در حال ویرایش تکفیر (بخش)

==معیارهای محدود کردن تکفیر==

در ادامه معیارهایی برای محدود کردن تکفیر بیان می‌کنیم:
===تحقق اسلام با شهادتین===

تحقق اسلام و مسلمانی با اظهار شهادتین صورت می‌گیرد<ref>العروة الوثقی، ج1، ص273.</ref> و در سیره [[پیامبر(ص)]] نیز همین برای اثبات مسلمان بودن فرد کافی است<ref>الشفاء، ج2، ص10؛ الایمان و الکفر، ص108-109.</ref> و نشان می‌دهد که قلمرو ورود به [[اسلام]] پهناور است و با اقرار فرد به [[توحید]] و [[نبوت]]، باید به مسلمانی او حکم نمود.<ref>الخلاف، ج1، ص551.</ref> بر پایه این روایت نبوی: «امرت ان اقاتل الناس حتی یقولوا «لا اله الا الله محمد رسول الله فاذا قالوها فقد عصموا...» <ref>الابانه، ابن بطه، ج2، ص762-763؛ السنن الکبری، ج3، ص367.</ref> در امان بودن و محفوظ ماندن، از آثار اظهار [[شهادتین]] است.<ref>الاقتصاد، ص135.</ref> حتی پاره‌ای از فقیهان درباره فردی که شهادتین را بر زبان جاری کرده، اما قلباً آن را نپذیرفته، حکم به مسلمانی کرده‌اند.<ref>العروة الوثقی، ج1، ص273؛ اوثق الوسائل، ص239.</ref> برخی نیز تصریح نموده‌اند که شهادتین هرچند با باور و رفتار هماهنگ نباشد، برای حکم به مسلمانی فرد، کافی است.<ref>المیزان، ج18، ص328؛ العروة الوثقی، ج1، ص273.</ref> 

===اصل تکذیب پیامبر===

معیار دیگر برای محدود کردن تکفیر، اصل تکذیب پیامبر(ص) است.<ref>الاشباه و النظائر، ص159.</ref> [[ابوحامد غزالی]] (درگذشت 505ق.) مفهوم تکذیب را توضیح می‌دهد و برای آن مراتبی یاد می‌کند و بر آن است که جز با تکذیب صریح<ref>الاقتصاد، ص133-138؛ نک: الابانه، ابن بطه، ج2، ص762-763.</ref> نمی‌توان به کسی نسبت کفر داد. او تکفیر را مقوله‌ای فقهی می‌داند که از دلیل شرعی یا اجتهاد برمی‌خیزد و هر کس که آن را به‌کار می‌برد، بر اصل قطعی تکذیب پیامبر(ص) تکیه می‌کند.<ref>الاقتصاد، ص134.</ref> 

===نهی آیات و روایات===

گذشته از این مباحث نظری، تکفیر در آیات و روایات نهی شده است. می‌توان ضرورت پرهیز از تکفیر را به پشتوانه آیاتی چون: {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ اَلْقی‏ اِلَیْکُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً﴾}} ([[سوره نساء]]، آیه 94) {{قلم رنگ|سبز|﴿وَ لا یَرْضی لِعِبادِهِ الْکُفْرَ﴾}} ([[سوره زمر]]، آیه 7) توضیح داد. مضمون آیه نخست، بیانگر اراده و امر تشریعی خداوند در پرهیز از انتساب کفر به دیگران است.<ref>نک: دانشنامه کلام اسلامی، ج1، ص220.</ref> در آیه دوم بیان می‌کند که خداوند به کفر بندگانش راضی نیست. کفر هرچند به علم خداوند تعلق می‌گیرد، بر خلاف اشاعره،<ref>نک: الاربعین، ص6؛ استقصاء النظر، ص37.</ref> به اراده و رضایت او تعلق نمی‌گیرد.<ref>تصحیح اعتقادات، ص48-50؛ الاحتجاج، ج2، ص254-255؛ نک: الوافی، ج1، ص521.</ref> از این‌رو، باید از نسبت دادن کفر به مسلمان که مورد اراده و رضایت خداوند نیست و از آن نهی کرده، پرهیز کرد.

بر پایه پاره‌ای روایات نبوی که برخی آن‌ها را صحیح دانسته‌اند،<ref>الایمان و الکفر، ص63-64.</ref> از تکفیر کردن مسلمانان نهی شده؛ زیرا هرکس «لا اله الا الله» گوید، مال و جانش در امان خواهد بود.<ref>صحیح البخاری، ج2، ص110؛ صحیح مسلم، ج1، ص38.</ref> نیز در روایت آمده است: «هم‌کیشان خود را تکفیر نکنید، حتی اگر گناهان بزرگ مرتکب شوند.»<ref>کنز العمال، ج1، ص215؛ لسان المیزان، ج3، ص133؛ ج6، ص225.</ref> در برخی جوامع حدیثی، بابی با عنوان «اِثمُ مَن کَفَّر مُسلِماً» برای پرهیز دادن از تکفیر مسلمانان گشوده شده است.<ref>المفهم، ج2، ص17.</ref> 

از پیوند این دسته از روایات با احادیثی مانند «اذا قال الرجل لاخیه یا کافر فقد باء بها احدهما»<ref>صحیح مسلم، ج1، ص57؛ صحیح البخاری، ج7، ص97.</ref> یا «مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ رَمَی مُؤْمِناً بِکُفْرٍ»<ref>بحار الانوار، ج69، ص209.</ref> و احادیثی که در موضوع [[شهادت]]، بدون ایجاد تفاوت میان شهادت حق و شهادت باطل، از نسبت دادن کفر به مسلمانان پرهیز می‌دهند،<ref>نک: کنز العمال، ج7، ص20؛ مسند ابی عوانه، ص32؛ الوافی، ج8، ص1182.</ref> آشکار می‌شود که تکفیر کاری نکوهیده است.<ref>نک: البیان و التحصیل، ج9، ص173-174.</ref> برخی در توضیح این روایات گفته‌اند که تکفیر روش متکبران روزگار [[جاهلیت]] بود و از این‌رو، پیامبر مسلمانان را از همانندی به آن‌ها بازداشته و پرهیز داده است.<ref>المفهم، ج2، ص18-19.</ref> گاه نیز این روایات را این‌گونه توضیح داده‌اند که فرد با پذیرش اسلام از کفر بیرون می‌شوند و از این‌رو، نسبت دادن کفر به او صحیح نیست، زیرا این دو نسبت با هم جمع نمی‌شوند.<ref>شرح مشکل الآثار، ج7، ص306.</ref>