در حال ویرایش رمل

'''رَمَل''' به معنای هَروَله و نوعی حرکت میان راه رفتن و دویدن است که شانه‌ها هنگام حرکت تکان می‌خورد. همه فقیهان مذاهب اسلامی اتفاق دارند که رمل در سعی صفا و مروه [[مستحب]] است. گفته شده این استحباب مخصوص مردان بوده و برای زنان مستحب نیست.

رَمَل در [[طواف]]، مورد اختلاف فقیهان امامیه است. عده‌ای آن را مستحب دانسته‌اند و برخی دیگر اعتدال در حرکت را مستحب شمرده‌اند. فقهای مذاهب چهارگانه [[اهل سنت]] اما اتفاق دارند که رمل از سنت‌های مستحب طواف است. کسانی که معتقد به استحباب رمل در طواف هستند گفته‌اند که رمل تنها در سه [[شوط]] (یک دور کامل به‌دور کعبه) نخست استحباب دارد و در چهار شوط دیگر طواف‌کننده باید با اعتدال در حرکت طواف کند. همچنین فقیهان رمل در [[وادی محسر]] را نیز مستحب دانسته‌اند.

== تعریف ==
رَمَل در فقه عبارت است از هروله کردن،<ref>القاموس الفقهی، ص۱۵۳؛ مستند الشیعه، ج۱۲، ص۷۸؛ معجم لغة الفقها، ص۲۲۷.</ref> نوعی حرکت میان راه رفتن و دویدن<ref>ذخیرة المعاد، ج۱، ص۶۴۶؛ مستند الشیعه، ج۱۲، ص۷۸.</ref> و تند راه‌رفتن همراه با نزدیک گذاشتن گام‌ها به گونه‌ای که شانه‌ها حرکت کرده و تکان بخورند.<ref>لسان العرب، ج۱۱، ص۲۹۵؛ تاج العروس، ج۱۴، ص۲۹۴؛ مجمع البحرین، ج۵، ص۳۸۵.</ref> برخی گفته‌اند رمل عبارت است از تکان‌دادن شانه‌ها، همراه با گام‌های کوچک، همانند شخص مبارزی که با غرور میان دو صف دوست و دشمن حرکت می‌کند.<ref>معجم مصطلحات و الالفاظ الفقهیه، ج۲، ص۱۸۳.</ref> 

در برخی از روایات [[اهل‌بیت‌(ع)]] و اهل‌سنت، از رمل با عنوان «سعی»،<ref>الکافی، ج۴، ص۴۳۴؛ تهذیب الاحکام، ج۵، ص۱۴۹؛ الحدائق الناضره، ج۱۶، ص۲۷۶.</ref> «هروله»<ref>وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۵۰۳؛ مستدرک الوسائل، ج۹، ص۴۴۴.</ref> و «خَبَب»<ref>مستدرک الوسائل، ج۱۰، ص۵۴ و ص۶۷.</ref> نیز یاد شده است.

== رمل در طواف ==
فقیهان [[شیعه|امامیه]] در [[مستحب|استحباب]] رَمَل در [[طواف]] اختلاف نظر دارند. عده‌ای از فقها آن را مستحب دانسته‌اند.<ref>المبسوط، الطوسی، ج۱، ص۳۵۶؛ الوسیلة، ص۱۷۲ و ص۱۷۳؛ قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۲۸.</ref> اما برخی دیگر اعتدال در حرکت را در حال طواف مستحب و جزء سنت‌های طواف شمرده‌اند.<ref>النهایه، ص۲۳۷؛ قواعد الأحکام؛ ج۱، ص۴۲۸؛ مختلف الشیعة، ج۴، ص۱۸۳.</ref> برخی از فقها<ref>غایة المرام، ج۱، ص۴۵۴؛ الروضة البهیة ج۲، ص۲۵۴.</ref> با استناد به روایاتی<ref>الکافی، ج۴، ص۴۱۱؛ تهذیب الأحکام، ج۵، ص۱۰۹؛ وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۳۵۲؛ مختلف الشیعة، ج۴، ص۱۸۳؛ إیضاح الفوائد ج۱، ص۳۰۰؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۳۵۰.</ref> ادعای شهرت بر استحباب اعتدال در طواف کرده‌اند و برخی نیز ادعای اجماع را کرده‌اند.<ref>إیضاح الفوائد، ج۱، ص۳۰۰.</ref> مخالفان استحباب رمل در طواف، برآنند که این عمل مخصوص همان عصر پیامبر(ص) بوده تا در آن روز مسلمانان قدرت و توان خود را به مشرکان نشان دهند بخصوص که روایاتی از عدم رمل پیامبر(ص) و اهل‌بیت‌(ع) پس از آن زمان وجود دارد.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۶، ص۱۲۷ و ص۱۲۸.</ref>

فقهای مذاهب چهارگانه [[اهل‌سنت]]، اعم از حنفیه،<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۴۳۸؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۶۰.</ref> مالکیه،<ref>الموطأ، ج۱، ص۳۶۴؛ الشرح الکبیر، ابوالبرکات، ج۲، ص۴۳.</ref> شافعیه<ref>الأم، ج۲، ص۱۹۱ و ص۲۳۰؛ فتح العزیز، ج۷، ص۳۲۴؛ المجموع، ج۳، ص۱۹۷؛ ج۸، ص۱۴.</ref> و حنبلیه،<ref>المحرر فی الفقه، ج۱، ص۲۴۵؛ مختصر الخرقی، ج۱، ص۵۳.</ref> با استناد به برخی روایات<ref>صحیح مسلم، ج۲، ص۶۴ و ص۶۵؛ سنن الترمذی، ج۲، ص۱۷۴؛ سنن ابن ماجه، ج۲، ص۳۸۳؛ </ref> رمَل را به از مستحبات و از سنت‌های طواف می‌دانند. اهل‌سنت معتقد است هر چند سبب اولین رمَل میان مسلمانان که اظهار قوت و نیرو در برابر مشرکان بوده از بین رفته است، ولی سنت رمل به حال خود باقی مانده است و رمل سنتی متواتر بین مسلمانان است.<ref>بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۶۰؛ المغنی، ج۳، ص۳۸۷ و ص۳۸۹؛  المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۴۳۸.</ref>

=== احکام رمل در طواف ===
فقیهان اهل‌سنت و قائلین به استحباب رَمَل از فقهای امامیه برآنند که رمل تنها در سه [[شوط]] نخست استحباب دارد و در چهار شوط دیگر طواف‌کننده باید با اعتدال طواف کند.<ref>الأم، ج۲، ص۱۹۱ و ص۲۳۰؛ فتح العزیز، ج ۷، ص۳۲۴ و ص۳۲۶؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۶۰؛ المبسوط، الطوسی، ج۱، ص۳۵۶؛ تحریر الأحکام، ج۱، ص۳۷۳ و ص۵۸۵؛ الدروس الشرعیه، ج۱، ص۳۹۹.</ref> همچنین از نظر آنان رمل تنها بر مردان مستحب است و برای زنان استحباب ندارد.<ref>الام، ج۲، ص۱۹۲؛ المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۰ و ص۱۱؛ المغنی، ج۳، ص۴۱۲؛ تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۱۳۵؛ جامع المقاصد، ج۳، ص۱۹۹؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۳۵۲.</ref>

بیشتر فقهای امامیه رَمَل را تنها در [[طواف قدوم]] (اولین طواف زائر پس از ورود به مکه) مستحب دانسته‌اند.<ref>المبسوط، ج۱، ص۳۵۶؛ تحریر الأحکام ج۱، ص۵۸۵؛ إیضاح الفوائد، ج۱، ص۲۵۴، ص۳۰۰.</ref> اعتقاد برخی فقهای اهل سنت نیز بر آن است که رمَل تنها در طواف قدوم سنت است.<ref>مختصر الخرقی، ج۱، ص۵۸؛ فتح العزیز، ج۷، ص۳۲۹؛ المغنی، ج۳، ص۳۸۸ و ص۳۸۹.</ref> در مقابل عده‌ای قائلند که رمَل در هر طوافی که [[سعی]] داشته باشد، سنت است و در هر طوافی که بعد آن سعی نباشد، سنت نیست.<ref>بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۶۰ و ص۱۶۵؛ المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۴۳۸؛ فتح العزیز، ج۷، ص۳۲۹.</ref> 

== رمل در سعی صفا و مروه ==
رمل و هروله میان [[صفا و مروه]]، بر خلاف رمل در [[طواف]] که در فضیلت آن اختلاف است، از جمله اعمالی است که در روایات متعدد<ref>سنن النسائی، ج۵، ص۲۴۲ و ص۲۴۳؛ السنن الکبری، ج۵، ص۷۹؛ علل الشرایع، ج۲، ص۴۳۳؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۴۷۱؛ الکافی، ج۴، ص۴۳۴.</ref> بر فضیلت آن در همه عصرها تأکید شده و همه فقیهان مذاهب اسلامی در این باره اتفاق نظر دارند و ادعای اجماع کرده‌اند.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۱۳۴؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۴۲۴؛ مجمع الفائدة، ج۷، ص۱۶۸؛ کشف اللثام، ج۶، ص۱۵؛ منتهی المطلب، ج۱۰، ص۴۱۱؛ روضة الطالبین، ج۲، ص۳۶۹؛ بدایة المجتهد، ج۱، ص۲۷۳.</ref> در روایاتی از [[امام صادق(ع)]] تشریع هروله در سعی بدان جهت دانسته شده است که در این مکان، شیطان بر [[حضرت ابراهیم‌(ع)]] ظاهر شد و آن حضرت به فرمان [[جبرئیل]] برای دور کردن وی به دنبال او هروله نمود، پس از این عمل شیطان فرار کرده و از آن حضرت دور شد، از این رو این عمل در میان حج‌گزاران سنت شد.<ref>علل الشرایع، ج۲، ص۴۳۲؛ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۱۹۶.</ref>

فقیهان امامیه<ref>أحکام النساء، ص۳۳؛ تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۱۳۶؛ مجمع الفائدة، ج۷، ص۱۶۸.</ref> و اهل‌سنت<ref>الام، ج۲، ص۱۹۴؛ المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۳۳؛ المغنی، ج۳، ص۴۱۲.</ref> اتفاق دارند که استحباب رمَل و هروله در صفا و مروه مخصوص مردان بوده و برای زنان استحباب ندارد.

== رَمَل در وادی محسر ==
[[وادی محسر|وادی مُحَسِّر]] به سرزمین میان [[مشعر]] و [[منا]] گفته می‌شود.<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۲۸۱؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۱۳؛ المجموع، ج۸، ص۱۲۹.</ref> به نظر فقهای امامیه<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۲۸۱؛ الحدائق الناضره، ج۱۷، ص۵.</ref> و اهل‌سنت،<ref>المجموع، ج۸، ص۱۲۵؛ المغنی، ج۳، ص۴۱۵؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۱۵۴.</ref> مستحب است حج‌گزار در صورت سواره‌بودن، مَرکب خود را با شتاب حرکت دهد (زیرا پیامبر در این مکان چنین کرده بود<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۲۸۱؛ المجموع، ج۸، ص۱۲۵؛ المغنی، ج۳، ص۴۱۵.</ref>) و در صورت پیاده‌بودن، رمل و هروله کند. در روایاتی از [[اهل بیت|اهل‌بیت(ع)]] به هروله در این سرزمین دستور داده شده است.<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۲۸۱؛ الحدائق الناضره، ج۱۷، ص۵.</ref>  

مقدار هروله در این سرزمین به نظر فقیهان [[شیعه|امامیه]] به اندازه صد قدم یا صد زراع است.<ref>جامع المقاصد، ج۳، ص۲۳۲؛ حدائق الناضره، ج۱۷، ص۵؛ مستند الشیعه، ج۱۲، ص۲۸۱.</ref> ولی فقهای اهل‌سنت از رمل به مقدار پرتاب یک سنگ سخن گفته‌اند.<ref>الام، ج۲، ص۲۳۳؛  کشاف القناع، ج۲، ص۵۷۹.</ref> 

== پانویس ==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
* '''احکام النساء'''، مفید، محمد بن محمد، تحقيق مهدی نجف، بيروت، دار المفيد، 1414ق.
* '''ايضاح الفوائد في شرح اشکالات القواعد'''، فخرالمحققین، محمد بن حسن، تحقيق سيد حسين موسوی کرمانی و دیگران، قم، چاپخانه علميه، 1387ق.
* '''بدائع الصنائع'''، علاءالدین کاشانی، ابوبکر بن مسعود، پاكستان، المكتبة الحبيبيه، 1409ق.
* '''بداية المجتهد و نهايه المقتصد'''، ابن رشد، محمد بن احمد، تحقيق العطار، بيروت، دار الفکر، 1415ق.
* '''تاج العروس من جواهر القاموس'''، مرتضی زبیدی، محمد، تحقيق علي شيري، بيروت، دار الفکر، 1414ق.
* '''تذکرة الفقهاء'''، حلی، حسن بن یوسف، قم، مؤسسة آل البيت لاحياء التراث، 1416ق. 
* '''تحرير الاحکام الشرعيه علي مذهب الاماميه'''، حلی، حسن بن یوسف، تحقيق ابراهيم بهادري، قم، انتشارات مؤسسه امام صادق، 1420ق. 
* '''تهذيب الاحکام فی شرح المقنعة للشيخ المفيد'''، طوسی، محمد بن حسن، تحقيق سيدحسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلاميه، 1365ش.
* '''جامع المقاصد في شرح القواعد'''، محقق کرکی، علی بن حسین، قم، آل البيت، 1408ق.
* '''جواهر الکلام في شرح شرائع الاسلام'''، صاحب جواهر، محمدحسن، تحقيق عباس قوچاني، تهران، دار الکتب الاسلاميه، 1365ش.
* '''الحدائق الناضرة في احکام العترة الطاهره'''، بحرانی، یوسف بن احمد، تحقيق محمد تقي ايروانی و علي آخوندی، قم، النشر الاسلامي، 1363ش.
* '''الدروس الشرعيه في فقه الاماميه'''، شهید اول، محمد بن مکی، قم، النشر الاسلامي، 1412ق.
* '''ذخيرة المعاد في شرح الارشاد'''، محقق سبزواری، محمدباقر، مؤسسة آل البيت لاحياء التراث.
* '''روضة الطالبين و عمدة المتقين'''، نووی، یحیی بن شرف، تحقيق عادل احمد عبدالموجود و علي محمد معوض، بيروت، دار الکتب العلميه، بي‌‏تا.  
* '''سنن ابن ماجه'''، ابن ماجه، محمد بن یزید، تحقيق محمدفؤاد عبدالباقي، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1395ق.
* '''سنن الترمذي''' (الجامع الصحيح)، ترمذی، محمد بن عیسی، تحقيق عبدالوهاب عبداللطيف، بيروت، دار الفکر، 1403ق.
* '''السنن الکبري'''، بیهقی، احمد بن حسین، بيروت، دار الفکر، 1416ق.
* '''سنن النسائي'''، نسائی، احمد بن علی، تحقيق صدقي جميل العطار، بيروت، دار الفکر، 1348ق.
* '''الشرح الکبير'''، دردیر، احمد بن محمد، مصر، دار احياء الکتب العربيه، بی‌تا.
* '''صحيح مسلم'''، قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، بيروت، دار الفكر، بی‌تا.
* '''علل الشرائع و الاحکام'''، ابن بابویه، محمد بن علی، تحقيق سيد محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مکتبة الحيدريه، 1385ق.
* '''فتح العزيز شرح الوجيز'''، رافعی قزوینی، عبدالکریم بن محمد، بيروت، دار الفکر، بی‌تا. 
* '''فقه السنه'''، السابق، السيد، بيروت، دار الکتاب العربي، 1407ق.
* '''قواعد الاحکام في معرفة الحلال و الحرام'''، حلی، حسن بن یوسف، قم، النشر الاسلامي، 1413ق.
* '''القاموس الفقهي'''، ابوجیب، سعدی، دمشق، دارالفکر، 1408ق.
* '''الکافی'''، کلینی، محمد بن یعقوب، تحقيق علي‌اکبر غفاري، تهران، دار الکتب اسلاميه، 1363ش. 
* '''کتاب الام'''، شافعی، محمد بن ادریس، بيروت، دار الفکر، 1403ق.  
* '''کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام'''، فاضل هندی، محمد بن حسن، قم، النشر الاسلامي، 1417ق. 
* '''کشاف القناع عن متن الاقناع'''، بهوتي، منصور بن یونس، تحقيق محمد حسن محمد، بيروت، دار الکتب العلميه، 1418ق. 
* '''لسان العرب'''، ابن منظور، محمد بن مکرم، قم، انتشارات ادب الحوزه، 1405ق.
* '''المبسوط'''، سرخسی، محمد بن احمد، بيروت، دار المعرفه، 1406ق. 
* '''المبسوط في فقه الاماميه'''، طوسی، محمد بن حسن، تحقيق محمد باقر البهبودي، تهران، المكتبة المرتضويه، 1387ق.
* '''مدارك الاحكام'''، عاملی موسوی، سید محمد بن علی، قم، آل البيت، 1410ق.
* '''مجمع البحرين'''، طریحی، فخرالدین بن محمدعلی، تحقيق الحسيني، تهران,  المرتضوية، 1362ش.
* '''مجمع الفائده و البرهان في شرح ارشاد الاذهان'''، مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، تحقيق مجتبي عراقی و حسين يزدی و علي پناه اشتهاردی، قم، النشر اسلامی، 1416ق.
* '''المجموع شرح المهذب'''، نووی، یحیی بن شرف، بيروت، دار الفکر، بی‌تا.
* '''المحرر في الفقه'''، عبدالسلام بن عبدالله، الرياض، مکتبة المعارف، 1404ق.
* '''مختلف الشيعة في احکام الشريعه'''، حلی، حسن بن یوسف، قم، النشر الاسلامي ، 1413ق.
* '''مختصر الخرقي من مسائل الإمام أحمد بن حنبل'''، خرقی، عمر بن حسین، تحقيق زهير الشاويش، بيروت، المكتب الإسلامي، 1403ق.
* '''مستند الشيعة في احکام الشريعه'''، نراقی، احمد بن محمدمهدی، مشهد، مؤسسة آل البيت، 1417ق.  
* '''مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل'''، نوری، حسین بن محمدتقی، قم، مؤسسة آل البيت، 1408ق.
* '''معجم اللغه الفقهاء'''، قلعجي، محمد، بيروت، دارالنفائس، 1408ق.
* '''معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهيه'''، عبدالمنعم، محمود عبدالرحمن، القاهره، دارالفضيله، بی‌تا.
* '''المغني'''، ابن قدامه، عبدالله بن احمد، بيروت، دار الكتب العلميه، بی‌تا.
* '''منتهي المطلب في تحقيق المذهب'''، حلی، حسن بن یوسف، مشهد، انتشارات بنياد پژوهش‌هاي اسلامي آستان قدس رضوي، 1414ق.
* '''من لا يحضره الفقيه'''، ابن‌بابویه، محمد بن علی، تحقيق علي اکبر غفاري، قم، النشر الاسلامي، 1404ق.
* '''مواهب الجليل'''، الحطاب الرعيني، محمد بن محمد، تحقيق زکريا عميرات، بيروت، دار الکتب العلميه، 1416ق.
* '''الموطّأ'''، مالک بن انس، تحقيق محمد فؤاد عبدالباقي، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1406ق.
* '''وسائل الشيعه'''، حر عاملی، محمد بن حسن، الحر العاملي (م.1104ق.)، قم، آل البيت، 1414ق.
* '''الوسيلة الي نيل الفضيله'''، ابن حمزه، محمد بن علی، تحقيق محمد الحسون، قم، مكتبة النجفي، 1408ق.
{{پایان}}