در حال ویرایش بازسازی مسجد النبی (عثمان بن عفان)

'''بازسازی مسجدالنبی در خلافت عثمان بن عفان''' شش سال پس از شروع [[خلافت]] او آغاز شد. در این بازسازی [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] از سه جهت شمال، جنوب و غرب توسعه پیدا کرد.

بنابر روایاتی دلیل بازسازی [[مسجد]] در زمان عثمان را شکایت مردم از کوچک‌ بودن فضا و خرابی [[ستون‌های مسجدالنبی|ستون‌های مسجد]] دانسته‌اند؛ روایاتی دیگر حاکی از آنند که مردم موافق [[بازسازی مسجدالنبی|توسعه مسجد]] نبودند و عثمان با نقل سخنی از [[پیامبر(ص)]] درباره ثواب ساخت مسجد، مردم را راضی به گسترش مسجدالنبی کرد.

در این بازسازی معماری مسجدالنبی تغییراتی پیدا کرد. کاربرد سنگ به جای خشت در مصالح از جمله این تغییرات بود. ستون‌ها نیز به جای چوب با سنگ ساخته شدند. سقف‌ها با چوب ساج ساخته و دیوارها نیز با گچ، سفید شد. برای حفاظت از خلیفه در هنگام نماز، مقصوره‌ای (دیواره‌) در اطراف محل [[محراب]] از خشت ساخته شد که [[عثمان]] در هنگام نماز در آنجا می‌ایستاد.

==تاریخ شروع بازسازی==

[[عثمان بن عفان]] از سال 24 تا 35 قمری خلیفه بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=64 المدینه المنوره، ص 64]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref> گزارش‌ها درباره تاریخ شروع بازسازی مسجدالنبی گوناگون است. منابع گوناگون سال‌های 24، 27، 29<ref>اخبار مدینه الرسول (الدرة الثمینه)، ص۹۷.</ref> و 30<ref>فتح الباری، ابن حجر، ج۱، ص۵۴۵.</ref> را ذکر کرده‌اند.<ref>نک: [https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE.pdf&page=95 المسجدالنبوی عبر التاریخ، ص 95]</ref>
== دلایل بازسازی و توسعه ==
برخی انگیزه عثمان برای بازسازی [[مسجد]] را شکایت مردم از کوچک‌ بودن فضای مسجد و خرابی [[ستون‌های مسجدالنبی]] دانسته‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=92 عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۲]</ref> بر اساس این روایات عثمان در هنگام [[بازسازی مسجدالنبی|توسعه مسجد]] با مردم مشورت کرد و همگی به تخریب و توسعه مسجد رأی دادند.<ref>الدرة الثمینة فی اخبار المدینة، ص 308</ref> اما بنابر روایاتی دیگر مردم مخالف توسعه مسجد بودند و می‌خواستند به همان شکل سابق باقی بماند{{یادداشت|فکره الناس ذلک و احبوا ان یَدَعَه علی هیئة (وفاء الوفاء، ج۲، ص۲۴۹.)}} و عثمان برای راضی کردن این گروه روایتی از [[حضرت محمد(ص)|پیامبر(ص)]] در ثواب بنا کردن مسجد نقل کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=249 وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۴۹]</ref>
==گسترش مسجد==
بر اساس بررسی برخی پژوهشگران، مسجد در این بازسازی حدود 23% گسترش یافت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref> در این بازسازی مسجدالنبی از سه جهت [[قبله]] (جنوب)، شمالی و غربی توسعه پیدا کرد. اما به دلیل قرار داشتن خانه [[امهات المؤمنین|همسران پیامبر(ص)]] در دیوار شرقی، تاریخ‌نگاران اتفاق نظر<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE.pdf&page=95 المسجدالنبوی عبر التاریخ، ص۹۳.]</ref> دارند که خلیفه سوم، مسجد را از جهت شرقی گسترش نداد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص65]</ref>

=== خانه‌های اطراف مسجد در طرح توسعه ===
گسترش [[مسجد النبی]]، نیازمند اضافه‌شدن خانه‌های اطراف مسجد بود؛ لذا [[عثمان بن عفان|عثمان]] خانه [[حَفْصة بن عُمر بن خطاب|حَفْصه]] دختر [[عمر بن خطاب]] در سمت جنوب، قسمتی از خانه [[مروان بن حکم]] (که صاحب بخشی از خانه [[عباس بن عبدالمطلب]] بود) و جزئی از خانه [[جعفر بن ابی طالب|جعفر بن ابی‌طالب]] را خرید و به طرح [[بازسازی مسجدالنبی|توسعه مسجد]] افزود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A_%D8%B9%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE.pdf&page=104 المسجدالنبوی عبر التاریخ، ص۱۰۴-۱۰۵.]</ref>

== ویژگی‌های توسعه دوره عثمان==
'''مساحت:''' طول مسجد در حدود 160 ذراع (79/68متر) بیشتر شد. 9 ذراع در جهت قبله (یک رواق) و 9 ذراع در جهت شمالی به مسجد افزوده شد. عرض مسجد 118 ذراع (58/76 متر) یعنی در حدود 9 ذراع (یک رواق) به جهت غربی مسجد افزوده شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref> بدین ترتیب از آن پس مسجد 5 رواق موازی در دیوار جنوبی داشت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref>

[[پرونده:مسجدالنبی بازسازی خلافت عثمان.png|وسط|بی‌قاب|450px|جایگزین]]

'''مصالح:''' در این دوره از سنگ به جای خشت استفاده شد. مسجد با سنگ‌های تراشیده و گچ ساخته شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=94 عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص94]</ref><ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref>

'''ستون‌ها:''' ستون‌ها به‌جای چوب با سنگ تراشیده‌ شده ساخته شدند و برای اینکه قطعه سنگ‌ها به درستی به هم بچسبند از قطعات آهن و سرب گداخته استفاده شد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=94 عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص 94]</ref> <ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref>این شیوه در معماری بیزانس و نیز در [[مسجد الاقصی]] دیده شده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص65]</ref>

'''سقف:''' سقف از چوب ساج ساخته شد که سوار بر پل‌های چوبی متکی بر ستون‌ها بود.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 مدینه منوره، ص 65]</ref> 

'''دیوارها:''' دیوار‌ها را با گچ، سفید کردند. در دیوار شرقی و غربی نیز دو طاق ایجاد گردید. در دیوار شرقی و غربی پنجره‌ای نصب شد و گفته شده این پنجره ها در قسمت بالای دیوار بوده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص65]</ref>

'''درها:''' درهای مسجد در دوره عثمان تغییری نکردند و همان شش در زمان [[بازسازی مسجدالنبی (عمر بن خطاب)|عمر]]، در معماری این دوره نیز باقی‌ ماند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref>

'''محراب:''' در اطراف محل [[محراب]]، مقصوره‌ای{{یادداشت|مقصوره، دیواره یا مکانی بسته مثل غرفه است که دور محراب مسجد که امام در آن نماز می‌خواند، بنا شد.(المسجدالنبوی عبر التاریخ، محمد سید الوکیل، دار المجتمع للنشر و التوزیع، جده، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۱۰۵.)}} از خشت ساختند و پنجره‌هایی در آن قرار دادند که مردم در هنگام نماز از آنجا [[امام جماعت]] را ببینند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref> این کار پس از قتل [[عمر بن خطاب|عُمر]] و به منظور حفاظت از [[عثمان بن عفان|عثمان]] صورت گرفت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=66 المدینه المنوره، ص 66]</ref>

== جستارهای وابسته ==
* [[بازسازی مسجدالنبی (عمر بن خطاب)]]

==پانویس==
{{پانویس}}


==منابع==
{{منابع}}
* '''اخبار مدینة الرسول (الدرة الثمینه)'''، محمد بن محمود بن النجار البغدادی،‌ تحقیق حسین‌محمد علی شکری، شرکة دار الارقم بن ابی الارقم، بیروت، بی‌تا.
* '''الدرة الثمینة فی اخبار المدینة'''، محمد بن النجار، تحقیق صلاح الدین بن عباس شکر، مدینه، مرکز بحثو و دراسات المدینه المنوره، ۱۴۲۶ق.
* '''عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ'''، ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری، نادی المدینه المنوره الادبی، ۱۹۹۶م.
* '''فتح الباری'''، احمد بن علی ابن حجر العسقلانی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
* '''المدينه المنوره تطورها العمراني و تراثها فی المعماری'''،‌صالح لمعی مصطفی، دارالنهضه العربیه، بیروت، 1981م.
* '''المسجدالنبوی عبر التاریخ'''، محمد سید الوکیل، دار المجتمع للنشر و التوزیع، جده، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
* '''وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، 2001م.


{{پایان}}
* [[رده:بازسازی مسجدالنبی]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[ar:توسعة المسجد النبوي(عثمان بن عفان)]]