در حال ویرایش حدیث شبلی

{{در دست ویرایش|ماه=[[آبان]]|روز=[[۱۳]]|سال=[[۱۴۰۴]]|کاربر=Kamran  }}

[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]
== شبلی ==
شبلی (ابوبکر دلف بن جحدر)، صوفی نامدار قرن سوم و چهارم هجری، در سال ۲۴۷ قمری در سامرا زاده شد. پدرش از اهالی روستای شبلیه در اشروسنه واقع ماوراءالنهر بود و به همین دلیل او را شبلی نامیدند. شبلی در ابتدا در دربار عباسیان خدمت می‌کرد و حاکم دماوند بود، اما پس از توبه صوفی شد و از شاگردان جنید بغدادی بوده است.

او حدود شش سال نزد جنید تعلیم دید و سپس در زهد و عرفان مشهور شد. دربارهٔ مذهب او اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی وی را مالکی و برخی دیگر شیعه دانسته‌اند. شبلی در سال ۳۳۴ قمری در بغداد درگذشت.

در روایتی از امام سجاد(ع) نام شبلی ذکر شده که با آن حضرت دیدار کرده و حضرت از اسرار حج به او گفته است. با برسی های صورت گرفته روشن می‌شود که ارتباطی میان شبلی و امام سجاد(ع) وجود ندارد، چون بین امام و شبلی بیش از دو قرن فاصله است. احتمالاً تشابه نام سبب شده روایت به شبلی صوفی نسبت داده شود. به نظر محققان، شبلیِ این روایت فردی ناشناخته و از یاران امام سجاد(ع) بوده است.
== حدیث شبلی ==
حدیث شبلی روایتی منسوب به امام زین‌العابدین (ع) است که در آن امام در گفت‌وگویی با شخصی به نام شبلی، اسرار و معانی باطنی اعمال حج را بیان می‌کند. این روایت نخستین‌بار در قرن دوازدهم قمری در کتاب التحفة السنية تألیف سید عبدالله جزائری نقل شده و محدث نوری آن را در مستدرک الوسائل آورده است. به‌دلیل نبود در منابع کهن و نقل مرسل، انتساب آن به امام سجاد مورد تردید است و برخی پژوهشگران منشأ آن را در متون عرفانی صوفیه می‌دانند.
== اعتبار سنجی ==
پیشینه حدیث شبلی در منابع شیعه

نخستین بار روایت منسوب به گفت‌وگوی امام سجاد(ع) با شبلی در کتاب التحفة السنية فی شرح النخبة المحسنية اثر سید عبدالله شوشتری (۱۱۱۴–۱۱۷۳ق)، فرزند سید نعمت‌الله جزائری، نقل شده است. او این روایت را بدون سند مشخص و به‌صورت مرسل آورده است.

نسخه‌هایی خطی از این روایت به عربی و فارسی از سده یازدهم هجری به بعد در کتابخانه‌های ایران و نجف شناسایی شده است. در دوره‌های بعد، حدیث شبلی همراه با کتاب‌هایی مانند توحید صدوق چاپ شد و محدث نوری آن را در مستدرک الوسائل نقل کرد که به منبع اصلی نقل و استناد در میان علمای شیعه تبدیل شد.

در دوران معاصر نیز شماری از نویسندگان و عالمان شیعه مانند جوادی آملی، حجتی کرمانی، علی‌اکبر مظاهری، محمود شریفی و دیگران در آثار خود درباره اسرار حج به این روایت استناد کرده‌اند.

دیدگاه‌ها درباره اعتبار این روایت متفاوت است:

برخی از محققان مانند سید محمدرضا حسینی جلالی انتساب آن به امام سجاد(ع) را پذیرفته‌اند.

آیت‌الله جوادی آملی با وجود تردید در سند، متن روایت را «قوی و آموزنده» دانسته است.

در مقابل، محمدی ری‌شهری محتوای آن را عرفانی و غیرمنسوب به اهل‌بیت دانسته و احتمال داده که گفتاری صوفیانه باشد که بعدها به امام سجاد(ع) نسبت داده شده است.

پژوهشگران همچنین تأکید کرده‌اند که شخصیت «شبلی» در این روایت نمی‌تواند همان ابوبکر شبلی، صوفی بغدادی قرن چهارم، باشد؛ زیرا او دو قرن پس از امام سجاد(ع) می‌زیسته است. بر این اساس، بسیاری احتمال داده‌اند که نام شبلی در این روایت تحریفی از نام دیگری (مانند شیبة بن نعامة) باشد.


تحریرهای صوفیانه حدیث شبلی

در متون کهن صوفیه و آثار برخی نویسندگان اهل سنت، روایت‌هایی با ساختار مشابه «حدیث شبلی» دیده می‌شود که در آن ابوبکر شبلی، صوفی مشهور بغدادی، درباره اسرار و معانی حج گفت‌وگو می‌کند.

قدیمی‌ترین نمونه‌ها در تهذیب‌الاسرار ابوسعد خرگوشی (د. ۴۰۷ق) و حقائق‌التفسیر ابوعبدالرحمن سلمی (د. ۴۱۲ق) آمده است. بعدها نویسندگانی چون ابن جوزی، ابن عربی و خوارزمی روایت‌هایی مشابه با تفاوت‌های جزئی نقل کرده‌اند.

در تصوف فارسی نیز هجویری در کشف‌المحجوب گفت‌وگویی میان جنید بغدادی و شخصی (احتمالاً شبلی) با همین مضمون آورده و ناصر خسرو نیز نسخه‌ای منظوم از آن سروده است.

این تحریرها نشان می‌دهند که اصل روایت شبلی ریشه‌ای صوفیانه دارد و بعدها در منابع شیعی به امام سجاد(ع) نسبت داده شده است.

== مضمون حدیث ==
نسخهٔ فعلی		متن شما
خط ۴۱:		خط ۴۱:

	== مضمون حدیث ==		== مضمون حدیث ==
	یکی از برنامه‌های مهم تهذیب نفس در اخلاق اسلامی مرابطه است؛ مرابطه به معنای پاسداری از نفس در برابر وسوسه‌های شیطان است و شامل چهار مرحله است: مشارطه (شرط بستن با نفس)، مراقبه (نظارت بر رفتار)، محاسبه (ارزیابی اعمال) و معاتبه (سرزنش و اصلاح نفس). امام سجاد در حدیث شبلی، این مراحل را در قالب معنای باطنی مناسک حج آموزش می‌دهد و تأکید می‌کند که حج واقعی زمانی انسان‌ساز است که با این مراقبت‌های اخلاقی همراه باشد.