در حال ویرایش بازسازی مسجد النبی (عثمان بن عفان)

'''بازسازی مسجدالنبی در خلافت عثمان بن عفان''' شش سال پس از شروع [[خلافت]] او آغاز شد. در این بازسازی [[مسجد النبی|مسجدالنبی]] تا 23% گسترش یابد و از سه جهت شمال، جنوب و غرب توسعه پیدا کرد.

برخی منابع دلیل بازسازی [[مسجد]] در زمان عثمان را شکایت مردم از کوچک‌بودن فضا و خرابی [[ستون‌های مسجدالنبی|ستون‌های مسجد]] دانسته‌اند؛ اما عده‌ای دیگر ذکر می‌کنند که مردم موافق [[بازسازی مسجدالنبی|توسعه مسجد]] نبودند و عثمان با نقل روایتی از [[پیامبر(ص)]] مبنی بر ثواب بنا‌کردن مسجد، مردم را راضی به گسترش مسجدالنبی کرد.

در این بازسازی معماری مسجدالنبی تغییراتی پیدا کرد. کاربرد سنگ به جای خشت در مصالح ساخت مسجد از جمله این تغییرات بود. ستون‌ها نیز به جای چوب با سنگ ساخته شدند. سقف‌ها با چوب ساج ساخته و دیوارها نیز با گچ، سفید شد . به منظور حفاظت از خلیفه در هنگام نماز، در اطراف محل [[محراب]]، مقصوره‌ای (دیواره‌) از خشت ساخته شد که عثمان در هنگام نماز در آنجا می‌ایستاد.

[[عثمان بن عفان]] از سال 24 تا 35 قمری بر جایگاه [[خلافت]] نشست؛<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=64 المدینه المنوره، ص 64]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref> اما درباره تاریخ شروع بازسازی مسجد النبی اقوال مختلفی مطرح است. برخی مورخین همچون یحیی بن سعید سال ۲۴ق<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص۵۰۲.</ref> و عده‌ای دیگر مانند رزین ۴ سال پس از شروع [[خلافت]] یعنی سال ۲۷ق را ذکر می‌کنند<ref>وفاء الوفاء، ج۲، ص۵۰۳.</ref> که به نظر پژوهشگران برای قول اول و دوم، [[روایت]] موافق و دلالت‌کننده‌ای نداریم.<ref>المسجدالنبوی عبر التاریخ، ص۹۵.</ref>

 

ابن النجار جهانگرد مسلمان، تاریخ شروع توسعه را سال ۲۹ق و تاریخ پایان را سال ۳۰ق ذکر می‌کند.<ref>اخبار مدینه الرسول (الدرة الثمینه)، ص۹۷.</ref> ابن حجر عسقلانی نیز زمان بازسازی را ۳۰ق می‌داند.<ref>فتح الباری، ابن حجر، ج۱، ص۵۴۵.</ref> از نظر مورخین هر دو قول اخیر صحیح و قابل جمع است، به این صورت که قول ابن حجر به پایان زمان بازسازی و توسعه در زمان عثمان، اشاره می‌کند.<ref>المسجدالنبوی عبر التاریخ، ص۹۵؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=64 المدینه المنوره، ص 64]؛ [https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref>

 

برخی انگیزه عثمان برای بازسازی [[مسجد]] را، شکایت مردم از کوچک‌بودن فضای مسجد و نیز خرابی [[ستون‌های مسجدالنبی]] دانسته‌اند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aعمارة_و_توسعة_المسجد_النبوی_الشریف_عبر_التاریخ.pdf&page=92 عمارة و توسعة المسجد النبوی الشریف عبر التاریخ، ص ۹۲]</ref> بر اساس این روایات عثمان در هنگام [[بازسازی مسجدالنبی|توسعه مسجد]] با مردم مشورت کرد و همگی به تخریب و توسعه مسجد رأی دادند.<ref>الدرة الثمینة فی اخبار المدینة، ص 308</ref> اما عده‌ای دیگر از پژوهشگران معتقدند که خلیفه سوم برای اجر الهی تصمیم به توسعه مسجد گرفت؛<ref>المسجدالنبوی عبر التاریخ، ص۹۳.</ref> لذا بنابر روایتی مردم مخالف توسعه مسجد بودند و می‌خواستند به همان شکل سابق باقی بماند {{یادداشت|فکره الناس ذلک و احبوا ان یَدَعَه علی هیئة (وفاء الوفاء، ج۲، ص۲۴۹.)}} و عثمان برای راضی کردن این گروه روایتی از [[حضرت محمد(ص)|پیامبر(ص)]] در ثواب بنا کردن مسجد نقل کرد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aوفاء_الوفاء_سمهودی_ج۲.pdf&page=249 وفاء الوفاء، ج۲، ص ۲۴۹]</ref>

بر اساس بررسی برخی پژوهشگران، مسجد در این بازسازی حدود 23% گسترش یافت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref> در این بازسازی مسجدالنبی از سه جهت [[قبله]] (جنوب)، شمالی و غربی توسعه پیدا کرد. اما به دلیل قرار داشتن خانه [[امهات المؤمنین|همسران پیامبر(ص)]] در دیوار شرقی، تاریخ‌نگاران اتفاق نظر<ref>المسجدالنبوی عبر التاریخ، ص۹۳.</ref> دارند که خلیفه سوم، مسجد را از جهت شرقی گسترش نداد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص65]</ref>

'''محراب:''' در اطراف محل [[محراب]]، مقصوره‌ای (دیواره یا مکانی بسته دور محراب مسجد) از خشت ساختند و پنجره‌هایی در آن قرار دادند که مردم در هنگام نماز از آنجا [[امام جماعت]] را ببینند.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=65 المدینه المنوره، ص 65]</ref> این کار پس از قتل [[عمر بن خطاب|عُمر]] و به منظور حفاظت از [[عثمان بن عفان|عثمان]] صورت گرفت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=پرونده%3Aالمدينه_المنوره_تطورها_العمراني.pdf&page=66 المدینه المنوره، ص 66]</ref>