در حال ویرایش خمس
این ویرایش را میتوان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که میخواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثیسازی ویرایش را به پایان ببرید.
نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
خط ۱: | خط ۱: | ||
خمس، به معنای یک پنجم از مال است که مسلمانان ملزم پرداخت آن هستند. این مال سهم امام یا سهم سادات نیز نامیده میشود. خمس به غنائم جنگی، معادن، گنج، آنچه با غواصی از | [[پرونده:خمس.jpg|File.png|270px|thumb|left|خمس]] | ||
خمس، به معنای یک پنجم از مال است که مسلمانان ملزم پرداخت آن هستند. این مال سهم امام یا سهم سادات نیز نامیده میشود. خمس به غنائم جنگی، معادن، گنج، آنچه با غواصی از دريا بيرون بيايد، زمينی که کافر ذمّی از مسلمان خريده، مال حلال مخلوط به حرام و منفعت کسب تعلق میگیرد. | |||
کسی که قصد سفر حج دارد لازم است خمسی که بر گردن اوست بپردازد. حجگزاری با مالی که خمسش پرداخت نشده گناه دانسته شده و در برخی موارد مثلا زمانی که لباس احرام یا قربانی از چنین مالی فراهم آید، حج صحیح نخواهد بود. | کسی که قصد سفر حج دارد لازم است خمسی که بر گردن اوست بپردازد. حجگزاری با مالی که خمسش پرداخت نشده گناه دانسته شده و در برخی موارد مثلا زمانی که لباس احرام یا قربانی از چنین مالی فراهم آید، حج صحیح نخواهد بود. | ||
==اصطلاحشناسی== | ==اصطلاحشناسی== | ||
خمس در لغت به | خمس در لغت به معناي يک پنجم از چيزي است<ref>كتاب العين، ج4، ص205؛ الصحاح، ج3، ص924؛ لسان العرب، ج6، ص70 (خمس)</ref> و در اصطلاح [[فقه شيعه]] به حقّ مالي ثابت و واجبي گفته مي شود که به [[بنی هاشم|بني هاشم]] اختصاص دارد<ref>مسالک الافهام، ج1، ص457؛ جواهر الکلام، ج16، ص2؛ کتاب الخمس، شيخ انصاري، ص21.</ref> يا حق مالي است که خدا آن را در اموالي خاص براي خود، پيامبر، امامان از اهل بيت(ع) و بني هاشم قرار داده است <ref>انوار الفقاهه، کتاب الخمس، ص12.</ref>که به فتواي بيشتر فقيهان شيعه نيمي از آن اختصاص به امام معصوم دارد که به آن «[[سهم الامام]]» گفته مي شود و نيمی ديگر به نيازمندان از بني هاشم تعلق دارد که به آن «[[سهم سادات]]» گفته مي شود<ref>کتاب البيع، ج2، ص655-660؛ القوائد الفقهيه، بجنوردي، ج7، ص281.</ref> و در اصطلاح فقه اهل سنت به يک پنجم مالی گفته میشود که از غنايم جنگی، معدن و ديگر اموال متعلق خمس گرفته مي شود.<ref>معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهيه، ج2، ص57.</ref> | ||
==خمس به چه مواردی تعلق میگیرد؟== | ==خمس به چه مواردی تعلق میگیرد؟== | ||
==== شیعه ==== | ==== شیعه ==== | ||
به نظر مشهور | به نظر مشهور فقيهان شيعه، خمس در هفت مورد: غنائم جنگی، معادن، گنج، آنچه با غواصي از دريا بيرون بيايد، زميني که کافر ذمّي از مسلمان خريده، مال حلال مخلوط به حرام و منفعت کسب واجب است.<ref>الانتصار، ص225؛ الحدائق الناضره، ج12، ص320؛ تحرير الوسيلة، ج1، ص352.</ref> | ||
====مذهب حنفی==== | ====مذهب حنفی==== | ||
[[ | [[حنفيه]] با استناد به آيه 41انفال و برخی روايات، خمس را تنها در غنيمت جنگي، گنج و برخي از اقسام معدن واجب مي دانند.<ref>المبسوط،السرخسی، ج2، ص211 ، ج10، ص 94، ج14، ص42؛ تحفة الفقهاء، ج1، ص330؛ بدائع الصنائع، ج2، ص65.</ref> «[[ابو يوسف قاضی|ابو يوسف قاضي]]» شاگرد ابوحنيفه بر اين اعتقاد است که خمس مطلق معادن، گنج و غوص واجب است.<ref>الخراج، ابويوسف قاضي، ص30-33؛ المبسوط، السرخسی، ج2، ص212- 213.</ref> | ||
====مذهب مالکی==== | ====مذهب مالکی==== | ||
[[ | [[مالکی]]<nowiki/>ها خمس را در گنج و معدنِ طلا و نقره واجب دانسته و مصرف آنها را مانند غنايم جنگي برشمرده اند.<ref>المدونة الکبري، ج6، ص174؛ الموطأ، ج2، ص869.</ref> | ||
====مذهب شافعی و حنبلی==== | ====مذهب شافعی و حنبلی==== | ||
[[شافعی| | [[شافعی|شافعي]] ها و [[حنبلی|حنابله]] نيز با استناد به آيه 41انفال و برخي روايات بر اين باورند که در غنايم جنگی<ref>کتاب الام، ج4، ص146؛ المغني، ج7، ص298.</ref>، گنج و رکاز(معادن خام، معادن طلا و نقره<ref>معجم الفاظ الفقه الجعفري، ص211.</ref> ، هر آنچه در زمين مدفون است اعم از معدن يا گنج<ref>معجم المصطلحات والالفاظ الفقهيه، ج2، ص176، (رکز).</ref> )خمس واجب است.<ref>الرسالة، ص195؛ مختصر المزني، ص162؛ المجموع، ج6، ص92.</ref> | ||
==مصرف خمس== | ==مصرف خمس== | ||
مطابق ظاهر | مطابق ظاهر آيه شريفه سوره انفال، خمس به شش قسمت تقسيم شود، که سه قسمت آن براي خداوند متعال و پيامبر اکرم و ذوي القربي و سه قسمت ديگر به سه گروه از ايتام، فقرا، در راه ماندگان تعلّق دارد: « لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ ». | ||
===تعلق خمس به پیامبر=== | ===تعلق خمس به پیامبر=== | ||
مشهور | مشهور فقهاي اماميه، گفته اند: در زمان حيات رسول خدا (ص) هر سه سهم اول به ايشان مي رسد؛ چرا که حضرت، علاوه برمنصب رسالت داراي منصب [[امامت]] نيز مي باشد. مالکيت اعتباري خداوند هم معنا ندارد و ذکر نام خداوند متعال تنها براي شرافت بخشيدن به مال و تکريم رسول خداست.<ref>تذكرة الفقهاء، ج5، ص432.</ref> | ||
===ذویالقربی=== | ===ذویالقربی=== | ||
در | در بيشتر روايات [[اهل بیت|اهل بيت (ع)]] آمده است که سهم خدا متعلق به رسول خدا(ص) و سهم خدا و رسول پس از آن حضرت به امامان معصوم تعلق دارد. <ref>تهذيب الاحکام، ج4، ص125؛ وسائل الشيعه، ج9، ص510.</ref> بنابر نظر [[اماميه]] مقصود از «ذي القربي» در آيه، [[امام معصوم (ع)]] است که سهم خدا و رسول را به وراثت و سهم «ذي القربي» را به اصالت دريافت مي کند.<ref>المعتبر في شرح المختصر، ج2، ص629؛ تذكرة الفقهاء، ج5، ص432؛ جواهر الكلام، ج16، ص84.</ref> | ||
بنابر نظر اهل سنت، مراد از ذي القربي نزديکان و خويشاوندان پيامبر (ص) است و مقصود از نزديکان بنابر نظر بيشتر فقهاي اهل سنت [[بنی هاشم|بني هاشم]] و [[بنیمطلب|بني مطلب]]<nowiki/>اند<ref>المغني، ج7، ص305؛ الشرح الكبير، ابن قدامه، ج10، ص493؛ المجموع، ج19، ص369.</ref>، ولي برخي از جمله ابوحنيفه معتقدند که آنان تنها فرزندان هاشم هستند.<ref>أحكام القرآن، جصّاص، ج4، ص246؛ مفاتیح الغیب، ج15، ص 486.</ref> | |||
===یتیم، مسکین و در راه مانده=== | ===یتیم، مسکین و در راه مانده=== | ||
به نظر | به نظر فقيهان شيعه مقصود از سه گروه ديگر، ايتام، فقرا و در راه ماندگان از بني هاشم هستند که به نظر مشهور فقهاي شيعه بايد از طريق پدر به هاشم منتهي شوند؛ ولي برخي از فقهاي اماميه برآنند که به کساني که از طريق مادر به هاشم منتهي شوند نيز خمس تعلق مي گيرد.<ref>تذكرة الفقهاء، ج5، ص433؛ الحدائق الناضره، ج12، ص390؛ جواهر الكلام، ج16، ص 87</ref> | ||
فقهای اهل سنت -همچنین ابن | فقهای اهل سنت -همچنین ابن جنيد از فقيهان اماميه- برآنند که خمس اين سه گروه به همه ايتام، فقرا و در راه ماندگان مسلمان تعلق دارد.<ref>مختلف الشيعه، ج3، ص330؛ المجموع، ج19، ص370؛ المغني، ج7، ص 306 -307.</ref> | ||
==خمس و استطاعت حج== | ==خمس و استطاعت حج== | ||
===اولویت پرداخت خمس=== | ===اولویت پرداخت خمس=== | ||
طبق | طبق فتواي فقهاي شيعه<ref>العروة الوثقى (المحشى)، ج4، ص381؛ تحرير الوسيلة، ج1، ص375.</ref> و بنابر يکي از دو نظر شافعي <ref>الحاوي الكبير، ج4، ص 13.</ref> کسي که به اندازه اي مال دارد که مي تواند به حج برود، ولي بدهي خمسي دارد و مالي که در اختيار دارد تنها براي يکي از اين دو کفايت مي کند، مستطيع نيست و بايد بدهي خمسي خود را پرداخت کند.<ref>الفقه على المذاهب الخمسة، ج1، ص195.</ref> چه خمس در عين مال او باشد يا در ذمه او قرار داشته باشد.<ref>کتاب الحج، خويي، ج3، ص61.</ref> | ||
===حجگزاری بدون پرداخت خمس=== | ===حجگزاری بدون پرداخت خمس=== | ||
در | در صورتي که [[حج]] بر شخص واجب شده و خمس نيز بدهکار است و اموال او براي انجام هر دو کفايت مي کند بايد نخست خمس خود را پرداخت کند و حق ندارد به جهت حج يا امري ديگر آن را به تاخير اندازد<ref>کتاب الحج، خوئي، ج3، ص62؛ تحرير الوسيله، ج1، ص382.</ref> و اگر مکلف بدون پرداخت خمس به حج برود مرتکب گناه شده، ولي حج او صحيح است.<ref>تحرير الوسيله، ج1، ص182.</ref> | ||
اما اگر لباس [[طواف]] | اما اگر لباس [[طواف]] يا قرباني او با پولِ خمس داده نشده باشد حج او صحيح نيست؛ زيرا لباس او غصبي است و با لباس غصبي طواف باطل است، چنانکه با پول خمس داده نشده مالک قرباني نیز نمي شود و چنين شخصي مانند کسي است که [[قربانی|قرباني]] حج را بجا نياورده است.<ref>. کتاب الحج، خوئي، ج3، ص62؛ مناسک الحج، تبريزي، ص24.</ref> | ||
===استطاعت از سود سال مالی=== | ===استطاعت از سود سال مالی=== | ||
طبق نظر | طبق نظر بسياري از فقيهان اماميه، اگر شخص از سود سالي که [[مستطيع]] شده عازم حج شود سود به دست آمده جزو مؤونه او شمرده مي شود و خمس بر او واجب نيست، ولي اگر به جهت عذر يا عصيان حج را به تاخير اندازد پرداخت خمس اموال ياد شده بر او واجب خواهد بود، اما اگر هزينه حج از سود چند سال باشد سود سال هاي قبل از سال استطاعت خمس دارد، اما مقدار مالي که در سال استطاعت به دست آمده در صورت رفتن به حج در همان سال خمس ندارد، ولي در صورتي که امکان رفتن براي او فراهم نشود همه اموال ياد شده خمس دارد.<ref>العروة الوثقي، المحشی، ج4، ص289؛ تحرير الوسيله، ج1، ص360.</ref> | ||
همچنين اگر حج از سال هاي گذشته بر ذمه شخص استقرار يافته است و خمس نيز بدهکار است، بايد نخست خمس را پرداخت کند، چه خمس در عين اموال او باشد و يا در ذمه اش مستقر شده باشد و اگر مخالفت کرده و با نپرداختن خمس عازم حج شود مرتکب گناه شده است و حج او در صورتی صحيح است که خمس ياد شده در عين اموال او نباشد يا اگر در عين اموالش هست اموالي که صرف هزينه حج مي کند از اموالي که در آن خمس قرار دارد نباشد يا اگر از اين اموال هست، لباس احرام و طواف و سعي و قرباني از آن اموال تهيه نشده باشد<ref>العروة الوثقي، المحشی، ج4، ص433؛ مهذب الاحکام، ج12، ص121.</ref>؛ ولي برخي از فقيهان حرام بودن [[لباس احرام]] و [[سعی|سعي]] را مضر به صحت حج ندانستهاند.<ref>کتاب الحج، خوئي، ج1، ص238.</ref> | |||
===استطاعت در صورت دریافت وجوه شرعیات از جمله خمس=== | ===استطاعت در صورت دریافت وجوه شرعیات از جمله خمس=== | ||
برخي از فقيهان اماميه برآنند که اگر شخص با اموالي که از راه وجوه شرعيه از جمله خمس به دست مي آورد مستطيع شود حج بر او واجب مي گردد و بسياري نيز وجوب حج را بر اين افراد بعيد نشمردهاند<ref>. کتاب الحج، خوئي، ج3، ص55؛ مناسک الحج، سيستاني، ص22؛ مناسک الحج، وحيد خراساني، ص18.</ref>، ولي [[امام خميني]] بر اين نظر است که حج بر اين افراد واجب نيست.<ref>مناسک الحج، محشي، ص36-37.</ref> | |||
===حکم ارثیه در ادای حج و خمس=== | ===حکم ارثیه در ادای حج و خمس=== | ||
همچنين به نظر فقيهان اماميه، اگر بر عهده ميت خمس و حج مستقر شده باشد و ترکه او کافي براي اداي هر دو نباشد؛ چنانچه عين مال، متعلق خمس باشد خمس مقدم مي شود و هزينه کردن اموال در حج جايز نيست و اگر خمس در ذمه ميت باشد، حج مقدم مي شود<ref>مناسک الحج، وحيد خراساني، ص34؛ احکام و آداب حج، گلپايگاني، ص46.</ref> و در فرض اخير اگر ترکه ميت وافي به انجام حج نباشد حج ساقط مي شود و اموال باقي مانده بين ديون ميت از جمله خمس و زکات او تقسيم مي شود.<ref>احکام و آداب حج، گلپايگاني، ص46.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
خط ۶۳: | خط ۶۶: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*'''احکام القرآن'''، احمد بن | *'''احکام القرآن'''، احمد بن علي الجصاص (م.370ق.)، تحقيق عبدالسلام، بيروت، دار الکتب العلميه، 1415ق. | ||
*'''احکام و آداب حج'''، سید گلپایگانی، قم، دارالقران الکریم، 1413ق. | *'''احکام و آداب حج'''، سید گلپایگانی، قم، دارالقران الکریم، 1413ق. | ||
*'''الارشاد | *'''الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد'''، شيخ مفيد محمد بن محمد بن النعمان (336-413ق.)، تحقيق مؤسسة آل البيت لاحياء التراث، بيروت، دار المفيد، 1414ق. | ||
*'''الاستبصار | *'''الاستبصار فيما اختلف من الاخبار'''، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، تحقيق سيد حسن موسوي الخرسان، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلاميه، 1363ش. | ||
*'''اسد الغابه | *'''اسد الغابه في معرفة الصحابه'''، علي بن محمد بن الاثير (555-630ق.)، بيروت، دار الکتب العربي. | ||
*''' | *'''اطيب البيان فی تفسیر القرآن'''، سید عبدالحسين طيب، تهران، انتشارات اسلامي، 1378ش. | ||
*'''الانتصار فی انفرادات | *'''الانتصار فی انفرادات الامامية'''، السيد المرتضي (م.436ق.)، مصحح دفتر انتشارات اسلامي، قم، النشر الاسلامي، 1415ق. | ||
*'''انوار الفقاهه'''، ناصر مکارم شیرازی، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب، 1416ق. | *'''انوار الفقاهه'''، ناصر مکارم شیرازی، قم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب، 1416ق. | ||
*'''بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار'''، محمد باقر | *'''بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار'''، محمد باقر المجلسي (م. 1110ق)، تحقیق عبدالزهراء العلوی، بيروت، دار الرضا، 1403ق. | ||
*''' | *'''البداية و النهاية في التاريخ'''، اسماعيل بن عمر بن کثير (م. 774ق.)، تحقيق علي شيري، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1408ق. | ||
*'''بدائع الصنائع'''، علاء | *'''بدائع الصنائع'''، علاء الدين الكاساني (م.587ق.)، پاكستان، المكتبة الحبيبيه، 1409ق. | ||
*'''البیان'''، شهید الاول(م. 786ق), تحقیق محمد حسون, قم, محقق, 1412ق. | *'''البیان'''، شهید الاول(م. 786ق), تحقیق محمد حسون, قم, محقق, 1412ق. | ||
*''' | *'''تاريخ الطبري (تاريخ الامم و الملوک)'''، محمد بن جرير الطبري (224-310ق.)، بيروت، مؤسسة الاعلمي، 1403ق. | ||
*''' | *'''تاريخ بغداد'''، احمد بن علي الخطيب البغدادي (م.463ق.)، به کوشش مصطفي عبدالقادر عطا، بيروت، دار الکتب العلميه، 1417ق. | ||
*''' | *'''تحرير الوسيله'''، امام خميني قدس سره (م.1368ش.)، نجف، دار الكتب العلميه، 1390ق. | ||
*'''تحفه الفقهاء'''، علاالدین محمد السمرقندی(م. 539ق)، | *'''تحفه الفقهاء'''، علاالدین محمد السمرقندی(م. 539ق)، بیروت،دارالکتب العلمیه، 1414ق. | ||
*'''تذکرة الفقهاء'''، حسن بن | *'''تذکرة الفقهاء'''، حسن بن يوسف حلي (م. 726ق)، قم، مؤسسة آل البيت لاحياء التراث، 1414ق. | ||
*''' | *'''تفسير العياشي'''، محمد بن مسعود العياشي (م.320ق.)، تحقيق سيد هاشم رسولي محلاتي، تهران، مکتبة العلمية الاسلاميه، 1380ق. | ||
*''' | *'''تفسير نمونه'''، ناصر مکارم شيرازي و ديگران، تهران، دار الکتب الاسلاميه، 1386ش. | ||
*''' | *'''تهذيب الاحکام في شرح المقنعة للشيخ المفيد'''، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، تحقیق سيد حسن موسوي خرسان و علي آخوندي، تهران، انتشارات دارالکتب اسلاميه، 1365ش. | ||
*'''جامع | *'''جامع البيان عن تاويل آي القرآن (تفسير الطبري)'''، محمد بن جرير الطبري (224-310ق.)، تحقیق صدقي جميل العطار، بيروت، دار الفکر، 1415ق. | ||
*'''الجامع لاحکام القرآن'''، محمد بن احمد | *'''الجامع لاحکام القرآن'''، محمد بن احمد القرطبي (م.671ق.)، تهران، ناصر خسرو، 1364. | ||
*'''جواهر الکلام | *'''جواهر الکلام في شرح شرائع الاسلام'''، محمد حسين نجفي الجواهری (م. 1266ق.)، تحقیق عباس قوچانی، تهران، دار الکتب الاسلاميه، 1365ش. | ||
*''' | *'''الحاوي الکبير في فقه مذهب الامام الشافعي'''، علي بن محمد الماوردي (م.450ق.)، تحقيق علي محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بيروت، دار الکتب العلميه، 1419ق. | ||
*'''الحدائق الناضرة | *'''الحدائق الناضرة في احکام العترة الطاهره'''، يوسف بن احمد البحراني (م. 1186ق.)، تحقيق محمد تقي ايرواني و علي آخوندي، قم، النشر الاسلامي، 1363ش.. | ||
*'''الخراج'''، ابویوسف یعقوب بن ابراهیم بن حبیب الانصاری(م. 182ق)، تحقیق طه عبدالرؤف سعد و سعد حسن | *'''الخراج'''، ابویوسف یعقوب بن ابراهیم بن حبیب الانصاری(م. 182ق)، تحقیق طه عبدالرؤف سعد و سعد حسن سعد،قاهره،مکتبه الازهريه للتراث. | ||
*'''الخلاف | *'''الخلاف في الاحکام'''، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، تحقيق خراساني و ديگران، قم، النشر الاسلامي، 1409ق. | ||
*'''الدر المنثور | *'''الدر المنثور في التفسير بالمأثور و هو مختصر تفسير ترجمان القرآن'''، عبدالرحمان بن ابيبکر السيوطي (849-911ق.)، بيروت، دار المعرفه، 1365ق. | ||
*'''دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه'''، حسین علی منتظری نجف آبادی، قم، نشر فکر، 1409ق. | *'''دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه'''، حسین علی منتظری نجف آبادی، قم، نشر فکر، 1409ق. | ||
*''' | *'''ذخيرة المعاد في شرح الارشاد'''، محمد باقر سبزواری (م.1090.ق.)، مؤسسة آل البيت لاحياء التراث. | ||
*'''الرساله'''، محمد بن | *'''الرساله'''، محمد بن ادريس الشافعي (م. 204ق)، تحقیق احمد محمد شاکر، بیروت، المکتبه العلمیه. | ||
*'''روح | *'''روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني'''، محمود بن عبدالله الآلوسي (م.1270ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1415ق. | ||
*'''السنن | *'''السنن الکبري'''، احمد بن الحسين البيهقي (384-458ق.)، بيروت، دار الفکر، 1416ق. | ||
*'''سنن | *'''سنن النسائي'''، احمد بن علي النسائي (215-303ق.)، تحقيق صدقي جميل العطار، بيروت، دار الفکر، 1348ق. | ||
*'''الشرح | *'''الشرح الكبير'''، عبدالرحمن بن قدامه (م.682ق.)، بيروت، دار الكتب العربی. | ||
*'''الصحاح (تاج اللغة و صحاح | *'''الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربية)'''، اسماعيل بن حماد الجوهري (م.393ق.)، تحقيق احمد عبدالغفور العطار، بيروت، دار العلم للملايين، 1407ق. | ||
*''' | *'''صحيح البخاري'''، محمد بن اسماعيل البخاري (م.256ق.)، تحقيق عبدالعزيز بن عبدالله بن باز، بيروت، دار الفکر، 1401ق. | ||
*''' | *'''صحيح مسلم'''، مسلم (م.261ق.)، بيروت، دار الفكر. | ||
*''' | *'''الصحيح من سيرة النبي الاعظ'''م، جعفر مرتضي العاملي، قم، دار الحديث، 1426ق. | ||
*'''الطبقات | *'''الطبقات الکبري'''، محمد بن سعد (م.230ق.)، بيروت، دار الصادر، 1409ق. | ||
*'''العروة | *'''العروة الوثقي'''، سيد محمد کاظم طباطبايي يزدي (1247-1337ق.)، قم، النشر الاسلامی، 1419ق. | ||
*''' | *'''العين (ترتيب العين)'''، الخليل بن احمد الفراهيدي (م.170ق.)، به کوشش مهدي المخزومي و ابراهيم السامرائي، قم، دار الهجره، 1410ق. | ||
*''' | *'''الغيبه'''، محمد بن حسن الطوسي (م.460ق.)، ، قم، دار المعارف الإسلاميه، 1411ق. | ||
*'''فتح | *'''فتح الباري شرح صحيح الامام ابيعبدالله محمد بن اسماعيل البخاري'''، ابن حجر العسقلاني (773-852ق.)، شرح عبدالعزيز بن عبدالله بن باز، تحقيق محمد فواد عبدالباقي و محبالدين خطيب، بيروت، دار المعرفه، بيتا. | ||
*'''فتوح البلدان'''، احمد بن | *'''فتوح البلدان'''، احمد بن يحيي البلاذري (م.279ق.)، تصحيح صلاحالدين المنجد، قاهره، مکتبة النهضة المصريه، 1956م. | ||
*'''فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام'''، | *'''فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام'''، قطبالدين سعید بن هبه الله الراوندي (م.573ق.)، تحقیق سيد احمد حسيني اشکوري، قم، انتشارات کتابخانه آيتالله العظمي مرعشي نجفي، 1405ق. | ||
*'''الفقه | *'''الفقه علي المذاهب الخمسه'''، محمدجواد المغنيه، بيروت، دارالتیار الجدید و دارالجواد، 1421ق. | ||
*'''القواعد | *'''القواعد الفقهيه'''، سيد محمد حسن بن آقابزرگ موسوی بجنوردي، تحقيق مهريزي و درايتي، قم، الهادي، 1419ق. | ||
*''' | *'''الکافي'''، محمد بن يعقوب کليني (م.329ق.)، تحقيق علياکبر غفاري، تهران، دار الکتب اسلاميه، 1362ش. | ||
*'''کتاب الام'''، محمد بن | *'''کتاب الام'''، محمد بن ادريس الشافعي (م. 204ق)، بيروت، دار الفکر، 1403ق. | ||
*'''کتاب البیع'''، سید روح الله موسوی الخمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،1421ق. | *'''کتاب البیع'''، سید روح الله موسوی الخمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،1421ق. | ||
*'''کتاب الحج'''، ابوالقاسم | *'''کتاب الحج'''، ابوالقاسم خويي (م.1413.ق.)، قم، لطفي، 1409ق. | ||
*'''کتاب الخمس'''، | *'''کتاب الخمس'''، مرتضي بن محمد امين انصاري دزفولي (م.1281.ق.)، قم، الموتمر الاسلامی، 1415ق. | ||
*'''کمال الدین وتمام النعمه'''، | *'''کمال الدین وتمام النعمه'''، شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (م. 380ق)، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، النشر الاسلامی، 1405 ق. | ||
*'''کنز العمال | *'''کنز العمال في سنن الاقوال و الافعال'''، علي بن حسامالدين الهندي (م.975ق.)، تحقيق بکري حياني و صفوة السقاء، بيروت، مؤسسة الرساله، 1409ق. | ||
*'''لسان العرب'''، محمد بن مکرم ابن منظور (630-711ق.)، قم، انتشارات ادب الحوزه، 1405ق. | *'''لسان العرب'''، محمد بن مکرم ابن منظور (630-711ق.)، قم، انتشارات ادب الحوزه، 1405ق. | ||
*'''المبسوط'''، محمد بن احمد بن سهل | *'''المبسوط'''، محمد بن احمد بن سهل السرخسي (م.483ق.)، بيروت، دار المعرفه، 1406ق. | ||
*'''مجمع | *'''مجمع البيان في تفسير القرآن'''،الفضل بن الحسن الطبرسي (468-548ق.)، تحقیق محمد جواد بلاغي، تهران، ناصرخسرو، 1372ش. | ||
*'''مجمع الزوائد و منبع الفوائد'''، | *'''مجمع الزوائد و منبع الفوائد'''، علي بن ابيبکر الهيثمي (م.807ق.)، بيروت، دار الکتاب العلمیه، 1408ق. | ||
*'''المجموع شرح المهذب'''، | *'''المجموع شرح المهذب'''، يحيي بن شرف النووي (631-676ق.)، بيروت، دار الفکر. | ||
*'''مختصر | *'''مختصر المزني'''، اسماعيل بن يحيي المزني (م. 263ق)، بيروت، دار المعرفه، بيتا. | ||
*'''مختلف | *'''مختلف الشيعة في احکام الشريعه'''، حسن بن يوسف حلي (م. 726ق.)، قم، النشر الاسلامي ، 1413ق. | ||
*'''المدونة | *'''المدونة الکبري'''، مالک بن انس (م. 179ق)، بيروت، دار الآحياءالتراث العربي، 1323ق. | ||
*'''مرآة العقول'''، | *'''مرآة العقول'''، المجلسي (م.1111ق.)، سید محسن الحسینی الامینی، تهران، دار الكتب الاسلاميه، 1406ق. | ||
*''' | *'''مسالك الافهام الي تنقيح شرايع الاسلام'''، الشهيد الثاني (م.965ق.)، قم، معارف اسلامي، 1413ق. | ||
*'''مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل'''، | *'''مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل'''، حسين نوري الطبرسي (م. 1320ق)، قم، مؤسسة آل البيت، 1408ق. | ||
*'''المستدرک | *'''المستدرک علي الصحيحين'''، محمد بن عبدالله الحکام النيسابوري (م.405ق.)، تحقيق مرعشلي، بيروت، دار المعرفه، 1406ق. | ||
*'''مستند | *'''مستند الشيعة في احکام الشريعه'''، احمد بن محمد مهدي النراقي (م. 1245ق.)، قم، مؤسسة آل البيت لاحياء التراث، 1415ق. | ||
*'''مسند الامام احمد بن حنبل'''، أحمد بن محمد بن حنبل | *'''مسند الامام احمد بن حنبل'''، أحمد بن محمد بن حنبل الشيباني (م.241ق.)، بيروت، دار الصادر، بيتا. | ||
*'''معالم المدرستین'''، سید مرتضی العسکری, بیروت, موسسه النعمکان, 1410ق. | *'''معالم المدرستین'''، سید مرتضی العسکری, بیروت, موسسه النعمکان, 1410ق. | ||
*'''المعتبر | *'''المعتبر في شرح المختصر'''، جعفر بن حسن محقق حلي (602-676ق.)، قم، انتشارات سيد الشهداء، 1364ش. | ||
*'''معجم الفاظ الفقه الجعفری'''،احمد فتح | *'''معجم الفاظ الفقه الجعفری'''،احمد فتح الله،1415ق. | ||
*'''المعجم | *'''المعجم الکبير'''، سليمان بن احمد الطبراني (260-360ق.)، تحقيق حمدي عبدالمجيد السلفي، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1405ق. | ||
*'''معجم المصطلحات والالفاظ الفقهیه'''، محمود عبدالرحمان عبدالمنعم،القاهره، دارالفضیله. | *'''معجم المصطلحات والالفاظ الفقهیه'''، محمود عبدالرحمان عبدالمنعم،القاهره، دارالفضیله. | ||
*''' | *'''المغني'''، عبدالله بن قدامه (م.620ق.)، بيروت، دار الكتب العربی. | ||
*''' | *'''مفاتيح الغيب'''، فخرالدين الرازي (م.606ق.)، بيروت، دار الإحياء التراث العربي، 1420ق. | ||
*'''مفردات الفاظ القرآن'''، | *'''مفردات الفاظ القرآن'''، حسين بن محمد الراغب الاصفهاني (م.425ق.)، تحقيق صفوان عدنان داودي، قم، طلیعه نور، 1427ق. | ||
*'''المقنعه'''، | *'''المقنعه'''، شيخ مفيد محمد بن محمد بن النعمان (336-413ق.)، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1410ق. | ||
*'''من لا | *'''من لا يحضره الفقيه'''، شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (م.381ق.)، تحقیق علی اکبر غفاري، قم، النشر الاسلامي، 1404ق. | ||
*'''مناسک الحج'''، المیرزا جواد التبریزی، | *'''مناسک الحج'''، المیرزا جواد التبریزی، قم،مهر، 1414ق. | ||
*'''مناسک حج ( | *'''مناسک حج (محشّي''')، محمد رضا محمودي، تهران، مشعر، 1429ق. | ||
*'''مناسک حج'''، | *'''مناسک حج'''، حسين وحيد خراساني، قم، مدرسة الإمام باقر العلوم عليه السلام، 1428ق. | ||
*''' | *'''مناسك الحج'''، سید علی السيستاني، قم، چاپخانه شهيد ، 1413ق. | ||
*'''الموطّأ'''، مالک بن انس (م.179ق)، | *'''الموطّأ'''، مالک بن انس (م.179ق)، تحقيق محمد فؤاد عبدالباقي، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1406ق. | ||
*'''مهذب الاحکام | *'''مهذب الاحکام في بيان الحلال و الحرام'''، سيد عبدالأعليسبزواري (م.1414ق.)، مکتبة آيه الله سبزواري، 1416ق. | ||
*''' | *'''النهاية في غريب الحديث و الاثر'''، ابن اثير (م.606ق.)، تحقیق طاهر احمد الزاوي و محمود محمد الطناحي، قم، اسماعيليان، 1364ش. | ||
*'''نهج البلاغه'''، | *'''نهج البلاغه'''، شريف الرضي (م.406ق.)، شرح صبحي صالح، بیروت، 1387ق. | ||
*''' | *'''نيل الاوطار'''، شرح منتقي الاخبار من احاديث سيد الاخيار، محمد بن علي الشکوکاني (م.1255ق.)، بيروت، دار الجيل، 1973م. | ||
*'''وسائل | *'''وسائل الشيعه (تفصيل وسائل الشيعة الي تحصيل مسائل الشريعه)'''، محمد بن الحسن الحر العاملي (1033-1104ق.)، الحر العاملي (م.1104ق.)، قم، آل البيت، 1414ق. | ||
*'''ولایه الالهیه الاسلامیه اوالحکومه الاسلامیه'''، محمد مومن قمی، قم، النشر الاسلامی، 1425ق. | *'''ولایه الالهیه الاسلامیه اوالحکومه الاسلامیه'''، محمد مومن قمی، قم، النشر الاسلامی، 1425ق. | ||
[[رده:احکام]] | [[رده:احکام]] |