معنای احترام همسران [[پیامبراسلام|پیامبر]](ص) و حرام بودن ازدواج با آنان است. بنابر آیات قرآنی، همسران پیامبر ملزم به رعایت برخی احکام ویژه بودند مثل: دو برابر بودن کیفر گناهان و همچنین پاداش اعمال نیکشان، وجوب پرده‌نشینی و بیرون نشدن از خانه، مگر برای کارهای لازم و یا داشتن حجاب ویژه یا حرمت ازدواج آنان در پی وفات [[پیامبراسلام|پیامبر]] گرامی(ص) و ... . [[پيامبراسلام|پيامبر]] گرامي(ص) تا 25 سالگي ازدواج نكرد و از 25 تا 50 سالگي، تنها همسر ايشان [[خديجه]] بود. ديگر همسران ايشان تنها در دوره تشكيل [[حكومت اسلامي]] در [[مدينه]]، برپايه ضرورت‌هاي سياسي و اجتماعي، به ازدواج ايشان درآمدند. ازدواج پيامبر با 11 زن، مسلّم است و درباره ازدواج ایشان با برخی دیگر از زنان اختلاف وجود دارد. [[پیامبراسلام|پیامبر گرامی]](ص) برای احیای حقوق زنان، شمار همسران دائم مرد را در جامعه اسلامی محدود کرد و با وجود مجاز شمردن ازدواج موقت، خود ازدواج دائم را برگزید. دوران چند همسری [[پیامبراسلام|پیامبر]] گرامی(ص) تنها در دهه پایانی عمر ایشان و دوران [[حکومت اسلامی]] در [[مدینه]] است. برخی اختلافات و کشمکش ها بین همسران [[پیامبراسلام|پیامبر]]، موجب برخی از وقایع در دوره زندگی آن حضرت شد و در حوادث سیاسی بعد از حیات ایشان نیز تاثیر گذار بود. گفته شده که همسران آن حضرت در دو گروه تقسیم شده بودند: حزب‌ [[ام سلمه]] و حزب [[عایشه دختر ابوبکر|عایشه]]. همسران [[پیامبراسلام|پیامبر]](ص) در [[قبرستان بقیع]] مدفون هستند، غیر از [[حضرت خدیجه (س)|خدیجه(س)]]، [[میمونه دختر حارث|میمونه]] و بنابر روایتی [[ام حبیبه]] که در [[شام]] مدفون است.

پیامبر‌ اندکی پیش از [[هجرت به مدینه]]، او را به عقد خود درآورد. سن او را هنگام عقد میان شش تا 18 سال گفته‌اند و بیشتر منابع او را باکره دانسته‌اند.<ref name=":11">سیره ابن اسحق، ص255؛ انساب الاشراف، ج‏1، ص409.</ref> برخی به ازدواج پیشین او اشاره دارند.<ref name=":12">السیرة النبویه، الطائی، ج‏2، ص138.</ref> عروسی پیامبر با [[عایشه دختر ابوبکر|عایشه]] را دو سال پس از [[هجرت پیامبر به مدینه|هجرت]] دانسته‌اند.<ref name=":13">انساب الاشراف، ج‏1، ص411.</ref> 

وی در پی مرگ شوهرش [[خنیس]] پس از [[غزوه بدر|نبرد بدر]] (2ق.) به پیشنهاد [[عمر]] به همسری [[پیامبراسلام|پیامبر]] درآمد.<ref name=":17">الطبقات، ج‏8، ص175؛ انساب الاشراف، ج‏1، ص423.</ref> او همان همسری است که راز [[پیامبراسلام|پیامبر]] را آشکار کرد.<ref name=":18">الطبقات، ج‏8، ص151؛ انساب الاشراف، ج‏1، ص424.</ref> بر اثر بداخلاقی او، [[پیامبراسلام|پیامبر]] وی را طلاق داد؛ گرچه دیگر بار به او رجوع کرد.<ref name=":19">انساب الاشراف، ج‏1، ص426؛ عیون الاثر، ج2، ص370.</ref> رفتار [[حفصه دختر عمر|حفصه]] با پیامبر گاه چنان ناسزاوار می‌شد که پدرش [[عمربن خطاب|عمر]] سوگند یاد می‌کرد که [[پیامبراسلام|رسول خدا]] به رعایت حال وی دخترش را طلاق نداده‌است.<ref name=":20">صحیح مسلم، ج4، ص188؛ مسند ابی یعلی، ج1، ص159.</ref>

او بیوه‌زنی نیکوکار و مشهور به «ام المساکین» (مادر فقیران) بود. شوهر دومش [[عبیده]] در [[غزوه بدر|نبرد بدر]] به شهادت رسید و [[زینب بنت خزیمه بن حارث|زینب]] سه یا هشت ماه پایان عمرش را به همسری [[پیامبراسلام|پیامبر]] درآمد و سپس به سال چهارم ق. درگذشت.<ref name=":23">تاریخ خلیفه، ص27؛ انساب الاشراف، ج‏1، ص429؛ الاصابه، ج‏8، ص157.</ref> هدف اصلی این ازدواج، حمایت از زینب و حفظ کرامت او بود که در پایان عمر دچار بی‌کسی و تهیدستی شده بود.<ref name=":24">نساء النبی، ص135؛ همسران رسول خدا، ص25.</ref>  

او دختر عمه [[پیامبر خدا(ص)]] بود که نخست با میانجیگری ایشان به ازدواج [[زید بن حارثه]] غلام آزاد شده و فرزند خوانده رسول خدا درآمد. این ازدواج با هدف تغییر نظام اشرافی جاهلی بود. اما در پی ناسازگاری با [[زید بن حارثه|زید]]، از او طلاق گرفت. پیامبر به فرمان خدا و برای نسخ سنت باطل [[قریش]] که فرزند خوانده را مانند فرزند می‌دانستند،<ref name=":25">همسران رسول خدا، ص46؛ زندگانی محمد، ص439.</ref> با او ازدواج کرد. [[زینب دختر جحش|زینب]] بر همسران دیگر [[پیامبراسلام|پیامبر]] افتخار می‌کرد که خداوند در آسمان‌ها عقد ازدواج او را با [[پیامبراسلام|پیامبر]] بسته است.<ref name=":26">الطبقات، ج8، ص82؛ مروج الذهب، ج2، ص289؛ تاریخ طبری، ج11، ص608.</ref> سن [[زینب دختر جحش|زینب]] هنگام ازدواج با [[پیامبراسلام|پیامبر]] میان 35 تا 40 سال بود.<ref name=":27">الطبقات، ج‏8، ص90.</ref>  

وی دختر یکی از سران قبیله [[بنی‌مصطلق|بنی‌المصطلق]] بود که شوهرش در نبرد با مسلمانان (5ق.) کشته شد و او همراه افرادی بسیار از این قبیله به اسارت مسلمانان درآمد. هنگامی‌که پدر [[جویریة بنت حارث|جویریه]] برای آزادی او و پرداخت بهایش نزد [[پیامبراسلام|پیامبر]] آمد. [[پیامبراسلام|پیامبر]] وی را میان رفتن با پدر یا ازدواج با خود مخیر گذاشت. جویریه که در آن هنگام 20 ساله بود، به رغم میل پدر، ازدواج با پیامبر را برگزید. مسلمانان که خبر ازدواج [[پیامبراسلام|پیامبر]] با [[جویریة بنت حارث|جویریه]] را شنیدند، بسیاری از اسیران این قبیله را آزاد نمودند<ref name=":28">انساب الاشراف، ج1، ص442؛ الطبقات، ج8، ص95.</ref> که شمار آنان را 100 خانوار یاد کرده‌اند.<ref name=":29">المغازی، ج‏1، ص411؛ اسد الغابه، ج‏6، ص57.</ref>  

پدرش از سران [[یهود بنی‌نضیر]] بود که در [[جنگ خیبر|نبرد خیبر]] همراه شوهر [[صفیه دختر حیی بن اخطب|صفیه]] کشته شد. [[صفیه دختر حیی بن اخطب|صفیه]] که پیش از [[پیامبراسلام|پیامبر]] با دو تن ازدواج کرده بود، در پی اسارتش در [[غزوه خیبر]] (7ق.) میان همسری [[پیامبراسلام|پیامبر]] و پیوستن به قبیله‌اش، همسری [[پیامبراسلام|پیامبر]] را در 17 سالگی برگزید.<ref name=":30">تاریخ طبری، ج11، ص610؛ الاستیعاب، ج4، ص1871؛ الاصابه، ج8، ص210-212.</ref> [[پیامبراسلام|پیامبر]] با این ازدواج، پیوند سببی خود را با قوم نژادگرای یهود استوار ساخت.

جز [[حضرت خدیجه (س)|خدیجه]] و [[زینب دختر خزیمه]]، بقیه این زنان هنگام رحلت [[پیامبراسلام|پیامبر]](ص) زنده بودند و شش تن نخست، از [[قبیله قریش‌]] به‌شمار می‌رفتند.<ref name=":33">الاوائل، ص115؛ تاریخ طبری، ج3، ص167.</ref>  

به مقتضای این عنوان، همسران [[پیامبراسلام|پیامبر]] موظف بودند قواعد و آدابی ویژه را در رفتار خود رعایت کنند و خود را همانند زنان عادی ندانند. آیات 28-34 احزاب به برخی از این ضوابط اشاره دارد:

5. مخیر بودن میان پذیرفتن زندگی فقیرانه سرافرازانه با [[پیامبراسلام|پیامبر]] و طلاق گرفتن خرسندانه و پرداخت همه حقشان به ایشان.<ref>کنز العرفان، ج‏2، ص239.</ref>  

6. حرمت ازدواج آنان در پی وفات [[پیامبراسلام|پیامبر]] گرامی(ص).   

 

دوران چند همسری [[پیامبراسلام|پیامبر]] گرامی(ص) تنها در دهه پایانی عمر ایشان و دوران [[حکومت اسلامی]] در [[مدینه]] است. البته [[سوره نساء]] که شمار همسران دائم مرد مسلمان را به چهار همسر محدود می‌کند (سوره نساء، آیه 3)، در پی [[سوره احزاب]] نازل شده و مربوط به زمانی است که [[پیامبراسلام|پیامبر]] بیش از چهار همسر داشته و شامل [[پیامبراسلام|پیامبر]] نمی‌شده است.<ref>البرهان، ج1، ص194؛ الاتقان، ج1، ص39.</ref>

 

علل چند همسری [[پیامبراسلام|رسول خدا]] را به این ترتیب می توان بیان کرد:

 

1. مبارزه با آداب و رسوم و فرهنگ‌های جاهلی؛ مانند اعطای حقوق فرزند به فرزندخوانده، برتری دادن به اشراف در ازدواج، ننگ بودن ازدواج با بیوه‌زنان در جامعه عربی که نشان ناتوانی مرد به‌شمار می‌رفت و در برابر، فرهنگ این جامعه مردان را به ازدواج با دختران دوشیزه نوجوان تشویق می‌کرد.<ref>المفصل، ج8، ص226.</ref> بیشتر همسران [[پیامبراسلام|پیامبر]]، بیوه‌زنانی بودند که سال‌ها از دوران بلوغشان (حدود نُه سال در منطقه [[حجاز]]) گذشته بود.<ref>همسران رسول خدا، ص78.</ref>  

 

2. پیوندهای سیاسی با رقیبان؛ مانند [[یهودیان]]، [[ابوسفیان]] و [[بنی‌مخزوم]].

 

3. تشویق عملی به ازدواج با بیوه‌زنان و زنان بی‌سرپرست که شمار آنان باتوجه به نبردهای متعدد در آن دوره رو به افزایش بود<ref>زندگانی محمد، ص438.</ref> و امکان نگهداری آنان در جایی مانند [[صفه]] نبود.

 

4. اشتیاق قبایل گوناگون برای کسب شرافت و افتخار خویشاوندی با [[پیامبراسلام|پیامبر]] گرامی، به‌عنوان بالا‌ترین ارزش.<ref>المفصل، ج8، ص232.</ref>  

 

5. تلاش افراد گوناگون برای پیوند با [[پیامبراسلام|رسول خدا]](ص) به امید پدید آمدن نسلی مشترک از آنان و [[پیامبراسلام|رسول خدا]] که احتمال می‌رفت در قدرت و حکومت پس از [[پیامبراسلام|پیامبر]] شریک باشند.

 

6. باور داشتن به بهشتی بودن هر زنی که افتخار همسری پیامبر را داشت؛ هرچند این باور در [[سوره تحریم]] رد شده است. ([[سوره تحریم]]، آیه 1-5)

 

7. الگودهی عملی و آموزش شیوه برخورد با زنان و همسران که جامعه جاهلی آن روز با توجه به باورهای نادرست خود درباره زنان، سخت به آن نیاز داشت؛ زیرا آن‌ها زنان را چون کالا می‌دیدند و برایشان هیچ ارزشی برنمی‌شمردند. اخلاق نیکوی [[پیامبراسلام|رسول خدا]] در برخورد با زنان خود، بر اخلاق جامعه مسلمانان اثر نهاد و کلاسی عملی برای خانواده‌داری بود.<ref>الفردوس الاعلی، ص79.</ref>  

 

==سیره پیامبر در برخورد با همسران==

[[پیامبر اسلام]] برای هریک از همسرانش زمانی معیّن کرده بود و هرروز با همه همسرانش دیدار می‌کرد و به آن‌ها ملاطفت می‌نمود و اگر نوبتش در همان روز بود، نزد او می‌ماند وگرنه برمی‌خاست. در این دیدارها وی مدتی بیشتر را نزد‌ [[ام سلمه]] می‌ماند.<ref>الطبقات، ج‏8، ص135-136؛ سبل الهدی، ج‏9، ص65.</ref> این شیوه حتی در دوران بیماری ایشان نیز رعایت می‌شد تا هنگامی که [[حضرت فاطمه(س)]] از همسران [[پیامبراسلام|پیامبر]] خواست که برای رعایت حال ایشان، حق خود را ببخشند و آنان نیز پذیرفتند.<ref>الطبقات، ج‏8، ص135؛ انساب الاشراف، ج‏1، ص415.</ref> پیامبر هنگام سفر با قرعه یکی از همسرانش را برمی‌گزید و وی را با خود به سفر می‌برد.<ref>الطبقات، ج‏8، ص135؛ انساب الاشراف، ج1، ص417.</ref>

در منابع تاریخی، نام زنانی دیگر را می‌توان دید که ازدواجشان با [[پیامبراسلام|پیامبر]] به سرانجام نرسید. برخی زنان که همسری آنان با [[پیامبراسلام|پیامبر]] مورد تردید است و بسیاری از سیره‌نویسان از آن‌ها به عنوان همسران [[پیامبراسلام|پیامبر]] نام نبرده‌اند، عبارتند از:

[[اسماء دختر نعمان کندی|اسماء]] دختر [[نعمان کندی]].<ref>انساب الاشراف، ج2، ص456؛ اسد الغابه، ج6، ص16.</ref> برپایه ‌گزارش [[ابن عباس]] و [[ابی اسید ساعدی]]، [[عایشه دختر ابوبکر|عایشه]] و [[حفصه دختر عمر|حفصه]] که نگران محبوبیت او نزد [[پیامبراسلام|پیامبر]] بودند، او را فریب دادند و به وی سفارش کردند تا برای کسب محبوبیت نزد پیامبر هنگام رو‌به‌رو شدن با او، از پیامبر به‌خدا پناه ببرد. وی چنین کرد و پیامبر به گمان این‌که او به این ازدواج راضی نبوده و به اجبار آن را پذیرفته، وی را طلاق داد و به خانواده‌اش رساند.<ref>الطبقات، ج‏8، ص115؛ تاریخ طبری، ج‏11، ص614.</ref>  

[[فاطمه دختر ضحاک|فاطمه]] دختر ضحاک از [[قبیله بنی‌کلاب]].<ref>انساب الاشراف، ج1، ص454؛ الاصابه، ج‏8، ص272.</ref> برخی دلیل جدایی او را داستانی همانند ماجرای [[اسماء دختر نعمان کندی|اسماء]] دانسته‌اند. شماری دیگر این جدایی را به انتخاب خود او و مربوط به زمانی می‌دانند که [[پیامبراسلام|پیامبر]] همسرانش را میان زندگی با او و آسایش دنیا مخیر کرد و او دنیا را برگزید.<ref>الطبقات، ج‏8، ص112؛ تاریخ طبری، ج‏3، ص95.</ref>  

[[ریحانه دختر شمعون|ریحانه]] دختر [[شمعون بن زید]] از [[بنی‌قریظه]] یا [[بنی‌نضیر]]. برخی او را کنیز [[پیامبراسلام|رسول خدا]] می‌دانند و برخی گفته‌اند که [[پیامبراسلام|پیامبر]] او را آزاد ساخت و با او ازدواج کرد؛ اما پس از این‌که او را به‌سبب حسادت شدیدش طلاق داد، دیگر بار به او رجوع کرد و مانند همسران دیگرش برای او سهم و قسمت زمانی قرار داد.<ref>الطبقات، ج8، ص102؛ انساب الاشراف، ج1، ص454.</ref>  

[[ملیکه دختر داود|ملیکه]] دختر داود از [[قبیله بنی‌لیث|بنی‌لیث]]. نام پدر او را کعب نیز گفته‌اند که در [[فتح مکه]] به‌دست لشکریان اسلام کشته شد. به روایت [[ابومعشر]]، پیامبر او را در [[ماه رمضان]] سال هشتم ق. به همسری خود درآورد. با سرزنش [[عایشه دختر ابوبکر|عایشه]] که او را به سبب ازدواج با قاتل پدرش سرزنش کرد، از [[پیامبراسلام|رسول خدا]] جدا شد. برخی منکر ازدواج او با [[پیامبراسلام|پیامبر]]<nowiki/>ند و شماری دیگر برآنند که وی از همسران [[پیامبراسلام|پیامبر]] بود و در زمان زندگانی ایشان درگذشت.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص458؛ الطبقات، ج8، ص117؛ تاریخ طبری، ج3، ص65.</ref>  

درباره [[عالیه دختر ظیبان|عالیه]] سه دیدگاه وجود دارد. برخی گفته‌اند که وی به ازدواج [[پیامبراسلام|پیامبر]] درآمد؛ اما بر اثر عادت به رفتار زشت دزدانه نگریستن به اهل مسجد که برخی لباس مناسبی نداشتند، [[پیامبراسلام|رسول خدا]] او را طلاق داد. شماری گفته‌اند که در دوران زندگانی [[پیامبراسلام|پیامبر]] درگذشت و برخی نیز او را همسر موقت [[پیامبراسلام|پیامبر]] می‌دانند که در پی سپری شدن مدت، از او جدا شد.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص455؛ تاریخ طبری، ج3، ص168.</ref>  

[[قتیله دختر قیس|قتیله]] دختر قیس از [[قبیله بنی‌کنده]] و خواهر [[اشعث بن قیس]]. درباره او سه رای وجود دارد: 1. کنیز [[اسلام|پیامبر]] بود. 2. تقاضای ازدواج بدون مهریه از [[پیامبراسلام|پیامبر]] داشت. 3. به ازدواج [[پیامبراسلام|پیامبر]] درآمد؛ اما پیش از رسیدن به [[مدینه]]، در پی رحلت [[پیامبراسلام|پیامبر]]، نزد خانواده‌اش بازگشت و همراه برادرش از اسلام رویگردان و [[مرتد]] شد.<ref>الطبقات، ج8، ص117؛ تاریخ طبری، ج3، ص168؛ انساب الاشراف، ج1، ص456.</ref>  

[[ام شریک]] دختر حکیم<ref>انساب الاشراف، ج1، ص422؛ الطبقات، ج8، ص122.</ref> از [[قبیله بنی‌دوس|بنی‌دوس]] ازد. او را [[ام شریک|غزیه]] دختر [[جابر بن حکیم]] نیز گفته‌اند. برپایه گزارشی، او که هنوز با اسلام آشنا نشده بود، تردید خود را درباره [[پیامبراسلام|پیامبر]] اظهار کرد و از او به‌خدا پناه برد. اما ‌گزارش‌هایی دیگر او را زنی می‌دانند که درخواست ازدواج بدون مهریه از رسول خدا داشت و رسول خدا با تقاضایش موافقت نکرد.<ref>تاریخ طبری، ج11، ص671؛ الطبقات، ج8، ص122.</ref> از پایداری او در برابر شکنجه‌های قومش و نیز کرامت الهی درباره او ‌گزارش‌هایی در دست است.<ref>الطبقات، ج8، ص123؛ المناقب، ج1، ص103.</ref>  

[[عمره دختر یزید|عمره]] دختر یزید از بنی‌کلاب. گفته‌اند که [[پیامبراسلام|پیامبر]] با آگاه شدن از بیماری پیسی او، طلاقش داد.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص456؛ الطبقات، ج8، ص112.</ref>  

آورده‌اند که در برخورد با پیامبر حرکتی از [[امیمه دختر شراحیل|امیمه]] سر زد که نشان از ناخرسندی او به این ازدواج بود. از همین رو، [[پیامبراسلام|پیامبر]] او را طلاق داد. برخی او را همان زنی دانسته‌اند که از [[پیامبراسلام|پیامبر]] به‌خدا پناه برد.<ref>نهایة الارب، ج18، ص194؛ امتاع الاسماع، ج‏13، ص121.</ref>

پس از [[پیامبراسلام|پیامبر]]، جایگاهی که [[قرآن]] برای همسران [[پیامبراسلام|پیامبر]] مشخص کرده بود و سفارش [[پیامبراسلام|پیامبر]] گرامی برای نیکی به همسرانش،<ref>الطبقات، ج3، ص98؛ انساب الاشراف، ج10، ص35.</ref> موجب توجه ویژه [[خلفای بعد از پیامبر|خلفا]] به آنان شد؛ چنان‌که به ایشان عطایایی داشتند.<ref>تاریخ طبری، ج3، ص614؛ انساب الاشراف، ج1، ص444.</ref> البته پس از [[پیامبراسلام|پیامبر]]، همه زنان ایشان در یک جایگاه نبودند؛ چنان‌که [[عمربن خطاب|عمر]] سهم عطای عایشه را 2000 درهم بیش از دیگر زنان تعیین کرد<ref>انساب الاشراف، ج‏1، ص444؛ تاریخ طبری، ج3، ص614.</ref> و [[معاویه]] و [[عبدالله بن زبیر]] هدیه‌هایی هنگفت به عایشه می‌دادند.<ref>انساب الاشراف، ج‏1، ص419.</ref>

 

همه همسران پیامبر احادیثی را از ایشان آموخته و از جایگاه اجتماعی بالایی برخوردار بودند؛ اما [[عمربن خطاب|عمر]] و [[عثمان بن عفان|عثمان]] درباره احکام بیشتر به [[عایشه]] رجوع می‌کردند که از او می‌پرسیدند و او در دوران آن‌ها رسماً فتوا می‌داد.<ref>انساب الاشراف، ج‏1، ص415.</ref> [[ام حبیبه]] در پی قتل [[عثمان بن عفان|عثمان]]، لباس خونین او را برای برادرش [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] فرستاد تا از آن برای خون‌خواهی [[عثمان بن عفان|عثمان]]، به‌عنوان برادر همسر [[پیامبر|رسول خدا]] استفاده کند.<ref>تاریخ الاسلام، ج‏3، ص539.</ref> اما [[عایشه دختر ابوبکر|عایشه]] گوی سبقت را از او ربود و با آن‌که [[عثمان بن عفان|عثمان]] را نَعْثَل (پیرمرد نادان) خوانده بود که دین را تباه کرده و باید کشته شود،<ref>الفتوح، ج‏2، ص421؛ الامامة و السیاسه، ج‏1، ص72.</ref> در سال 37ق. [[جنگ جمل|نبرد جمل]] را با همراهی [[زبیربن عوام|زبیر]] و [[طلحه بن عبیدالله|طلحه]]، ضدّ [[امام علی(ع)]] با شعار خون‌خواهی [[عثمان بن عفان|عثمان]] به راه‌انداخت.<ref>الاخبار الطوال، ص144.</ref> حتی بسیاری از [[جنگ جمل|جملیان]] با انگیزه حمایت از مادر مؤمنان، بر ضدّ [[امام علی(ع)]] شمشیر می‌زدند.<ref>تاریخ ‏خلیفه، ص114.</ref> در همین رویداد، ‌[[ام سلمه]] نیز که با توصیه‌های خود نتوانسته بود [[عایشه دختر ابوبکر|عایشه]] را از شرکت در نبرد بازدارد،<ref>تاریخ یعقوبی، ج‏2، ص181؛ الفتوح، ج‏2، ص455.</ref> با استفاده از عنوان «ام المؤمنین» به حمایت از [[امام علی(ع)]] برخاست و به ایشان نوشت که اگر نهی الهی درباره بیرون شدن زنان [[پیامبراسلام|پیامبر]] نبود، خودش همراه [[امام(ع)]] در نبرد شرکت می‌کرد. وی به‌سبب این نهی و به‌نشان حمایت و تایید خود، پسرش عمر را همراه ایشان فرستاد.<ref>الفتوح، ج‏2، ص455؛ انساب الاشراف، ج‏1، ص43؛ الکامل، ج3، ص221.</ref> [[حفصه دختر عمر|حفصه]] نیز می‌خواست در این نبرد [[عایشه دختر ابوبکر|عایشه]] را همراهی کند؛ اما برادرش [[عبدالله بن عمر]] او را بازداشت.<ref>تاریخ طبری، ج‏4، ص454؛ البدایة و النهایه، ج‏7، ص230.</ref>  

[[عایشه دختر ابوبکر|عایشه]] در دوران حکومت [[عبدالله بن زبیر]] بر [[حجاز]] و [[عراق]] از آن‌رو که [[عبدالله بن زبیر]] در دامان [[عایشه دختر ابوبکر|عایشه]] بزرگ شده بود و پس از پدر و همسرش وی را از هر انسانی بیشتر دوست داشت،<ref>البدایة و النهایه، ج8، ص336؛ الاغانی، ج‏9، ص98.</ref> نقش مشروعیت‌بخش و حامی را عهده‌دار بود.

* حضرت خدیجه

* ام سلمه

* ام حبیبه

 

 

*[http://www.adyannet.com/fa/news/15043 مقام و منزلت «امهات المومنین»، پایگاه جامع فرق، ادیان، مذاهب.]

 

*[http://www.taleemulislam-radio.com/dari/bashpar.php?id=65 امهات المؤمنین الگوی زنان مسلمان، سایت تعلیم الاسلام.]

 

*[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3881/5522/52589/دختران-و-همسران-پیامبر دختران و همسران پیامبر، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.]

 

*[http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=علت+تعدد+همسران+پیامبر+صلی+الله+علیه+و+آله&SSOReturnPage=Check&Rand=0 علت تعدد همسران پیامبر(ص)، دانشنامه رشد.]