| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات کتاب | | {{در دست ویرایش|ماه=[[تیر]]|روز=[[۱۲]]|سال=[[۱۴۰۰]]|کاربر=Kamran }} |
| | عنوان = | |
| | عنوان اصلی = | |
| | تصویر = تاریخ انگاره شیعی زیارت طرح جلد.jpg | |
| | اندازه تصویر =
| |
| | توضیح_تصویر =
| |
| | نویسنده = حامد خانی
| |
| (فرهنگ مهروش)
| |
| | برگرداننده =
| |
| | ویراستار =
| |
| | به تصحیح =
| |
| | تحقیق =
| |
| | به کوشش =
| |
| | تاریخ نگارش =
| |
| | تصویرگر =
| |
| | طراح جلد =
| |
| | موضوع =
| |
| | سبک =
| |
| | زبان =
| |
| | تعداد جلد =
| |
| | صفحه = ۳۱۴
| |
| | قطع =
| |
| | ناشر = دانشگاه امام صادق(ع)
| |
| | وبسایت ناشر =
| |
| | محل انتشارات = تهران
| |
| | تاریخ نشر = ۱۴۰۰
| |
| | ترجمه به =
| |
| | مجموعه =
| |
| | شابک = 9786002149206
| |
| | رده‌بندی کنگره = BP262
| |
| | رده‌بندی دیویی = 297/76
| |
| | سایر مشخصات = | |
| }} | |
|
| |
|
| '''تاریخ انگاره شیعی زیارت بر پایه بازسازی کتاب المزار اشعری''' کتابی است درباره تاریخ [[زیارت]] در مذهب شیعه بر پایه بازسای و تحلیل کتاب مفقود المزار سعد بن عبدالله اشعری به قلم حامد خانی (فرهنگ مهروش) است. | | [[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]] |
| | '''تاریخ انگاره شیعی زیارت''' کتابی است درباره زیارت در مذهب شیعه بر پایه بازسای و تحلیل کتاب مفقود المزار سعد بن عبدالله اشعری به قلم حامد خانی (فرهنگ مهروش) است. |
|
| |
|
| کتاب چهار بخش دارد، نویسنده از مقدماتی درباره زیارت از منظر مطالعات ادیان آغاز کرده و سپس با شناساندن [[سعد بن عبدالله اشعری]] و با استفاده از نقل‌ها از کتاب المزار او بخصوص در کتاب [[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارات]] [[ابن قولویه]] به بازسازی کتاب المزار پرداخته است. متن بازسازی شده المزار اشعری در بخش سوم آمده است. | | کتاب چهار بخش دارد، نویسنده از مقدماتی درباره زیارت از منظر مطالعات ادیان آغاز کرده و سپس با شناساندن سعد بن عبدالله اشعری و جایگاه کتاب المزار او با استفاده از نقل‌ها از کتاب المزار او بخصوص در کتاب کامل الزیارات ابن قولویه به بازسازی کتاب پرداخته است. متن بازسازی شده این کتاب در بخش سوم آمده است. نویسنده در بخش پایانی بر اساس دستاوردهای مطالعه کتاب المزار به طرح مباحثی نظری درباره ماهیت و کارکرد دین‌شناسانه پرداخته است. |
| | ==زیارت از منظر مطالعات ادیان== |
| | نویسنده در بخش اول که مقدمه‌ای نظری برای بخش‌های بعدی کتاب است، از منظر دین شناسی، انواع آیین های زیارتی، مهمترین این آیین‌ها در ادیان مخلتف و نظرات دین‌شناسانه درباره ارزش و کارکرد انواع زیارت را معرفی می‌کند. |
|
| |
|
| نویسنده بر پایه تحلیل محتوای کتاب المزار و مقایسه آن با کتاب‌های مزار پیشین، به مطالعه کارکرد زیارت در تثبیت هویت شیعیان در شرایط خاص دوران نگارش کتاب المزار (دوره [[غیبت صغری]]) توجه کرده است.
| | در فصل نخست این بخش، اهمیت و مراحل و انگیزه‌های سفر‌های آیینی، تاثیر اجتماعی و سیاسی و اقتصادی زیارت بر زندگی اجتماعی بررسی شده و نگاه دین‌شناسانی همچون وان گنپ، ویکتور ترنر و میرچا الیاده درباره ارزش آیینی زیارت شناسانده شده است. |
|
| |
|
| در بخش چهارم بر اساس دستاوردهای مطالعه کتاب المزار که منعکس کننده بخشی از تجربه شیعی از زیارت است، مباحثی نظری درباره ماهیت و کارکرد دین‌شناسانه زیارت طرح شده است. | | نویسنده در فصل دوم از بخش اول مهمترین آیین‌های زیارتی را در ادیان مختلف از جمله تمدن باستانی میان‌رودان، فرهنگ یهودی، آیین مسیحیت و آیین حج نزد مسلمانان را معرفی کرده است. |
| ==بخش اول: زیارت از منظر مطالعات ادیان==
| |
| در فصل نخست این بخش، اهمیت و مراحل و انگیزه‌های سفر‌های آیینی، تاثیر اجتماعی و سیاسی و اقتصادی زیارت بر زندگی اجتماعی و نگاه دین‌شناسانی همچون وان گنپ، ویکتور ترنر و میرچا الیاده درباره ارزش آیینی زیارت شناسانده شده است.
| |
|
| |
|
| نویسنده در فصل دوم از بخش اول مهمترین آیین‌های زیارتی را در ادیان مختلف از جمله تمدن باستانی میان‌رودان، فرهنگ [[یهودیت|یهودی]]، آیین [[مسیحیت]] و [[حج|آیین حج]] مسلمانان معرفی کرده است.
| | فصل سوم این بخش به گونه‌ها و کارکردهای زایارات اسلامی اختصاص یافته و باور مسلمانان درباب زیارت قبور و دیگر انواع زیارت بررسی شده و کارکردهای سیاسی، عمرانی و روانی مزارت اسلامی مورد مطالعه قرار گرفته است. |
| | | ==بازخوانی مزارات کهن== |
| فصل سوم این بخش به گونه‌ها و کارکردهای زایارات اسلامی و باور مسلمانان درباب [[زیارت قبور]] و دیگر انواع زیارت و کارکردهای سیاسی، عمرانی و روانی مزارت اسلامی اختصاص دارد. | | بخش دوم کتاب که بازخوانی مزاران کهن ضرورت و روش نام دارد، به بررسی کتاب مفقود المزار سعد بن عبدالله، روش بازسازی این کتاب و تحلیل محتوای آن اختصاص دارد. |
| ==بخش دوم: روش‌بازسازی المزار و تحلیل محتوای آن== | | نویسنده در این بخش بعد از بررسی تاریخچه مزار نویسی تا زمان سعد بن عبدالله و بررسی زندگی او، روش بازسازی کتاب را بر اساس کامل الزیارات ابن قولویه شرح داده است. ابن قولویه در کتاب کامل الزیارات خود که در دسترس ما است، 235 با از سعد بن عبدالله اشعری استناد کرده است. بیش از یک چهارم حجم اثر او به منقولات سعد اختصاص دارد. این روایات از 24 طریق مختلف از ابن سعد روایت شده است. نویسنده این روایات را در چهار دسته بررسی می کند |
| بخش دوم کتاب که «بازخوانی مزارات کهن ضرورت و روش» نام دارد، به بررسی کتاب مفقود المزار سعد بن عبدالله اشعری، روش بازسازی این کتاب و تحلیل محتوای آن اختصاص دارد. | | روایاتی که ابن قولویه از پدرش و هم از دیگر مشایخ شنیده است. – 80 روایت |
| | | روایات ابن قولویه از سعد به وساطت صرف پدرش- 122 روایت |
| نویسنده در این بخش بعد از بررسی تاریخچه [[مزار نویسی]] تا زمان سعد بن عبدالله و بررسی زندگی او، روش بازسازی کتاب را بر اساس [[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارات]] ابن قولویه شرح داده است. ابن قولویه در کتاب کامل الزیارات خود که در دسترس ما است، 235 بار به سعد بن عبدالله اشعری استناد کرده است.<ref>تاریخ انگاره شیعی زیارت، ص ۱۲۹</ref> | | روایات ابن قولویه از سعد بدون مدخلیت پدر ابن قولویه – 32 روایت |
| | | و در ادامه روایات مزار سعد بن عبدالله را از دیگر منابع غیر از کامل الزیارات بررسی کرده است. |
| بیش از یک چهارم حجم اثر ابن قولویه به منقولات از سعد بن عبدالله اختصاص دارد. نویسنده اسناد و محتوای این روایات را در سه دسته به تفصیل بررسی می‌کند.<ref>تاریخ انگاره شیعی زیارت، ص ۱۳۰ تا ۱۵۳</ref> | | ==محتوای المزار ابن سعد== |
| | | نویسنده با بررسی مضامین هر دسته از روایت‌های نقل شده از «المزار»، ضمن شناسایی چند تحریر از کتاب مزار ابن سعد، به بازسازی ساختار اصلی کتاب به شکل زیر پرداخته است. |
| * روایاتی که ابن قولویه هم از پدرش و هم از دیگر مشایخ شنیده است. – 80 روایت
| | * مقدمه درباره فضیلت زیارت پیامبر و مفاهیم کلیدی کلام شیعی |
| * روایات ابن قولویه از سعد تنها به وساطت پدرش- 122 روایت
| | * زیارات و مشاهد شهر مدینه که شامل روایاتی درباره فضیلت زیارت و آداب زیارت قبر پیامبر و فضیلت نماز در مسجد پیامبر بوده است. |
| * روایات ابن قولویه از سعد بدون واسطه پدرش– 32روایت
| | * بخش دوم اثر درباره مشاهد و مزارات کوفه با روایاتی درباره ثواب صدقه و نماز در کوفه، فضیلت شهر کوفه و مکان قبر علی است |
| | | * بخش سوم که بزرگترین بخش اثر است درباره زیارت امام حسین کربلا است. گویا کتاب مزار ابن سعد در تحریر اولیه اش همین بخش را در بر می‌گرفته است و به زیارت امام حسن اختصاص داشته است و بعدا اشعری درباره زیارت دیگر امامان نیز مطالبی افزوده است. |
| نویسنده در ادامه، روایات مزار سعد بن عبدالله را از دیگر منابع، غیر از کامل الزیارات نیز مورد بررسی قرار داده است و ضمن شناسایی چند تحریر از کتاب مزار ابن سعد، به بازسازی ساختار اصلی کتاب پرداخته است.<ref>تاریخ انگاره شیعی زیارت، ص ۱۵۴ تا ۱۷۱</ref>
| | * بخش چهارم به زیارت امامان بعد از امام حسن اختصاص دارد: امامان اطراف بغداد و امام رضا. ابن سعد در این فصل روایاتی را آورده که نشان دهد زیارت دیگر امامان هم به همان اندازه امام حسین فضیلت دارد. |
| ====اشعری و تلاش برای تثبیت هویت شیعیان==== | | ===تاکید ابن سعد بر زیارت امام حسین=== |
| بر پایه تحقیق ارائه شده در این کتاب، بدنه اصلی کتاب المزار ابن سعد، روایات مرتبط به زیارت [[امام حسین(ع)]] بوده است. او به ضرورت زیارت امام حسین(ع)، مبانی نظری زیارت و رفتارهای زیارتی مثل گریه برای امام پرداخته است.
| | چنان که گفته شد، بدنه اصلی کتاب المزار ابن سعد، روایات مرتبط به زیارت امام حسین(ع) بوده است.ابن سعد در این اثر به دنبال راهنمای زیارت یا ذکر مناسک و اعمال زیارت نیست بلکه بیشتر رویه‌ای کلامی دارد و به دنبال تبیین مبانی نظری زیارت است.او به ضرورت زیارت امام حسین، مبانی نظری زیارت و رفتارهای زیارتی مثل گریه برای امام پرداخته است. |
| | | |
| به گفته نویسنده با توجه به عصر سعد بن عبدالله اشعری که عصر [[غیبت صغری]] و بحران‌های اعتقادی در پی آن است سعد به دنبال تثبیت هویت شیعیان است. از همین رو است که سعی می‌کند [[کوفه]] را همچون شهری زیارتی بشناساند<ref>تاریخ انگاره شیعی زیارت، ص ۱۶۸</ref> و به همین دلیل است که در کتابش به زیارت [[کربلا]] در [[روز عرفه]] تاکید می‌کند. با اینکه حج یک واجب شرعی است اما سعد بر آن است که در روز عرفه وقوف در صحرای [[کربلا]] برای هر کس که [[استطاعت]] حج ندارد یا قبلا حج گزارده، افضل از [[وقوف در عرفات]] است.<ref>تاریخ انگاره شیعی زیارت، ص ۱۶۸</ref> بدین ترتیب بر تشکیل اجتماعی جدا از اجتماع عامه مسلمانان در یک زمان تاکید می‌شود. به گفته نویسنده افضل دانستن زیارت کربلا از حج مستحب از نظریه‌پردازی‌های سعد است که در منابع پیش از او وجود نداشته است.<ref>تاریخ انگاره شیعی زیارت، ص ۱۶۹</ref> | | به گفته نویسنده با توجه به عصر سعد بن عبدالله اشعری که عصر غیبت صغری و بحران‌های اعتقادی در پی آن است سعد به دنبال تثبیت هویت شیعیان است. از همین رو است که سعی می‌کند کوفه را همچون شهری زیارتی بشناساند<ref>تاریخ انگاره شیعی، ص ۱۶۸</ref> و به همین دلیل است که او در کتابش به زیارت کربلا در روز عرفه تاکید می‌کند. با اینکه حج یک واجب شرعی است اما سعد با نقل روایایت می‌کوشید این اندیشه را ترویج کند که در روز عرفه وقوف در صحراری کربلا برای هر کس که استطاعت حج ندارد یا قبلا حج گزارده، افضل از وقوف در عرفات است.<ref>تاریخ انگاره شیعی، ص ۱۶۸</ref> بدین ترتیب بر تشکیل اجتماع جداگانه‌ای از اجتماع عامه مسلمانان در یک زمان تاکید می‌شود. به گفته نویسنده افضل دانستن زیارت کربلا از حج مستحب از نظریه پردازی‌های سعد است که در منابع او وجود نداشته است.<ref>تاریخ انگاره شیعی، ص ۱۶۹</ref> |
| | |
| نویسنده کتاب، تاکید سعد بن عبدالله بر تعیین حدود زیارتگاه کربلا، تعیین مناسک و تاکید بر فضیلت زیارت در نیمه شعبان را نیز بر همین پایه تحلیل کرده است. سعد بن عبدالله همچنین به سکونت گزیدن در مناطق نزدیک قبر امام حسین(ع) که هنوز غیر مسکونی بود، تاکید کرده است. در حالی که نویسندگان پیشین قائل به سکونت نکردن در جوار قبر امام حسین(ع) بودند.<ref>تاریخ انگاره شیعی زیارت، ص ۱۷۱</ref>
| |
| | |
| == بخش سوم: متن بازسازی شده کتاب المزار ==
| |
| متن بازسازی شده کتاب المزار سعد بن عبدالله اشعری که شامل ۲۵۸ روایت است و در چهار فصل دسته بندی شده است در ص ۱۷۴ تا ۲۵۶ کتاب جای گرفته است. خلاصه محتوای هر بخش از کتاب المزار به این شرح است:
| |
| | |
| * '''مقدمه:''' درباره فضیلت زیارت [[پیامبر]](ص) و مفاهیم کلیدی کلام شیعی
| |
| *'''بخش اول:''' زیارات و مشاهد شهر [[مدینه]] که شامل روایاتی درباره فضیلت زیارت و آداب زیارت [[مسجد النبی|قبر پیامبر]] و فضیلت نماز در [[مسجد النبی|مسجد پیامبر]] بوده است.
| |
| *'''بخش دوم:''' درباره مشاهد و مزارات [[کوفه]] با روایاتی درباره ثواب صدقه و نماز در کوفه، فضیلت شهر کوفه و مکان [[آستان مقدس امام علی(ع)|قبر علی]] است
| |
| *'''بخش سوم:''' که بزرگترین بخش اثر است درباره زیارت [[امام حسین]] در [[کربلا]] است. گویا کتاب مزار سعد بن عبدالله در تحریر اولیه اش همین بخش را در بر می‌گرفته است و به زیارت امام حسین اختصاص داشته است و بعدا اشعری درباره زیارت دیگر امامان نیز مطالبی افزوده است.
| |
| *'''بخش چهارم:''' به زیارت امامان بعد از امام حسین(ع) اختصاص دارد؛ امامان اطراف [[بغداد]] و [[امام رضا]](ع). سعد در این فصل روایاتی را آورده که نشان دهد زیارت دیگر امامان هم به همان اندازه زیارت امام حسین فضیلت دارد.
| |
| | |
| ==بخش چهارم: بازاندیشی در تحلیل‌های دین‌شناختی==
| |
| نویسنده در بخش چهارم کتاب به مطالعات نظری بخش اول باز گشته و تلاش می‌کند دستاوردهای مطالعه کتاب المزار را با نظریات دین‌پژوهانه درباره زیارت مقایسه کند.
| |
| | |
| برای نمونه در فصل هویت زیارت، او با تلفیق دو نظر ویکتور ترنر و میرچا الیاده بر آن است که پیروان یک تفکر جدید دینی در آغاز شکل‌گیری مکتبشان، زیارت مکان‌های زیارتی دور افتاده را تشویق می‌کنند. مرکز زیارتی همچون مرکز هستی در جایی متفاوت با سرزمین اصلی اکثریت هم‌دینان شناسانده می‌شود. چنان که در کتاب‌های پیش از کتاب المزار ابن سعد از جمله المزار احمد اشعری توصیه می‌شد که نباید به محل حرم امام حسین(ع) برای زندگی کوچ کرد. این در حالی است که بعد از تثبیت اقلیت دینی در جامعه، مرکز زیارتی، خود به مرکز زندگی تبدیل می‌گردد.<ref>تاریخ انگاره شیعی زیارت، ص ۲۴۵-۲۴۶</ref> سعد بن عبدالله نیز در زمان آغاز چنین تحولی زندگی می‌کرده است و از این رو است که با نقل روایتی، بر لزوم سکونت شیعیان در کربلا تاکید می‌کند.<ref>تاریخ انگاره شیعی زیارت، ص ۱۷۱</ref>
| |
| | |
| == اطلاعات نشر ==
| |
| این کتاب به قلم حامد خانی (فرهنگ مهروش) در ۳۱۴ صفحه نوشته شده و در سال ۱۴۰۰ شمسی توسط انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) منتشر شده است.
| |
|
| |
|
| == پانویس == | | بدین ترتیب به نظر نویسنده،ابن سعد در پی شکل‌دادن اجتماعاتی جدید و اساسا شیعی است. از این رو تاکید ابن سعد بر تعیین حدود زیارتگاه کربلا، تعیین مناسک و تاکید بر فضیلت زیارت در نیمه شعبان را نیز بر همین پایه تحلیل کرده است. این سعد همچنین به سکونت گزیدن نزدیک قبر امام حسین تاکید کرده است، در زمان ابن سعد کربلا دور و متروک و غیر مسکونی بود. در حالی که پیش از آن احمد اشعری بر سکونت نکردن در جواز قبر تاکید می‌کرده است. <ref>تاریخ انگاره شیعی، ص ۱۷۱</ref> |
| {{پانویس}}
| | ==بازاندیشی در تحلیل‌های دین‌شناختی== |
| | نویسنده در بخش چهارم کتاب به مطالعات نظری بخش اول باز گشته و تلاش می‌کند دستاوردهای مطالعه کتاب المزار را با نظریات دین‌پژوهانه درباره زیارت مقایسه کند. |
|
| |
|
| [[رده:کتاب‌های با موضوع زیارت]]
| | در فصل هویت زیارت، او با تلفیق دو نظر ویکتور ترنر و میرچا الیاده بر آن است که پیوران یک تفکر جدید دینی در آغاز شکل گیری مکتبشان زیارت مکان‌های زیارتی دوره افتاده و پرت را تشویق می‌کنند چنان که تا پیش از المزار ابن سعد و نیز در این کتاب زیارت قبر امام حسین را که در آن زمان هنوز شهری در کنارش نبود دعوت می‌شده است. این مرکز همچون مرکز هستی در جایی متفاوت با سرزمین اصلی اکثریت هم‌دینان شناسانده می‌شود. بعد از تثبت اقلیت دینی در جامعه این مرکز خود به مرکز زندگی تبدیل می‌گردد. (ص 245-246) |
| [[رده:کتاب‌های کتاب‌شناسی زیارت]]
| |
| [[رده:کتاب‌های درباره مفهوم زیارت]]
| |
| [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
| |
