در حال ویرایش تقبیل
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|ماه=[[آذر]]|روز=[[۲۸]]|سال=[[۱۳۹۷]]|کاربر=A sharefat }} | |||
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | |||
تقبیل به معنای بوسیدن است و معمولاً برای ابراز محبت، نشان دادن احترام یا به عنوان سلام و خداحافظی استفاده می‌شود. بوسه به‌طور کلی یکی از رایج‌ترین روش‌های ابراز عشق و محبت است. | |||
تقبیل در حج مصادیق و احکام متفاوتی دارد؛ به گونه‌ای که بوسیدن همسر از روى شهوت بر [[محرم|مُحرم]] [[حرام]] و موجب ثبوت [[کفاره]] است و از سوی دیگر بوسیدن [[حجرالاسود]] و دیگر مکان‌های مقدس مانند [[رکن یمانی]]، مضجع شریف پیامبر(ص) و تقبیل مکان ولادت پیامبر(ص) در [[مکه]] و ... مستحب است. | تقبیل در حج مصادیق و احکام متفاوتی دارد؛ به گونه‌ای که بوسیدن همسر از روى شهوت بر [[محرم|مُحرم]] [[حرام]] و موجب ثبوت [[کفاره]] است و از سوی دیگر بوسیدن [[حجرالاسود]] و دیگر مکان‌های مقدس مانند [[رکن یمانی]]، مضجع شریف پیامبر(ص) و تقبیل مکان ولادت پیامبر(ص) در [[مکه]] و ... مستحب است. | ||
==صطلاح‌شناسی== | |||
== | |||
«تقبیل» از ریشه «ق ـ ب ـ ل» به معنای بوسیدن است <ref>العین، ج5، ص168؛شمس العلوم، ج8، ص5360؛لسان العرب، ج11، ص544، «قبل. </ref> و در منابع فقهی نیز به همین معنا به کار می‌رود و با واژگانی چون قُبله <ref>فتح العزیز، ج7، ص480؛المجموع، ج8، ص35؛حواشی الشروانی4، ص84.</ref> و لثم <ref>المراسم العلویه، ص105؛مختلف الشیعه، ج4، ص195.</ref> نیز بدان اشاره می‌شود. | «تقبیل» از ریشه «ق ـ ب ـ ل» به معنای بوسیدن است <ref>العین، ج5، ص168؛شمس العلوم، ج8، ص5360؛لسان العرب، ج11، ص544، «قبل. </ref> و در منابع فقهی نیز به همین معنا به کار می‌رود و با واژگانی چون قُبله <ref>فتح العزیز، ج7، ص480؛المجموع، ج8، ص35؛حواشی الشروانی4، ص84.</ref> و لثم <ref>المراسم العلویه، ص105؛مختلف الشیعه، ج4، ص195.</ref> نیز بدان اشاره می‌شود. | ||
==تقبیل از بعد فقهی== | |||
از بُعد فقهی، احکامی گوناگون بر این رفتار ترتب می‌یابد. از جمله احکام آن در باب حج، [[حرمت]] بوسیدن همسر در حال [[احرام]] <ref>فتح العزیز، ج7، ص480؛الدروس، ج1، ص372؛الفقه الاسلامی، ج3، ص2304.</ref> و [[استحباب]] بوسه بر [[حجرالاسود]] و دیگر مکان‌های مقدس، در حرمین است. | |||
==تقبیل از بعد کلامی== | |||
از جنبه کلامی، اندکی از افراد بوسه بر مکان‌های مقدس را [[شرک]] خوانده‌اند و بسیاری به آن پاسخ داده‌اند. یکی از تک‌نگاری‌هایی که از این جنبه به موضوع پرداخته، کتاب [[ازاحة الوسوسة عن جواز تقبیل الاعتاب المقدسه]] نگاشته [[ملا عبدالله مامقانی]] (م. 1351ق.) <ref>الذریعه، ج1، ص528.</ref> است. | از جنبه کلامی، اندکی از افراد بوسه بر مکان‌های مقدس را [[شرک]] خوانده‌اند و بسیاری به آن پاسخ داده‌اند. یکی از تک‌نگاری‌هایی که از این جنبه به موضوع پرداخته، کتاب [[ازاحة الوسوسة عن جواز تقبیل الاعتاب المقدسه]] نگاشته [[ملا عبدالله مامقانی]] (م. 1351ق.) <ref>الذریعه، ج1، ص528.</ref> است. | ||
==مصادیق تقبیل در حج== | ==مصادیق تقبیل در حج== | ||
مواردی از تقبیل که در مبحث حج و حرمین شریفین، بدان‌ها پرداخته شده، عبارتند از: | مواردی از تقبیل که در مبحث حج و حرمین شریفین، بدان‌ها پرداخته شده، عبارتند از: | ||
===حجرالاسود=== | ===تقبیل حجرالاسود=== | ||
بر پایه منابع روایی، نخستین بار [[حضرت آدم(ع)]] به بوسیدن حجرالاسود پرداخت. <ref>الکافی، ج4، ص186؛علل الشرائع، ج2، ص427؛هدایة الامه، ج5، ص314 | بر پایه منابع روایی، نخستین بار [[حضرت آدم(ع)]] به بوسیدن حجرالاسود پرداخت. <ref>الکافی، ج4، ص186؛علل الشرائع، ج2، ص427؛هدایة الامه، ج5، ص314.</ref> | ||
====در منایع حدیثی==== | |||
روایت شده که [[پیامبر(ص)]] و امامان معصوم <ref>الکافی، ج4، ص408، 532؛صحیح البخاری، ج2، ص162؛السنن الکبری، ج5، ص74.</ref> و [[صحابه]] <ref>مسند احمد، ج1، ص26؛صحیح مسلم، ج4، ص67.</ref> حجرالاسود را می‌بوسیده‌اند. | |||
در برخی روایات، بوسیدن حجرالاسود به معنای تجدید پیمان با خداوند شمرده شده <ref>الکافی، ج4، ص185؛من لا یحضره الفقیه، ج2، ص191.</ref> و در پاره‌ای منابع، بوسه دیانت (قُبلة الدیانه) خوانده شده است. <ref>عمدة القاری، ج11، ص241؛البحر الرائق، ج8، ص226.</ref> | |||
====در منابع فقهی==== | |||
فقیهان امامی <ref>اشارة السبق، ص132؛الروضة البهیه، ج2، ص255؛ریاض المسائل، ج7، ص37.</ref> و اهل سنت <ref>الام، ج2، ص186؛المجموع، ج8، ص33، 265؛الشرح الکبیر، ج3، ص402.</ref> بوسیدن حجرالاسود را همراه با [[استلام حجرالاسود|استلام]] آن، جز برای زنان <ref>الحاوی الکبیر، ج4، ص136؛ارشاد السائل، ص85؛صراط النجاة، ج4، ص159.</ref> و در صورت ازدحام، <ref>الحاوی الکبیر، ج4، ص136؛جامع الفتاوی، ص95.</ref> [[مستحب]] دانسته‌اند. در شماری از منابع فقهی، به پیروی از برخی احادیث، بوسیدن جزء مفهوم اصطلاحی «استلام» قلمداد شده است. <ref>دعائم الاسلام، ج1، ص314؛الثمر الدانی، ص366.</ref> اندکی از فقیهان بوسیدن حجرالاسود را از [[واجبات حج]] به شمار آورده‌اند. <ref>المراسم العلویه، ص105؛رسالة القیروانی، ص149؛الفواکه الدوانی، ج2، ص170-172.</ref> | فقیهان امامی <ref>اشارة السبق، ص132؛الروضة البهیه، ج2، ص255؛ریاض المسائل، ج7، ص37.</ref> و اهل سنت <ref>الام، ج2، ص186؛المجموع، ج8، ص33، 265؛الشرح الکبیر، ج3، ص402.</ref> بوسیدن حجرالاسود را همراه با [[استلام حجرالاسود|استلام]] آن، جز برای زنان <ref>الحاوی الکبیر، ج4، ص136؛ارشاد السائل، ص85؛صراط النجاة، ج4، ص159.</ref> و در صورت ازدحام، <ref>الحاوی الکبیر، ج4، ص136؛جامع الفتاوی، ص95.</ref> [[مستحب]] دانسته‌اند. در شماری از منابع فقهی، به پیروی از برخی احادیث، بوسیدن جزء مفهوم اصطلاحی «استلام» قلمداد شده است. <ref>دعائم الاسلام، ج1، ص314؛الثمر الدانی، ص366.</ref> اندکی از فقیهان بوسیدن حجرالاسود را از [[واجبات حج]] به شمار آورده‌اند. <ref>المراسم العلویه، ص105؛رسالة القیروانی، ص149؛الفواکه الدوانی، ج2، ص170-172.</ref> | ||
| خط ۳۴: | خط ۴۲: | ||
دست پس از اشاره کردن به حجرالاسود نیز استحباب دارد. <ref>مستند الشیعه، ج12، ص67.</ref> | دست پس از اشاره کردن به حجرالاسود نیز استحباب دارد. <ref>مستند الشیعه، ج12، ص67.</ref> | ||
====آداب | ====آداب بوسیدن حجرالاسود==== | ||
در منابع فقهی امامی و اهل سنت، بوسیدن حجرالاسود آدابی دارد؛ از جمله: | در منابع فقهی امامی و اهل سنت، بوسیدن حجرالاسود آدابی دارد؛ از جمله: | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۸: | ||
جویدن [[اذخر]] پیش از بوسیدن حجرالاسود، <ref>الکافی، ج4، ص398.</ref> طهارت داشتن هنگام بوسیدن آن، <ref>حاشیة العدوی، ج1، ص664.</ref> سه بار بوسیدن حجرالاسود، <ref>المجموع، ج8، ص33-35؛مغنی المحتاج، ج1، ص488.</ref> گفتن الله اکبر با هر بوسه، <ref>مواهب الجلیل، ج4، ص153؛الفقه الاسلامی، ج3، ص2153.</ref> بی‌صدا بودن بوسه بر حجرالاسود، <ref>الحاوی الکبیر، ج4، ص135؛المجموع، ج8، ص13؛مواهب الجلیل، ج4، ص152؛البحر الرائق، ج2، ص573.</ref> و نهادن صورت <ref>حاشیة الدسوقی، ج2، ص41.</ref> و پیشانی بر حجرالاسود پس از بوسیدن آن. <ref>فتح العزیز، ج7، ص319؛المجموع، ج8، ص33؛الحاوی، ج4، ص136.</ref> | جویدن [[اذخر]] پیش از بوسیدن حجرالاسود، <ref>الکافی، ج4، ص398.</ref> طهارت داشتن هنگام بوسیدن آن، <ref>حاشیة العدوی، ج1، ص664.</ref> سه بار بوسیدن حجرالاسود، <ref>المجموع، ج8، ص33-35؛مغنی المحتاج، ج1، ص488.</ref> گفتن الله اکبر با هر بوسه، <ref>مواهب الجلیل، ج4، ص153؛الفقه الاسلامی، ج3، ص2153.</ref> بی‌صدا بودن بوسه بر حجرالاسود، <ref>الحاوی الکبیر، ج4، ص135؛المجموع، ج8، ص13؛مواهب الجلیل، ج4، ص152؛البحر الرائق، ج2، ص573.</ref> و نهادن صورت <ref>حاشیة الدسوقی، ج2، ص41.</ref> و پیشانی بر حجرالاسود پس از بوسیدن آن. <ref>فتح العزیز، ج7، ص319؛المجموع، ج8، ص33؛الحاوی، ج4، ص136.</ref> | ||
===رکن یمانی=== | ===تقبیل رکن یمانی=== | ||
بر پایه برخی روایات، پیامبر(ص) و امامان، افزون بر حجرالاسود، [[رکن یمانی]] را نیز می‌بوسیده‌اند. <ref>الکافی، ج4، ص408؛اخبار مکه، ج1، ص122.</ref> از این رو، بسیاری از فقیهان امامی <ref>الانتصار، ص256؛الدروس، ج1، ص399؛الروضة البهیه، ج2، ص255.</ref> و شماری از فقیهان اهل سنت <ref>حاشیة رد المحتار، ج6، ص703؛نیل الاوطار، ج5، ص116؛فتح الباری، ج3، ص380.</ref> تقبیل رکن یمانی را مستحب دانسته‌اند. | بر پایه برخی روایات، پیامبر(ص) و امامان، افزون بر حجرالاسود، [[رکن یمانی]] را نیز می‌بوسیده‌اند. <ref>الکافی، ج4، ص408؛اخبار مکه، ج1، ص122.</ref> از این رو، بسیاری از فقیهان امامی <ref>الانتصار، ص256؛الدروس، ج1، ص399؛الروضة البهیه، ج2، ص255.</ref> و شماری از فقیهان اهل سنت <ref>حاشیة رد المحتار، ج6، ص703؛نیل الاوطار، ج5، ص116؛فتح الباری، ج3، ص380.</ref> تقبیل رکن یمانی را مستحب دانسته‌اند. | ||
| خط ۴۶: | خط ۵۴: | ||
بیشتر فقیهان اهل سنت، انجام دادن این رفتار را از سوی پیامبر(ص) قطعی ندانسته <ref>شفاء الغرام، ج1، ص231.</ref> و آن را مستحب نشمرده‌اند. <ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص49؛المغنی، ج3، ص394؛المجموع، ج8، ص34.</ref> در باور شافعیان، بوسیدن دست پس از [[استلام رکن یمانی]]، مستحب است. <ref>الام، ج2، ص230؛المجموع، ج8، ص35، 38؛اسنی المطالب، ج6، ص169.</ref> | بیشتر فقیهان اهل سنت، انجام دادن این رفتار را از سوی پیامبر(ص) قطعی ندانسته <ref>شفاء الغرام، ج1، ص231.</ref> و آن را مستحب نشمرده‌اند. <ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص49؛المغنی، ج3، ص394؛المجموع، ج8، ص34.</ref> در باور شافعیان، بوسیدن دست پس از [[استلام رکن یمانی]]، مستحب است. <ref>الام، ج2، ص230؛المجموع، ج8، ص35، 38؛اسنی المطالب، ج6، ص169.</ref> | ||
===ارکان کعبه=== | ===تقبیل همه ارکان کعبه=== | ||
شماری از فقیهان امامی، تقبیل ارکان چهارگانه کعبه را از سنن طواف شمرده‌اند. <ref>اشارة السبق، ص132؛رسائل الشهید، ص376.</ref> بعضی به استحباب بوسیدن همه اجزای کعبه، به ویژه مستجار، باور دارند. <ref>تفصیل الشریعه، ج4، ص423.</ref> برخی شافعیان نیز بوسیدن همه اجزای کعبه را نیکو دانسته <ref>تحفة المحتاج، ج3، ص175؛نهایة المحتاج، ج10، ص334؛فتاوی الرملی، ج4، ص106.</ref> و شماری از حنفیان به جواز تقبیل [[عتبه کعبه|عَتَبه کعبه]] (درگاه کعبه) تصریح کرده‌اند. <ref>حاشیة رد المحتار، ج6، ص702؛تبیین الحقائق، ج2، ص16؛مجمع الانهر، ج1، ص283-284.</ref> | شماری از فقیهان امامی، تقبیل ارکان چهارگانه کعبه را از سنن طواف شمرده‌اند. <ref>اشارة السبق، ص132؛رسائل الشهید، ص376.</ref> بعضی به استحباب بوسیدن همه اجزای کعبه، به ویژه مستجار، باور دارند. <ref>تفصیل الشریعه، ج4، ص423.</ref> برخی شافعیان نیز بوسیدن همه اجزای کعبه را نیکو دانسته <ref>تحفة المحتاج، ج3، ص175؛نهایة المحتاج، ج10، ص334؛فتاوی الرملی، ج4، ص106.</ref> و شماری از حنفیان به جواز تقبیل [[عتبه کعبه|عَتَبه کعبه]] (درگاه کعبه) تصریح کرده‌اند. <ref>حاشیة رد المحتار، ج6، ص702؛تبیین الحقائق، ج2، ص16؛مجمع الانهر، ج1، ص283-284.</ref> | ||
===ضریح پیامبر=== | ===تقبیل ضریح پیامبر=== | ||
فقیهان امامی به پشتوانه روایات متعدد <ref>اقبال الاعمال، ج2، ص64، 66؛المزار الکبیر، ص260.</ref> بر آنند که بوسیدن قبر و ضریح پیامبر(ص) و دیگر امامان، مستحب است. <ref>الدروس، ج2، ص23؛الحدائق، ج17، ص421؛رسائل و مسائل، ج3، ص15.</ref> نیز آنان عتبه‌بوسی حرم پیامبر(ص) و دیگر معصومان را در شمار سیره امامیه دانسته‌اند و اگر مورد سوء استفاده دیگران قرار نگیرد، آن را جایز شمرده‌اند. <ref>الدروس، ج2، ص24؛التحفة السنیه، ج2، ص197؛جواهر الکلام، ج20، ص101.</ref> شماری از اهل سنت هم تقبیل قبرهای صالحان و عتبه‌بوسی به قصد تبرک را جایز دانسته و سیره دانشوران را بر آن جاری دانسته‌اند. <ref>وفاء الوفاء، ج4، ص218؛حواشی الشروانی، ج3، ص175.</ref> در برابر، بعضی این تقبیل را خلاف ادب خوانده و حکم به [[کراهت]] یا عدم استحباب آن داده‌اند. <ref>المغنی، ج3، ص591؛مغنی المحتاج، ج1، ص364.</ref> | فقیهان امامی به پشتوانه روایات متعدد <ref>اقبال الاعمال، ج2، ص64، 66؛المزار الکبیر، ص260.</ref> بر آنند که بوسیدن قبر و ضریح پیامبر(ص) و دیگر امامان، مستحب است. <ref>الدروس، ج2، ص23؛الحدائق، ج17، ص421؛رسائل و مسائل، ج3، ص15.</ref> نیز آنان عتبه‌بوسی حرم پیامبر(ص) و دیگر معصومان را در شمار سیره امامیه دانسته‌اند و اگر مورد سوء استفاده دیگران قرار نگیرد، آن را جایز شمرده‌اند. <ref>الدروس، ج2، ص24؛التحفة السنیه، ج2، ص197؛جواهر الکلام، ج20، ص101.</ref> شماری از اهل سنت هم تقبیل قبرهای صالحان و عتبه‌بوسی به قصد تبرک را جایز دانسته و سیره دانشوران را بر آن جاری دانسته‌اند. <ref>وفاء الوفاء، ج4، ص218؛حواشی الشروانی، ج3، ص175.</ref> در برابر، بعضی این تقبیل را خلاف ادب خوانده و حکم به [[کراهت]] یا عدم استحباب آن داده‌اند. <ref>المغنی، ج3، ص591؛مغنی المحتاج، ج1، ص364.</ref> | ||
| خط ۶۴: | خط ۷۲: | ||
گذشته از این‌ها، [[احمد بن حنبل]]، امام حنبلیان، بوسیدن قبر و منبر پیامبر اسلام(ص) را روا دانسته است. <ref>العلل و معرفة الرجال، ج2، ص492.</ref> برخی جواز آن را از مشروعیت تقبیل حجرالاسود برداشت کرده‌اند. <ref>نیل الاوطار، ج5، ص114-115؛فتح الباری، ج3، ص475.</ref> | گذشته از این‌ها، [[احمد بن حنبل]]، امام حنبلیان، بوسیدن قبر و منبر پیامبر اسلام(ص) را روا دانسته است. <ref>العلل و معرفة الرجال، ج2، ص492.</ref> برخی جواز آن را از مشروعیت تقبیل حجرالاسود برداشت کرده‌اند. <ref>نیل الاوطار، ج5، ص114-115؛فتح الباری، ج3، ص475.</ref> | ||
===مکان ولادت پیامبر=== | ===تقبیل مکان ولادت پیامبر=== | ||
به تصریح شماری از فقیهان امامی، تقبیل مکان ولادت پیامبر در مکه به قصد تیمن و تبرک مستحب است. <ref>قلائد الدرر، ص91؛المختصر من مرشد الانام، ص133.</ref> از سخن برخی شافعیان نیز برمی‌آید که بوسیدن هر مکان شریفی به قصد تبرک نیکو است. <ref>عمدة القاری، ج9، ص241.</ref> | به تصریح شماری از فقیهان امامی، تقبیل مکان ولادت پیامبر در مکه به قصد تیمن و تبرک مستحب است. <ref>قلائد الدرر، ص91؛المختصر من مرشد الانام، ص133.</ref> از سخن برخی شافعیان نیز برمی‌آید که بوسیدن هر مکان شریفی به قصد تبرک نیکو است. <ref>عمدة القاری، ج9، ص241.</ref> | ||
=== | ===تقبیل مصحف=== | ||
در شماری از منابع امامی، <ref>المعالم الماثوره، ج4، ص169؛توضیح المسائل، ج1، ص186.</ref> شافعی، <ref>البرهان، ج1، ص478؛حواشی الشروانی، ج1، ص155.</ref> حنفی و حنبلی، به پشتوانه سیره شماری از صحابه <ref>الدر المختار، ج6، ص702-703؛البدایة و النهایه، ج7، ص41؛التفاوی الکبری، ج1، ص49.</ref> بوسیدن قرآن، کاری نیکو یا جایز شمرده شده است. <ref>کشاف القناع، ج1، ص161؛الدر المختار، ج6، ص702-703.</ref> | در شماری از منابع امامی، <ref>المعالم الماثوره، ج4، ص169؛توضیح المسائل، ج1، ص186.</ref> شافعی، <ref>البرهان، ج1، ص478؛حواشی الشروانی، ج1، ص155.</ref> حنفی و حنبلی، به پشتوانه سیره شماری از صحابه <ref>الدر المختار، ج6، ص702-703؛البدایة و النهایه، ج7، ص41؛التفاوی الکبری، ج1، ص49.</ref> بوسیدن قرآن، کاری نیکو یا جایز شمرده شده است. <ref>کشاف القناع، ج1، ص161؛الدر المختار، ج6، ص702-703.</ref> | ||
===زائر خانه خدا=== | ===تقبیل زائر خانه خدا=== | ||
بر پایه منابع حدیثی امامی، بوسیدن دهان و چشم و پیشانی و صورت کسی که از [[مکه]] بازگشته، مستحب است. <ref>الخصال، ج2، ص634؛السرائر، ج3، ص461؛وسائل الشیعه، ج11، ص445.</ref> | بر پایه منابع حدیثی امامی، بوسیدن دهان و چشم و پیشانی و صورت کسی که از [[مکه]] بازگشته، مستحب است. <ref>الخصال، ج2، ص634؛السرائر، ج3، ص461؛وسائل الشیعه، ج11، ص445.</ref> | ||
در شماری از منابع، مواردی دیگر نیز به عنوان تقبیل مباح یا مستحب یاد شده‌اند؛ از جمله: دست فرد عالم و صالح، فرزند، و کسی که از سفر برگشته است. <ref>المجموع، ج4، ص637-640؛حواشی الشروانی، ج1، ص155؛ج7، ص208؛کشاف القناع، ج1، ص162.</ref> | در شماری از منابع، مواردی دیگر نیز به عنوان تقبیل مباح یا مستحب یاد شده‌اند؛ از جمله: دست فرد عالم و صالح، فرزند، و کسی که از سفر برگشته است. <ref>المجموع، ج4، ص637-640؛حواشی الشروانی، ج1، ص155؛ج7، ص208؛کشاف القناع، ج1، ص162.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۸: | ||
* '''تحفة المحتاج''': احمد بن حجر الهیتمی، مصر، المکتبة التجاریة الکبری، 1983م. | * '''تحفة المحتاج''': احمد بن حجر الهیتمی، مصر، المکتبة التجاریة الکبری، 1983م. | ||
* '''تفصیل الشریعه''': محمد فاضل لنکرانی، بیروت، دار التعارف، 1418ق. | * '''تفصیل الشریعه''': محمد فاضل لنکرانی، بیروت، دار التعارف، 1418ق. | ||
* '''توضیح المسائل مراجع''': گردآورنده: سید محمد حسن بنی‌هاشمی، قم، انتشارات اسلامی، 1377ش. | * '''توضیح المسائل مراجع''': گردآورنده''': سید محمد حسن بنی‌هاشمی، قم، انتشارات اسلامی، 1377ش. | ||
* '''الثمر الدانی''': الآبی الازهری (م. 1330ق.)، بیروت، المکتبة الثقافیه. | * '''الثمر الدانی''': الآبی الازهری (م. 1330ق.)، بیروت، المکتبة الثقافیه. | ||
* '''جامع الفتاوی''': سید مرتضی موسوی شاهرودی، تهران، مشعر، 1428ق. | * '''جامع الفتاوی''': سید مرتضی موسوی شاهرودی، تهران، مشعر، 1428ق. | ||
| خط ۱۶۰: | خط ۱۶۴: | ||
* '''مختلف الشیعه''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1412ق. | * '''مختلف الشیعه''': العلامة الحلی (م. 726ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1412ق. | ||
* '''المراسم العلویه''': سلار حمزة بن عبدالعزیز (م. 448ق.)، به کوشش بستانی، قم، منشورات الحرمین، 1404ق. | * '''المراسم العلویه''': سلار حمزة بن عبدالعزیز (م. 448ق.)، به کوشش بستانی، قم، منشورات الحرمین، 1404ق. | ||
* '''المراسم العلویه''': سلار حمزة بن عبدالعزیز (م. 448ق.)، به کوشش حسینی، قم، المجمع العالمی لاهل | * '''المراسم العلویه''': سلار حمزة بن عبدالعزیز (م. 448ق.)، به کوشش حسینی، قم، المجمع العالمی لاهل البیت''':، 1414ق. | ||
* '''المزار الکبیر''': محمد بن المشهدی (م. 610ق.)، به کوشش القیّومی، قم، النشر الاسلامی، 1419ق. | * '''المزار الکبیر''': محمد بن المشهدی (م. 610ق.)، به کوشش القیّومی، قم، النشر الاسلامی، 1419ق. | ||
* '''المستدرک علی الصحیحین''': الحاکم النیشابوری (م. 405ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، 1406ق. | * '''المستدرک علی الصحیحین''': الحاکم النیشابوری (م. 405ق.)، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، 1406ق. | ||
* '''مستند الشیعه''': احمد النراقی (م. 1245ق.)، قم، آل البیت، 1415ق. | * '''مستند الشیعه''': احمد النراقی (م. 1245ق.)، قم، آل البیت، 1415ق. | ||
* '''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م. 241ق.)، بیروت، دار صادر. | * '''مسند احمد''': احمد بن حنبل (م. 241ق.)، بیروت، دار صادر. | ||
* '''المعالم الماثوره''': میرزا‌هاشم الآملی، قم، ناشر مؤلف، 1406ق. | * '''المعالم الماثوره''': میرزا‌هاشم الآملی، قم، ناشر''': مؤلف، 1406ق. | ||
* '''مغنی المحتاج''': محمد الشربینی (م. 977ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1377ق. | * '''مغنی المحتاج''': محمد الشربینی (م. 977ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1377ق. | ||
* '''المغنی''': عبدالله بن قدامه (م. 620ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه. | * '''المغنی''': عبدالله بن قدامه (م. 620ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیه. | ||
| خط ۱۷۷: | خط ۱۸۱: | ||
* '''هدایة الامه''': الحر العاملی (م. 1104ق.)، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412ق. | * '''هدایة الامه''': الحر العاملی (م. 1104ق.)، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[رده:اعمال حج]] | [[رده:اعمال حج]] | ||
[[رده:مستحبات حج]] | [[رده:مستحبات حج]] | ||