در حال ویرایش ایام الحج

'''ایام الحج ('''روزهای حج) در متون و منابع دینی و تاریخی، به معنای روزهایی است که [[مناسک حج]] در آن‌ها ادا می‌شود. در منابع فقهی و دینی، معنای دقیق و یکسانی برای ایام حج یاد نشده و مصادیق گوناگون برای آن بیان شده است اما بیشتر به روزهای هفتم تا سیزدهم ذی‌حجه اطلاق می‌شود. 

==واژه‌گان==

تعبیر «ایام‌الحج» یا روزهای حج، به معنای روزهایی است که [[مناسک حج]] در آن‌ها ادا می‌شود.<ref>السرائر، ج1، ص540؛ نک: فتح الوهاب، ج1، ص234؛ جامع المدارک، ج2، ص277.</ref> 

برخی تعابیر قرآنی و حدیثی که با ایام حج تقارن مفهومی یا انطباق دارند، عبارتند از: «اشهر الحج»<ref>علل الشرایع، ج2، ص414؛ المعتبر، ج2، ص780-781.</ref> ([[ماه‌های حج]])، «اشهر معلومات»<ref>الانتصار، ص236؛ غنیة النزوع، ص154؛ مختلف الشیعه، ج4، ص28.</ref> ([[سوره بقره]]، آیه 197)،  «ایام معلومات»<ref>المعتبر، ج2، ص321، 322؛ مغنی المحتاج، ج1، ص506؛ ذخیرة المعاد، ج2، ص322.</ref> ([[سوره حج]]، آیه 28)،  و «ایام معدودات»<ref>تذکرة الفقهاء، ج8، ص446؛ کشف اللثام، ج6، ص288؛ جواهر الکلام، ج20، ص45-46.</ref> (سوره بقره، آیه 203).

==مصادیق ایام حج==

مفهوم اجمالی ایام حج مشخص است؛ اما در متون دینی و منابع فقهی، معنای دقیق و یکسانی برای ایام حج یاد نشده و مصادیق گوناگون برای آن بیان شده است. در این منابع ایام حج بیشتر به روزهای هفتم تا سیزدهم ذی‌حجه اطلاق می‌شود.<ref>فتح الوهاب، ج1، ص234؛ الاقناع، ج1، ص231؛ حواشی الشروانی، ج4، ص14.</ref>

مصادیق دیگری که برای ایام حج ذکر شده به شرح زیر است: 

* هشتم تا سیزدهم [[ذی‌حجه]]،<ref>نک: حواشی الشروانی، ج4، ص14.</ref> 
* ظهر روز هفتم تا ظهر روز سیزدهم ذی‌حجه برای کسی که [[کوچ اول]] را انجام نداده<ref>فتح الوهاب، ج1، ص234؛ الاقناع، ج1، ص231؛ نک: حواشی الشروانی، ج4، ص14.</ref> 
* ظهر روز هفتم تا ظهر روز دوازدهم ذی‌حجه برای کسی که کوچ اول را انجام داده است.<ref>حواشی الشروانی، ج4، ص14.</ref> 
* از [[روز عرفه]] (نهم ذی‌حجه) تا سیزدهم ذی‌حجه<ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص178.</ref> 
* دهه اول ذی‌حجه<ref>بدایة المجتهد، ج1، ص295؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص63.</ref> 
* نیمه اول ذی‌حجه<ref>نک: الهدایه، ص112.</ref> 
* همه ماه ذی‌حجه،<ref>زبدة البیان، ص259.</ref> 
* ماه‌های حج یعنی [[شوال]] و [[ذی‌قعده]] و [[ذی‌حجه]].<ref>السرائر، ج1، ص538-540؛ منتهی المطلب، ج2، ص664؛ نک: مدارک الاحکام، ج7، ص389.</ref> 

==ایام حج در عصر جاهلی==

در دوران جاهلی، اعراب در ایام حج، عمره به جا نمی‌آوردند و ‌گزاردن عمره را در این ایام نادرست می‌پنداشتند. [[پیامبر اکرم(ص)]] این رسم جاهلی را از میان برد و ‌گزاردن عمره را در ایام حج جایز دانست.<ref>الروض الانف، ج4، ص247؛ بدایة المجتهد، ج1، ص262؛ المفصل، ج11، ص392.</ref> 

برخی مفسران در تفسیر جمله {{قلم رنگ|سبز|لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ اَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّکُمْ}} (سوره بقره، 198) گفته‌اند که تجارت در ایام حج نزد عرب جاهلی ممنوع بود و [[خداوند]] با نزول این آیه، آن را در [[اسلام]] مباح اعلام فرمود.<ref>علل الشرایع، ج2، ص414؛ التسهیل، ج1، ص115؛ تفسیر البحر المحیط، ج2، ص103.</ref> 

در تفسیر آیه 32 [[سوره اعراف]]، که تحریم زینت‌ها و طیبات را نکوهش کرده است: {{قلم رنگ|سبز|قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَةَ اللهِ الَّتی‏ اَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ}} ‌گزارش شده که عده‌ای از اعراب جاهلی خوردن گوشت و روغن را در ایام حج حرام می‌دانستند؛ ولی با نزول آیه، این حرمت از میان برداشته شد.<ref>تفسیر بغوی، ج2، ص157؛ السیرة الحلبیه، ج3، ص233؛ اضواء البیان، ج2، ص14.</ref>
==احکام ایام حج==

در منابع فقهی، پاره‌ای از احکام درباره ایام حج یاد شده است، از جمله:

* فقیهان امامی بر آنند که مستحب است مردم مکه و کسانی که حج تمتع را به پایان رسانده‌اند، در ایام حج، خود را شبیه احرام‌گزاران سازند و به جای لباس‌های معمولی [[لباس احرام]] بپوشند. همچنین مستحب است حاکم مسلمانان آنان را به این کار تشویق کند.<ref>تحریر الاحکام، ج1، ص598؛ الحدائق، ج16، ص304-305؛ جواهر الکلام، ج20، ص457-458.</ref>
* فقیهان امامی انجام دادن 360 [[طواف]] را در ایام حج مستحب شمرده و در صورت ممکن نبودن این کار، بر استحباب طواف هر چه بیشتر در این ایام تاکید کرده‌اند.<ref>المقنعه، ص406؛ شرح اصول کافی، ج5، ص270.</ref>
* بر پایه فقه امامی و [[اهل سنت]]، هرگاه فرد [[استطاعت|غیرمستطیع]] در ایام حج در یکی از میقات‌های حج حضور یابد، در صورت تحقق دیگر شرایط وجوب، حج بر او واجب می‌‌‌‌شود.<ref>العروة الوثقی، ج4، ص365؛ معتمد العروه، ج1، ص91؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، ج1، ص195.</ref> 
* اگر شخصی در ماه‌های حج، عمره مفرده انجام دهد و تا آغاز ایام حج (هشتم ذی‌حجه) در مکه بماند، می‌تواند آن را عمره تمتع به شمار آورد و به ادامه مناسک حج بپردازد.<ref>الحدائق، ج16، ص333-334؛ کشف اللثام، ج5، ص27؛ معتمد العروه، ج2، ص241.</ref> 
* ‌گزاردن عمره مفرده در ایام حج برای کسی که حج واجب خود را به جا نیاورده، جایز نیست.<ref>استفتائات حج، ص273؛ حول مسائل الحج، ص31.</ref> برخی فقیهان و مفسّران به پشتوانه اختصاص ایام حج به ‌گزاردن مناسک حج، ‌گزاردن عمره در ایام حج را مکروه شمرده‌اند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص178؛ احکام القرآن، جصاص، ج3، ص104.</ref>
* فقیهان امامی<ref>المبسوط، طوسی، ج1، ص370؛ تحریر الاحکام، ج1، ص626؛ المعتمد، ج5، ص249.</ref> و اهل سنت<ref>الموطّا، ج1، ص344؛ بدائع الصنائع، ج2، ص173؛ المجموع، ج7، ص185.</ref> گفته‌اند که بدل قربانی واجب حج تمتع، سه روز روزه گرفتن در ایام حج و هفت روز روزه گرفتن در پی بازگشت از سفر حج تمتع است.
* فقیهان مالکی بر این باورند که در ایام حج، خانه [[کعبه]] نباید با ماده خوشبوی خَلوق آغشته گردد تا موجب معطر شدن احرام‌گزاران نشود. به باور مالک، عطرفروشان نیز باید در ایام حج میان [[صفا]] و [[مروه]] دور از محل عبور احرام‌گزاران باشند.<ref>المدونة الکبری، ج1، ص456؛ مختصر خلیل، ص72؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص63.</ref>
* بر پایه برخی حدیث‌های اهل سنت،<ref>السنن الکبری، ج5، ص154.</ref> حمل کردن سلاح در ایام حج ممنوع است؛ هر چند امامان [[مذاهب اهل سنت]] آن را جایز شمرده‌اند.<ref>عمدة القاری، ج10، ص204؛ عون المعبود، ج5، ص200.</ref>

<br />
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/8034
 | عنوان = ایام الحج
 | نویسنده = محمد قديريان
}}

* '''احکام القرآن''': الجصاص (م. 370ق.)، به کوشش عبدالسلام، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق؛

* '''استفتائات حج (هزار مسئله)''':  لطف ‌الله صافی گلپایگانی، قم، حضرت معصومه3، 1422ق؛

* '''اضواء البیان''': محمد امین الشنقیطی (م. 1393ق.)، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛

* '''الاقناع''': الشربینی (م. 977ق.)، بیروت، دار المعرفه؛

* '''الامثل''': مکارم الشیرازی، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام)،  1421ق؛

* '''الانتصار''': السید المرتضی (م. 436ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1415ق؛

* '''البحر المحیط''': ابوحیان الاندلسی (م. 754ق.)، به کوشش عادل احمد و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1422ق؛

* '''بدایة المجتهد''': ابن رشد القرطبی (م. 595ق.)، به کوشش العطار، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛

* '''بدائع الصنائع''': علاء الدین الکاسانی (م. 587ق.)، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، 1409ق؛

* '''تاویل الدعائم''': النعمان المغربی (م. 363ق.)، به کوشش اعظمی، قاهره، دار المعارف؛

* '''تحریر الاحکام الشرعیه''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق7، 1420ق؛

* '''تذکرة الفقهاء''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، قم، آل البیت:، 1414ق؛

* '''التسهیل لعلوم التنزیل''': ابن جزی الغرناطی (م. 741ق.)، لبنان، دار الکتاب العربی، 1403ق؛

* '''تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم)''':  ابن کثیر (م. 774ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، 1409ق؛

* '''التفسیر الکبیر''': الفخر الرازی (م. 606ق.)، قم، دفتر تبلیغات، 1413ق؛

* '''تفسیر بغوی (معالم التنزیل)''':  البغوی (م. 510ق.)، به کوشش خالد عبدالرحمن، بیروت، دار المعرفه؛

* '''تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان)''':  الثعلبی (م. 427ق.)، به کوشش ابن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق؛

* '''تفسیر سمعانی (تفسیر القرآن)''':  منصور السمعانی (م. 489ق.)، به کوشش غنیم و یاسر، ریاض، دار الوطن، 1418ق؛

* '''تفسیر صنعانی (تفسیر عبدالرزاق)''':  عبدالرزاق الصنعانی (م. 211ق.)، به کوشش مصطفی مسلم، ریاض، مکتبة الرشد، 1410ق؛

* '''تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)''':  القرطبی (م. 671ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405ق؛

* '''تفسیر واحدی (الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز)''':  الواحدی (م. 468ق.)، به کوشش داودی، بیروت، دار القلم، 1415ق؛

* '''تهذیب الاحکام''': الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365ش؛

* '''جامع البیان''': الطبری (م. 310ق.)، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، 1415ق؛

* '''جامع المدارک''': سید احمد الخوانساری (م. 1405ق.)، به کوشش غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، 1405ق؛

* '''جواهر الکلام''': النجفی (م. 1266ق.)، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛

* '''حاشیة الدسوقی''': الدسوقی (م. 1230ق.)، احیاء الکتب العربیه؛

* '''الحدائق الناضره''': یوسف البحرانی (م. 1186ق.)، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، 1363ش؛

* '''حواشی الشروانی و العبادی''': الشروانی (م. 1301ق.)  و العبادی (م. 994ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛

* '''حول مسائل الحج''': السید الگلپایگانی (م. 1414ق.)، قم، دار القرآن الکریم، 1413ق؛

* '''ذخیرة المعاد''': محمد باقر السبزواری (م. 1090ق.)، آل البیت:؛

* '''روض الانف''': السهیلی (م. 581ق.)، لبنان، دار الفکر، 1409ق؛

* '''زاد المسیر''': ابن جوزی (م. 597ق.)، به کوشش محمد عبدالرحمن، بیروت، دار الفکر، 1407ق؛

* '''زبدة البیان''': المقدس الاردبیلی (م. 993ق.)، به کوشش بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویه؛

* '''السرائر''': ابن ادریس (م. 598ق.)، قم، نشر اسلامی، 1411ق؛

* '''السنن الکبری''': البیهقی (م. 458ق.)، بیروت، دار الفکر؛

* '''السیرة الحلبیه''': الحلبی (م. 1044ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1400ق؛

* '''شرح اصول کافی''': محمد صالح مازندرانی (م. 1081ق.)، قم، دار الحدیث، 1429ق؛

* '''العروة الوثقی''': سید محمد کاظم یزدی (م. 1337ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1420ق؛

* '''علل الشرایع''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، 1385ق؛

* '''عمدة القاری''': العینی (م. 855ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی؛

* '''عون المعبود''': العظیم آبادی (م. 1329ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق؛

* '''غنیة النزوع''': ابن زهرة الحلبی (م. 585ق.)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق (علیه‌السّلام)،  1417ق؛

* '''فتح الوهاب''': زکریا بن محمد الانصاری (م. 936ق.)، دار الکتب العلمیه، 1418ق؛

* '''الفقه علی المذاهب الخمسه''': المغنیه، بیروت، دار التیار الجدید- دار الجواد، 1421ق؛

* '''الکافی''': الکلینی (م. 329ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1375ش؛

* '''کشف اللثام''': الفاضل الهندی (م. 1137ق.)، قم، نشر اسلامی، 1416ق؛

* '''المبسوط''': السرخسی (م. 483ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1406ق؛

* '''مجمع البیان''': الطبرسی (م. 548ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، 1415ق؛

* '''المجموع شرح المهذب''': النووی (م. 676ق.)، دار الفکر؛

* '''مختصر خلیل''': محمد بن یوسف (م. 897ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1416ق؛

* '''مختلف الشیعه''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1412ق؛

* '''مدارک الاحکام''': سید محمد بن علی الموسوی العاملی (م. 1009ق.)، قم، آل البیت (علیه‌السّلام)،  1410ق؛

* '''المدونة الکبری''': مالک بن انس (م. 179ق.)، مصر، مطبعة السعاده؛

* '''مرآة العقول''': المجلسی (م. 1110ق.)، به کوشش رسولی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1363ش؛

* '''المعتبر''': المحقق الحلی (م. 676ق.)، مؤسسه سید الشهداء، 1363ش؛

* '''معتمد العروة الوثقی''': محاضرات الخوئی (م. 1413ق.)، الخلخالی، قم، مدرسة دار العلم، 1404ق؛

* '''المعتمد فی شرح المناسک''': محاضرات الخوئی (م. 1413ق.)، الخلخالی، قم، مدرسة دار العلم، 1410ق؛

* '''مغنی المحتاج''': محمد الشربینی (م. 977ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1377ق؛

* '''المفصل''': جواد علی، دار الساقی، 1422ق؛

* '''المقنعه''': المفید (م. 413ق.)، قم، نشر اسلامی، 1410ق؛

* '''من لا یحضره الفقیه''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، 1404ق؛

* '''مناسک حج و احکام عمره''': جعفر سبحانی تبریزی، قم، مؤسسه امام صادق (علیه‌السّلام)،  1428ق؛

* '''منتهی المطلب''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، چاپ سنگی؛

* '''الموطّا''': مالک بن انس (م. 179ق.)، به کوشش محمد فؤاد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1406ق؛

* '''الهدایه''': الصدوق (م. 381ق.)، قم، مؤسسة الامام الهادی (علیه‌السّلام)،  1418ق.

{{پایان}}

{{احکام}}
{{حج و عمره}}

[[رده:اصطلاحات فقهی]]
[[رده:احکام حج]]
[[رده:روزهای مشهور ذی‌الحجه]]