در حال ویرایش دعا

دعا: از مستحبات در حج و حرمين

دعا در لغت به معناي صدا زدن، متمايل شدن،<ref>لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۷((دعا)).</ref> کمک خواستن،<ref>لسان العرب ج۱۴ ،ص۲۵۷ ، تاج العروس ج۱۹، ص۴۰۵((دعا)).</ref>حاجت طلبيدن وگاه مطلق خواندن آمده است.<ref>قاموس قرآن: ج۲، ص۳۴۴، لسان العرب ج۱۴ ،ص۲۵۷ ((دعا)).</ref> در اصطلاح به درخواست خير از خداوند گفته مي شود<ref>المصباح المنير ج۱، ص۱۹۴-۱۹۵.</ref>.

تشويق به دعا و اشاره به جايگاه و اهميت آن در قرآن آمده است. گاه مومنان به دعاي آشکار و نهان توصيه شده اند.(اعراف آيه ۵۵)گاه (نک:غافر آيه ۶۰) دعا به عنوان عبادت و ترک دعا به عنوان تکبر و استکبار در برابر خدا معرفي شده و به تارک دعا، وعده ي عذاب ابدي داده شده است.<ref>  . الکافي ج۲، ص۴۶۶ ؛ دعائم الاسلام ج۱ ، ص۱۶۶</ref> در پاره اي از آيات، دعا ارزش دهنده به انسان بيان شده است. (فرقان آيه ۷۷) در آيات متعدد، استجابت دعا تضمين شده است.<ref>من لا يحضره الفقيه، ج۱، ص۵۲۶.</ref> (مثلا نک: بقره آيه ۱۸۶)

در احاديث نيز در بيان اهميت و جايگاه دعا، تعابير بسياري به کار رفته است از جمله گاه دعا به اصل عبادت تعبير شده است.<ref>الدعوات، ص۱۸؛ ارشاد القلوب ،ج۱، ص۱۴۸؛ وسائل الشيعه، ج۷، ص۲۷.</ref>

افزون بر اين، طبق روايات، دعا در برخي مکانهاي حرمين استجابت مي يابد از اين رو شماري از نويسندگان، آثاري در اين خصوص نوشته اند. از جمله اين افراد، عبدالملک بن حسين عصامي شافعي(۱۰۴۹-۱۱۱۱ق) است که رساله اي با عنوان منظومه في الاماکن التي يستجاب فيها الدعاء بمکه و حواليها نوشته است و برخي ديگر، منظومه او را شرح کرده و افزون بر آن، مکان هاي ديگري از حرمين را ياد کرده اند.<ref>التاريخ و المورخون بمکه ص۳۶۶-۳۶۷؛ تهنئه اهل الاسلام بتجديد بيت الله الحرام ص۳۱۰</ref> نام بردن از مکان هاي استجابت دعا يکي از مباحث مورد توجه نويسندگان کتب زيارت و منابع تاريخي در باره حرمين است.<ref>نک: اثاره الترغيب ج۱ ص۱۷۹؛ التاريخ القويم ج۱ ص۳۷۸؛بقيع الغرقد ص۷۴، ۲۹۱</ref>

دعا به عنوان فعلي مستحب، در زمان ها و مکان هاي خاص انجام مي گيرد و در برخي جاها و وقت هاارزش بيشتري دارد و استحبابش افزونتر است. در مناسک حج و عمره ، خواندن برخي دعاها مستحب است.از جمله به اين موارد مي توان اشاره کرد: هنگام پوشيدن لباس احرام،<ref>من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۵۲۷؛ مناسک الحج، ص۱۹۳.</ref>هنگام ورود به حرم،<ref>لوامع صاحبقراني، ج۸، ص۳۸۵.</ref> هنگام ورود به مسجد الحرام،<ref>المقنعه، ص۳۹۹، تهذيب الاحکام، ج۵، ص۱۰۰.</ref> هنگام ايستادن روبروي کعبه<ref>الکافي، ج۴، ص۴۰۱؛ المقنعه، ص۴۰۰.</ref>، وقت ايستادن در محاذات حجر الاسود،<ref>من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۵۳۱؛ تهذيب الاحکام، ج۵، ص۱۰۲.</ref> در حال طواف<ref>مصباح المتهجد، ص۶۸۰؛ مناسک حج، محشي، ص۳۵۹.</ref>، هنگام واقع شدن بين رکن يماني و حجرالاسود<ref>الکافي، ج۴، ص۴۰۷؛ من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۵۳۲</ref> ، هنگام قرار گرفتن در مقابل ناودان کعبه،<ref>المقنع، ص۲۵۶-۲۵۷؛مناسک حج، محشي، ص۳۶۰.</ref>در شوط هفتم هنگام رسيدن به مستجار،<ref>لوامع صاحبقراني، ج۸، ص۴۰۱.</ref> بعد از نماز طواف در پشت مقام،<ref>من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۵۳۴؛ روضه المتقين، ج۵، ص۲۵۴.</ref> بعد از نماز طواف،<ref>مناهج الاخيار، ج۳، ص۴۹۶؛ وسائل الشيعه، ج۱۳، ص۴۳۹.</ref> قبل از سعي،<ref>المحاسن، ج۲، ص۵۷۴؛ الکافي، ج۴، ص۴۳۵.</ref> به هنگام پايين آمدن از پله چهارم صفا،<ref>من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۵۳۶؛ روضه المتقين، ج۵، ص۲۶۲- ۲۶۳.</ref>هنگام رسيدن به ميانه مسعي،<ref>روضه المتقين، ج۵، ص۲۶۲- ۲۶۳.</ref> بعد از عبور از بازار عطاران (پايان چراغ سبز) و قطع هروله،<ref>المقنع ، ص۲۵۹؛ مناسک حج، محشي، ص۴۴۵.</ref>در مروه،<ref>من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۵۳۶؛ المقنع ، ص۲۵۹.</ref> در روز ترويه،<ref>الکافي، ج۴، ص۴۵۴؛ تهذيب الاحکام، ج۵، ص۷۷.</ref> بعد از احرام در مکه و حرکت بسوي مني،<ref>من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۵۳۹؛ المقنعه، ص۴۰۷.</ref> هنگام ورود به مني،<ref>المقنعه، ص۴۰۷، مناسک حج، محشي، ص۴۳۶.</ref>در شب عرفه در مني،<ref>اقبال الاعمال ج۲، ص۴۹؛ زاد المعاد، ج۲، ص۲۳۶-۲۳۸.</ref> روز عرفه<ref>المقنعه ، ص۴۱۱؛ تهذيب الاحکام، ج۵، ص۱۸۲.</ref>و در عصر روز عرفه<ref>صحيح ابن خزيمه، ج۴، ص۲۶۴.</ref> که از دعاهاي مشهور اين روز، دعاي امام حسين(ع)<ref>اقبال الاعمال، ج۲، ص۷۴؛ بلد الامين، ص۲۵۱.</ref> و دعاي ۴۷ صحيفه سجاديه است.<ref>اقبال جديد ج۲، ص۸۸؛ المصباح کفعمي، ص۶۷۱.</ref> بعد از غروب آفتاب وقت افاضه از عرفات<ref> . تهذيب الاحکام، ج۵، ص۱۸۷؛ هدايه الامه، ج۵، ص۳۶۳.</ref>، هنگام ورود به مشعر<ref>تبيين الحقايق، ج۲، ص۲۷؛ مجمع الانهر، ج۱، ص۴۱۰.</ref>، بعد از نماز صبح در مشعر،<ref>الکافي، ج۴، ص۴۶۹؛ المقنعه، ص۴۱۶؛ المهذب، ج۱، ص۲۵۳.</ref> هنگام عبور از وادي محسر،<ref>من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۴۶۸؛ تهذيب الاحکام، ج۵، ص۱۹۳؛ مصباح المتهجد، ص۷۰۰.</ref> هنگام رمي جمره عقبه،<ref>فقه الرضا، ص۲۲۵؛ الکافي، ج۴، ص۴۷۹؛ من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۵۴۸.</ref> هنگام برگشت به محل استقرار خود (چادرهاي مني)،<ref>الفقه علي المذاهب الاربعه، ج۱، ص۸۸۶؛ تهذيب الاحکام، ج۵، ص۱۹۸؛ منتهي المطلب، ج۱۱، ص۱۳۰.</ref> هنگام قرباني،<ref>فقه الرضا، ص۲۲۴؛ الکافي، ج۴، ص۴۹۸؛ من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۵۰۴.</ref> هنگام حلق،<ref>السرائر الحاوي، ج۱، ص۶۰۱؛ منتهي المطلب، ج۱۱، ص۳۳۸.</ref>هنگام طواف وداع<ref>الکافي، ج۴، ص۵۳۱؛ تهذيب الاحکام، ج۵، ص۲۸۰؛ المهذب ابن البراج، ج۱، ص۲۶۵.</ref>،هنگام وداع با خانه خدا در ملتزم.<ref>السنن الصغري، ج۲، ص۲۰۵؛ سنن الکبري البيهقي، ج۵، ص۲۶۸، روضه الطالبين، ج۲، ص۳۹۵</ref>

==منابع==

اثاره الترغيب و التشويق الي المساجد الثلاثه و البيت العتيق: محمد بن اسحاق الخوارزمي (م.۸۲۷ق.)، تحقيق محمدحسين الذهبي، مکه، مکتبه نزار مصطفي الباز، ۱۴۱۸ق.

ارشاد القلوب: حسن بن محمد الديلمي (م.۸۴۱ق.)، قم، شریف الرضی، ۱۴۱۵.