در حال ویرایش بنی‌حمان

بنی‌حِمّان: از متولیان کعبه در عصر جاهلی

حمان بن عبدالعزی بن کعب بن سعد<ref>. انساب الاشراف، ج12، ص374.</ref><ref>جمهرة انساب العرب، ص213، 220.</ref><ref>تاریخ الاسلام، ج12، ص93.</ref>از بزرگان تیره بنی‌سعد بن زید مناة از قبیله بنی‌تمیم از عرب عدنانی (شمالی) بود.<ref>. الاشتقاق، ص246.</ref><ref>جمهرة انساب العرب، ص213، 220.</ref><ref>معجم قبائل العرب، ج1، ص295.</ref>حمان فرزندانی به نام مُره، خیزَق/ خیسق، هَمام، مخاشن و عامر داشت.<ref>. انساب الاشراف، ج13، ص374.</ref>از این رو، اینان را بنی‌حمان و حمانی خوانده‌اند.<ref>. معجم البلدان، ج2، ص300.</ref><ref>الانساب، ج4، ص236.</ref><ref>اللباب، ج1، ص386.</ref>در برخی از منابع، از او با عنوان بنی‌جمان یاد شده که تصحیف حمان است.<ref>. نک: الغدیر، ج3، ص57.</ref><ref>اعیان الشیعه، ج6، ص225.</ref>

به گزارش فاکهی و فاسی، در دوران جاهلی و پس از مرگ ابوخفاد اسدی، تولیت خانه خدا را فرزندان حمان/ جمان بر عهده گرفتند و سپس این مقام به اضبط بن قُرَیع<ref>. اخبار مکه، ج5، ص152.</ref><ref>شفاء الغرام، ج2، ص36.</ref> (عمرو) بن عوف بن کعب از بزرگان بنی‌تمیم، از تیره بنی‌سعد بن زید مناة واگذار شد.<ref>. معجم البلدان، ج1، ص219.</ref><ref>الصحاح، ج3، ص1264.</ref><ref>الانساب، ج1، ص298، «پاورقی. </ref>منابع درباره این که کدام یک از فرزندان حمان متولی کعبه بود، ساکت هستند. نیز از هنگام و مدت تولیت و کارهای آن‌ها در مکه، گزارشی در دست نیست.

بر پایه گزارش برخی از جغرافی‌نویسان، در بصره محل‌هایی به نام قبیله «حمان» وجود داشته است.<ref>. الاماکن، ص87.</ref><ref>معجم البلدان، ج2، ص300.</ref><ref>مراصد الاطلاع، ج1، ص423.</ref>برخی از افرادی که در این محله سکونت داشته‌اند، به این نام معروف شده‌اند، هر چند از این قبیله نبوده‌اند.<ref>. معجم البلدان، ج2، ص300.</ref><ref>الغدیر، ج3، ص57.</ref>به نظر می‌رسد که بنی‌حمان پس از فتوحات در آن شهر ساکن شده و محله‌ای به خود اختصاص داده باشند. برخی از منابع از سکونت آن‌ها در کوفه گزارش داده‌اند.<ref>. الانساب، ج4، ص236.</ref><ref>اللباب، ج1، ص386.</ref><ref>تاریخ الاسلام، ج12، ص93، «پاورقی. </ref>گزارش‌هایی از وجود فقیهان و دانشوران بنی‌حمان در یمن و بصره حکایت دارند.<ref>. معجم قبائل العرب، ج1، ص295.</ref><ref>الاماکن، ص87.</ref>از محدثان آن‌ها می‌توان به یحیی بن عبدالحمید حمانی اشاره کرد که فاکهی از او در چند جای کتابش یاد کرده و روایاتی از وی درباره چگونگی طواف برخی از صحابه آورده است.<ref>. اخبار مکه، ج1، ص284، 342.</ref>نباتة بن عبدالله حمانی معروف به ابوالاسد از مردم دینور<ref>. الاغانی، ج14، ص340.</ref><ref>الاعلام، ج8، ص7.</ref>و ابونخیله ابوالجنید بن زائده (م. 145ق.) از شاعران مشهور<ref>. انساب الاشراف، ج12، ص375، الاصابه، ج2، ص474.</ref><ref>الاعلام، ج8، ص15.</ref>و شخصیت‌های بنی‌حمان هستند. ابوالحسین علی بن محمد افوه حمانی (م. 301ق.) از همین خاندان، در وصف امام علی (علیه‌السّلام) و روز غدیر سروده‌ای دارد.<ref>. المناقب، ج2، ص147.</ref><ref>الغدیر، ج3، ص57، 274.</ref><ref>علی فی الکتاب و السنة و الادب، ج4، ص69-70.</ref>حصین بن مُشمت از جمله صحابه‌ای است که پس از بیعت با رسول خدا(ص) آبی را به عنوان اقطاع از او دریافت کرد.<ref>. الاستیعاب، ج1، ص354.</ref><ref>الامکنة و المیاه، ج2، ص46.</ref>نیز محرز بن ورز بن عمران بن شعیب از محدثان است و به بنی‌حمان نسب می‌برد.<ref>. جمهرة انساب العرب، ص220</ref>