در حال ویرایش بنی‌غطفان

{{در دست ویرایش|ماه=[[مهر]]|روز=[[۱۴]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=M-mohammad  }}


{{جعبه اطلاعات قبایل
| نام             = بنی‌غطفان
| تصویر           = 
| اندازه تصویر    = 
| نام کامل        = 
| نسب             = غطفان بن سعد بن قیس
| محل حکومت       = 
| مدت حکومت       = 
| مکان قبیله      = مناطقی از [[نجد]] در حدود 100 کیلومتری شرق [[مدینه]]
| سرسلسله         = غطفان بن سعد بن قیس
| اشخاص مهم       = [[خالد بن سنان عبسی|خالد بن سنان عَبْسی]]،  [[نعیم بن مسعود اشجعی]]، [[عیینة بن حصن فزاری]]، [[شبیب بن بجره اشجعی]]، [[ابومرثد غنوی]]، [[ابوالبلاد یحیی بن سلیمان|ابوالبِلاد یحیی بن سلیمان]]، [[تمیم بن مسیح|تَمیم بن مسیح]]، [[ربعی بن خراش|رِبعی بن خِراش]]، [[ابوسیدان عبید بن طفیل]]، [[عوف بن مالک]]، [[مسعود بن رخیله]]
| جمعیت           = 
| جنگ‌ها           = نبرد رَقَم، نبرد طُوالَه، نبرد سده، نبرد داحِس، نبرد غَبراء، [[نبرد فجار]]، [[غزوه خیبر]]، [[نبرد احزاب]]، [[غزوه ذی‌قرد]]، [[غزوه ذات الرقاع]]، [[غزوه ذی‌امر]]، [[نبرد خندق]]
| شاخه‌ای از       = عرب عدنانی
| زیرشاخه‌ها       = بنوفَزاره، اَشجَع، عَبْس، ذُّبْیَان، [[بنی‌محارب|بنی‌مُحارب]]، [[بنی‌ثعلبه|بنی‌ثَعْلبه]]
| مهم‌ترین اقدامات = هم پیمانی با یهودیان خیبر و اقدامات نظامی علیه مسلمانان تا قبل از [[فتح مکه]]، یاری [[پیامبر(ص)]] بعد از مسلمان‌شدن و شرکت در جنگ‌ها، مخالفت با به حکومت رسیدن [[ابوبکر]]، یاری [[امام علی(ع)]] و شرکت در نبردها
| مناصب مهم       = 
| مذهب            = [[بت‌پرستی]]، [[اسلام]]
}}
'''بنی‌غَطَفان''' از قبایل بزرگ عدنانی [[نجد]]، هم‌پیمان [[یهود]] و اثرگذار در تحولات [[مدینه]] بودند.

بنی‌غطفان از تبار غطفان بن سعد بن قیس از عرب عدنانی بوده که در مضر با [[پیامبر(ص)]] هم‌نسب بودند و از قبایلی بیابان‌نشین در مناطقی از نجد سکونت داشتند. آنها به علت همسایگی با یهودیان خیبر با آنان هم‌پیمان بودند و جنگ‌های متعددی بر علیه [[مسلمانان]] برپا می‌کردند.

قبل از [[اسلام]] [[بت‌پرست]] بودند و تا قبل از [[فتح مکه]] و مسلمان‌شدن، جنگ‌های زیادی علیه پیامبر(ص) ایجاد کردند، اما پس از فتح مکه بیشتر آنها مسلمان شدند و پیامبر را در نبردهای مختلف یاری کردند و اما پس از پیامبر با به حکومت رسیدن [[ابوبکر]] مخالفت کردند و حتی به صف مرتدان پیوستند و قصد حمله به [[مدینه]] کردند و بعد از ناکامی مرتدان، به [[طلیحة بن خویلد اسدی|طُلَیحة بن خُویلد اَسَدی]] که‌ اندکی پیش از رحلت پیامبر ادعای نبوّت کرده بود، پیوستند، اما ابوکر آنها را سرکوب کرد.

از نقش غطفانیان در دوران عثمان، جز حضور برخی از [[بنی‌اشجع]] در قیام بر ضد [[عثمان]] و نیز در آغاز خلافت [[امام علی(ع)]] گزارشی در دست نیست و در نبرد صفّین حضوری چشمگیری در سپاه امام علی(ع) داشتند.

==نسب==

بنی‌غطفان از تبار غطفان بن سعد بن قیس از عرب عدنانی است که نسبشان با [[پیامبر(ص)]] در مُضر، از اجداد رسول خدا، مشترک است.<ref>جمهرة انساب العرب، ص256؛ الانساب، ص10، 59-60.</ref> از [[بنی‌سلیم|بنی‌سُلیم]]<ref>انساب الاشراف، ج13، ص301؛ جمهرة انساب العرب، ص261.</ref> و هَوازن<ref>انساب الاشراف، ج13، ص285.</ref> به عنوان قبایل هم‌عرض و از بنوفَزاره، <ref>جمهرة انساب العرب، ص255، 481.</ref> اَشجَع، <ref>انساب الاشراف، ج13، ص96، 215.</ref> عَبْس، <ref>الانساب، ج9، ص200.</ref> ذُّبْیَان، <ref>الانساب، ج6، ص4.</ref> [[بنی‌محارب|بنی‌مُحارب]]<ref>انساب الاشراف، ج11، ص45؛ ج13، ص289؛ جمهرة انساب العرب، ص259-260.</ref> و [[بنی‌ثعلبه|بنی‌ثَعْلبه]]<ref>الانساب، ج3، ص133.</ref> به عنوان زیرشاخه‌های غطفان یاد شده است.

از قبایل هم‌نام بنی‌غطفان می‌توان به تبار غطفان بن سعد، شاخه‌ای از [[بنی‌جذام|بنی‌جُذام]]، اشاره کرد که از اعراب قحطانی هستند<ref>العقد الفرید، ج3، ص350؛ الانساب، ج10، ص60؛ معجم قبائل العرب، ج3، ص889.</ref> و با این بنی‌غطفان تفاوت دارند.

==محل سکونت==

غطفانیان قبایلی بیابان‌نشین<ref>تاریخ ابن‌خلدون، ج2، ص364-365.</ref> در همسایگی بنی‌سلیم بودند<ref>المغازی، ج1، ص182؛ التنبیه و الاشراف، ص209-210؛ تاریخ طبری، ج2، ص483.</ref> و در مناطقی از [[نجد]] می‌زیستند که در حدود 100 کیلومتری شرق [[مدینه]] قرار داشت.<ref>فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص409.</ref>

رُمّه بزرگ‌ترین وادی سرزمین نجد بود<ref>معجم البلدان، ج3، ص71-72.</ref> و کوه‌های رَحْرَحان نزدیک [[عکاظ|عُکاظ]] پشت [[عرفات]]، <ref>معجم البلدان، ج3، ص36؛ مراصد الاطلاع، ج2، ص609.</ref> ضَرْغَد در نجد، <ref>معجم البلدان، ج2، ص247؛ ج3، ص456.</ref> اعیار میان مدینه و فید، <ref>معجم البلدان، ج1، ص223؛ مراصد الاطلاع، ج1، ص399.</ref> هَرْمَه (چاهی در حَزْم بنی‌عوال در کوه غطفان از اکناف [[حجاز]])، <ref>معجم البلدان، ج2، ص253؛ ج5، ص403.</ref> و اکوام از دیگر زیستگاه‌های غَطَفانیان به شمار می‌رفتند.<ref>معجم البلدان، ج1، ص241؛ معجم قبائل العرب، ج3، ص888.</ref>

حضور غطفانیان در [[وادی القری]]، <ref>الطبقات، ج3، ص402؛ تاریخ ابن‌خلدون، ج2، ص364، 366.</ref> منطقه‌ای یهودی‌نشین و نزدیکی آن به [[خیبر]]، میان مدینه و [[شام]]<ref>المغازی، ج2، ص710؛ معجم البلدان، ج4، ص338.</ref> موجب هم‌پیمانی تیره‌های این قبیله با یهود خیبر و نیز [[بنی‌قریظه]] و [[بنی‌نضیر]] در [[یثرب]] شده بود. از مشارکت آن‌ها با قریش در نبردهای گوناگون بر ضد مسلمانان از جمله [[نبرد خندق]] یاد شده است.<ref>نک: المغازی، ج2، ص442 به بعد؛ عیون الاثر، ج2، ص73؛ تاریخ الاسلام، ج2، ص311.</ref>

==نبردها==

در منابع از نبردهای رَقَم، <ref>الکامل، ج1، ص642؛ جمهرة انساب العرب، ص284-286.</ref> طُوالَه<ref>معجم البلدان، ج4، ص45.</ref> و سده (میان [[بنی‌سده]] و [[بنی‌عامر بن صعصعه]] از غطفان)، <ref>معجم البلدان، ج4، ص331؛ معجم قبائل العرب، ج3، ص888.</ref> داحِس و غَبراء (میان زیرشاخه‌های غطفانی [[بنی‌عبس]] و [[بنی‌ذبیان|بنی‌ذَبیان]])<ref>السیرة النبویه، ج‌1، ص286؛ الکامل، ج1، ص566؛ الاصابه، ج1، ص417.</ref> و [[نبرد فجار]] (میان [[قریش]] و [[کنانه]] با [[بنی‌عامر]] از قیس عیلان)<ref>مروج الذهب، ج2، ص268-269؛ الکامل، ج1، ص588-590.</ref> به عنوان مهم‌ترین نبردهای عصر جاهلی غطفانیان یاد شده است.

==بت‌پرستی در جاهلیت==

بنی‌غطفان در دوران جاهلیت [[بت عزّی]]<ref>تاریخ یعقوبی، ج1، ص255.</ref> را در «[[نخله شامیه]]» در مسیر [[یمن]] به [[مکه]])<ref>معجم ما استعجم، ج4، ص1304.</ref> می‌پرستیدند.<ref>جمهرة انساب العرب، ص491.</ref> آنان برای این بت پرستشگاهی ساخته و بر آن نگهبانی گمارده بودند و همانند کعبه برای تقرب به آن [[قربانی]] و گرد آن [[طواف]] می‌نمودند.<ref>الاصنام، ص18-19؛ معجم قبائل العرب، ج3، ص888-889.</ref>

پس از [[فتح مکه]] (8ق.) [[خالد بن ولید]] به دستور پیامبر(ص) مامور نابودی این بت شد.<ref>المغازی، ج3، ص873.</ref> به گزارش کلبی، غطفان همراه قبایلی چون قضاعه و لخم، بتی به نام اقیصر در مشارف شام داشت و آن را می‌پرستید.<ref>الاصنام، ص38.</ref>

==بنی‌غطفان و پیامبر==

گزارشی از ارتباط بنی‌غطفان با پیامبر و مسلمانان در دوران مکّی در دست نیست. با هجرت پیامبر به یثرب، غطفانیان در نبرد‌های گوناگون بر ضد پیامبر حضور داشتند. غطفانیان را باید اعرابی بیابان‌نشین دانست که در وضعیت‌های گوناگون به تناسب نیاز‌های خود با قبایل قدرتمند هم‌جوار متحد می‌شدند و نیاز خود را ملاک اصلی روابط با دیگران می‌دانستند. از این‌رو، تا پیش از فتح مکه (8ق.) در عرصه‌های گوناگون و با‌ اندک تشویقی از سوی دشمنان اسلام، بر ضد مسلمانان بسیج می‌شدند.

===دفع حمله بنی‌غطفان بر مدینه===

در بیست و سومین ماه هجرت، پیامبر به قصد رویارویی با گروهی از بنی‌سلیم و بنی‌غطفان که برای حمله به مدینه در قَرْقَرُة الکُدْر در 176کیلومتری مدینه گرد آمده بودند، حرکت کرد.<ref>التنبیه و الاشراف، ص209.</ref> این قبایل در پی آگاهی از حرکت پیامبر(ص) به سوی آن‌ها، به بلندی‌های پیرامون گریختند. پیامبر در محل گرد آمدن آن‌ها، تنها شترانشان را که نزد شبانان قبیله بود، به غنیمت گرفت و بدون درگیری به مدینه بازگشت.<ref>الطبقات، ج2، ص23؛ امتاع الاسماع، ج1، ص122-124.</ref>

===غزوه ذی‌امر===

همچنین پس از گرد آمدن تیره‌های [[بنی‌ثعلبه]] و [[بنی‌محارب|بنی‌مُحارب]] از غطفان در منطقه ذی‌امر (سرزمینی از آن غطفان در 67 کیلومتری مدینه)<ref>الطبقات، ج2، ص26؛ تاریخ الاسلام، ج2 ص143؛ وفاء الوفاء، ج4، ص154-155.</ref> برای حمله به مدینه، <ref>المغازی، ج1، ص193-196؛ الطبقات، ج2، ص26.</ref> پیامبر(ص) بر پایه سخن مشهور در [[ماه محرم|محرم]]<ref>دلائل النبوه، ج3، ص167؛ تاریخ الاسلام، ج2، ص143؛ تاریخ ابن‌خلدون، ج2، ص431.</ref> و بر پایه گزارش [[واقدی]]، همراه 450 تن در 12 [[ربیع الاول]] بیست و پنجمین ماه هجرت از مدینه، بیرون شد. ولی قبیله غطفان گریخته بودند و او بدون برخورد با دشمن، اواخر ربیع الاول به مدینه بازگشت.<ref>المغازی، ج1، ص193-194.</ref> از این نبرد با عنوان [[غزوه ذی‌امر]] یاد شده است.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص46.</ref>

===غزوه ذات الرقاع===

پس از گرد هم آمدن دیگر تیره‌های بنی‌ثعلبه و بنی‌محارب برای حمله به مدینه، پیامبر در شب شنبه دهم محرم چهل و هفتمین ماه هجرت، همراه 400 یا 700 تن<ref>الطبقات، ج2، ص47.</ref> به سوی سرزمین نجد شتافت<ref>الکامل، ج2، ص174.</ref> و با گروهی بسیار از قبیله غطفان برخورد کرد که به قله‌ها گریخته و موضع گرفته بودند و بر پیامبر(ص) اشراف داشتند؛ ولی نبردی میان آن‌ها رخ نداد.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص203-204.</ref>

این غزوه را از آن‌رو که کنار [[کوه ذات الرقاع]]<ref>فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص178.</ref> با قله‌ های سرخ و سیاه و سپید<ref>المغازی، ج1، ص395؛ تاریخ طبری، ج2، ص555-556.</ref> روی داد، بدین‌نام خوانده‌اند.

===غزوه ذی‌قرد===

همچنین پس از غارت شتران شیرده پیامبر به دست عیینة بن حصن فزاری با شماری از سواران قبیله غطفان در «غابه» (بیشه‌ای در شمال مدینه)<ref>الطبقات، ج3، ص71؛ تاریخ ابن‌خلدون، ج2، ص445.</ref> پیامبر تا [[کوه ذی‌قرد]] آن‌ها را تعقیب کرد که به همین مناسبت، به [[غزوه ذی‌قرد]] مشهور شد.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص281.</ref> در این تعقیب و گریز، پیامبر بر غطفانیان دست نیافت و تنها برخی از شتران را بازپس گرفت.<ref>التنبیه و الاشراف، ص218.</ref>

===نبرد احزاب===
{{اصلی|نبرد احزاب}}
در [[نبرد احزاب]] به سال پنجم ق. برخی از تیره‌های بنی‌غطفان همانند [[بنی‌فزاره]] به رهبری عُیَینة بن حِصن فَزاری، بنی‌مُرَة بن عوف به رهبری حارث بن عوف و 400 تن از قوم اشجع به فرماندهی مسعود بن رُخَیلَة بن عائذ اشجعی<ref>المغازی، ج2، ص443؛ اسد الغابه، ج4، ص385.</ref> یا مسعود بن رُخَیلة بن نُوَیره<ref>المغازی، ج2، ص467؛ تاریخ طبری، ج2، ص566.</ref> در برابر دریافت خرمای یک سال خیبر<ref>المغازی، ج2، ص443.</ref> با [[قریش]] و یهودیان بر ضد مسلمانان همراهی کردند.

وضع بحرانی مسلمانان در این نبرد، پیامبر(ص) را بر آن داشت تا برای درهم شکستن اتحاد مشرکان، سران غطفان را به ترک محاصره در برابر پرداخت یک سوم خرمای مدینه دعوت کند؛ اما در نتیجه زیاده‌خواهی آن‌ها و طلب نیمی از خرمای مدینه و مشورت پیامبر با بزرگان [[اوس]] و [[خزرج]]، این پیشنهاد از سوی مسلمانان رد شد.<ref>المغازی، ج2، ص476-477.</ref>

بر پایه گزارشی، به تدبیر پیامبر، «[[نعیم بن مسعود اشجعی|نُعیم بن مسعود اشجعی]]» از تازه مسلمانان بنی‌اشجع بن ریث بن غطفان، زمینه دودستگی میان سران قریش و یهود را فراهم کرد.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص579؛ الاستیعاب، ج4، ص1509؛ الاصابه، ج6، ص363.</ref> گزارش‌هایی از همراهی آن‌ها با مشرکان قریش و یهودیان مدینه و خیبر بر ضد مسلمانان حکایت دارند.<ref>نک: المغازی، ج1، ص367؛ ج2، ص444، 470.</ref>

===غزوه خیبر===

در [[غزوه خیبر]] به سال هفتم ق. یهودیان در پی آگاهی از تصمیم پیامبر برای حمله به یهودیان خیبر، افرادی را نزد بنی‌غطفان فرستادند و در برابر پرداخت نیمی از خرمای خیبر، حمایت بنی‌غطفان را جلب کردند. شماری بسیار از بنی‌غطفان به سرکردگی عیینة بن حصن فزاری، برای همراهی با یهودیان رهسپار خیبر شدند.<ref>امتاع الاسماع، ج1، ص309.</ref>

پیامبر، برای پیشگیری از اتحاد غطفانیان با یهود خیبر، همراه 1600 تن از اصحاب در ناحیه «رجیع» فرود آمد و میان اهل خیبر و بنی‌غطفان حایل شد. از این‌رو، غطفانی‌ها از بیم زنان و فرزندان خویش، از یاری خیبریان دست کشیدند.<ref>المغازی، ج2، ص637؛ تاریخ طبری، ج3، ص9.</ref>

===سریه‌های پیامبر بر ضد غطفانیان===

پیامبر(ص) افزون بر انجام غزوات، سرایایی نیز بر ضد غطفانیان فراهم دید. او در [[شعبان]] سال هفتم ق. [[ابوبکر]] را همراه شماری به سوی فزاره و [[بنی‌کلاب]]، دو تیره از غطفان، فرستاد که قصد جان پیامبر را داشتند.<ref>المغازی، ج1، ص182، 193، 196؛ نک: الطبقات، ج2، ص23، 26، 61-62؛ ج2، ص537؛ دلائل النبوه، ج4، ص189-191.</ref> ابوبکر و همراهانش شبانه نزدیک آب‌های آن‌ها رسیدند و پس از نماز صبح به آنان حمله کردند. برخی از آن‌ها را کشتند و تعدادی گوسفند به غنیمت بردند و زنی را به اسارت گرفتند که فدیه آزادی مسلمانانی شد که در دست [[مشرکان مکه]] اسیر بودند.<ref>الطبقات، ج2، ص90؛ انساب الاشراف، ج1، ص379؛ تاریخ الاسلام، ج2، ص446.</ref>

در [[شوال]] همان سال، پیامبر(ص) [[بشیر بن سعد]] را با 300 تن به جناب<ref>نک: المغازی، ج2، ص777-781؛ عیون الاثر، ج2، ص191.</ref> برای سرکوب گروهی از غطفان فرستاد که همراه عیینة بن حصن، قصد حمله به مدینه را داشتند. مسلمانان افزون بر غنیمت بردن شتران فراوان دو مرد نیز به اسارت گرفتند که پیش از ورود به مدینه، مسلمان و آزاد شدند.<ref>الطبقات، ج2، ص91؛ انساب الاشراف، ج1، ص379.</ref>

در شعبان سال هشتم ق. [[ابوقتادة بن ربعی]] همراه پانزده تن به دستور پیامبر(ص) بر خَضِرة (سرزمین بنی‌محارب و تیره‌ای از بنی‌غطفان) در نجد بدین منظور حمله برد تا قریش از حمله پیامبر به مکه بی‌خبر بمانند. در این [[سریه]]، مسلمانان 200 شتر و 2000 گوسفند و اسیران بسیار گرفتند و بدون هیچ آسیبی با اطمینان یافتن از رسیدن مسلمانان به مکه، به آن‌ها پیوستند.<ref>الطبقات، ج2، ص100-101.</ref>

===اسلام‌آوردن غطفانیان===

با وجود تحرکات سیاسی و نظامی گسترده غطفانیان بر ضد مسلمانان و اسلام‌آوردن بیشتر آن‌ها پس از [[فتح مکه]]، <ref>نک: الطبقات، ج1، ص225-230؛ عیون الاثر، ج2، ص321-322.</ref> افراد و گروه‌هایی از تیره‌های این قبیله پیش از فتح مکّه و فراگیر شدن اسلام در سراسر [[شبه جزیره عربستان]]، به [[اسلام]] گرویدند.

منابع از انعقاد پیمان عدم تعرض 100<ref>الطبقات، ج1، ص233؛ البدایة و النهایه، ج5، ص91.</ref> یا 700 تن از بنی‌اشجع، یکی از شاخه‌های اصلی غطفان ساکن نزدیک مکه، به سرپرستی [[مسعود بن رخیله]] با پیامبر(ص) به سال پنجم ق. گزارش داده‌اند که به نزدیکی مدینه در شعب سلع کوچ کردند.<ref>الطبقات، ج1، ص233؛ تاریخ المدینه، ج1، ص267؛ البدایة و النهایه، ج5، ص91.</ref> نیز [[حسیل بن نویره|حُسیل بن نُویره]]، <ref>المغازی، ج2، ص727؛ الطبقات، ج4، ص210.</ref> [[عوف بن مالک]] و برخی دیگر از بنی‌اشجع در [[فتح خیبر]]<ref>الطبقات، ج4، ص210-211.</ref> با پیامبر همراهی نمودند که یک تن از آن‌ها در این نبرد به شهادت رسید.<ref>المغازی، ج2، ص700.</ref>

در فتح مکه نیز 300 تن از اشجعی‌ها زیر پرچم نُعیم بن مسعود و [[معقل بن سنان]] به فرمان و دعوت پیامبر با مسلمانان همراه شدند.<ref>المغازی، ج2، ص820؛ امتاع الاسماع، ج7، ص169.</ref> پس از فتح مکّه تا سال دهم ق. تیره‌های گوناگون از غطفان در حضور پیامبر(ص) اسلام آوردند.<ref>الطبقات، ج1، ص225-230.</ref> در [[غزوه تبوک]] (9ق.) نعیم بن مسعود گردآوری نیرو از [[قبیله اشجع]] را عهده‌دار شد.<ref>المغازی، ج3، ص990.</ref>

==بنی‌غطفان پس از رحلت پیامبر==

پس از رویداد [[سقیفه]] و به خلافت رسیدن ابوبکر، گروه‌هایی با انگیزه‌های گوناگون با حکومت او به مخالفت پرداختند و ابوبکر با نام مرتدان با آن‌ها پیکار کرد.<ref>الرده، ص49-50‌؛ تاریخ خلیفه، ص50-55؛ تاریخ طبری، ج3، ص242، 246.</ref> در این هنگام، برخی از قبایل از جمله تیره‌هایی از غطفان، نمایندگانی نزد ابوبکر فرستادند تا به شرط پرداخت نکردن زکات، به خلافتش تن دهند؛ اما او نپذیرفت.<ref>تاریخ ابن‌خلدون، ج2، ص496.</ref> پس از آن، تیره‌های غطفان<ref>تاریخ طبری، ج3، ص246.</ref> جز بنی‌اشجع<ref>تاریخ طبری، ج3، ص242.</ref> و بنی‌عامر بن صعصعه<ref>فتوح البلدان، ص102.</ref> با آگاهی از اعزام سپاه [[اسامه]] به شام و کمبود نیروی نظامی در مدینه، به صف مرتدان پیوستند و قصد حمله به مدینه کردند.<ref>تاریخ طبری، ج3، ص243-244.</ref>

پس از ناکامی مرتدان در حمله به مدینه، <ref>تاریخ طبری، ج3، ص246.</ref> تیره‌های [[بنی‌عبس|بنی‌عَبس]] و ذُبیان<ref>تاریخ طبری، ج3، ص243.</ref> و بنی‌فزاره به سرکردگی عُیَیْنَة بن حِصن فَزاری همراه قبایل هوازن و بنی‌سُلیم به [[طلیحة بن خویلد اسدی|طُلَیحة بن خُویلد اَسَدی]] که‌ اندکی پیش از رحلت پیامبر ادعای نبوّت کرده بود، پیوستند.<ref>الرده، ص49-50.</ref>

ابوبکر با بازگشت اسامه از شام، او را بر مدینه گماشت و خود با سپاهی، بنی‌عَبْس و ذُبْیان و کنانه را که در [[ابرق]]، ناحیه‌ای از ربذه، گرد آمده بودند، تار و مار کرد<ref>الکامل، ج2، ص344-345؛ تاریخ ابن‌خلدون، ج2، ص494-495.</ref> و خالد را برای سرکوب دیگر تیره‌های غطفان، رهسپار [[ذوالقصه]] نمود.<ref>تاریخ طبری، ج3، ص248-249.</ref>

در هنگامه نبرد خالد با طلیحه، عیینه که نگران سرنوشت نبرد بود، نزد طلیحه رفت تا از آیات نازل شده بر او سرانجام نبرد را دریابد. پاسخ طلیحه ادعای دروغین نبوّتش را بر او نمایاند.<ref>تاریخ ابن‌خلدون، ج2، ص496-497.</ref> بدین‌سان، عیینه و یارانش از او کناره‌گیری کردند. عیینه به دست مسلمانان اسیر شد و با اظهار اسلام، ابوبکر او را بخشید.<ref>فتوح البلدان، ص101؛ تاریخ ابن‌خلدون، ج2، ص497-498.</ref>

غطفانیان از جمله عیینة بن حصن فزاری<ref>الفتوح، ج1، ص17-18.</ref> کنار دیگر قبایل در فتوحات [[ایران]]، فتح نهاوند، به سال 21 ق. شرکت کردند.<ref>فتوح البلدان، ص101.</ref> از نقش غطفانیان در دوران عثمان، جز حضور برخی از بنی‌اشجع در قیام بر ضد عثمان و نیز در آغاز خلافت [[امام علی(ع)]] گزارشی در دست نیست.

در [[نبرد صفین|نبرد صفّین]] (37ق.) تیره‌های غطفانی ساکن [[عراق]] در سپاه امام علی(ع) حضوری چشمگیر داشتند.<ref>وقعة صفین، ص260.</ref> برخی از بنی‌فزاره و بنی‌عبس چون [[عبدالله بن معتم|عبدالله بن معتمّ]] همراه یازده تن از غطفانیان پس از قطعی شدن نبرد امام با شامیان، به سوی [[معاویه]] گریختند.<ref>وقعة صفین، ص94-98.</ref>

در [[رخداد حره|رخداد حرّه]] (61ق.) [[مسلم بن عقبه]]، فرمانده [[یزید بن معاویه]]، [[معقل بن سنان اشجعی]] از بزرگان بنی‌اشجع<ref>تاریخ طبری، ج5، ص487.</ref> را به سبب حضور اشجعیان در قیام بر ضد عثمان، به سال 35 ق. گردن زد.<ref>الاخبار الطوال، ص265-266؛ تاریخ طبری، ج5، ص487-488؛ الاصابه، ج6، ص143.</ref>

==شخصیت‌های غطفان==

از شخصیت‌های جاهلی آن‌ها می‌توان به زهیر بن سلمی (611-672م.) از سرایندگان معلقات سبعه<ref>تاریخ ابن‌خلدون، ج2، ص380.</ref> و معروف به حکیم شاعران عرب نام برد. اسلام آوردن او معلوم نیست؛ امّا دو پسرش بجیر و کعب که آن‌ها نیز از شاعران بودند، اسلام آوردند.<ref>جمهرة انساب العرب، ص201.</ref>

[[خالد بن سنان عبسی|خالد بن سنان عَبْسی]]، از حنفاء (پیامبران دوره فترت، پس از [[حضرت عیسی]] تا [[بعثت]] پیامبر اسلام) بوده و آورده‌اند که دختر او پیامبر را دیدار کرد و اسلام آورد. پیامبر از پدر او به نیکی یاد کرده است.<ref>البدء و التاریخ، ج3، ص134-135؛ الکامل، ج1، ص376.</ref>

از شخصیت‌های اسلامی بنی‌غطفان می‌توان به نعیم بن مسعود اشجعی<ref>الاستیعاب، ج4، ص1508؛ الاصابه، ج6، ص363.</ref> از اصحاب پیامبر(ص) <ref>المغازی، ج2، ص480-486؛ اسد الغابه، ج4، ص572.</ref> و در شمار یاران امام علی(ع) اشاره کرد که در [[نبرد جمل]] شهید شد.<ref>اسد الغابه، ج4، ص572.</ref>

[[عیینة بن حصن فزاری]] از مؤلفة قلوبهم<ref>اسد الغابه، ج4، ص31.</ref> و در شمار مرتدان<ref>تاریخ ابن‌خلدون، ج2، ص497-498.</ref> بود.

[[شبیب بن بجره اشجعی]] از [[خوارج]] [[کوفه]] بود که با [[عبدالرحمن بن ملجم]] در به شهادت رساندن امام علی(ع) همراه شد.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص491؛ تاریخ طبری، ج5، ص144؛ مقاتل الطالبیین، ص46.</ref>

مرثد پسر «[[کناز بن حصین]]» معروف به [[ابومرثد غنوی]]، از طایفه غنی بن اعصر و صحابی رسول خدا(ص) بود که در [[نبرد بدر]] و [[نبرد احد|احد]] حضور داشت و در [[رخداد رجیع]] (4ق.) به شهادت رسید.<ref>الاستیعاب، ج3، ص1383؛ الاصابه، ج6، ص55-56.</ref>

همچنین در دوره‌های بعد از افرادی چون [[ابوالبلاد یحیی بن سلیمان|ابوالبِلاد یحیی بن سلیمان]] و [[تمیم بن مسیح|تَمیم بن مسیح]] از اصحاب امام علی(ع) و [[ربعی بن خراش|رِبعی بن خِراش]] از عابدان کوفه و [[ابوسیدان عبید بن طفیل]] به عنوان محدثان و شخصیت‌های غطفانی نام برده‌اند.<ref>الانساب، ج10، ص59.</ref>
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/7794
 | عنوان = بنی‌غطفان
 | نویسنده = زینب ابراهیمی
}}


* '''الاخبار الطوال''': ابن‌داود الدینوری (م. 282ق.)، به کوشش عبدالمنعم، قم، الرضی، 1412ق.

* '''الاستیعاب''': ابن‌عبدالبر (م. 463ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412ق.

* '''اسد الغابه''': ابن‌اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار الفکر، 1409ق.

* '''الاصابه''': ابن‌حجر العسقلانی (م. 852ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.

* '''الاصنام (تنکیس الاصنام)''': هشام بن محمد کلبی (م. 204ق.)، به کوشش احمد زکی، تهران، تابان، 1348ش.

* '''امتاع الاسماع''': المقریزی (م. 845ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1420ق.

* '''الانساب''': عبدالکریم السمعانی (م. 562ق.)، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، 1382ق.

* '''انساب الاشراف''': البلاذری (م. 279ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت، دار الفکر، 1417ق.

* '''البدء و التاریخ''': المطهر المقدسی (م. 355ق.)، بیروت، دار صادر، 1903م.

* '''البدایة و النهایه''': ابن‌کثیر (م. 774ق.)، بیروت، مکتبة المعارف.

* '''تاریخ ابن‌خلدون''': ابن‌خلدون (م. 808ق.)، به کوشش خلیل شحاده، بیروت، دار الفکر، 1408ق.

* '''تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر''': الذهبی (م. 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410ق.

* '''تاریخ خلیفه''': خلیفة بن خیاط (م. 240ق.)، به کوشش فواز، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.

* '''تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)''': الطبری (م. 310ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

* '''تاریخ المدینة المنوره''': ابن‌شبّه (م. 262ق.)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، 1410ق.

* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن یعقوب (م. 292ق.)، بیروت، دار صادر، 1415ق.

* '''التنبیه و الاشراف''': المسعودی (م. 345ق.)، بیروت، دار صعب.

* '''جمهرة انساب العرب''': ابن‌حزم (م. 456ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.

* '''دلائل النبوه''': اسماعیل الاصفهانی (م. 535ق.)، به کوشش مساعد بن سلیمان، دار العاصمه.

* '''الرده''': الواقدی (م. 207ق.)، به کوشش الجبوری، بیروت، دار الغرب الاسلامی، 1410ق.

* '''السیرة النبویه''': ابن‌هشام (م. 213/218ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه.

* '''الطبقات الکبری''': ابن‌سعد (م. 230ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1418ق.

* '''العقد الفرید''': احمد بن عبدربه (م. 328ق.)، به کوشش مفید قمیحه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1404ق.

* '''عیون الاثر''': ابن‌سید الناس (م. 734ق.)، بیروت، دار القلم، 1414ق.

* '''فتوح البلدان''': البلاذری (م. 279ق.)، بیروت، دار الهلال، 1988م.

* '''الفتوح''': ابن‌اعثم الکوفی (م. 314ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الاضواء، 1411ق.

* '''فرهنگ اعلام جغرافیایی و تاریخی در حدیث و سیره نبوی''': محمد محمد حسن شراب، ترجمه: شیخی، تهران، مشعر، 1386ش.

* '''الکامل فی التاریخ''': ابن‌اثیر (م. 630ق.)، بیروت، دار صادر، 1385ق.

* '''مراصد الاطلاع''': صفی الدین عبدالمؤمن بغدادی (م. 739ق.)، بیروت، دار الجیل، 1412ق.

* '''مروج الذهب''': المسعودی (م. 346ق.)، به کوشش اسعد داغر، قم، دار الهجره، 1409ق.

* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م.

* '''معجم قبائل العرب''': عمر کحّاله، بیروت، الرساله، 1405ق.

* '''معجم ما استعجم''': عبدالله البکری (م. 487ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، عالم الکتب، 1403ق.

* '''المغازی''': الواقدی (م. 207ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، 1409ق.

* '''مقاتل الطالبیین''': ابوالفرج الاصفهانی (م. 356ق.)، به کوشش سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفه.

* '''وفاء الوفاء''': السمهودی (م. 911ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 2006م.

* '''وقعة صفین''': ابن‌مزاحم المنقری (م. 212ق.)، به کوشش عبدالسلام، قم، مکتبة النجفی، 1404ق.



{{پایان}}
{{قبایل عربستان}}

[[رده:قبایل مدینه]]
[[رده:عرب عدنانی]]
[[رده:هم‌پیمانان یهود]]
[[رده:حمله‌کنندگان به مدینه]]