در حال ویرایش جحفه
این ویرایش را میتوان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که میخواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثیسازی ویرایش را به پایان ببرید.
نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
خط ۲: | خط ۲: | ||
{{میقاتهای حج عمودی}} | {{میقاتهای حج عمودی}} | ||
'''جحفه''' منطقهای کهن در 189 کیلومتری [[مکه]] و یکی از [[میقات|میقاتهای]] مهم [[حج]] و [[عمره]] برای [[مغربیان]]، ساکنان [[شام]] و [[مصر]] و نیز کسانی است که از آنجا عبور میکنند. | '''جحفه''' منطقهای کهن در 189 کیلومتری [[مکه]] و یکی از [[میقات|میقاتهای]] مهم [[حج]] و [[عمره]] برای [[مغربیان]]، ساکنان [[شام]] و [[مصر]] و نیز کسانی است که از آنجا عبور میکنند. این شهر در گذشته مَهْیَعه نام داشت. | ||
جحفه به دلیل موقعیت دینی، تاریخی و اقتصادیاش از اهمیتی بهسزا برخوردار بود ولی پس از سده پنجم ق. به تدریج اهمیت خود را از دست داد. | جحفه به دلیل موقعیت دینی، تاریخی و اقتصادیاش از اهمیتی بهسزا برخوردار بود ولی پس از سده پنجم ق. به تدریج اهمیت خود را از دست داد و رو به ویرانی نهاد؛ در سدههای بعد، بهویژه در دوران معاصر، جحفه دیگر بار جایگاه دینی خود را بازیافت؛ اگرچه آبادانی و رونق پیشین آن تکرار نشد و تنها ویرانههای کهن از آن دیده میشود. | ||
جحفه در دوران نبوی شاهد برخی رخدادهای مهم بود که از مهمترین موارد آنها میتوان به شماری از سرایای پیامبر اشاره کرد، برخی نیز [[غدیر]] را در منطقه جحفه دانسته و از آن با عنوان غدیر الجحفه و از رخداد غدیر با عنوان یوم الجحفه یاد کردهاند. | جحفه در دوران نبوی شاهد برخی رخدادهای مهم بود که از مهمترین موارد آنها میتوان به شماری از سرایای پیامبر اشاره کرد، برخی نیز [[غدیر]] را در منطقه جحفه دانسته و از آن با عنوان غدیر الجحفه و از رخداد غدیر با عنوان یوم الجحفه یاد کردهاند. | ||
برخی جحفه را میقات اضطراری مدنیان دانستهاند؛ یعنی کسانی که در [[ذوالحلیفه]] [[محرم]] نشدهاند، لازم است در جحفه محرم شوند. | برخی جحفه را میقات اضطراری مدنیان دانستهاند؛ یعنی کسانی که در [[ذوالحلیفه]] [[محرم]] نشدهاند، لازم است در جحفه محرم شوند؛ چنانکه [[امام صادق(ع]]) بدون [[احرام]] از [[مدینه]] حرکت کرد و در جحفه محرم شد و اینکار خود را مستند به روایت رسول خدا(ص) دانست که به مریضان و ضعیفان اجازه داد تا از جحفه محرم شوند. | ||
==موقعیت جغرافیایی== | ==موقعیت جغرافیایی== | ||
خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
این شهر در گذشته مَهْیَعه نام داشت. مهیعه از ریشه «ه ـ ی ـ ع» به معنای مکان پهناور است.<ref>معجم البلدان، ج5، ص235؛ لسان العرب، ج8، ص379.</ref> | جحفه به دلیل موقعیت دینی ([[میقات|میقات بودن]]) و تاریخی و اقتصادیاش (در مسیر تجارت قرار داشتن) از اهمیتی بسزا برخوردار بود. این شهر در گذشته مَهْیَعه نام داشت. مهیعه از ریشه «ه ـ ی ـ ع» به معنای مکان پهناور است.<ref>معجم البلدان، ج5، ص235؛ لسان العرب، ج8، ص379.</ref> شاید به دلیل قرار گرفتن این شهر در سرزمینی گسترده میان غدیر خم و دریای سرخ بدین نام خوانده شده است. | ||
به گزارش منابع، جحفه در [[دوران جاهلی]]، سکونتگاه عربهای [[بنیعبیل]] از فرزندان [[عوص بن ارم|عوص]] بن [[ارم بن سام|ارم]] بن [[سام بن نوح|سام]] بن [[نوح]]<ref>تاریخ طبری، ج1، ص144؛ مروج الذهب، ج2، ص127؛ تاریخ ابن خلدون، ج2، ق1، ص21.</ref> بود که در پی درگیری با ساکنان [[یثرب]] ناچار به ترک آن شدند و در مهیعه سکونت گزیدند.<ref>المحبر، ص385؛ الطبقات، ج1، ص38؛ فتح الباری، ج3، ص305.</ref> سیلابی سخت این شهر را ویران کرد و از اینرو، آن را جحفه نامیدند.<ref>المعارف، ص357؛ انساب الاشراف، ج1، ص6؛ معجم البلدان، ج2، ص111.</ref> البته این شهر بعدها دیگر بار آباد شد و گسترش یافت. در روایاتی از [[پیامبر(ص)]] و [[امام صادق(ع)]] هر دو واژه «مهیعه» و «جحفه» برای این منطقه بهکار رفته است.<ref>الکافی، ج4، ص318-319؛ معجم ما استعجم، ج2، ص368، 370؛ بحار الانوار، ج96، ص128.</ref> | |||
جحفه از مهمترین سکونتگاههای دائم میان مکه و مدینه بوده و منابع از سکونت [[بنیعامر]]<ref>المسالک و الممالک، ص20.</ref> و [[بنیسلیم]]<ref>البلدان، ص152.</ref> در این منطقه گزارش دادهاند. نزدیکی جحفه به ساحل دریای سرخ بر اهمیت آن افزود و آنجا را به مرکز داد و ستد کالا به سرزمینهای پیرامون تبدیل کرد.<ref>نزهة المشتاق، ج1، ص137.</ref> | جحفه از مهمترین سکونتگاههای دائم میان مکه و مدینه بوده و منابع از سکونت [[بنیعامر]]<ref>المسالک و الممالک، ص20.</ref> و [[بنیسلیم]]<ref>البلدان، ص152.</ref> در این منطقه گزارش دادهاند. نزدیکی جحفه به ساحل دریای سرخ بر اهمیت آن افزود و آنجا را به مرکز داد و ستد کالا به سرزمینهای پیرامون تبدیل کرد.<ref>نزهة المشتاق، ج1، ص137.</ref> | ||
خط ۲۲: | خط ۲۴: | ||
===دوران نبوی=== | ===دوران نبوی=== | ||
جحفه در دوران نبوی شاهد برخی رخدادهای مهم بود که از مهمترین موارد آنها میتوان به شماری از سرایای پیامبر همچون [[سریه عبیدة بن حارث]] (ماه هشتم ق.)<ref>التنبیه و الاشراف، ص201؛ الطبقات، ج2، ص4؛ انساب الاشراف، ج1، ص371.</ref> به | جحفه در دوران نبوی شاهد برخی رخدادهای مهم بود که از مهمترین موارد آنها میتوان به شماری از سرایای پیامبر همچون [[سریه عبیدة بن حارث]] (ماه هشتم ق.)<ref>التنبیه و الاشراف، ص201؛ الطبقات، ج2، ص4؛ انساب الاشراف، ج1، ص371.</ref> به رابغ نزدیک جحفه و نیز [[سریه خرار]] به فرماندهی [[سعد بن ابیوقاص]] (ماه نهم ق.) اشاره کرد.<ref>تاریخ یعقوبی، ج2، ص69؛ التنبیه و الاشراف، ص201؛ البدایة و النهایه، ج3، ص234.</ref> | ||
گزارشهای تاریخنگاران از استقرار رسول خدا(ص) در این منطقه هنگام رفتن به سوی مکه در رویداد [[حدیبیه]] (6ق.) و نیز [[احرام]] برخی از مسلمانان که در [[ذوالحلیفه]] [[محرم]] نشده بودند، حکایت دارند.<ref>المغازی، ج2، ص574.</ref> بر پایه این گزارشها، مسلمانان در این منطقه با مشکل کمآبی روبهرو شدند و [[رسول خدا(ص)]] افرادی را برای فراهم کردن آب فرستاد؛ اما آنها به دلیل بیم از مکیان با دست خالی بازگشتند و سرانجام پیامبر(ص) [[امام علی(ع)]] را مامور این کار کرد.<ref>الارشاد، ج1، ص121؛ کشف الغمه، ج1، ص210؛ ینابیع الموده، ج1، ص367.</ref> | گزارشهای تاریخنگاران از استقرار رسول خدا(ص) در این منطقه هنگام رفتن به سوی مکه در رویداد [[حدیبیه]] (6ق.) و نیز [[احرام]] برخی از مسلمانان که در [[ذوالحلیفه]] [[محرم]] نشده بودند، حکایت دارند.<ref>المغازی، ج2، ص574.</ref> بر پایه این گزارشها، مسلمانان در این منطقه با مشکل کمآبی روبهرو شدند و [[رسول خدا(ص)]] افرادی را برای فراهم کردن آب فرستاد؛ اما آنها به دلیل بیم از مکیان با دست خالی بازگشتند و سرانجام پیامبر(ص) [[امام علی(ع)]] را مامور این کار کرد.<ref>الارشاد، ج1، ص121؛ کشف الغمه، ج1، ص210؛ ینابیع الموده، ج1، ص367.</ref> گویا در همین مکان، مشرکان از حرکت مسلمانان آگاه شدند.<ref>امتاع الاسماع، ج1، ص279.</ref> | ||
در سال بعد، رسول خدا(ص) هنگام رفتن برای [[عمرة القضاء]] در جحفه محرم شد.<ref>الکافی، ج4، ص251.</ref> هنگام عزیمت پیامبر(ص) برای [[فتح مکه]] (8ق.) [[عباس بن عبدالمطلب|عباس]] عموی ایشان در همین منطقه به سپاه مسلمانان پیوست.<ref>البدایة و النهایه، ج4، ص287.</ref> | در سال بعد، رسول خدا(ص) هنگام رفتن برای [[عمرة القضاء]] در جحفه محرم شد.<ref>الکافی، ج4، ص251.</ref> هنگام عزیمت پیامبر(ص) برای [[فتح مکه]] (8ق.) [[عباس بن عبدالمطلب|عباس]] عموی ایشان در همین منطقه به سپاه مسلمانان پیوست.<ref>البدایة و النهایه، ج4، ص287.</ref> | ||
خط ۳۰: | خط ۳۲: | ||
===آبادی جحفه در قرن چهارم و پنجم=== | ===آبادی جحفه در قرن چهارم و پنجم=== | ||
گزارشها از آبادانی جحفه در سدههای نخستین اسلامی حکایت دارند. [[مقدسی]] (درگذشت 380ق.) جحفه را از شهرهای [[حجاز]] برشمرده و آن را شهری آباد و دارای دژ و چشمهها و چاههای آب خوانده و از سکونت فرزندان جعفر در آن گزارش داده است.<ref>احسن التقاسیم، ص69، 77.</ref> | گزارشها از آبادانی جحفه در سدههای نخستین اسلامی حکایت دارند. [[مقدسی]] (درگذشت 380ق.) جحفه را از شهرهای [[حجاز]] برشمرده و آن را شهری آباد و دارای دژ و چشمهها و چاههای آب خوانده و از سکونت فرزندان جعفر در آن گزارش داده است.<ref>احسن التقاسیم، ص69، 77.</ref> وی در بیان ویژگیهای شهرهای گوناگون، جحفه را مرکز فاسقان شمرده<ref>احسن التقاسیم، ص33.</ref> و از تبخیز بودن این شهر گزارش داده و دعای پیامبر(ص) برای انتقال تب مدینه به اینجا را آورده است.<ref>احسن التقاسیم، ص78.</ref> | ||
[[بکری]] جغرافیدان معروف اندلسی (درگذشت 487ق.) از گستردگی و آبادانی آن یاد کرده و از دو مسجد در این شهر به نام مسجدالنبی در سمت [[مدینه]] و [[مسجد الائمه]] در سمت [[مکه]] نام برده است.<ref>معجم ما استعجم، ج2، ص368.</ref> از آنجا که مسجد این شهر را دارای منبر شمردهاند، <ref>معجم ما استعجم، ج2، ص368؛ معجم البلدان، ج2، ص111.</ref> به نظر میرسد که مکان [[نماز جمعه]] بوده است. | |||
===عدم رونق و خرابی=== | |||
جحفه پس از سده پنجم ق. به تدریج اهمیت خود را از دست داد و رو به ویرانی نهاد؛ بهگونهای که [[یاقوت حموی]] در سده هفتم ق. (درگذشت 626ق.) با اشاره به آبادانی گذشته جحفه، از خرابی آن یاد میکند<ref>معجم البلدان، ج2، ص111.</ref> و [[ابوالفداء]] در اواخر سده هشتم ق. از ویرانی و غیرمسکونی شدن آن گزارش میدهد.<ref>تقویم البلدان، ص85.</ref> | جحفه پس از سده پنجم ق. به تدریج اهمیت خود را از دست داد و رو به ویرانی نهاد؛ بهگونهای که [[یاقوت حموی]] در سده هفتم ق. (درگذشت 626ق.) با اشاره به آبادانی گذشته جحفه، از خرابی آن یاد میکند<ref>معجم البلدان، ج2، ص111.</ref> و [[ابوالفداء]] در اواخر سده هشتم ق. از ویرانی و غیرمسکونی شدن آن گزارش میدهد.<ref>تقویم البلدان، ص85.</ref> | ||
به گزارش برخی سفرنامهنویسان، در اواخر سده نهم ق. این منطقه حتی کارکرد دینی خود را نیز از دست داد؛ بهگونهای که برخی از [[احرام]] حاجیان در [[رابغ]] نزدیک جحفه گزارش میدهند.<ref>رحلة القلصادی، ص135.</ref> در سدههای بعد، بهویژه در دوران معاصر، جحفه دیگر بار جایگاه دینی خود را بازیافت؛ اگرچه آبادانی و رونق پیشین آن تکرار نشد و تنها ویرانههای کهن آن دیده میشود.<ref>نک: میقات حج، ش7، ص168، «میقات جحفه». </ref> | به گزارش برخی سفرنامهنویسان، در اواخر سده نهم ق. این منطقه حتی کارکرد دینی خود را نیز از دست داد؛ بهگونهای که برخی از [[احرام]] حاجیان در [[رابغ]] نزدیک جحفه گزارش میدهند.<ref>رحلة القلصادی، ص135.</ref> در سدههای بعد، بهویژه در دوران معاصر، جحفه دیگر بار جایگاه دینی خود را بازیافت؛ اگرچه آبادانی و رونق پیشین آن تکرار نشد و تنها ویرانههای کهن از آن دیده میشود.<ref>نک: میقات حج، ش7، ص168، «میقات جحفه». </ref> | ||
==غدیر خم در منطقه جحفه== | ==غدیر خم در منطقه جحفه== | ||
خط ۴۸: | خط ۵۳: | ||
برخی نیز جحفه را میقات اضطراری مدنیان دانستهاند؛ یعنی کسانی که در ذوالحلیفه محرم نشدهاند، لازم است در جحفه محرم شوند<ref>النهایه، ص210؛ الروضة البهیه، ج2، ص226؛ جواهر الکلام، ج18، ص109-110.</ref>؛ چنانکه امام صادق(ع) بدون [[احرام]] از [[مدینه]] حرکت کرد و در جحفه محرم شد و اینکار خود را مستند به روایت رسول خدا(ص) دانست که به مریضان و ضعیفان اجازه داد تا از جحفه محرم شوند.<ref>الکافی، ج4، ص324.</ref> | برخی نیز جحفه را میقات اضطراری مدنیان دانستهاند؛ یعنی کسانی که در ذوالحلیفه محرم نشدهاند، لازم است در جحفه محرم شوند<ref>النهایه، ص210؛ الروضة البهیه، ج2، ص226؛ جواهر الکلام، ج18، ص109-110.</ref>؛ چنانکه امام صادق(ع) بدون [[احرام]] از [[مدینه]] حرکت کرد و در جحفه محرم شد و اینکار خود را مستند به روایت رسول خدا(ص) دانست که به مریضان و ضعیفان اجازه داد تا از جحفه محرم شوند.<ref>الکافی، ج4، ص324.</ref> | ||
برخی از اهلسنت مانند فقیهان مالکی این را به صورت تفصیلی جایز ندانستهاند و بر آنند که تنها شامیانی که از مدینه رهسپار مکه هستند، اختیار دارند که در ذوالحلیفه یا جحفه محرم شوند<ref>مواهب الجلیل، ج4، ص45.</ref> و میتوانند احرام را تا جحفه به تاخیر اندازند. برخی نیز احرام از محاذات جحفه را جایز دانستهاند؛ یعنی کسانی که از مواقیت عبور نکرده یا به دلیلی بدون احرام از آن گذشتهاند، میتوانند از محاذات جحفه محرم شوند.<ref>مسالک الافهام، ج2، ص215؛ حاشیة شرائع الاسلام، ج2، ص215؛ العروة الوثقی، ج4، ص632.</ref> البته برخی نیز محاذات را ویژه [[مسجد شجره]] دانستهاند و احرام از محاذات جحفه را جایز نمیدانند.<ref>وسائل الشیعه، ج11، ص318.</ref> | البته برخی از اهلسنت مانند فقیهان مالکی این را به صورت تفصیلی جایز ندانستهاند و بر آنند که تنها شامیانی که از مدینه رهسپار مکه هستند، اختیار دارند که در ذوالحلیفه یا جحفه محرم شوند<ref>مواهب الجلیل، ج4، ص45.</ref> و میتوانند احرام را تا جحفه به تاخیر اندازند. برخی نیز احرام از محاذات جحفه را جایز دانستهاند؛ یعنی کسانی که از مواقیت عبور نکرده یا به دلیلی بدون احرام از آن گذشتهاند، میتوانند از محاذات جحفه محرم شوند.<ref>مسالک الافهام، ج2، ص215؛ حاشیة شرائع الاسلام، ج2، ص215؛ العروة الوثقی، ج4، ص632.</ref> البته برخی نیز محاذات را ویژه [[مسجد شجره]] دانستهاند و احرام از محاذات جحفه را جایز نمیدانند.<ref>وسائل الشیعه، ج11، ص318.</ref> | ||
حاجیانی که پس از حجگزاری به مدینه رهسپار میشوند و از راه جده وارد حجاز میشوند، برای گزاردن [[عمره تمتع]] در [[مسجد جحفه]] [[محرم]] میشوند. | حاجیانی که پس از حجگزاری به مدینه رهسپار میشوند و از راه جده وارد حجاز میشوند، برای گزاردن [[عمره تمتع]] در [[مسجد جحفه]] [[محرم]] میشوند. | ||
خط ۵۴: | خط ۵۹: | ||
==جحفه در عصر حاضر== | ==جحفه در عصر حاضر== | ||
امروزه در این منطقه مسجدی بزرگ بنا شده و | |||
امروزه در این منطقه مسجدی بزرگ بنا شده و تاسیسات بهداشتی نیز کنار آن ساخته شده است. در این سرزمین، قبایلی از [[زبید]] زندگی میکنند. نیز در این منطقه و در حدود 4 کیلو متری مسجد کنونی، آثار [[قصر علیا]] از بناهای [[عصر عباسی]] دیده میشود و کنار آن آثار یک بازار کهن و راه سنگفرش وجود دارد.<ref>میقات حج، ش7، ص169.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
خط ۱۵۷: | خط ۱۶۳: | ||
*'''ینابیع الموده''': القندوزی (درگذشت 1294ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، اسوه، 1416ق. | *'''ینابیع الموده''': القندوزی (درگذشت 1294ق.)، به کوشش الحسینی، تهران، اسوه، 1416ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{اماکن مکه}} | {{اماکن مکه}} | ||