در حال ویرایش جبل الرحمه

'''جَبَلُ الرَّحْمَه''' کوهی در شمال شرقی [[عرفات]] و در نزدیکی [[مکه]] است. در پایین این کوه [[پیامبر(ص)]] در [[روز عرفه]] (نهم ذی‌حجه) تا هنگام غروب، [[وقوف در عرفات|وقوف]] کرد و به [[دعا]] و تضرع پرداخت. از این‌رو، حاجیان به پیروی از وی، در روز عرفه پیرامون این کوه گرد می‌آیند. این مکان را موقف پیامبران دیگر همچون [[حضرت ابراهیم(ع)]] نیز دانسته‌اند. همچنین [[امام حسین(ع)]] [[دعای عرف|دعای روز عرفه]] را کنار این کوه خواند.

 

بر اساس فقه [[شیعه]] و بیشتر فقیهان [[اهل‌سنت]]، صعود به جبل الرحمة هنگام وقوف مکروه؛ ولی دعا کردن در دامنه آن نیکو است.

از این کوه با نام‌های متعددی مانند عرفه، عرفات، جبل الال یا الال، نابِت، جبل الدعاء و قُرَین نیز یاد شده است.

از این کوه با نام‌های متعدد یاد شده است؛ همچون عرفه،<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج5، ص13؛ معجم البلدان، ج1، ص243؛ الرحلات المغربیه، ص316.</ref> [[عرفات]]،<ref>اثارة الترغیب، ج2، ص436؛ تاریخ المستبصر، ص28؛ التاریخ القویم، ج1، ص492.</ref> جبل الال<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج5، ص13؛ شرف المصطفی، ج3، ص101؛ معجم البلدان، ج1، ص243.</ref>یا الال<ref>الاماکن، ص82؛ اوضح المسالک، ص468.</ref> به سبب مشاهده شدن سراب در روزهای گرم بر فراز آن<ref>معجم معالم الحجاز، ج6، ص76-77.</ref>یا به این سبب که حاجیان با دیدن این کوه شتابان حرکت می‌‏کنند تا به [[موقف]] برسند،<ref>مراصد الاطلاع، ج1، ص110؛ المعالم الاثیره، ص32.</ref> نابِت<ref>اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص194.</ref>به معنای روییدنی،<ref>معجم معالم الحجاز، ج6، ص77.</ref> جبل الدعاء<ref>المجموع، ج8، ص112؛ عدة الانابه، ص71.</ref>به جهت قرائت [[دعا]] پیرامون آن،<ref>الاستبصار، ص35.</ref> و «قُرَین»<ref>معجم معالم الحجاز، ج9، ص7.</ref>به معنای شاخ کوچک.<ref>معجم معالم الحجاز، ج7، ص126.</ref>

در پایین این کوه و جایی که بعدها مسجدی کوچک با نام [[مسجد صخرات|مسجد الصخرات]] ساخته شد، [[پیامبر(ص)]] در [[روز عرفه]] (نهم [[ذی‌حجه]]) تا هنگام غروب [[وقوف]] کرد و به [[دعا]] و تضرع پرداخت.<ref>التاریخ القویم، ج1، ص492؛ ج4، ص317.</ref> از این‌رو، به پیروی از ایشان، حاجیان نیز در روز عرفه پیرامون این کوه گرد می‌آیند.<ref>رحلة ابن بطوطه، ج1، ص405؛ رحلة ابن جبیر، ص134.</ref> این مکان را موقف پیامبران دیگر همچون [[حضرت ابراهیم(ع)]] نیز دانسته‌اند.<ref>التاریخ القویم، ج5، ص341.</ref>

به گزارشی، پیامبر(ص) خطبه معروف [[حجة الوداع]] را در روز نهم ذی‌حجه سال دهم ق.<ref>نک: التاریخ القویم، ج3، ص210.</ref> و نیز [[امام حسین(ع)]] دعای معروف روز عرفه<ref>الذریعه، ج8، ص193.</ref> را کنار این کوه قرائت کردند.

از دیدگاه فقه [[شیعه]]، صعود به کوه عرفه هنگام وقوف مکروه است<ref>مستند الشیعه، ج12، ص221؛ جواهر الکلام، ج19، ص59.</ref>؛ اما توقف و دعا و تضرّع در دامنه کوه به پیروی از پیامبر(ص) کاری نیکو دانسته شده است.<ref>فتاوی السبکی، ج1، ص287؛ مواهب الجلیل، ج4، ص129؛ وسائل الشیعه، ج13، ص533.</ref>[[اهل‌سنت]] نیز همانند [[شیعیان]]، وقوف بر این کوه را خلاف سنت دانسته و از استحباب وقوف در موقف پیامبر(ص) سخن گفته<ref>صحیح مسلم، ج8، ص185؛ المجموع، ج8، ص112؛ البحر الرائق، ج2، ص595.</ref> و خواندن دعا هنگام دیدن این کوه را مستحب شمرده‌اند.<ref>تبیین الحقائق، ج2، ص23.</ref> تنها برخی همچون [[طبری]] و [[ماوردی]]، صعود بر این کوه را مستحب شمرده‌اند.<ref>المجموع، ج8، ص112.</ref>

پیرامون مسجد مشرف بر پهنه عرفات بود و در جهت [[قبله]] آن دیواری وجود داشت که محراب‌هایی برای نماز در آن ساخته بودند. در سمت چپ دامنه این کوه به سوی [[کعبه]]، [[خانه آدم(ع) (مکه)|خانه‌ای]] منسوب به [[حضرت آدم(ع)]] و در طرف چپ این خانه، صخره‏‌هایی وجود داشته که موقف پیامبر(ص) در نزدیک آن گزارش شده است.<ref>رحلة ابن جبیر، ص135؛ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص409.</ref>

وقوف حاجیان در [[عرفات]] کنار جبل الرحمه موجب شد تا در دوره‌های گوناگون اقداماتی برای آب‌رسانی به حاجیان در این مکان انجام شود. [[زبیده]] (درگذشت 216ق)، همسر‌ [[هارون الرشید|هارون الرشید عباسی]]، قناتی از [[چشمه نعمان]] به عرفات و جبل الرحمه کشید و از آن‌جا نیز راهی گشود تا آب به آبگیرهای عرفات برسد.<ref>تحصیل المرام، ج2، ص612.</ref> از وجود آب‌ انبارها یا برکه‌هایی نیز کنار جبل الرحمه گزارش داده‌اند.<ref>الاستبصار، ص35.</ref>جمال‌الدین نیز برای آسانی صعود بر این کوه، در پیرامون آن پله‌هایی ساخت.<ref>الکامل، ج11، ص308؛ رحلة ابن جبیر، ص135.</ref>تعداد این پله‌ها را در یک طرف 17 و در دو طرف دیگر 10پله شمرده‌اند.<ref>الاستبصار، ص35.</ref>آورده‌اند که جنازه وی در شب نهم ذی‌حجه سال 559ق. بر بالای این کوه نگهداری شد.<ref>الغدیر، ج6، ص89.</ref>

امروزه شماری فراوان از زائران، از کوه جبل الرحمه بالا می‏‌روند. یادداشت‌‏های فراوان به زبان‌های گوناگون روی سنگ‌های جبل الرحمه نوشته شده است. در پیرامون این کوه، بسیاری از دستفروش‏‌ها انگشتر و تسبیح و دیگر خواستنی‌های زائران را عرضه می‌کنند.<ref>با کاروان صفا در سال 82، ص445.</ref> موقف حاجیان [[ایران|ایرانی]] نزدیک همین کوه است.<ref>به سوی‌ام القری، ص127.</ref>