در حال ویرایش ایتاخ

هشدار: شما وارد نشده‌اید. نشانی آی‌پی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایش‌هایتان به نام کاربری‌تان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.

این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.

نسخهٔ فعلی متن شما
خط ۱: خط ۱:
'''ایتاخ''': غلام [[معتصم عباسی]] و کارگزار [[حرمین شریفین]] می‌باشد. ایتاخ از ترکان خزری بود که در آشپزخانه خادم [[منصور عباسی]] کار می‌کرد که معتصم عباسی او را خرید و در زمره خدمتکاران خود درآورد، او به سبب دلیری و کاردانی مورد توجه معتصم قرار گرفت و از سرداران مشهور او و دو خلیفه پس از وی، واثق و [[متوکل عباسی]] گردید. نخستین منصب مهم وی، فرماندهی نیروهای معتصم بود و در دوران واثق، قدرت بیشتر یافت و امور [[خراسان]]، سند و نواحی دجله به وی واگذار شد. متوکل با حمایت و پشتیبانی برخی سرداران ترک از جمله ایتاخ، به خلافت رسید. لذا، بسیاری از امور سیاسی و نظامی را به وی سپرد و در این دوران اوج قدرت ایتاخ بود. متوکل از بیم قدرت‌یافتن ایتاخ به وی امارت [[حج]] را داد و او را از مرکز حکومت دور کرد و سرانجام چندی بعد او از امارت حرمین برکنار شد و در پی بازگشت از حج، به فرمان متوکل، کشته شد.
{{در دست ویرایش|ماه=[[اردیبهشت]]|روز=[[۲۳]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=M-mohammad  }}
 
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]
'''ایتاخ''': غلام [[معتصم عباسی]] و کارگزار [[حرمین شریفین]] می‌باشد. ایتاخ از ترکان خزری بود که در آشپزخانه خادم [[منصور عباسی]] کار می‌کرد که معتصم عباسی او را خرید و در زمره خدمتکاران خود درآورد، او به سبب دلیری و کاردنی مورد توجه معتصم قرار گرفت و از سرداران مشهور او و دو خلیفه پس از وی، واثق و [[متوکل عباسی]] گردید. نخستین منصب مهم وی، فرماندهی نیروهای معتصم بود و در دوران واثق، قدرت بیشتر یافت و امور [[خراسان]]، سند و نواحی دجله به وی واگذار شد. متوکل با حمایت و پشتیبانی برخی سرداران ترک از جمله ایتاخ، به خلافت رسید. لذا، بسیاری از امور سیاسی و نظامی را به وی سپرد و در این دوران اوج قدرت ایتاخ بود. متوکل از بیم قدرت‌یافتن ایتاخ به وی امارت [[حج]] را داد و او را از مرکز حکومت دور کرد و سرانجام چندی بعد او از امارت حرمین برکنار شد و در پی بازگشت از حج، به فرمان متوکل، کشته شد.


==معرفی ایتاخ==
==معرفی ایتاخ==


ایتاخ به ترکان خزری نسب می‌برد.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص168؛ النجوم الزاهره، ج2، ص276.</ref> وی نخست در آشپزخانه شخصی به نام سلام بن ابرش، خادم [[منصور عباسی]]، به عنوان آشپز خدمت می‌کرد.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص166؛ الانباء، ص280؛ تجارب الامم، ص294.</ref> معتصم پیش از خلافت به سال 199ق. ایتاخ را از سلام خرید<ref>البدایة و النهایه، ج10، ص312.</ref> و در زمره خدمتکاران خود درآورد. به تدریج وی به ‌سبب دلیری و کاردانی مورد توجه معتصم قرار گرفت و از سرداران مشهور او و دو خلیفه پس از وی، [[واثق عباسی|واثق]] (حک: 129-132ق.)  و [[متوکل عباسی]] (حک: 232-247ق.)  گردید.<ref>البدایة و النهایه، ج10، ص313؛ النجوم الزاهره، ج2، ص276.</ref>  
ایتاخ به ترکان خزری نسب می‌برد.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص168؛ النجوم الزاهره، ج2، ص276.</ref>وی نخست در آشپزخانه شخصی به نام سلام بن ابرش، خادم [[منصور عباسی]]، به عنوان آشپز خدمت می‌کرد.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص166؛ الانباء، ص280؛ تجارب الامم، ص294.</ref>معتصم پیش از خلافت به سال 199ق. ایتاخ را از سلام خرید<ref>البدایة و النهایه، ج10، ص312.</ref>و در زمره خدمتکاران خود درآورد. به تدریج وی به ‌سبب دلیری و کاردانی مورد توجه معتصم قرار گرفت و از سرداران مشهور او و دو خلیفه پس از وی، [[واثق عباسی|واثق]] (حک: 129-132ق.)  و [[متوکل عباسی]] (حک: 232-247ق.)  گردید.<ref>البدایة و النهایه، ج10، ص313؛ النجوم الزاهره، ج2، ص276.</ref>


==دوران فرماندهی==
==دوران فرماندهی==


ایتاخ در فرونشاندن شورش‌های داخلی دوران معتصم نقش اساسی داشت. نخستین منصب مهم وی، فرماندهی نیروهای خلیفه برای یاری رساندن ‌به ‌افشین، از فرماندهان ترک، در برابر شورش بابک خرمدین در [[آذربایجان]] بود.<ref>المنتظم، ج11، ص73.</ref> وی همچنین شورش کردان در [[موصل]] (224ق.)  را سرکوب کرد.<ref>الکامل، ج6، ص506-507؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص568.</ref> سرکردگی نبرد عموریه با امپراتوری روم (223ق.)  و نیز فرماندهی لشکریان مغربی و ترک را بر عهده داشت‌.<ref>الکامل، ج6، ص479-481، 487؛ النجوم الزاهره، ج2، ص232.</ref> در پی این خدمات، در سال 225ق. ‌ به امارت [[یمن]] منصوب شد.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص103؛ الکامل، ج6، ص516.</ref>  
ایتاخ در فرونشاندن شورش‌های داخلی دوران معتصم نقش اساسی داشت. نخستین منصب مهم وی، فرماندهی نیروهای خلیفه برای یاری رساندن ‌به ‌افشین، از فرماندهان ترک، در برابر شورش بابک خرمدین در [[آذربایجان]] بود.<ref>المنتظم، ج11، ص73.</ref>وی همچنین شورش کردان در [[موصل]] (224ق.)  را سرکوب کرد.<ref>الکامل، ج6، ص506-507؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص568.</ref>سرکردگی نبرد عموریه با امپراتوری روم (223ق.)  و نیز فرماندهی لشکریان مغربی و ترک را بر عهده داشت‌.<ref>الکامل، ج6، ص479-481، 487؛ النجوم الزاهره، ج2، ص232.</ref>در پی این خدمات، در سال 225ق. ‌ به امارت [[یمن]] منصوب شد.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص103؛ الکامل، ج6، ص516.</ref>


==شمشیر انتقام خلفا==
==شمشیر انتقام خلفا==


ایتاخ در دوران [[واثق عباسی|واثق]]، قدرت بیشتر یافت و امور [[خراسان]]، سند و نواحی [[دجله]] به وی وا‌گذار شد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص479.</ref> نیز به عنوان حاجب (دربان) خلیفه انتخاب گشت.<ref>التنبیه و الاشراف، ص361.</ref> در دوران معتصم نقش جلاد خلیفه را بر عهده داشت و از مخالفان خلفا انتقام می‌گرفت.<ref>المنتظم، ج11، ص313.</ref> از این‌رو، برخی از تاریخ‌نگاران او را «شمشیر انتقام خلفا» خوانده‌اند.<ref>تاریخ الاسلام، ج17، ص106؛ الوافی بالوفیات، ج9، ص270.</ref>  
ایتاخ در دوران [[واثق عباسی|واثق]]، قدرت بیشتر یافت و امور [[خراسان]]، سند و نواحی [[دجله]] به وی وا‌گذار شد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص479.</ref>نیز به عنوان حاجب (دربان) خلیفه انتخاب گشت.<ref>التنبیه و الاشراف، ص361.</ref>در دوران معتصم نقش جلاد خلیفه را بر عهده داشت و از مخالفان خلفا انتقام می‌گرفت.<ref>المنتظم، ج11، ص313.</ref>از این‌رو، برخی از تاریخ‌نگاران او را «شمشیر انتقام خلفا» خوانده‌اند.<ref>تاریخ الاسلام، ج17، ص106؛ الوافی بالوفیات، ج9، ص270.</ref>


==دروان به قدرت رسیدن ایتاخ==
==دروان به قدرت رسیدن ایتاخ==


پس از مرگ واثق، [[متوکل عباسی|متوکل]] با حمایت و پشتیبانی برخی سرداران ترک از جمله ایتاخ‌، به خلافت رسید. از این‌رو، بسیاری از امور سیاسی و نظامی را به وی سپرد. او فرماندهی سپاهیان ترک و مغربی‌، ریاست بَرید (چاپارخانه)،  حجابت خلیفه، و اداره امور دارالخلافه را بر عهده گرفت. چندی به امارت [[مصر]]، [[کوفه‌]]، [[تهامه‌]]، [[مکه]]، [[مدینه]] و دیگر مناطق [[حجاز]] منصوب شد و البته به جای خود افرادی را گماشت.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص154، 166-167؛ البدایة و النهایه، ج10، ص311-312؛ النجوم الزاهره، ج2، ص275.</ref> در این مدت، برای وی بر منبرها دعا می‌شد.<ref>المنتظم، ج11، ص208؛ النجوم الزاهره، ج2، ص275.</ref>  
پس از مرگ واثق، [[متوکل عباسی|متوکل]] با حمایت و پشتیبانی برخی سرداران ترک از جمله ایتاخ‌، به خلافت رسید. از این‌رو، بسیاری از امور سیاسی و نظامی را به وی سپرد. او فرماندهی سپاهیان ترک و مغربی‌، ریاست بَرید (چاپارخانه)،  حجابت خلیفه، و اداره امور دارالخلافه را بر عهده گرفت. چندی به امارت [[مصر]]، [[کوفه‌]]، [[تهامه‌]]، [[مکه]]، [[مدینه]] و دیگر مناطق [[حجاز]] منصوب شد و البته به جای خود افرادی را گماشت.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص154، 166-167؛ البدایة و النهایه، ج10، ص311-312؛ النجوم الزاهره، ج2، ص275.</ref>در این مدت، برای وی بر منبرها دعا می‌شد.<ref>المنتظم، ج11، ص208؛ النجوم الزاهره، ج2، ص275.</ref>


==منسب امارت حج==
==منسب امارت حج==


متوکل که از قدرت روزافزون ترکان از جمله ایتاخ بیمناک بود، در صدد کوتاه کردن دست آنان از امور خلافت برآمد و قصد کشتن او ‌را کرد. اما از بیم شورش سپاهیان ترک، در 234ق. ‌ او را به بهانه امارت حج‌<ref>المعرفة و التاریخ، ج1، ص210؛ تاریخ طبری، ج9، ص166-167؛ المنتظم، ج11، ص209؛ البدایة و النهایه، ج10، ص312.</ref> از [[سامرا]] دور نمود.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص166-167؛ الکامل، ج7، ص46؛ تاریخ الاسلام، ج17، ص106.</ref> وی در [[ماه ذی‌قعده]] این سال، در پی پوشیدن خلعت، همراه سپاهی رهسپار [[حج]] شد.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص166-167.</ref>  
متوکل که از قدرت روزافزون ترکان از جمله ایتاخ بیمناک بود، در صدد کوتاه کردن دست آنان از امور خلافت برآمد و قصد کشتن او ‌را کرد. اما از بیم شورش سپاهیان ترک، در 234ق. ‌ او را به بهانه امارت حج‌<ref>المعرفة و التاریخ، ج1، ص210؛ تاریخ طبری، ج9، ص166-167؛ المنتظم، ج11، ص209؛ البدایة و النهایه، ج10، ص312.</ref>از [[سامرا]] دور نمود.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص166-167؛ الکامل، ج7، ص46؛ تاریخ الاسلام، ج17، ص106.</ref>وی در [[ماه ذی‌قعده]] این سال، در پی پوشیدن خلعت، همراه سپاهی رهسپار [[حج]] شد.<ref>تاریخ طبری، ج9، ص166-167.</ref>


==عاقبت ایتاخ==
==عاقبت ایتاخ==


متوکل افزون بر اعطای منصب یاد شده، امارت هر سرزمینی را که به آن وارد ‏شود، به وی ‏سپرد.<ref>شفاء الغرام، ج2، ص220.</ref> چندی بعد او از امارت حرمین برکنار شد<ref>شفاء الغرام، ج2، ص220.</ref> و در پی بازگشت از حج، به فرمان متوکل، به دست والی [[بغداد]]، اسحق بن ابراهیم، همراه پسران و دبیرش دستگیر و زندانی ‌گشت. بر پایه روایت مشهور، او را به زنجیر کشیدند و آب را از او بازداشتند تا از تشنگی جان سپرد.<ref>نک: تجارب الامم، ج4، ص297؛ المنتظم، ج11، ص221-222؛ البدایة و النهایه، ج10، ص313.</ref>  
متوکل افزون بر اعطای منصب یاد شده، امارت هر سرزمینی را که به آن وارد ‏شود، به وی ‏سپرد.<ref>شفاء الغرام، ج2، ص220.</ref>چندی بعد او از امارت حرمین برکنار شد<ref>شفاء الغرام، ج2، ص220.</ref>و در پی بازگشت از حج، به فرمان متوکل، به دست والی [[بغداد]]، اسحق بن ابراهیم، همراه پسران و دبیرش دستگیر و زندانی ‌گشت. بر پایه روایت مشهور، او را به زنجیر کشیدند و آب را از او بازداشتند تا از تشنگی جان سپرد.<ref>نک: تجارب الامم، ج4، ص297؛ المنتظم، ج11، ص221-222؛ البدایة و النهایه، ج10، ص313.</ref>


==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
خط ۳۴: خط ۳۷:
{{منابع}}
{{منابع}}
{{دانشنامه
{{دانشنامه
  | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/8028
  | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/8028
  | عنوان = ایتاخ
  | عنوان = ایتاخ
  | نویسنده = علي حسن‌خانی
  | نویسنده = علي حسن‌خانی
خط ۷۲: خط ۷۵:
{{امیران حج}}
{{امیران حج}}


[[رده:اشخاص]]
[[رده:امیران حج]]
[[رده:امیران حج]]
[[رده:اشخاص حج‌گزار]]
[[رده:حج گزاران]]
[[رده:کارگزاران حکومت عباسی]]
لطفاً توجه داشته‌باشید که همهٔ مشارکت‌ها در ویکی حج منتشرشده تحت Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike در نظر گرفته‌می‌شوند (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). اگر نمی‌خواهید نوشته‌هایتان بی‌رحمانه ویرایش و توزیع شوند؛ بنابراین، آنها را اینجا ارائه نکنید.
شما همچنین به ما تعهد می‌کنید که خودتان این را نوشته‌اید یا آن را از یک منبع با مالکیت عمومی یا مشابه آزاد آن برداشته‌اید (برای جزئیات بیش‌تر ویکی حج:حق تکثیر را ببینید). کارهای دارای حق تکثیر را بدون اجازه ارائه نکنید!
لغو راهنمای ویرایش‌کردن (در پنجرهٔ تازه باز می‌شود)
برگرفته از «https://wikihaj.com/view/ایتاخ»