در حال ویرایش بیت الضراح


{{کعبه عمودی}}
'''بیت‌ الضُّراح'''، بنابر برخی روایات، ساختمانی است در آسمان روبه‌روی [[عرش|عرش الهی]] و موازی [[بیت‌الله|کعبه]]. بیت الضراح خانه‌ای برای [[طواف]] فرشتگان است و [[بیت‌الله|کعبه]] بر مبنای آن برای [[طواف]] آدمیان ساخته شده است. بیت الضراح در آسمان حرمتی به‌اندازه حرمت [[بیت الله|کعبه]] در زمین دارد.

==معنای لغوی==

ترکیب وصفی «البیت الضُّراح»<ref>الصحاح، ج1، ص386؛ القاموس المحیط، ج1، ص236؛ مجمع البحرین، ج2، ص391، «ضرح. </ref> از «بیت» و «ضراح» تشکیل شده است.

«بیت» به معنای خانه و محل سکونت<ref>مفردات، ص151؛ المصباح، ص68، «بیت. </ref> و «ضراح» اسم<ref>لسان العرب، ج2، ص527، «ضرح. </ref> از ریشه «ض ـ ر ـ ح» است که در ساختار ثلاثی مجرد به معنای پرتاب کردن<ref>العین، ج3، ص103؛ الصحاح، ج1، ص386؛ لسان العرب، ج2، ص525، «ضرح. </ref> و دور ساختن چیزی<ref>جمهرة اللغه، ج1، ص515، «حرض؛ ص516، «ضرح؛ غریب الحدیث، ج2، ص499؛ لسان العرب، ج2، ص525.</ref> است و در باب مفاعله، مفهوم مقابله و مشابهت می‌یابد.<ref>النهایه، ابن اثیر، ج3، ص81؛ لسان العرب، ج2، ص527.</ref>برخی نیز بدان «ضریح»<ref>لسان العرب، ج2، ص527؛ عمدة القاری، ج17، ص28.</ref> و «صراح»<ref>تفسیر مقاتل، ج4، ص143؛ التبیان، ج1، ص463.</ref> گفته‌اند که به نظر می‌رسد دومی تصحیف «ضراح» باشد.<ref>معجم البلدان، ج3، ص454؛ الفائق، ج2، ص280.</ref>

==بیت‌الضراح کجاست؟==

روایت‌ها و سخنان مفسران در بیان جایگاه بیت الضراح گوناگون است و محل آن را بالای آسمان هفتم و زیر [[عرش|عرش الهی]]، <ref>نظم درر السمطین، ص127؛ کنز العمال، ج2، ص566؛ الدر المنثور، ج6، ص117.</ref>  آسمان هفتم، <ref>تفسیر قمی، ج2، ص9؛ کنز العمال، ج6، ص170.</ref>  آسمان ششم،   آسمان چهارم<ref>علل الشرائع، ج2، ص406؛ عیون اخبار الرضا، ج1، ص98.</ref> و یا آسمان دنیا<ref>عمدة القاری، ج17، ص28؛ الصافی، ج5، ص77.</ref> دانسته‌اند. برخی هم «[[بیت الضراح|ضراح]]» را نام آسمان دنیا<ref>فتح الباری، ج1، ص390.</ref> یا آسمان هفتم<ref>بحار الانوار، ج55، ص104.</ref> دانسته‌اند. بر پایه روایات، <ref>المصنف، ج5، ص28؛ تصحیح اعتقادات الامامیه، ص77-78؛ فتح الباری، ج6، ص220.</ref>  این نام به خانه‌ای در آسمان اطلاق می‌شود که در خطی عمودی از یک سو روبه‌روی [[عرش|عرش الهی]] و از سوی دیگر، محاذی و برابر [[بیت الله|کعبه]] قرار دارد.<ref>الفائق، ج2، ص280؛ المحتضر، ص43.</ref>روایاتی نیز نشان می‌دهند که این خانه هم‌زمان با هبوط [[حضرت آدم(ع)|آدم(ع)]] از آسمان به زمین آورده شد و پیش از [[طوفان نوح]] به آسمان بالا رفت و از زمین دور گشت.<ref>عمدة القاری، ج4، ص44؛ عوالی اللئالی، ج2، ص96-97.</ref>
==ستون‌های بیت‌الضراح==

بنا بر روایات‌ و تفاسیر، بیت الضراح چهار ستون از جنس زمرد،  یاقوت سرخ<ref>الدر المنثور، ج1، ص128؛ بحار الانوار، ج55، ص59.</ref> و یا مروارید سفید دارد.<ref>مجمع البیان، ج1، ص389؛ عوالی اللئالی، ج2، ص84.</ref>
==طواف فرشتگان بر گرد بیت الضراح==

بر پایه برخی روایات، پس از پرسش فرشتگان از چرایی آفرینش آدم و پاسخ خداوند درباره آگاه بودنش از چیزی که آن‌ها نمی‌دانند، فرشتگان به نشانه طلب بخشایش به [[عرش|عرش خداوند]] پناه بردند. خداوند خانه‌ای به نام «بیت الضراح» زیر [[عرش]] بنا نهاد و به فرشتگان فرمان داد آن را [[طواف]] و در آن‌جا طلب بخشایش کنند.<ref>الکافی، ج4، ص187-188؛ الدر المنثور، ج1، ص128؛ نک: تفسیر قمی، ج1، ص36-37.</ref>

روایتی نیز پیشینه [[طواف]] بیت الضراح از سوی فرشتگان را دو هزار سال پیش از [[حضرت آدم(ع)|آدم(ع)]] دانسته است.<ref>تفسیر قمی، ج1، ص45؛ عوالی اللئالی، ج2، ص96.</ref> در روایات آمده هر روز هفتاد هزار فرشته <ref>الکافی، ج4، ص187؛ عمدة القاری، ج4، ص44؛ ج17، ص28.</ref>در آن وارد می‌شوند و روز بعد فرشتگانی جایگزین آن‌ها می‌گردند؛ به گونه‌ای که هیچ‌گاه بار دیگر نوبت به آن‌ها نمی‌رسد.<ref name=":0">الکافی، ج4، ص189؛ مجمع الزوائد، ج7، ص113-114.</ref>فرشته‌ای به نام «[[رزین]]» نیز خدمتکار بیت الضراح است.<ref>عمدة القاری، ج4، ص44؛ البحر المدید، ج5، ص485.</ref>
==بیت الضراح و بیت المعمور==

شماری از مفسران، <ref>جامع البیان، ج27، ص10؛ مجمع البیان، ج1، ص389؛ الکشاف، ج4، ص408.</ref> محدثان<ref>مجمع الزوائد، ج7، ص113؛ الوافی، ج12، ص30؛ مرآة العقول، ج17، ص9.</ref> و تاریخ‌نگاران<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص34؛ البدایة و النهایه، ج1، ص43.</ref>بیت الضراح را همان [[بیت المعمور]] دانسته‌اند که خداوند در آیه 4 [[سوره طور]] بدان سوگند یاد کرده است:({{قلم رنگ|سبز|وَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ}}). بر همین اساس، به ویژگی‌هایی همانند برای آن دو اشاره کرده‌اند. بعضی با تفاوت نهادن میان آن دو، ضراح را محاذی [[عرش]] در آسمان چهارم و [[بیت المعمور]] را محاذی ضراح در آسمان دنیا دانسته‌اند.<ref>بحار الانوار، ج6، ص97؛ مجمع البحرین، ج2، ص391؛ ج3، ص14.</ref>

==شباهت کعبه و بیت‌الضراح==

در روایات آمده، بیت الضراح در آسمان حرمتی به‌اندازه حرمت [[کعبه]] در زمین دارد.<ref>الدر المنثور، ج6، ص117.</ref>بر پایه برخی روایات، خانه [[کعبه]] به دستور خداوند و به همان شکل بیت الضراح برای عبادت خداوند و توبه [[آدم(ع)]] و فرزندان وی بنا شده است.<ref>الکافی، ج4، ص188؛ الدر المنثور، ج1، ص128.</ref> افزون بر این، تشریع هفت دور [[طواف کعبه]] به سبب گردش هفت یا هفت هزار ساله فرشتگان گرداگرد بیت الضراح دانسته شده است.<ref>علل الشرائع، ج2، ص407؛ وسائل الشیعه، ج13، ص295.</ref> روایتی منسوب به [[علی ابن ابیطالب|علی(ع)]] به «ضراح» جداگانه‌ای محاذی [[کعبه]] در هر یک از آسمان‌های هفت‌گانه اشاره می‌کند.<ref>المصنف، ج5، ص29؛ فتح الباری، ج1، ص390.</ref>

==تفسیرها و آگاهی‌های دیگر  ==

در منابع تفسیری و روایی، برخی آگاهی‌ها و تفسیرهای دیگر نیز درباره بیت‌الضراح آمده که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود: 

شماری از مفسران به پشتوانه روایاتی که [[بیت الضراح]] را محاذی [[عرش]] و در یکی از آسمان‌ها می‌دانند و با برداشت کلی از آیات و روایت‌ها درباره احاطه [[عرش]] بر آسمان‌ها و زمین، استدلال کرده‌اند که میان شیء احاطه‌کننده و احاطه‌شده محاذات برقرار نمی‌شود و از این‌رو، محاذات یاد شده غیر جسمانی و معنوی است.<ref>المیزان، ج8، ص171.</ref>

در روایت‌ها آمده است که کارنامه بهشتیان سمت درِ راست و کارنامه دوزخیان سمت درِ چپ بیت الضراح قرار دارد.<ref>بحار الانوار، ج5، ص330.</ref> در برخی منابع از آن با نام [[عروب|«عروب»]] یاد شده و آمده است که هر کس خدا را حمد و تسبیح گوید، از نوری بهره‌مند می‌شود که از بیت الضراح تا [[حریب|زمین هفتم (حریب)]] را فراخواهد گرفت.<ref>روح البیان، ج9، ص186.</ref>

شماری از فقیهان خواندن [[نماز یومیه|نماز]] بر [[بیت‌الله|بام کعبه]] را تنها در حال اضطرار آن هم به شکلی جایز دانسته‌اند که نمازگزار بر پشت دراز کشیده باشد و رو به آسمان به سبب قرار گرفتن در برابر [[بیت الضراح]] و با اشاره نماز بخواند.<ref>النهایه، طوسی، ص101؛ المهذب، ج1، ص85.</ref>

حدیثی درباره گفت‌وگوی [[محمدبن عبدالله|پیامبر اسلام(ص)]] با دیگر [[پیامبران]] در بیت الضراح در شب [[معراج حضرت محمد|معراج]] روایت شده است.<ref>المحتضر، ص43.</ref>برخی احتمال داده‌اند خداوند به نشانه بزرگداشت [[محمد بن عبدالله|پیامبر(ص)]] آن را در [[معراج حضرت محمد|شب معراج]] به آسمان ششم و سپس هفتم بالا برد و آن‌گاه به آسمان دنیا بازگرداند.<ref>عمدة القاری، ج17، ص28.</ref>

== جستارهای وابسته ==

* [[طواف]]
* [[بیت المعمور]]
* [[کعبه]]

==پانویس==
{{پانویس}}
== منابع ==
{{منابع}}
{{دانشنامه
 | آدرس = http://phz.hajj.ir/422/7648
 | عنوان = بیت الضرح
 | نویسنده = محمد مهدی خراسانی
}}


* '''اخبار مکه''': الفاکهی (م. 279ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414ق.

* '''بحار الانوار''': المجلسی (م. 1110ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.

* '''البحر المدید''': ابن عجیبه (م. 1224ق.)، به کوشش القرشی، قاهره، ناشر: حسن عباس زکی، 1419ق.

* '''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (م. 774ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408ق.

* '''التبیان''': الطوسی (م. 460ق.)، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

* '''تصحیح اعتقادات الامامیه''': المفید (م. 413ق.)، به کوشش درگاهی، بیروت، دار المفید، 1414ق.

* '''تفسیر القمی''': القمی (م. 307ق.)، به کوشش الجزائری، قم، دار الکتاب، 1404ق.

* '''تفسیر مقاتل بن سلیمان''': مقاتل بن سلیمان (م. 150ق.)، به کوشش عبدالله محمود شحاته، بیروت، التاریخ العربی، 1423ق.

* '''جامع البیان''': الطبری (م. 310ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1412ق.

* '''جمهرة اللغه''': ابن درید (م. 321ق.)، به کوشش رمزی بعلبکی، بیروت، دار العلم للملایین، 1987م.

* '''الدر المنثور''': السیوطی (م. 911ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1365ق.

* '''الصافی''': الفیض الکاشانی (م. 1091ق.)، بیروت، اعلمی، 1402ق.

* '''الصحاح''': الجوهری (م. 393ق.)، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، 1407ق.

* '''علل الشرائع''': الصدوق (م. 381ق.)، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، 1385ق.

* '''عمدة القاری''': العینی (م. 855ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

* '''عوالی اللئالی''': ابن ابی‌جمهور (م. 880ق.)، به کوشش عراقی، قم، سید الشهداء، 1403ق.

* '''العین''': خلیل (م. 175ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، 1409ق.

* '''عیون اخبار الرضا (علیه‌السّلام)''':  الصدوق (م. 381ق.)، بیروت، اعلمی، 1404ق.

* '''غریب الحدیث''': ابراهیم بن اسحق الحربی (م 285ق.)، به کوشش سلیمان بن ابراهیم، جدّه، دار المدینه، 1405ق.

* '''الفائق فی غریب الحدیث''': الزمخشری (م. 538ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417ق.

* '''فتح الباری''': ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.)، بیروت، دار المعرفه.

* '''القاموس المحیط''': الفیروزآبادی (م. 817ق.)، بیروت، دار العلم.

* '''الکافی''': الکلینی (م. 329ق.)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1375ش.

* '''الکشاف''': الزمخشری (م. 538ق.)، قم، بلاغت، 1415ق.

* '''کنز العمال''': المتقی الهندی (م. 975ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، الرساله، 1413ق.

* '''لسان العرب''': ابن منظور (م. 711ق.)، قم، ادب الحوزه، 1405ق.

* '''مجمع البحرین''': الطریحی (م. 1085ق.)، به کوشش حسینی، بیروت، الوفاء، 1403ق.

* '''مجمع البیان''': الطبرسی (م. 548ق.)، بیروت، دار المعرفه، 1406ق.

* '''مجمع الزوائد''': الهیثمی (م. 807ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، 1402ق.

* '''المحتضر''': حسن بن سلیمان الحلّی (قرن9ق.)، به کوشش علی اشرف، نجف، المکتبة الحیدریه، 1424ق.

* '''مرآة العقول''': المجلسی (م. 1111ق.)، به کوشش رسولی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1363ش.

* '''المصباح المنیر''': الفیومی (م. 770ق.)، قم، دار الهجره، 1405ق.

* '''المصنّف''': عبدالرزاق الصنعانی (م. 211ق.)، به کوشش حبیب الرحمن، المجلس العلمی.

* '''معجم البلدان''': یاقوت الحموی (م. 626ق.)، بیروت، دار صادر، 1995م.

* '''مفردات''': الراغب (م. 425ق.)، به کوشش صفوان داودی، دمشق، دار القلم، 1412ق.

* '''المهذب''': القاضی ابن البراج (م. 481ق.)، قم، نشر اسلامی، 1406ق.

* '''المیزان''': الطباطبائی (م. 1402ق.)، بیروت، اعلمی، 1393ق.

* '''نظم درر السمطین''': الزرندی (م. 750ق.)، مکتبة الامام امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)،  1377ق.

* '''النهایه''': الطوسی (م. 460ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400ق.

* '''الوافی''': الفیض الکاشانی (م. 1091ق.)، به کوشش ضیاء الدین، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)،  1406ق.

* '''وسائل الشیعه''': الحر العاملی (م. 1104ق.)، قم، آل البیت:، 1412ق.



{{پایان}}
{{واژگان قرآنی}}

[[رده:واژگان قرآنی]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]