در حال ویرایش حلیمه سعدیه

{{جعبه اطلاعات اشخاص
|عنوان             = حلیمه دایه پیامبر(ص)
|تصویر             = قبر حلیمه.png
|عرض تصویر         = 
|توضیح تصویر       = 
|نام کامل          = حلیمه بنت عبدالله بن حارث
|کنیه              = 
|لقب               = 
|نسب               = سعدیه
|زادروز            = 
|کشور تولد         = 
|شهر تولد          = 
|محل زندگی         = 
|مهاجر/انصار       = 
|نام همسر          = حارث بن عبدالعُزّی
|فرزندان           = عبدالله، انیسه و حذافه
|خویشاوندان سرشناس = 
|دین               = 
|مذهب              = 
|پیشه              = 
|مناصب             = 
|نحوه درگذشت/شهادت = 
|تاریخ درگذشت      =  عصر پیامبر یا پس از آن
|شهر درگذشت        =  <!-- تهران -->
|کشور درگذشت       =  <!-- ایران -->
|آرامگاه           = [[بقیع]]

|زمان اسلام آوردن   = 
|نحوه اسلام آوردن   = 
|حضور در جنگ‌ها     = 
|هجرت به           = 
|دلیل شهرت         = 
|نقش‌های برجسته     = 
|دیگر فعالیت‌ها     = 

|نام زیارتگاه      = 
|سمت               = 
|خدمت              = 
|محل اقدام         = 
|سفر               = 
|نوشته‌ها           = 
|موقوفات           = 
|بناهای ساخته شده  = در گذشته قبر او در بقیع گنبدی داشته است
|مقام علمی         = 

|پس از             =
|پیش از            =

|اساتید            = 
|محل تحصیل         = 
|اجازه روایت از    = 
|اجازه اجتهاد از   = 
|شاگردان           = 
|اجازه روایت به    = 
|اجازه اجتهاد به   = 
|تالیفات           = 

|فعالیت سیاسی      = 
|فعالیت اجتماعی    = 
|فعالیت مذهبی      = 

|وبگاه رسمی        = 
|امضا              =  <!-- sign.jpg -->
}}
'''حَلیمه سَعدیه''' (زنی از قبیله بنی سعد)‌ دایه و مادر رضاعی [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام]] است. حضرت محمد(ص) از تولد و دوران شیرخوارگی تا سن شش یا هفت سالگی نزد حلیمه پرورش یافت. حلیمه را زنی با فضیلت برشمرده‌اند و دایگی پیامبر توسط او را نتیجه عنایت خداوند و شایستگی وی به شمار آورده‌اند. 

پس از اتمام دوران شیرخوارگی پیامبر، حلیمه او را به [[مکه]] آورد؛ اما [[آمنه مادر پیامبر|آمنه]] به حلیمه اجازه داد تا کودک را به صحرا بازگرداند و تا سن شش یا هفت سالگی به مراقبت پیامبر بپردازد. 

منابع، درباره اسلام آوردن حلیمه اتفاق نظر دارند. گزارش‌هایی از احترام پیامبر به حلیمه در سال‌های پس از [[بعثت]] روایت شده است. زمان دقیق وفات او معلوم نیست. بنابر گزارش مشهور، حلیمه در [[بقیع|قبرستان بقیع]]، نزدیک قبر [[عثمان بن عفان|عثمان]]، در انتهای قبرستان دفن شده است. 

== زندگی و خاندان ==
حلیمه، دختر ابوذُؤَیب عبدالله بن حارث، از تیره بنی‌سَعد قبیله هَوازن است.<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۹۳؛ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۶۰؛ الطبقات الکبری، ج۱، ص۸۹؛ الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۴، ص۱۸۱۳.</ref> نسب او با نسب [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا]] در «مُضر»، جد هفدهم آن حضرت، مشترک است.<ref>المعجم الکبیر، ج۱۹، ص۲۴۵؛ دلائل النبوة، ج۱، ص۱۷۷.</ref> همسر حلیمه، ابوکبشه حارث بن عبدالعُزّی بود. گویا به همین سبب قریش پیامبر را ابن ابی‌کبشه می‌خواندند.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص91؛ فتح الباری، ج1، ص37.</ref>

حلیمه از شوهرش، حارث، فرزندانی به نام‌های عبدالله، انیسه و حذافه (شیماء) داشت.<ref>عون المعبود، ج۱۴، ص۳۷ تا ص۳۸؛ المعجم الکبیر، ج۲۴، ص۳۱۹؛ اسد الغابة، ج۶، ص۴۷.</ref> شیماء در جنگ هوازن (سال هشتم) یا پس از آن، هنگام محاصره طائف، به دست مسلمانان اسیر شد و چون خود را معرفی کرد، پیامبر(ص) او را آزاد کرد و مورد اکرام خویش قرار داد.<ref>تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۳۶۹؛ السیرة النبویة، ابن کثیر، ج۳، ص۶۸۹.</ref>

== دایه پیامبر<small>(ص)</small> ==
حلیمه در سالی که قحطی بزرگی میان قبیله بنی‌سعد افتاده بود، همراه با نُه تن از زنان قبیله، برای امرار معاش از طریق شیردهی به کودکان قبایل ثروتمند [[مکه]]، عازم این شهر شد. گفته شده که به دلیل یتیم بودن هیچ یک از زنان حاضر نبودند دایه [[حضرت محمد (ص)|محمد(ص)]] شوند زیرا می‌ترسیدند دستمزد مناسبی دریافت نکنند.<ref>السیرة النبویه، ابن کثیر، ج۱، ص۲۲۶؛ الکامل فی التاریخ، ج۱، ص۴۶۰ و ص۴۶۱.</ref> برخی گزارش‌ها نیز حاکی از این است که نوزاد پستان هیچ‌یک از زنان را جز حلیمه نمی‌مکید.<ref>السیرة الحلبیة، ج۱، ص۱۴۵ و ص۱۴۶.</ref> حلیمه به دایگی رسول خدا، پس از چند روزی که آن حضرت از ثوبیه (کنیز ابولهب) شیر خورده بود، انتخاب شد.<ref>البدء و التاریخ، ج۵، ص۸؛ البدایة و النهایه، ج۲، ص۲۷۲.</ref> تراجم‌نگاران، حلیمه را دارای فضایلی دانسته، و انتخاب او را به دایگی پیامبر نتیجه عنایت خداوند و شایستگی وی به شمار آورده‌اند.<ref>أسد الغابة، ج۶، ص۶۸؛ الإصابة فی تمییز الصحابة، ج۸، ص۸۷ و ص۸۸.</ref> 

حلیمه پس از اتمام دوران شیرخوارگی پیامبر، او را به [[مکه]]، نزد مادرش آورد. اما [[آمنه مادر پیامبر|آمنه]]، که به علت بیماری وبا در مکه نسبت به سلامتی فرزندش بیمناک بود، به حلیمه اجازه داد تا کودک را به صحرا بازگرداند و تا سن شش<ref>مروج الذهب، ج۱، ص۲۷۵.</ref> یا هفت سالگی به مراقبت از آن حضرت بپردازد.<ref name=":0">البدء و التاریخ، ج۴، ص۱۳۳.</ref> 

حلیمه، افزون بر رسول الله، ابوسفیان بن حارث بن عبدالمطلب، عموزاده رسول خدا را نیز شیر داده بود. از این رو وی برادر رضاعی آن حضرت است.<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۲۵۴؛ عمدة القاری، ج۱۴، ص۱۵۷؛ إمتاع الأسماع، ج۱، ص۱۲.</ref> دایه [[حمزة بن عبدالمطلب]] نیز از یکی از زنان بنی‌سعد بود<ref>زاد المعاد فی هدی خیر العباد، ج۱، ص۸۱.</ref> که هنگام حضورش در منزل حلیمه، به پیامبر نیز شیر داد.<ref>إمتاع الأسماع، ج۱، ص۱۱.</ref>

== احترام پیامبر به حلیمه ==
در منابع تاریخی، از چند بار دیدار حلیمه با [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا]] بعد از [[بعثت]] سخن به میان آمده که هر بار آن حضرت، حلیمه را گرامی داشت. مطابق گزارشی، زمانی که حلیمه به [[مکه]] آمد و از خشکسالی شکایت کرد، [[حضرت خدیجه (س)|خدیجه]] چهل گوسفند و شتری راهوار به او بخشید.<ref>البدر المنیر، ج۸، ص۲۸۳؛ مجمع الزوائد، ص۲۱۸.</ref> بنابر گزارشی دیگر، حلیمه در [[جنگ حنین]] (سال هشتم) خدمت رسول خدا رسید. آن حضرت به احترام او از جایش بلند شد و ردایش را برای نشستن حلیمه پهن کرد.<ref>الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۱۳؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۴، ص۱۸۱.</ref> بنا به نقلی، علت آزادی اسیران متعلق به قبیله هوازن در یکی از جنگ‌ها، حضور «شیماء»، دختر حلیمه و خواهر رضاعی پیامبر میان آنان بود.<ref>التنبیه و الإشراف، ص۱۹۷.</ref>

== مسلمان شدن حلیمه ==
[[پرونده:نقشه بقیع.jpg|چپ|بی‌قاب|300x300px|جایگزین=]]
زمان اسلام آوردن حلیمه نامشخص است؛ اما بیشتر منابع، بر مسلمان شدن او اشاره کرده‌اند.<ref>البدء و التاریخ، ج۵، ص۸؛ عیون الأثر، ج۱، ص۴۵؛ السیرة الحلبیة، ج۱، ص۱۴۴ و ص۱۴۵.</ref> عده‌ای از سیره‌نویسان بر این عقیده‌اند که او پس از ظهور اسلام، به همراه همسر و فرزندانش به حضور پیامبر آمد و [[اسلام]] آورد.<ref>سبل الهدی والرشاد، ج۱، ص۳۸۳؛ روح البیان، ج۹، ص۲۶۵.</ref>

== راوی کودکی پیامبر ==
حلیمه راوی اصلی حوادث دوران شیرخوارگی و ایام کودکی رسول خدا است و عمده روایات او را، عبدالله بن جعفر حکایت کرده است.<ref>أسد الغابة، ج۶، ص۶۹؛ الإصابة، ج۸، ص۸۸؛ السیرة الحلبیة، ج۱، ص۱۷۰.</ref> ماجرای [[شق الصدر|شق صدر]] (شکافته شدن سینه پیامبر توسط فرشتگان و شست‌وشوی قلب آن حضرت)<ref>تاریخ الطبری ج۲، ص۱۶۲؛ فتح الباری، ج۱، ص۳۸۹؛ دلائل النبوة، ج۱، ص۱۳۶.</ref> از جمله روایات نقل شده از حلمیه است که مورد نقد قرار گرفته است.<ref>مفاتیح الغیب، ج۳۲، ص۲۰۵.</ref>

== وفات و قبر حلیمه ==
تاریخ دقیق درگذشت حلیمه مشخص نیست. برخی گزارش‌ها آن را پیش از [[فتح مکه]]<ref>انساب الاشراف، ج۱، ص۹۵.</ref> و برخی نیز از حیات او تا زمان [[عمر بن خطاب|عُمَر]]، خلیفه دوم، سخن گفته و یادآور شده‌اند که او مورد حمایت و احترام دو خلیفه نخست بوده است.<ref>الطبقات الکبری، ج۱، ص۹۲.</ref> 

سفرنامه‌نویسان [[عصر قاجار]] (قرن چهاردهم قمری) و نویسندگان معاصر از قبر حلیمه در شمال شرق [[بقیع]] یاد کرده‌اند<ref>سفرنامه میرزا محمدحسین فراهانی، ص232؛ سفرنامه نایب الصدر شیرازی، ص۲۳۰؛ موسوعة العتبات المقدسه، ج۳، ص۲۸۲.</ref> که حاکی از مشخص بودن آن و داشتن گنبد تا پیش از [[تخریب قبور|تخریب بقیع]] است. اشعاری بر سردر ورودی بنا وجود داشت که نشان می‌داد این گنبد در زمان [[حکومت عثمانی]] ساخته شده بود.<ref>تاریخ حرم ائمه بقیع و آثار دیگر در مدینه منوره‏، ص۲۷۷.</ref> برخی گزارش‌ها نیز از وجود قبری منسوب به حلیمه، در شهر [[بصره]] در [[عراق]] خبر داده‌اند.<ref>رحلة ابن بطوطه، ج۴، ص۱۷۴.</ref>

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
| پیش از لینک = 
| منبع = مقاله «حلیمه سعدیه» در دانشنامه حج و حرمین شریفین است.
| لینک = https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1717064/%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%85%D9%87-%D8%B3%D8%B9%D8%AF%DB%8C%D9%87| توضیحات منبع = 
}}
* '''الاستیعاب فی معرفة الأصحاب'''، ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
* '''أسد الغابة فی معرفة الصحابة'''، ابن اثیر، علی بن محمد، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
* '''الإصابه فی تمییز الصحابة'''، ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تحقیق عادل احمد و عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
* '''أعمال الحرمین'''، منصور المرهون، الشیخ علی بن الشیخ، بی‌جا، دار الهدی، ۱۴۲۲ق.
* '''إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال والأموال والحفدة والمتاع'''، مقریزی، احمد بن علی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
* '''انساب الاشراف'''، بلاذری، احمد بن یحیی، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۹۵م.
* '''البدء و التاریخ'''، مقدسی، مطهر بن طاهر، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
* '''البدایة و النهایة فی التاریخ'''، ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تحقیق علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
* '''البدر المنیر فی تخریج الاحادیث و الآثار الواقعة فی الشرح الکبیر'''، ابن‌ملقن، عمر بن علی، الریاض، دارالهجره، ۱۴۲۵ق.
* '''تاریخ ابن خلدون'''، ابن خلدون، عبدالرحمن‌ بن‌ محمد، تحقیق خلیل شحاده، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۸ق.
* '''تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)'''، طبری، محمد بن جریر بن یزید، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۸۷ق.
* '''تاریخ حرم ائمه بقیع و آثار دیگر در مدینه منوره'''، نجمی، محمدصادق، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
* '''التنبیه و الاشراف'''، مسعودی، علی بن حسین، تصحیح عبدالله اسماعیل الصاوی، قاهره، دار الصاوی.
* '''دلایل النبوة'''، ابونعیم، احمد بن عبدالله، دار النفائس، بیروت، ۱۴۰۶ق.
* '''رحلة ابن بطوطة'''، ابن بطوطه، محمد بن عبدالله، تحقیق عبدالله تازی، ریاض، اکادیمیة المملکة المغربیه، ۱۴۱۷ق.
* '''روح البیان'''، احقی، اسماعیل بن مصطفی، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
* '''زاد المعاد فی هدی خیر العباد'''، ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر، مکتبة المنار الإسلامیه، الکویت، ۱۴۱۵ق.
* '''سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد'''، شمس شامی، محمد بن یوسف، دار الکتب العلمیة بیروت، ۱۴۱۴ق.
* '''السیرة الحلبیه'''، حلبی، علی بن ابراهیم، مترجم سید علی جمال اشرف، قم، الشریف الرضی، ۱۳۸۰ش.
* '''السیرة النبویة مقتضبا من البدایة و النهایه'''، ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دار المعرفه/ دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۳ق.
* '''السیرة النبویة'''، ابن هشام، عبدالملک بن هشام، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
* '''الطبقات الکبری'''، ابن سعد، محمد بن سعد، تحقیق محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق.
* '''عمدة القاری شرح صحیح البخاری'''، بدر العینی، محمود بن احمد، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
* '''عون المعبود شرح سنن ابی داود'''، صدیقی، عظیم آبادی محمد اشرف، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
* '''عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر (السیرة النبویه)'''، ابن سید ناس، محمد بن محمد، به کوشش ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق.
* '''فتح الباری شرح صحیح البخاری'''، ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد، بیروت، دار المعرفه، ۱۳۷۹ق.
* '''الکامل فی التاریخ'''، ابن اثیر، علی بن محمد، بیروت، دار الصادر، ۱۳۸۶ق.
* '''مجمع الزوائد و منبع الفوائد'''، هیثمی، علی بن ابوبکر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق.
* '''مروج الذهب و معادن الجوهر'''، مسعودی، علی بن حسین، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجرة، ۱۴۰۴ق.
* '''المستدرک علی الصحیحین'''، حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، تحقیق مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
* '''المعجم الکبیر'''، طبرانی، سلیمان بن احمد، القاهرة، مکتبة ابن تیمیة، بی‌تا.
* '''مفاتیح الغیب'''، فخر رازی، محمد بن عمر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
* '''موسوعة العتبات المقدّسة'''، الخلیلی، جعفر، بیروت، مؤسسة الأعلمی، بی‌تا.
{{پایان}}

[[رده:صحابه]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
[[رده:مقاله‌های آماده ترجمه]]