در حال ویرایش بلال بن رباح

کنیه بلال را ابوعبدالله، <ref>الطبقات، ابن‌سعد، ج3، ص232؛ رجال الطوسی، ص27.</ref>  ابوعبدالرحمن، <ref>الاستیعاب، ج1، ص178.</ref>  ابوعبدالکریم و ابوعمرو<ref>رجال الطوسی، ص27؛ سیر اعلام النبلاء، ج1، ص350؛ التحفة اللطیفه، ج1، ص221.</ref> برشمرده‌اند و نسبت‌های حبشی، <ref>نک: الانساب، ج4، ص47.</ref>  قُرشی و تَیمی<ref>تهذیب الکمال، ج4، ص288.</ref> به وی داده‌اند. او را لاغر‌ اندام، قد بلند، با موی پرپشت و صورتی کم مو وصف کرده‌اند.<ref>الطبقات، ابن‌سعد، ج3، ص238؛ اسد الغابه، ج1، ص245؛ اعیان الشیعه، ج3، ص602.</ref>

بلال بر پایه سخن مشهور [[اهل سنت]]، هم‌سن [[ابی‌بکر]]<ref>الطبقات، ابن‌سعد، ج3، ص238؛ انساب الاشراف، ج1، ص208-209.</ref> و زاده سال سوم [[عام الفیل]]<ref>تاریخ دمشق، ج10، ص475.</ref> بود. به باور برخی، هفت تا 12 سال کوچک‌تر از پیامبر(ص) <ref>الطبقات، ابن‌سعد، ج3، ص238؛ ج7، ص386؛ السیرة الحلبیه، ج1، ص195-197؛ الصحیح من سیرة النبی، ج2، ص94.</ref> بود.

بلال را برده یکی از این افراد شمرده‌اند: [[عبدالله بن جدعان تیمی|عبدالله بن جُدعان تَیمی]]، <ref>تاریخ دمشق، ج10، ص436.</ref>  [[بنی‌سباق بن عبدالدار|بنی‌سَبّاق بن عبدالدار]]، <ref>اخبار مکه، ج1، ص275.</ref>  ایتام [[ابی‌جهل]]، <ref>تاریخ دمشق، ج10، ص444.</ref>  زنی از بنی‌جمح، <ref>المنتظم، ج2، ص373؛ سبل الهدی، ج2، ص243.</ref>  و [[امیة بن خلف|امیة]] بن [[خلف بن وهب جمحی|خَلَف بن وهب جمحی]].<ref>انساب الاشراف، ج1، ص208-209؛ البدایة و النهایه، ج5، ص333.</ref> این اختلاف می‌تواند به سبب تعدد مالکان وی در دوره‌‌های گوناگون باشد.<ref>دائرة المعارف قرآن کریم، ج6، ص46.</ref> بر پایه شواهد، هنگام ظهور اسلام، وی برده امیة بن خلف بود<ref>نک: السیرة النبویه، ج1، ص318؛ انساب الاشراف، ج1، ص208-209.</ref> و پیش از گرویدن به پیامبر(ص) برای عبدالله بن جدعان چوپانی می‌کرد.<ref>تاریخ دمشق، ج10، ص436.</ref>

بر پایه گزارش مفسران، آیات گوناگون در شان بلال و یارانش نازل شده است که عبارتند از: بقره/2، 212، <ref>تفسیر مقاتل، ج1، ص181؛ تفسیر قرطبی، ج3، ص29.</ref>  نساء/4، 69، <ref>المناقب، ج3، ص87.</ref>  انعام/6، 52، <ref>اسباب النزول، ص219؛ مجمع البیان، ج4، ص472.</ref>  انفال/8، 74، <ref>المناقب، ج2، ص57.</ref>  نحل/16، 41، <ref>تفسیر مقاتل، ج2، ص469؛ اسباب النزول، ص285.</ref>  106<ref>الکشاف، ج2، ص430؛ مجمع البیان، ج6، ص597.</ref> -110، <ref>کشف الاسرار، ج5، ص462.</ref>  اسراء/17، 19، 21، 28، <ref>تفسیر مقاتل، ج2، ص526-529.</ref>  کهف/18، 28، <ref>تفسیر مقاتل، ج2، ص582؛ جامع البیان، ج15، ص155.</ref>  مؤمنون/23، 110، <ref>تفسیر مقاتل، ج3، ص167؛ تفسیر قرطبی، ج12، ص154.</ref>  فرقان/25، 20، <ref>تفسیر مقاتل، ج3، ص230؛ تفسیر قرطبی، ج13، ص18.</ref>  ص/38، 62، <ref>تفسیر مقاتل، ج3، ص652؛ الدر المنثور، ج5، ص319.</ref>  شوری/42، 18، <ref>تفسیر مقاتل، ج3، ص768.</ref>  احقاف/46، 11، <ref>البحر المحیط، ج9، ص437.</ref>  حجرات/49، 11<ref>تفسیر مقاتل، ج4، ص94؛ الکشاف، ج3، ص566.</ref> - 13، <ref>تفسیر مقاتل، ج4، ص96؛ اسباب النزول، ص411.</ref>  مطففین/83، 29.<ref>مجمع البیان، ج10، ص694.</ref>

بلال خزانه‌دار بیت المال رسول خدا(ص) <ref>رجال کشّی، ج1، ص189؛ حلیة الاولیاء، ج1، ص147؛ الاصابه، ج1، ص455.</ref> بود و به دستور پیامبر(ص) مردم را برای تقسیم غنیمت‌ها فرا‌ می‌خواند.<ref>المجموع، ج19، ص337.</ref>

پیامبر او را فردی خوب، <ref>تاریخ دمشق، ج10، ص461.</ref>  پیشگام حبشیان در پذیرش اسلام<ref>الطبقات، ابن‌سعد، ج3، ص232؛ انساب الاشراف، ج1، ص210؛ سیر اعلام النبلاء، ج8، ص530.</ref> و از رفقا و نجبا و وزرای خویش،<ref>تاریخ دمشق، ج10، ص451.</ref>  مورد اشتیاق بهشت،<ref>تاریخ دمشق، ج10، ص451.</ref>  اهل بهشت،<ref>انساب الاشراف، ج1، ص214.</ref>  و از سروران بهشت<ref>تاریخ دمشق، ج10، ص462.</ref> می‌دانست و از رستگاری‌اش خبر می‌داد.<ref>مسند احمد، ج1، ص257.</ref> نیز او را سرور مؤذنان<ref>تاریخ الاسلام، ج3، ص204.</ref> و پرچم‌دار و رهبر آن‌ها در روز قیامت، <ref>تاریخ دمشق، ج10، ص460.</ref>  نخستین شفیع مؤمنان حبشه<ref>المناقب، ج2، ص164.</ref> و از اولین کسانی دانست که پس از پیامبر(ص) و شهیدان، جامه بهشتی می‌پوشند.<ref>تاریخ دمشق، ج10، ص460.</ref>

منابع، به اختلاف، ازدواج بلال را با زنی از طایفه [[بنی‌زهره|بنی‌زُهره]]، <ref>الطبقات، ابن‌سعد، ج3، ص238؛ انساب الاشراف، ج1، ص214؛ اعیان الشیعه، ج3، ص602.</ref>  دختر ابی‌بُکیر، <ref>الطبقات، ابن‌سعد، ج3، ص237-238؛ اعیان الشیعه، ج3، ص602.</ref>  [[جمانه دختر زحاف اشجعی|جُمانه دختر زِحاف اَشجَعی]]، <ref>المناقب، ج1، ص138.</ref>  فاطمه دختر [[عتبة بن ربیعه]]، <ref>المصنف، صنعانی، ج6، ص154.</ref> ‌هاله خواهر [[عبدالرحمن بن عوف]]<ref>الاصابه، ج8، ص339.</ref> و [[هند خولانیه]] اهل داریای [[دمشق]] گزارش داده‌اند.<ref>اسد الغابه، ج6، ص291.</ref>

برخی محققان میان این دو سخن جمع کرده‌اند و بر آنند که بلال برفراز کعبه در هر دو هنگام اذان گفت.<ref>بلال حبشی، ص91.</ref> اذان او بر فراز بام کعبه، خشم فراوان کافران مکه را برانگیخت، <ref>السیرة النبویه، ج2، ص413؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص60.</ref>  به گونه‌ای که برخی از آن‌ها شکر گزاردند که پدرانشان زنده نیستند تا نظاره‌گر این رویداد باشند.<ref>الخرائج و الجرائح، ج1، ص97؛ البدایة و النهایه، ج4، ص232.</ref>

بلال در حالی که شعر شادمانی بر لب داشت و مشتاق پیوستن به پیامبر(ص) و یارانش بود، جان سپرد.<ref>تاریخ دمشق، ج10، ص475.</ref> تاریخ وفات او را سال هفدهم، <ref>معرفة الصحابه، ج1، ص333.</ref>  هجدهم،<ref>معرفة الصحابه، ج1، ص333؛ رجال الطوسی، ص27.</ref>  نوزدهم،<ref>اعیان الشیعه، ج3، ص601.</ref>  بیستم،<ref>انساب الاشراف، ج1، ص218-220؛ مشاهیر علماء الامصار، ج1، ص50؛ رجال کشّی، ج1، ص189.</ref>  بیست و یکم<ref>تاریخ خلیفه، ص106؛ الطبقات، خلیفه، ص50.</ref> یا بیست و پنجم ق.<ref>تهذیب التهذیب، ج1، ص441.</ref> یاد کرده‌اند. او در شام جان داد؛ اما مدفنش را در باب صغیر دمشق،<ref>تاریخ دمشق، ج10، ص477، 480.</ref>  داریا<ref>الروضة الریا، ص99-100؛ سیر اعلام النبلاء، ج1، ص360.</ref> در حلب، <ref>البدایة و النهایه، ج7، ص102-103؛ الاصابه، ج1، ص326.</ref>  [[باب کیسان]]، و یا [[عمواس|عَمواس]] دانسته‌اند.<ref>التحفة اللطیفه، ج1، ص221.</ref>

برخی کسانی که از وی روایت کرده‌اند، عبارتند از: ابوبکر بن ابی‌قحافه، [[اسامة بن زید]]، [[براء بن عازب]]، [[عبدالله بن عمر]]، [[عمر بن خطاب]]، [[کعب بن عجره]]، <ref>الاستیعاب، ج1، ص180.</ref>  [[ابن‌مسعود]]، [[ابوسعید خدری]] و [[جابر بن عبدالله]].<ref>عجائب الآثار، ج1، ص443.</ref>

احادیث او بیشتر در موضوع [[نماز]]<ref>سنن الترمذی، ج5، ص212.</ref> و مقدمات آن، <ref>صحیح مسلم، ج1، ص159.</ref>  ربا<ref>صحیح البخاری، ج3، ص64.</ref> و شب قدر<ref>اقبال الاعمال، ج1، ص155؛ مجمع الزوائد، ج3، ص176.</ref> است.