در حال ویرایش رمی جمرات سه گانه (فتاوای مراجع)

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#fce8ce; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
|-style="background:#feeaea;"
| '''توجه:''' با [[رمی جمره عقبه (فتاوای مراجع)|رمی جمره عقبه]] اشتباه نشود.
|}
{{مقاله فقهی۲
| رمی جمرات سه گانه|رمی جمرات سه گانه}}
{{جعبه اطلاعات اعمال
 | عنوان = رمی جمرات سه‌گانه (فتاوای مراجع)
 | دسته = مناسک [[حج تمتع]]
 | مربوط به آیین = 
 | مکان = [[منا]]
 | زمان = دو نوبت در یازدهم و دوازدهم ذی‌الحجه
 | عمل قبلی = [[وقوف در مشعر]]
 | عمل بعدی = [[قربانی]]
 | حکم = واجب
 | کفاره = 
 | پیامد فقهی = 
 | ثواب = 
 | آداب وابسته = 
 | فلسفه و اسرار = 
 | منشاء و تاریخچه = 
 | مکان‌های وابسته = 
 | اشیای وابسته = [[جمرات]]
 | ذکرهای وابسته = 
 | دعاهای وابسته = [[دعاهای حج#دعاهای رمی جمرات]]
 | مفاهیم فقهی وابسته = 
 | احکام فقهی وابسته = 
 | صفحه فتواهای مراجع = [[رمی جمره عقبه (فتاوای مراجع)|رمی جمرات سه‌گانه (فتاوای مراجع)]]
 | فیلم = فیلم احکام رمی جمرات.mp4
 | توضیح فیلم = ببنید:آموزش رمی جمرات سه‌گانه
 | جستارهای وابسته = [[رمی]] 
}}
==چگونگی==
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1253
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' شب‌هایی که [[واجب]] است در [[منا]] بیتوته کند باید در روزِ آنها [[رمی جمرات سه گانه|رمی جمرات سه‌گانه]] کند؛ یعنی سنگ‌ریزه بزند به سه محل، که یکی را [[جمره اولی|جمره اُولی]] و یکی را [[جمره وسطی|جمره وُسطی]] و یکی را [[جمره عقبه]] گویند، ولی اگر عمداً همه آن را ترک کند، به [[حج]] او [[ضرر]] نمی‌رساند و صحیح است، گرچه در صورت عمد معصیت‌کار است.
|}
==حکم==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1254
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اشخاصی که باید شب سیزدهم را در [[منا]] بمانند، [[واجب]] است روز سیزدهم [[رمی جمرات]] کنند. {{توضیح مساله|1254|
* '''تبریزی، خویی و سیستانی:''' اگر [[بیتوته]] کند [[واجب]] است بنا بر [[احتیاط]] روز سیزدهم رمی جمرات کند.
* '''زنجانی:''' اگر بیتوته کردند باید روز سیزدهم، رمی جمرات کنند.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1254}}
|}
{{سخ}}
==عدد سنگ‌ریزه رمی==
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1255
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' عدد سنگ‌ریزه که باید به [[جمره]] بزند، برای هر یک در هر روزی باید هفت عدد باشد و کیفیت انداختن و شرایط و واجبات آن به همان نحو است که سابقاً در جمره عقبه گفته شد.
|}
==زمان رمی جمرات==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1256
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' وقت انداختن سنگ از اول طلوع آفتاب تا غروب آفتابِ روزی است که شب آن روز را [[بیتوته]] کرده است و در شب [[جایز]] نیست به جا آورد.
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1257
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر کسی عذری داشته باشد از اینکه روز به جا آورد؛ مثل شبان و مریض و علیل و کسی که ترس داشته باشد از چیزی مثل تزاحم جمعیت، [[جایز]] است شب آن روز یا [[شب]] بعد انجام دهد. {{توضیح مساله|1257|
* '''بهجت:''' معذورین می‌توانند شب قبل از آن روز رمی کنند اما در شب بعد، بنا بر احتیاط واجب مجزی نیست مگر اینکه فردا مانعی داشته باشند.
* '''تبریزى، خویی:''' برای چنین کسانی جایز است [[رمی]] را شب آن روز انجام دهند و این بر نیابت مقدم است.
* '''خامنه‌ای:''' همچنین زنان و سالمندان و کودکانی هم که از شدت ازدحام در روز، بیم دارند که رمی در روز برایشان مشقت داشته باشد، می‌توانند شبانه رمی کنند.
* '''زنجانی:''' عذر، مخصوص کسانی است که: الف) نمی‌توانند در روز رمی کنند؛ ب) رمی در روز بر آنها حرجی است؛ ج) به جهتی ـ مانند خوف خطر جدی یا ضرر اساسی ـ رمی در روز برای آنها جایز نیست، گروه دوم می‌توانند و گروه اول و سوم باید [[جمرات]] را در شب قبل رمی کنند و اگر از رمی در شب قبل معذورند نمی‌توانند شب بعد رمی کنند و باید برای رمی در روز نایب بگیرند.
* '''سبحانی:''' شب قبل رمی کند نه شب بعد و اگر در شب هم نمی‌تواند، نایب بگیرد که در روز برای او رمی کند.
* '''سیستانی:''' واجب است رمی جمرات در روز باشد و از این حکم چوپانان و هر کسی که از ماندن روز در منا معذور است، به علت ترس یا مرض یا چیز دیگری، استثنا می‌شود، که برای آنان جایز است رمی هر روزی را در شب آن روز انجام دهند و اگر این را هم نتوانند، جایز است رمی همه روزها را در یک شب جمع کنند. و اما زنان، ضعفا، مریض‌ها و مثل آنان که در روز به خاطر کثرت جمعیت یا چیز دیگر نمی‌توانند رمی کنند، باید برای رمی در روز نایب بگیرند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' و اگر این را هم نتوانند، جایز است رمی همه روزها را در یک شب جمع کنند.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1257}}
|}
==وجوب ترتیب رمی==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1258
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' واجب است ترتیب در سنگ انداختن به اینکه: اول به جمره اُولی و بعد از آن به جمره وُسطی و بعد از آن به جمره عقبه سنگ بیندازد.
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1259
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر به ترتیبی که گفته شد به جا نیاورد، باید دوباره آنچه که بر خلاف ترتیب کرده به جا آورد، به طوری که ترتیب حاصل شود، مثلاً اگر اول به جمره وُسطی انداخت و بعد به جمره اُولی کفایت می‌کند که جمره وُسطی را دوباره به جا آورد و بعد جمره عقبه را و اعاده جمره اُولی لازم نیست.
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1260
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' در حکمی که در مسئله قبل ذکر شد، فرق نیست میان آنکه از روی علم و عمد خلاف ترتیب کند یا از روی سهو و نسیان یا از روی ندانستن مسئله، در هر صورت باید اعاده کند.
|}
==احکام ترتیب رمی==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1261
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر کسی چهار سنگ به جمره اُولی بیندازد و آن را رها کند و مشغول جمره بعدی بشود کافی است و لازم نیست تمام هفت سنگ مقدم باشد پس می‌تواند چهار سنگ به جمره اُولی بزند و بعد چهار سنگ به جمره وُسطی و بعد مشغول جمره عقبه شود و به هر ترتیب می‌خواهد هفت سنگ جمره عقبه و سه سنگ آن دو تای دیگری را بیندازد ،{{توضیح مساله|1261|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر مخالفت ترتیب کند اعاده نماید آنچه را که در غیر مرتبه خود کرده، بلی اگر چهار سنگ بر [[جمره]] انداخت و آن را ترک نمود و مشغول دیگری شد کفایت می‌کند در ترتیب، و سه سنگ را بعد از آن می‌زند، اگرچه احوط در اینجا نیز اعاده است.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' اگر بعد از اینکه جمره سابق را چهار ریگ زد فراموش نموده و به جمره بعدی رفت، واجب نیست رمی را تماماً اعاده کند بلکه اگر سه ریگ دیگر به جمره قبلی زد کفایت می‌کند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' این در صورت فراموشی یا ندانستن مسئله است ولی اگر از روی علم و عمد، رمی جمره‌ای را رها کرده، باید آن جمره را بزند سپس جمرات بعدی را اعاده کند، البته رعایت ترتیب در سنگ هفتم، لازم نیست.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر کسی جهلاً و یا سهواً و یا عمداً به هر کدام از جمره‌ها چهار سنگ پرتاب کرد باید برگردد و به هر کدام سه سنگ پرتاب کند مثلاً اول چهار سنگ به جمره اولی سپس وسطی و سپس کبری بزند، همچنین صورت دیگر اینکه اگر به جمره اولی و وسطی چهار سنگ زد و سپس به جمره کبری هفت سنگ زد باید آن دو مورد ناقص را تکمیل کند و در تکمیل ترتیب شرط نیست ولی [[احتیاط مستحب]] در عامد این است که رمی خود را از اول به صورت کامل با رعایت ترتیب اعاده کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر چهار ریگ را به یک جمره پرتاب کرد و به علت فراموشی یا ندانستن [[حکم شرعی]]، آن را رها کرد و جمره دیگری را پس از آن رمی نمود، برای او کفایت می‌کند که جمره سابق را سه ریگ بزند و اعاده رمی جمره بعد لازم نیست. 
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' اگر به جمره اولی چهار سنگ‌ریزه بزند و سپس از روی فراموشی جمره بعدی را هفت سنگ‌ریزه بزند، اگر کمبود اولی را جبران کند کفایت می‌کند. بلی اگر نقص مربوط به جمره سوم باشد اکمال آن کافی است و لازم نیست رمی جمرات قبل را کامل کند. ولی اگر عمداً چهار  سنگ به جمره اولی بزند و بعد جمره دوم و سوم را هر یک هفت سنگ بزند احتیاط لازم آن است که رمی تمام [[جمرات]] را اعاده نماید چنانچه احوط الحاق جاهل به عالم است.
* '''آیت‌الله مکارم:''' احتیاط آن است که باقیمانده را نیز با ترتیب بزند.
}}لیکن احتیاط واجب از برای کسی که از روی علم و عمد این کار را کرده، اعاده است. {{توضیح مساله|1261|
* '''آیت‌الله سبحانی:''' [[احتیاط مستحب]] ... .
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1261}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1262
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر کسی فراموش کند در یکی از روزها [[رمی]] کند واجب است روز بعد آن را [[قضا]] کند و اگر دو روز را فراموش کرد باید در روز بعد هر دو را قضا کند و همچنین است اگر از روی عمد ترک کرده باشد. {{توضیح مساله|1262|
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' با ترک رمی، اگرچه عمدی باشد [[حج]] باطل نمی‌شود و بنا بر احتیاط باید قضای آن را در سال آینده خودش یا نایبش انجام دهد. 
* '''آیت‌الله سیستانی:''' و همچنین جاهل به مسئله و بنا بر احتیاط متعمد هم همین حکم را دارد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1262}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1263
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' واجب است [[قضا]] را مقدم بدارد بر ادا ،{{توضیح مساله|1263|
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' احتیاط این است که بین ادای همان روز و قضای روز قبل فاصله گذاشته، و قضای روز قبل را پیش از ادای همان روز به جا آورد و قضای روز قبل طرف صبح و ادای همان روز هنگام زوال باشد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' و باید بین قضا و ادا و همچنین بین قضای دو روز لااقل به مقدار یک دوازدهم روزی که سنگ می‌زند فاصله بیندازد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' [[مستحب]] است که بین آن دو فاصله گذاشته شود، قضای روز قبل طرف صبح و ادای همان روز هنگام ظهر باشد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' و احتیاط واجب این است که بین ادا و قضا قدری فاصله بیندازد و اینکه قضا را بر ادا مقدم بدارد و احتیاط مستحب این است که قضا در اول روز و ادا هنگام ظهر باشد.
* '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر [[احتیاط واجب]].
}} پس در روز یازدهم اگر بخواهد قضای روز [[عید]] را به جا بیاورد، اول قضای عید را به جا آورد و بعد رمی روز یازدهم را که ادا است و همچنین باید قضای روز جلو را مقدم بدارد بر قضای روز بعد، پس اگر در روز سیزدهم مثلاً بخواهد قضای روز عید و روز یازدهم و روز دوازدهم را به جا آورد باید به ترتیب از قضای روز عید شروع و به روز سیزدهم ختم کند که ادا است.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1263}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1264
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' چنانچه قضای [[رمی جمرات سه‌ گانه]] واجب است، قضای رمی بعض از آنها هم، اگر ترک شده باشد، واجب است. پس اگر در روز یازدهم جمره اولی را رمی کرد و دوتای دیگر را نکرد روز بعد باید آن را که نکرده اتیان کند و بعد تکلیف این روز را به جا آورد. {{توضیح مساله|1264|
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' احتیاط این است که بین ادای همان روز و قضای روز قبل فاصله گذاشته، و قضای روز قبل را پیش از ادای همان روز به جا آورد و قضای روز قبل طرف صبح و ادای همان روز هنگام زوال باشد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' و باید بین [[قضا]] و ادا و همچنین بین قضای دو روز لااقل به مقدار یک دوازدهم روزی که سنگ می‌زند فاصله بیندازد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' مستحب است که بین آن دو فاصله گذاشته شود، قضای روز قبل طرف صبح و ادای همان روز هنگام ظهر باشد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' و احتیاط واجب این است که بین ادا و قضا قدری فاصله بیندازد و اینکه قضا را بر ادا مقدم بدارد و احتیاط مستحب این است که قضا در اول روز و ادا هنگام ظهر باشد.
* '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' و باید بین رمی قضا و ادا لااقل به مقدار یک دوازدهم روزی که سنگ می‌زند فاصله بیندازد؛ ولی رعایت فاصله و ترتیب در قضای سنگ هفتم لازم نیست.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1264}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1265
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر در روز بعد فهمید که [[جمرات]] روز قبل را به خلاف ترتیب انداخته، باید قضا کند؛ به طوری که ترتیب حاصل شود و بعد وظیفه این روز را به جا آورد.
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1266
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر به هر یک از جمرات یا بعض آنها چهار سنگ انداخته باشد و در روز بعد یادش بیاید احتیاط واجب {{توضیح مساله|1266|
* '''آیت‌الله سبحانی:''' واجب است.
}}آن است که بقیه روز قبل را [[قضا]] کند و بعد وظیفه روز را به جا آورد.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1266}}
|}
==در صورت فراموشی رمی==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1267
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر کسی فراموش کند [[رمی جمرات سه گانه]] را و خارج شود از [[منا]] و به [[مکه]] بیاید، پس اگر در [[ایام تشریق]] یادش آمد، باید برگردد و به جا آورد و اگر متمکن نیست باید نایب بگیرد و اگر بعد از ایام تشریق یادش بیاید یا عمداً تعویق بیندازد تا بعد، [[احتیاط واجب]] آن است که خودش یا نایبش از [[مکه]] برگردد و به جا آورد و در سال دیگر هم در ایامی که فوت شده است خودش یا نایبش قضا کند. {{توضیح مساله|1267|
* '''آیت‌الله بهجت:''' کسی که فراموش کند رمی را، برمی‌گردد از مکه به جهت آنها، و اگر متذکر نشد تا بعد از خروج، [[قضا]] می‌کند در سال آینده در ایام تشریق، خودش یا نایبش در صورت عدم امکان مباشرت علی الأحوط.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' کسی که [[رمی]] را در منا فراموش نموده و پس از کوچ به مکه یادش آمد، واجب است به منا برگشته و رمی نماید. و چنانچه فراموش شده رمی دو روز یا سه روز باشد، [[احتیاط]] این است که بین وظیفه هر روز و روز دیگر یک ساعت فاصله بگذارد و چنانچه پس از خروج از مکه یادش آمد که رمی نکرده، واجب نیست به منا برگردد بلکه بنا بر احتیاط در سال بعد خود یا نایبش آن را قضا نماید.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' در هر حال رعایت ترتیب بین رمی‌ها و رعایت فاصله بین رمی هر روز و روز بعد به مقدار یک دوازدهم روزی که سنگ می‌زند لازم است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' تا زمانی که در مکه است تا آخر ذی‌حجه به جا آورد و در سال بعد هم در ایام منا به احتیاط واجب اعاده نماید و یا استنابه کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' کسی که [[رمی جمرات]] را به علت فراموشی و یا جهل به مسئله ترک نماید و در مکه یادش بیاید یا حکمش را بداند واجب است به منا بیاید و رمی نماید و اگر رمی در دو روز ترک شده باشد یا سه روز، بنا بر احتیاط باید به ترتیب روزها قضا نماید و بین قضای هر روز و روز بعد مقداری وقت فاصله بیاندازد. و چنانچه پس از بیرون رفتن از مکه یادش بیاید یا حکمش را بداند، واجب نیست جهت تدارک آن برگردد و احتیاط مستحب این است که خودش شخصاً آن را در سال آینده قضا نماید، در صورتی که به حج برود و یا توسط نایبش، در صورتی که به حج نرود. 
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' اگر کسی رمی جمرات سه‌گانه را جهلاً یا سهواً یا عمداً ترک کرد، باید اگر به مکه یا خارج مکه هم رفته باشد تا ایام تشریق نگذشته برگردد به منا و رمی را به جا آورد و اگر متمکن نیست نایب بگیرد و اگر تا ایام تشریق خودش یا نایبش به جا نیاورد باید در سال بعد خودش یا نایبش رمی را قضا نماید در ایام تشریق. 
* '''آیت‌الله مکارم:''' اگر از سیزدهم بگذرد به سال بعد می‌افتد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1267}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1268
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر فراموش کرد رمی جمرات را و یادش نیامد مگر بعد از خروج از مکه، [[احتیاط واجب]] آن است که در سال دیگر قضا کند آن را، خودش یا نایبش. {{توضیح مساله|1268|
* '''آیت‌الله بهجت:''' کسی که فراموش کند رمی را، برمی‌گردد از [[مکه]] به جهت آنها، و اگر متذکر نشد تا بعد از خروج، قضا می‌کند در سال آینده در ایام تشریق، خودش یا نایبش در صورت عدم امکان مباشرت علی الأحوط.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' کسی که رمی را در منا فراموش نموده و پس از کوچ به مکه یادش آمد، [[واجب]] است به منا برگشته و رمی نماید. و چنانچه فراموش شده رمی دو روز یا سه روز باشد، احتیاط این است که بین وظیفه هر روز و روز دیگر یک ساعت فاصله بگذارد و چنانچه پس از خروج از مکه یادش آمد که رمی نکرده، واجب نیست به منا برگردد بلکه بنا بر احتیاط در سال بعد خود یا نایبش آن را قضا نماید.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' در هر حال رعایت ترتیب بین رمی‌ها و رعایت فاصله بین رمی هر روز و روز بعد به مقدار یک دوازدهم روزی که سنگ می‌زند لازم است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' تا زمانی که در مکه است تا آخر [[ذیحجه|ذی‌حجه]] به جا آورد و در سال بعد هم در ایام منا به احتیاط واجب اعاده نماید و یا استنابه کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' کسی که رمی جمرات را به علت فراموشی و یا جهل به مسئله ترک نماید و در مکه یادش بیاید یا حکمش را بداند واجب است به منا بیاید و رمی نماید و اگر رمی در دو روز ترک شده باشد یا سه روز، بنا بر احتیاط باید به ترتیب روزها قضا نماید و بین قضای هر روز و روز بعد مقداری وقت فاصله بیاندازد. و چنانچه پس از بیرون رفتن از مکه یادش بیاید یا حکمش را بداند، واجب نیست جهت تدارک آن برگردد و احتیاط مستحب این است که خودش شخصاً آن را در سال آینده قضا نماید، در صورتی که به حج برود و یا توسط نایبش، در صورتی که به [[حج]] نرود. 
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' اگر کسی رمی جمرات سه‌گانه را جهلاً یا سهواً یا عمداً ترک کرد، باید اگر به مکه یا خارج مکه هم رفته باشد تا ایام تشریق نگذشته برگردد به منا و رمی را به جا آورد و اگر متمکن نیست نایب بگیرد و اگر تا ایام تشریق خودش یا نایبش به جا نیاورد باید در سال بعد خودش یا نایبش رمی را قضا نماید در ایام تشریق. 
* '''آیت‌الله مکارم:''' اگر از سیزدهم بگذرد به سال بعد می‌افتد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' در این صورت قضای رمی واجب نیست و رعایت این احتیاط، [[مستحب]] است.
* '''آیت‌الله مکارم:''' باید در سال بعد قضای آن را خودش به جا آورد و در صورت عدم امکان، نایبش انجام دهد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1268}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1269
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' کسی که بعض از جمرات را فراموش کند، حکمش همان است که در دو مسئله قبل ذکر شد، بلکه کسی که کمتر از هفت سنگ در تمام جمرات یا بعض آن انداخت همین حکم را دارد بنا بر احتیاط واجب. {{توضیح مساله|1269|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' این در صورت فراموشی یا ندانستن مسئله است ولی اگر از روی علم و عمد، رمی جمره‌ای را رها کرده، باید آن جمره را بزند سپس جمرات بعدی را اعاده کند، البته رعایت ترتیب در سنگ هفتم، لازم نیست.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر کمتر از چهار سنگ زده باید رمی را به ترتیبی که در مسائل قبلی گفته شد از اول شروع کند و با رعایت عدم تداخل روزها رمی هر روزی را انجام دهد ولی اگر پس از چهار سنگ به خاطر عدم آشنایی به [[حکم شرعی]] و یا فراموشی بقیه را به تأخیر انداخت باید عمل را به ترتیب در همان روز تکمیل کند و اگر قضا شده غیر متداخل هر روزی را مستقل از روز دیگر به طور کامل انجام دهد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' حکم ترک رمی کامل جمرات یا بعض آنها در این موارد مانند حکم ترک رمی تمام جمرات است.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1269}}
|}
==در صورت عذر از انجام رمی==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1270
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' کسی که عذری داشته باشد از انداختن سنگ؛ مثل آنکه مریض باشد یا طفل باشد که نتواند رمی کند یا علیل باشد مثل آنکه دست یا پایش شکسته باشد یا از شدت بی‌حالی نتواند یا بی‌هوش باشد، باید نایبش به جا آورد {{توضیح مساله|1270|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' اگر بتواند شب قبل، سنگ بزند نوبت به نیابت نمی‌رسد وگرنه برای رمی در روز نایب می‌گیرد؛ البته در این صورت اگر بدون درخواست او دیگری برایش سنگ بزند کافی است.
}}و اگر از نایب گرفتن هم عاجز باشد مثل بی‌هوش و طفل کوچک، ولی او یا شخص دیگری از طرف او به جا آورد {{توضیح مساله|1270|
* '''آیت‌الله سبحانی:''' هرگاه کسی به گونه‌ای مریض است که نمی‌توان از او اذن گرفت در این صورت اذن گرفتن ساقط است و باید از طرف او [[رمی]] کرد.
* '''آیت‌الله مکارم:''' و در سال بعد [[نایب]] بگیرد.
}}و احتیاط واجب آن است که تا مأیوس نشده از اینکه خودش عمل کند، نایب عمل نکند {{توضیح مساله|1270|
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' قبل از یأس هم می‌تواند نایب بگیرد لکن اگر بعداً متمکن از رَمی شد باید خودش اعاده کند ولی اگر بعد از یأس نایب بگیرد و رفع عذر شود اعاده لازم نیست.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' قبل از یأس می‌تواند رجائاً نایب بگیرد و اگر معلوم شد که معذور بوده کافی است و در غیر این صورت کفایت نمی¬کند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر مریض و معذور از خوب شدن و رفع عذر مأیوس باشند واجب است استنابه نمایند و در این صورت اگر رفع عذر شد و یا بهبودی پیدا کرد اعاده لازم نیست ولی اگر مأیوس هم نباشد می‌توانند نایب بگیرند ولی در این صورت چنانچه بهبودی حاصل شد و یا رفع عذر گردید به [[احتیاط واجب]] آن‌چه را انجام داده اعاده کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' قبل از یأس می‌شود نایب عمل کند ولی اگر بعداً متمکن شد باید خودش انجام دهد.
}}و بهتر آن است که اگر می‌شود شخص معذور را ببرند و در حضور او رمی کنند و اگر می‌شود سنگ را در دست او بگذارند و بیندازند. {{توضیح مساله|1270|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر ممکن است مریض سنگ را به دست بگیرد که دیگری آن را بیندازد و بین این کار و استنابه جمع کند علی الاحوط.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' اگر ممکن است مریض سنگ را بگیرد و دیگری برای او رمی کند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' در شرایط فعلی این امور ضرورتی ندارد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1270}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1271
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر بعد از آنکه نایب عمل را به جا آورد، عذر برطرف شد، آوردن خودش لازم نیست اگرچه احوط است. {{توضیح مساله|1271|
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' اگر مأیوس از رفع عذر بوده، بنا بر احتیاط واجب اعاده لازم است.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' قبل از یأس هم می‌تواند نایب بگیرد لکن اگر بعداً متمکن از رَمی شد باید خودش اعاده کند ولی اگر بعد از یأس نایب بگیرد و رفع عذر شود اعاده لازم نیست.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' هرگاه کسی به گونه‌ای مریض است که نمی‌توان از او اذن گرفت در این صورت اذن گرفتن ساقط است و باید از طرف او رمی کرد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' اگر قبل از گذشتن وقت رمی متمکن از رمی شد باید خودش رمی کند.
* '''آیت‌الله فاضل:''' اگر با یأس از رفع عذر نایب گرفته و یا نایب بعد از یأس از رفع عذر منوب ‌عنه رمی انجام داده باشد اعاده لازم نیست و در غیر این دو صورت اعاده واجب است.
* '''آیت‌الله مکارم:''' اگر قبل از گذشتن وقت رمی، متمکن از رمی شد، بنا بر احتیاط باید خودش رمی کند.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1271}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1272
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر شخص مریض مأیوس باشد از خوب شدن یا شخص معذور مأیوس باشد از رفع عذر، واجب است که نایب بگیرد و اگر مأیوس نیست می‌تواند نایب بگیرد، لیکن اگر عذر رفع شد [[احتیاط]] آن است که خودش عمل کند. {{توضیح مساله|1272|
* به ذیل مسئله 1270 مراجعه شود.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1272}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1273
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر دیگران مأیوس باشند از رفع عذرِ معذور، لازم نیست از او اذن بگیرند اگرچه احوط است {{توضیح مساله|1273|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر قطع به رضایت داشته باشد اذن لازم نیست.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' وظیفه عاجز نایب گرفتن است و استنابه بدون اذن گرفتن تحقق پیدا نمی‌کند مگر اینکه از نایب گرفتن هم عاجز باشد مثل بی‌هوش و طفل غیر ممیز.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' احتیاط استحبابی در اذن گرفتن است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر مریض و معذور از خوب شدن و رفع عذر مأیوس باشند واجب است استنابه نمایند و در این صورت اگر رفع عذر شد و یا بهبودی پیدا کرد اعاده لازم نیست ولی اگر مأیوس هم نباشد می‌توانند [[نایب]] بگیرند ولی در این صورت چنانچه بهبودی حاصل شد و یا رفع عذر گردید به احتیاط واجب آن‌چه را انجام داده اعاده کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' معذور باید نایب بگیرد و کسی که قادر به نایب گرفتن نیست ولی او یا هر کس دیگر به جای او رمی کند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' استنابه بدون اذن گرفتن محقّق نمی‌شود مگر در مغمی علیه که گذشت.
* '''آیت‌الله مکارم:''' استنابه باید با اجازه معذور باشد و اگر نتواند اذن بدهد، ولی یا شخص دیگری از طرف او به جا آورد و در سال بعد خودش نایب بگیرد.
}}و اگر نتواند اذن بدهد اذن معتبر نخواهد بود.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1273}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1274
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر بعد از گذشتنِ روزی که [[واجب]] بوده در آن [[رمی]] کند شک کند که به جا آورده یا نه اعتنا نکند.
|}
==شک در انجام صحیح رمی==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1275
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر بعد از انداختن شک کند که کیفیت آن صحیح بوده یا نه ،{{توضیح مساله|1275|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' چنانچه احتمال بدهد هنگام رمی به رعایت شرایط آن توجه داشته اعتنا نکند.
}} اعتنا نکند.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1275}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1276
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر در وقتی که مشغول [[رمی جمره عقبه]] است شک کند که اولی را یا دومی را یا هر دو را رمی کرده یا صحیح انجام داده یا نه اعتنا نکند. {{توضیح مساله|1276|
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر شک او نسبت به اصل رمی است باید برگردد جوری رمی کند که ترتیب رعایت شده و یقین هم حاصل گردد و این شک اگر در ظرف هر روزی نسبت به رمی جمرات اتفاق افتد که آیا جمره‌ای را رمی کرده یا نه هرچند از محیط رمی خارج شده باشد باید برگردد و جمره مشکوک و سپس آنچه بر آن مترتب است را رمی نماید و ضمن رعایت ترتیب یقین حاصل گردد ولی اگر شب یا روز بعد شک کرد به شک خود اعتنا نکند.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1276}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1277
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر در عدد شک کند که آیا هفت بوده یا کمتر، قبل از آنکه داخل شود در رمی جمره بعدی، باید آنچه محتمل است که کسر شده بیاورد تا یقین کند هفت عدد شده، هرچند منصرف از عمل شده باشد و مشغول کارهای دیگر باشد بنا بر [[احتیاط واجب]]. {{توضیح مساله|1277|
* '''آیت‌الله بهجت:''' اشکال ندارد.
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سبحانی، صافی، گلپایگانی:''' اگر [[شک]] در نقیصه کند باید برگردد و نقیصه را تمام کند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' چنانچه احتمال دهد هنگام رمی به حفظ عدد سنگ‌ها توجه داشته، اعتنا به شکش نکند، هرچند شک در نقیصه باشد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر بعد از صدق عرفی فراغ باشد اعتنا نکند و اگر قبل از آن است باید تدارک کند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' بنا را بر کمتر می‌گذارد و چنانچه موالات به هم نخورده، باقیمانده را به جا می‌آورد و اگر موالات به هم خورده، احتیاط آن است که آن را تکمیل کند و سپس از نو، هفت سنگ بزند؛ مگر آنکه چهار سنگ زده باشد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' ولی اگر یک طرف شک او در عدد سنگ‌ها به کمتر از چهار تعلق گرفته رمی آن جمره را باید از سر بگیرد و اکتفا به تکمیل خلاف احتیاط است و در این صورت اگر جمرات مترتبه را رمی کرده باید به ترتیب اعاده کند.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1277}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1278
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر بعد از گذشتن روزی که باید رمی کند یقین پیدا کند که یکی از سه [[جمره]] را رمی نکرده ظاهراً جایز است اکتفا به قضای رمی جمره عقبه کند و احتیاط آن است که هر سه را قضا کند. {{توضیح مساله|1278|
* '''آیات عظام بهجت، صافی، گلپایگانی، مکارم:''' این احتیاط ترک نشود.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' باید رمی هر سه جمره را به ترتیب از سر گیرد.
* '''آیت‌الله نوری:''' رمی سه جمره را به ترتیب به قصد [[ما فی الذمه]] انجام دهد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1278}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1279
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر بعد از آنکه داخل در جمره بعدی شد شک کند در عدد قبلی، پس اگر بداند چهار سنگ از قبلی را انداخته و شک کند که بقیه را یا بعض از آنها را انداخته یا نه به احتیاط واجب {{توضیح مساله|1279|
* '''آیت‌الله سبحانی:''' باید بقیه را اتیان کند.
}} بقیه را اتیان کند اگرچه بعد از اتیان جمره بعدی، و اگر در کمتر از چهار، شک داشته باشد تا مقدار چهار اعتناء نکند و سه سنگ دیگر را بزند. {{توضیح مساله|1279|
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی، صافی:''' در هیچ‌یک از فروض مسئله به شک خود اعتنا نکند.
* '''آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرّض این فرع نشده‌اند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' در هر دو صورت این مسئله، چنانچه احتمال بدهد هنگام رمی جمره بعدی متوجه تکمیل جمره قبلی بوده، اعتنا نکند و اگر نه در صورت اول جمره قبلی را تکمیل کند و در صورت دوم، آن را از سر بگیرد و بعد از آن جمره بعدی را اگر چهار سنگ زده آن را تکمیل می‌کند و اگر نه آن را از سر می‌گیرد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر بعد از رمی هر سه جمره شک او به کمتر از چهار باشد مثلاً شک کند سه سنگ زده یا بیشتر یا دو سنگ زده یا بیشتر باید رمی آن جمره را از سر بگیرد و جمرات بعدی را اگر رمی کرده مجدداً اعاده کند تا ترتیب حفظ شود.
* '''آیت‌الله مکارم:''' بنا بر احتیاط واجب.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1279}}
|}
==در صورت انجام ناقص رمی==

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1280
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر بعد از انداختن به هر سه جمره یقین پیدا کند که یک سنگ یا دو سنگ یا سه سنگ از یکی از سه جمره ناقص شده باید هرچه را احتمال کسری داده به هر یک از سه جمره بزند.
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1281
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر بعد از انداختن سنگ به هر سه، یقین کند که یکی از آنها را از چهار کمتر انداخته بعید نیست جواز اکتفا به کسری جمره آخری {{توضیح مساله|1281|
* '''آیت‌الله خویی:''' متعرض این مسئله نشده‌اند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' باید رمی جمره آخری را از سر بگیرد و [[احتیاط مستحب]] این است که هر سه را از سر بگیرد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اکتفا به تکمیل خلاف احتیاط است و این احتیاط نباید ترک شود، بنابراین باید رمی هر سه جمره را به ترتیب از سر بگیرد.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' در این صورت باید رمی هر سه جمره را به ترتیب از سر بگیرد.
* '''آیت‌الله فاضل:''' به کسری جمره آخری و یا رمی جمره اخری.
}}و احتیاط آن است که جمره اخری را از سر بگیرد و احتیاط بالاتر آن است که هر سه را از سر بگیرد. {{توضیح مساله|1281|
* '''آیات عظام بهجت، تبریزی، مکارم:''' این احتیاط ترک نشود.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر بعد از غروب آفتاب شک کند [[جایز]] است اکتفا به جمره آخری و در فرض مسئله که کمتر از چهار سنگ زده بنا بر احتیاط باید رمی آن را از سر بگیرد و اگر قبل از آن باشد بنا بر احتیاط باید همه را به ترتیب جبران کند.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1281}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1282
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' اگر بعد از گذشتن وقت هر سه روز، یقین کند که یک روز را رمی نکرده و نداند کدام روز است، باید هر سه روز را [[قضا]] کند با مراعات ترتیب، گرچه به احتمالی اکتفا به قضای روز آخر جایز است. {{توضیح مساله|1282|
* '''آیت‌الله بهجت:''' [[احتیاط]] در قضای هر سه روز است.
* '''آیت‌الله تبریزى:''' اظهر اکتفا به قضای یک روز است به قصد آنچه در عهده اوست؛ اعم از قضای سه رمی یا یک رمی، بلکه می‌تواند اکتفا به رمی جمره عقبه نماید.
* '''آیت‌الله خویی، آیت‌الله سیستانی:''' قضای رمی جمره عقبه کافی است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' باید رمی هر سه جمره را به ترتیب به قصد ما فی الذمه قضا کند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' می‌تواند سه روز را با مراعات ترتیب قضا کند یا اینکه روز اول ([[رمی جمره عقبه]]) را قضاء کند و سپس یک روز به عنوان ما فی الذمه از دو روز دیگر قضا کند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' احوط آن است که رمی سه جمره را به ترتیب به قصد ما فی الذمه انجام دهد. اگرچه در صورتی که شک بعد از روز دوازدهم باشد بیش از قضای رمی جمره عقبه واجب نیست.
* '''آیت‌الله فاضل:''' بنا بر احتیاط واجب باید هر سه روز را قضا کند با مراعات ترتیب و می‌تواند اکتفا کند به رمی سه جمره به ترتیب، به قصد ما فی الذمه.
* '''آیت‌الله مکارم:''' کافی است که یک روز را به [[نیت]] ما فی الذمه انجام دهد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1282}}
|}
{{سخ}}
==مسائل متفرقه==
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1283
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' زن‌ها و مراقبین آنها و افراد ضعیفی که مجازند بعد از نصف شب از [[مشعرالحرام]] به [[منا]] وارد شوند، اگر از رمی در روز معذورند می‌توانند شب رمی کنند بلکه زن‌ها مطلقاً مجازند همان شب رمی نمایند. {{توضیح مساله|1283|
* '''آیت‌الله بهجت:''' زنان و کسانی ‌که کوچ از مشعر در [[شب]] برایشان [[جایز]] است می‌توانند شب عید [[رمی جمره]] نمایند بنا بر اظهر.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' بیماران و پیرها و ضعیف‌ها و کسانی ‌که از دشمن می‌ترسند هم، می‌توانند در شب [[عید]] رمی کنند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' ولی اگر زن بخواهد به نیابت از دیگری رَمی کند به احتیاط واجب رَمی را در روز انجام دهد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' در مورد رمی جمره عقبه روز عید، بانوان و کودکان مطلقاً می‌توانند شب عید، رمی کنند، هرچند از رمی در روز معذور نباشند و دیگران تنها در صورت عذر می‌توانند شب قبل، رمی کنند و در مورد رمی جمرات همه حجاج تنها در صورت عذر می‌توانند شب قبل، رمی کنند و فرقی بین بانوان و کودکان و غیر آنها نیست.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' بانوان و کودکان و بیماران و افراد ناتوان و کلیه معذورین که می¬توانند پس از نیمه شب مشعر را به قصد منا ترک کنند، می‌توانند پس از نیمه شب رمی نمایند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' کسانی ‌که از ماندن در شب معذور بودند، مثل زنان و بیماران، می‌توانند همان شب عید رمی کنند؛ ولی پرستاران و همراهان آنان باید در روز رمی نمایند، مگر آنکه نیاز مستمر در طول روز به آنها باشد؛ به طوری که به مقدار رمی هم از آنها مستغنی نشوند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' و نیابت زن از زن معذور در آن شب اشکال ندارد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1283}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1284
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' در طبقه دوم جمرات رمی [[جایز]] است {{توضیح مساله|1284|
* '''آیت‌الله بهجت:''' رمی در هر دو طبقه جایز و مکفی است.
* '''آیت‌الله تبریزى:''' بنا بر احتیاط مجزی نیست.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' اگرچه [[احتیاط مستحب]] رمی از مکان متعارف در گذشته است. 
* '''آیت‌الله خویی، آیت‌الله سیستانی:''' کفایت نمودن زدن سنگ بر مقداری که بر ارتفاع جمره افزوده شده، محل اشکال است و احوط آن است که مقدار سابق را رمی نماید. و اگر متمکن نباشد مقدار زیادی را خودش رمی کند و نایب نیز بگیرد برای زدن به مقدار سابق، و فرقی بین عالم و جاهل و ناسی نیست.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' رمی جمراتی که اخیراً احداث شده در تمام طبقات حتی قسمت‌هایی که بیرون از محل جمرات سابق یا بیرون از منا است و همچنین رمی هر دو طرف دیوار کافی است، هرچند احتیاط مستحب در آن است که قسمت وسط دیوار رمی شود.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' رمی در طبقه فوقانی خلاف احتیاط است.
}}و لازم نیست در طبقه اول رمی نمایند.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1284}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1285
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' کسانی ‌که [[عذر]] دارند از اینکه روز عید رَمی کنند {{توضیح مساله|1285|
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' زن در صورت تمکن باید در همان شب عید رمی جمره عقبه نماید، مخصوصاً اگر حج او حج نیابی باشد و تأخیر تا شب یازدهم صحیح نیست.
}}می‌توانند شب قبل از آن، یا شب بعد از آن رمی کنند {{توضیح مساله|1285|
* '''آیت‌الله بهجت:''' معذورین می‌توانند شب قبل از آن روز رمی کنند اما در شب بعد، بنا بر احتیاط واجب مجزی نیست مگر اینکه فردا مانعی داشته باشند.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' برای چنین کسانی جایز است رمی را شب آن روز انجام دهند و این بر نیابت مقدم است.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' همچنین زنان و سالمندان و کودکانی هم که از شدت ازدحام در روز، بیم دارند که رمی در روز برایشان مشقت داشته باشد، می‌توانند شبانه رمی کنند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' عذر، مخصوص کسانی است که: الف) نمی‌توانند در روز رمی کنند؛ ب) رمی در روز بر آنها حرجی است؛ ج) به جهتی ـ مانند خوف خطر جدی یا ضرر اساسی ـ رمی در روز برای آنها جایز نیست، گروه دوم می‌توانند و گروه اول و سوم باید جمرات را در شب قبل رمی کنند و اگر از رمی در شب قبل معذورند نمی‌توانند شب بعد رمی کنند و باید برای رمی در روز نایب بگیرند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' شب قبل رمی کند نه شب بعد و اگر در شب هم نمی‌تواند، نایب بگیرد که در روز برای او رمی کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' واجب است [[رمی جمرات]] در روز باشد و از این حکم چوپانان و هر کسی که از ماندن روز در منا معذور است، به علت ترس یا مرض یا چیز دیگری، استثنا می‌شود، که برای آنان جایز است رمی هر روزی را در شب آن روز انجام دهند و اگر این را هم نتوانند، جایز است رمی همه روزها را در یک شب جمع کنند. و اما زنان، ضعفا، مریض‌ها و مثل آنان که در روز به خاطر کثرت جمعیت یا چیز دیگر نمی‌توانند رمی کنند، باید برای رمی در روز [[نایب]] بگیرند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' و اگر این را هم نتوانند، جایز است رمی همه روزها را در یک [[شب]] جمع کنند.
}}و اگر از رمی روز یازدهم نیز معذورند می‌توانند بعد از رمی به جای روز عید، در شب یازدهم رمی روز یازدهم را هم انجام دهند.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1285}}
|}
{{سخ}}
==استفتائات==
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1286
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: کسانی ‌که با [[عذر]] از [[رمی]] در روز می‌توانند شب رمی کنند آیا لازم است شب رمی کنند یا می‌توانند همان روز [[نایب]] بگیرند؟
جواب: می‌توانند نایب بگیرند. {{توضیح مساله|1286|
* '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی:''' باید شب قبل، رمی کنند، و اگر نمی‌توانند برای رمی در روز نایب بگیرند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' باید شب رمی نمایند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' کسی که از رَمی در روز معذور است اما می‌تواند شب رَمی نماید، جایز نیست نایب بگیرد بلکه باید خودش در شب پیش و یا شب بعد رَمی نماید.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' چنان‌که گذشت کسی که معذور از رمی در روز است باید نایب بگیرد و نمی‌تواند در شب رمی نماید، مگر چوپانان و کسانی ‌که از ماندن روز در منا معذور باشند. 
* '''آیت‌الله فاضل:''' [[احتیاط واجب]] آن است که شب رمی کنند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' تا در شب بتواند رمی کند نایب گرفتن مشکل است.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1286}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1287
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: چنانچه کسانی [[صبح]] روز دهم از رمی کردن معذور باشند ولی اطمینان دارند که بعدازظهر خلوت است و قادر به رمی هستند، بفرمایید از صبح می‌توانند نایب بگیرند یا باید صبر کنند تا خلوت شود و رمی نمایند؟
جواب: اگر می‌توانند در روز رمی کنند، نمی‌توانند نایب بگیرند. {{توضیح مساله|1287|
* '''آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، زنجانی، سبحانی:''' باید شب قبل، رمی کنند، و اگر نمی‌توانند برای رمی در روز نایب بگیرند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' باید شب رمی نمایند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' کسی که از رَمی در روز معذور است اما می‌تواند شب رَمی نماید، جایز نیست نایب بگیرد بلکه باید خودش در شب پیش و یا شب بعد رَمی نماید.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' چنان‌که گذشت کسی که معذور از رمی در روز است باید نایب بگیرد و نمی‌تواند در شب رمی نماید، مگر چوپانان و کسانی ‌که از ماندن روز در منا معذور باشند. 
* '''آیت‌الله فاضل:''' احتیاط واجب آن است که شب رمی کنند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' تا در شب بتواند رمی کند نایب گرفتن مشکل است.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1287}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1288
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: آیا بدون عذر می‌توان در شب [[رمی]] کرد یا کافی نیست و اگر در شب صحیح است آیا گناهی هم مرتکب شده است و همچنین تأخیر [[ذبح]] از روز عید قربان هرچند صحیح است ولی آیا گناهی هم مرتکب شده است؟
جواب: بدون عذر، رمی در شب واقع نمی‌شود و اگر بدون عذر رمی در روز را ترک نماید گناه کرده است، و همچنین معصیت نموده است علی الأحوط {{توضیح مساله|1288|
* '''آیت‌الله بهجت:''' واجب است ذبح [[هدی]] در روز [[عید]]، و اما بعد از عید پس مجزی است در بقیه [[ذیحجه|ذی‌حجه]] اگرچه خلاف احتیاط است تکلیفاً تأخیر از آن بدون عذر خصوصاً تأخیر از ایام تشریق سه‌گانه.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' اختیاراً می‌تواند ذبح را تا روز دوازدهم به تأخیر بیندازد و در صورت عذر، تأخیر آن تا زمانی که بتواند بعد از قربانی، حلق و تقصیر کرده و اعمال مکه آخر را در ذی‌حجه به جا آورد، مانعی ندارد ولی در هر حال باید ترتیب بین اعمال روز عید و همچنین بین حلق یا تقصیر و اعمال مکه رعایت شود، هرچند شرطیت ترتیب بین اعمال منا مخصوص عالم عامد است.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' این احتیاط مستحب است و می‌تواند در روزهای تشریق هم [[قربانی]] کند. 
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' بنا بر احتیاط اختیاراً جایز نیست ذبح هدی را از روز عید تأخیر بیندازد اگرچه اقوی جواز آن است.
* '''آیت‌الله مکارم:''' تا روز سیزدهم جایز است.
}} اگر ذبح را عمداً از روز عید تأخیر بیندازد، هرچند ذبح صحیح است.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1288}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1289
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: کسی که در رمی جمرات نایب شده، آیا می‌تواند شب رمی کند یا نه و همچنین کسی که در اصل حج نایب باشد و از ابتدا می‌دانسته که نمی‌تواند رمی کند، یا نمی‌تواند روز رمی کند و یا در رمی روز مسامحه و اهمال کند، حکمش چیست؟
جواب: نایب باید اعمال اختیاری حج را انجام دهد و اگر معذور باشد نمی‌تواند نایب شود {{توضیح مساله|1289|
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' در این صورت باید صبر کند تا همراهان او به وطن مراجعت کنند یا یک ماه بگذرد و سپس [[روزه]] بگیرد.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرض این مسئله و مسائل بعد تا مسئله 1076 نشده‌اند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' نایبِ در رمی، باید در روز رمی کند مگر نایب دیگری پیدا نشود و معذور از رمی در روز، نمی‌تواند در حج واجب، نایب شود، ـ مگر در عذر طاری ـ البته نایب در حج اگر زن یا کودک ممیز باشد می‌تواند جمره عقبه را شب عید رمی کند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' شخص معذور نسبت به [[رمی]] روز یازدهم و دوازدهم و طواف نساء و بیتوته‌های منا می‌تواند برای ادای [[حج]] نایب شود. در این صورت باید رمی را در شب و به جای بیتوته‌ها در مسجدالحرام به عبادت بپردازد و در طواف نساء دیگری را نایب بگیرد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' عذر در رمی جمرات در روز 11 و 12 مانع نیابت حج نیست.
}}و کسی که در رمی نایب شده باید روز رمی کند و مسامحه و اهمال موجب بطلان نیابت نیست، هرچند در فرض سؤال جایز نیست.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1289}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1290
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: شخصی که خود معذور است و نمی‌تواند رمی جمرات نماید، آیا می‌تواند شخص دیگری را که برای او هم رمی در روز مقدور نیست، نایب قرار دهد تا در شب رمی نماید و آیا در صورت بودن و یا نبودن شخص سومی که بتواند نایب شود و در روز رمی نماید، حکم مسئله فرق دارد یا خیر؟
جواب: در صورت امکان باید کسی را نایب بگیرد که در روز رمی نماید و اگر ممکن نباشد {{توضیح مساله|1290|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' اگر استنابه برای روز ممکن نباشد، رمی نایب در شب قبل، کافی است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' و یا کسی حاضر نشد برای او نیابت کند می‌تواند رمی را بدهد به کسی که در شب رمی کند ولی چنانچه خودش خوب شد روز بعد [[قضا]] کند و یا اگر نایبی پیدا شد برای روز بعد علاوه بر رمی آن روز قضای روز قبل را نیز استنابه کند که در روز رمی کند.
}}بنا بر احتیاط واجب روز بعد خودش قضا کند و اگر در قضا هم امکان مباشرت نیست، نایب بگیرد.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1290}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1291
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: در رمی جمرات، اگر سنگ‌ریزه اول به دیوار مجاور و بعد به جمره بخورد آیا کافی است، یا باید سنگ‌ریزه دیگر بزند؟
جواب: ظاهراً کافی است. {{توضیح مساله|1291|
* به ذیل بند سوم از مسئله 1001 مراجعه شود.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1291}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1292
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: شخصی وقت رمی جمرات شک کرد که چند سنگ زده‌ام، پس آن مقدار را رها کرد و دوباره از اول شروع نمود، آیا رمی او اشکال دارد یا نه؟
جواب: اشکال ندارد هرچند رها نمی‌شود.
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1293
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: اینکه فرموده‌اید کوچ کردن شب دهم و درک کردن [[وقوف]] اضطراری [[مشعر]] و رمی در شب دهم برای زنان جایز است و نفس زن بودن عذر است، آیا با این حال زنان می‌توانند نایب شوند؟
جواب: می‌توانند نایب باشند.
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1293}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1294
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: در زمان قدیم که جَمَرات به صورت فعلی نبوده است و یقیناً بعداً بلندتر و قطورتر درست شده است، بنابراین در جمره عقبه چرا رمی کردن مخصوص به آن سنگ‌چین وسط دیوار سیمانی است و رمی به دیوار سیمانی جایز نیست؟ و اگر جایز می‌دانید بفرمایید؛ زیرا که اکثر مردم در جمره عقبه اکتفا به دیوار سیمانی دو طرف سنگ‌چین می‌کنند و خلاصه ملاک رمی در جمرات چیست؟
جواب: دیوار سیمانی پشت جمره از جمره نیست و رمی آن کافی نیست. {{توضیح مساله|1294|
* به سؤال 1425 مراجعه شود.
* '''آیات عظام بهجت، سبحانی، مکارم:''' در حال حاضر دیوار سیمانی وجود ندارد. 
* '''آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله فاضل:''' بنا بر احتیاط واجب رمی آن قسمت که سابقاً دیوار بوده است و اکنون برداشته‌اند کافی نیست.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1294}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1295
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: اگر مردی که می‌تواند در روز رمی نماید، برای رمی زنی نایب شود آیا می‌تواند رمی زن را در [[شب]] انجام دهد؟
جواب: نمی‌تواند و باید رمی را در روز انجام دهد.
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1296
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: افرادی که معذورند از واجباتی که ترکش ولو عمداً مضر به [[حج]] نیست؛ مثل رمی جمرات در روز یازدهم و دوازدهم و مَبیت به منا در شب‌های یازدهم و دوازدهم، آیا می‌توانند اجیر شوند و نیابت کنند یا نمی‌توانند؟
جواب: ذوی الأعذار نمی‌توانند نایب شوند، حتی اگر از مثل مذکورات عذر داشته باشند. {{توضیح مساله|1296|
* '''آیت‌الله بهجت:''' نیابت طفل غیر ممیز صحیح نیست و اگر بچه ممیز باشد و قائل به شرعیت [[عبادت]] صبی ممیز باشیم، خالی از رجحان نیست که [[نیابت]] وی صحیح باشد.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' نایب باید بالغ باشد، پس حج بچه نابالغ به جای دیگری کفایت نمی‌کند، البته در حجة الاسلام و حج‌های واجب دیگر، هرچند آن بچه ممیز باشد که خوب و بد را تشخیص دهد. بلی بعید نیست که نیابت وی در حج مستحبی با اذن ولی صحیح باشد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' ممیز بودن نایب کافی است. 
* '''آیت‌الله سبحانی:''' نایب باید بالغ باشد ولی بچه ممیز می‌تواند حج ندبی به جا آورد و ثواب آن را به کسی هدیه کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' بلوغ شرط است و بنا بر احتیاط بچه ممیز نمی‌تواند نایب شود، مگر در حج مندوب به اذن ولی.
* '''آیت‌الله مکارم:''' بلکه بنا بر اقوی در حج واجب.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' شخص معذور نسبت به رمی روز یازدهم و دوازدهم و طواف نساء و بیتوته‌های منا می‌تواند برای ادای حج نایب شود. در این صورت باید رمی را در شب و به جای بیتوته‌ها در مسجدالحرام به عبادت بپردازد و در طواف نساء دیگری را نایب بگیرد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1296}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1297
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: کسی که به نیابتِ دیگری [[رمی جمره]] می‌کند، آیا کافی است که اوّل برای خودش هر جمره‌ای را رمی کند و پس از آن به نیابت دیگران ولو ده نفر باشند یک‌جا رمی کند، بعد جمره وسطی را هم همین طور و در پایان برای جمره عقبه نیز چنین کند، یا اینکه باید اوّل هر سه جمره را برای خودش و بعد هر سه را برای دومی و همچنین نسبت به دیگران رمی نماید؟
جواب: هر دو صورت صحیح است. {{توضیح مساله|1297|
* '''آیت‌الله سبحانی:''' ولی در هنگام قضای رمی روز قبل مثلاً یازدهم و ادای رمی روز دوازدهم که هر دو در روز دوازدهم انجام می‌شود، نباید متداخلاً انجام دهد، مثلاً به جمره اولی چهارده سنگ بزند، هفت عدد آن برای قضای روز یازدهم و هفت عدد دیگر برای روز دوازدهم و سپس به سراغ جمره وسطی برود بلکه باید قضای روز یازدهم به صورت کامل در هر سه مرتبه جمره انجام شود و سپس برای روز دوازدهم مستقلاً از سر گیرد و بین روزها کمی فاصله بیندازد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1297}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1298
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: کسی که نمی‌تواند در روز عید رمی کند، آیا می‌تواند قبل از رمی حلق نماید و روز دیگر رمی کند؟
جواب: جایز نیست علی الأحوط. {{توضیح مساله|1298|
* '''آیت‌الله بهجت:''' به هر تقدیر ترتیب لازم است. 
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله سبحانی:''' چنین شخصی باید شب عید رمی کند و چنانچه از رمی در شب عید هم معذور باشد برای رمی در روز نایب می‌گیرد و بعد از رمی نایب حلق یا تقصیر می‌کند.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' بنا بر احتیاط واجب حلق را از [[روز عید]] تأخیر نیندازد.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' باید برای رمی در روز عید [[نایب]] بگیرد و بعد از رمی [[قربانی]] و [[حلق]] کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' وظیفه چنین کسی نایب گرفتن در روز عید است.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' بله، می¬تواند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' لازم است بقیه اعمال خود را روز عید انجام دهد.
* '''آیت‌الله نوری:''' گذشت که تأخیر حلق از روز عید جایز نیست علی الأحوط.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1298}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1299
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: آیا جمره [[عقبه]] را از هر طرف می‌توان رمی نمود؟
جواب: اگر به جمره بزند کافی است، ولی رمی دیوار کفایت نمی‌کند. {{توضیح مساله|1299|
* به سؤال 1425 مراجعه شود.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله سبحانی:''' رمی آن از هر طرف کافی است، ولی [[مستحب]] است از جلوی آن پشت به [[قبله]] رمی شود. 
* '''آیت‌الله زنجانی:''' در شرایط فعلی، رمی تمام دیوار جمره از هر دو طرف، کافی است.
* '''آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله فاضل:''' بنا بر احتیاط واجب رمی آن قسمت که سابقاً دیوار بوده است و اکنون برداشته‌اند کافی نیست.
* '''آیت‌الله مکارم:''' فعلاً دیواری وجود ندارد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1299}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1300
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: سنگ‌ریزه‌هایی که در [[مشعر]] موجود است و معلوم است که از خارج از مشعر آورده‌اند، و معلوم نیست که از حرم است یا از خارج از [[حرم]]، آیا می‌توان از آنها برای رمی استفاده نمود؟
جواب: اگر معلوم است که از خارج آورده‌اند، در مورد سؤال استفاده نکنند مگر آنکه طوری باشد که جزو مشعر محسوب شود. 
{{توضیح مساله|1300|
* '''آیت‌الله زنجانی:''' مانعی ندارد.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' هرگاه درباره ریگی که در اختیار دارد شک کند که با آن رمی شده یا نه و یا شک کند که قبلاً در خارج حرم بوده، سپس وارد سرزمین حرم شده است، در هر دو صورت به شک خود اعتنا نکند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر عرفاً جزو مشعر حساب شود مانعی ندارد وگرنه باید احراز شود از حرم است.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1300}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1301
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: شخصی رمی جمره عقبه را در روز عید غلط انجام داده است و در روز سیزدهم متوجه می‌شود، آیا بعد از قضای جمره عقبه، باید رمی روز یازدهم و دوازدهم را نیز تکرار کند؟
جواب: لازم نیست.
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1302
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: آیا زیاده از هفت رَمی، مُخِل به رَمی است؟
جواب: اگر از اول قصد زیادتر از هفت داشته باشد صحیح نیست و باید رمی را اعاده کند، ولی اگر بعد از تمام شدن هفت سنگ‌ریزه که به قصد هفت بوده، اضافه زده ضرر ندارد. {{توضیح مساله|1302|
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' مخل به [[رمی]] نیست.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1302}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1303
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: کسی که نتوانسته [[ذبح]] کند و [[حلق]] یا [[تقصیر]] نیز ننموده است، آیا می‌تواند رمی روز یازدهم را انجام دهد؟
جواب: مانع ندارد.
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1304
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: زنی که احتمال بدهد، رمی باعث [[قاعدگی]] او می‌شود، آیا کافی است در رمی نایب بگیرد؟
جواب: اگر در اثر آن به مشقت می‌افتد، عذر محسوب می‌شود و می‌تواند نایب بگیرد. {{توضیح مساله|1304|
* '''آیت‌الله تبریزى:''' قاعدگی مجوز استنابه برای رمی نیست، باید خودش انجام دهد و اگر قبل از [[وقوف]] به [[عرفه]] می‌ترسد که رمی باعث قاعدگی بشود و نتواند [[طواف]] کند، باید طواف و نماز آن را مقدم کند و بنا بر احتیاط مستحب [[سعی]] را نیز مقدم کند و در وقت خودش اعاده کند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' اگر در اثر آن به مشقت شدید می‌افتد، عذر، محسوب می‌شود.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' اگر زنی احتمال بدهد رمی یا مقدمات آن مثل رفتن به پای جمرات موجب قاعدگی می‌شود و با اینکه پزشک او را از فعالیت زیاد منع کرده تا موجب قاعدگی نشود و در اثر قاعدگی به مشقت می‌افتد بالأخص آنجا که پس از برگشتن از منا اعمال حج را در روز دوازدهم به بعد انجام می‌دهد، در این صورت عذر او موجه است و می‌تواند برای رمی نایب بگیرد.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' مجرد احتمال وقوع در مشقت مجوز استنابه نیست.
* '''آیت‌الله گلپایگانی:''' متعرّض این فرع نشده‌اند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' این کار اشکالی ندارد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1304}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1305
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: آیا می‌شود که زن‌ها را شب دهم بعد از نصف شب از مَشعَر به منا بیاورند و همان شب آنان را به جمره عقبه ببرند و رمی کنند و بعد به خیمه برگردانند و نزدیک غروب روز یازدهم مجدداً آنان را به جمرات ببرند تا شب دوازدهم، هم رمی روز یازدهم را انجام دهند و هم رمی روز دوازدهم را، با توجه به ازدحام و خطرهای احتمالی؟
جواب: برای زن‌ها رمی جمره عقبه پس از [[وقوف به مشعر]] و آمدن به منا در همان شبِ عید قربان مانع ندارد، ولی رمی روز یازدهم و دوازدهم در صورتی برای آنان در شب صحیح است که از رمی روز معذور باشند. {{توضیح مساله|1305|
* '''آیت‌الله بهجت:''' معذورین می‌توانند شب قبل از آن روز رمی کنند اما در شب بعد، بنا بر احتیاط واجب مجزی نیست مگر اینکه فردا مانعی داشته باشند.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' برای چنین کسانی جایز است رمی را شب آن روز انجام دهند و این بر نیابت مقدم است.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' همچنین زنان و سالمندان و کودکانی هم که از شدت ازدحام در روز، بیم دارند که رمی در روز برایشان مشقت داشته باشد، می‌توانند شبانه رمی کنند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' عذر، مخصوص کسانی است که: الف) نمی‌توانند در روز رمی کنند؛ ب) رمی در روز بر آنها حرجی است؛ ج) به جهتی ـ مانند خوف خطر جدی یا ضرر اساسی ـ رمی در روز برای آنها [[جایز]] نیست، گروه دوم می‌توانند و گروه اول و سوم باید جمرات را در شب قبل رمی کنند و اگر از رمی در شب قبل معذورند نمی‌توانند شب بعد رمی کنند و باید برای رمی در روز نایب بگیرند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' شب قبل رمی کند نه شب بعد و اگر در شب هم نمی‌تواند، نایب بگیرد که در روز برای او رمی کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' [[واجب]] است رمی جمرات در روز باشد و از این حکم چوپانان و هر کسی که از ماندن روز در منا معذور است، به علت ترس یا مرض یا چیز دیگری، استثنا می‌شود، که برای آنان جایز است رمی هر روزی را در شب آن روز انجام دهند و اگر این را هم نتوانند، جایز است رمی همه روزها را در یک شب جمع کنند. و اما زنان، ضعفا، مریض‌ها و مثل آنان که در روز به خاطر کثرت جمعیت یا چیز دیگر نمی‌توانند رمی کنند، باید برای رمی در روز نایب بگیرند.
* '''آیت‌الله صافی، آیت‌الله گلپایگانی:''' و اگر این را هم نتوانند، جایز است رمی همه روزها را در یک شب جمع کنند.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1305}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1306
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: اگر کسی می‌داند یک روز [[رمی]] را ترک کرده است ولی نمی‌داند که روز دهم بوده یا یازدهم، یا دوازدهم، وظیفه‌اش چیست؟
جواب: احوط آن است که رمی سه جمره را به ترتیب، به قصد ما فی الذمه انجام دهد. اگرچه در صورتی که شک بعد از روز دوازدهم باشد بیش از قضای رمی جمره عقبه واجب نیست. {{توضیح مساله|1306|
* در مورد متن و ذیل به مسئله 1282 مراجعه شود.
* '''آیت‌الله تبریزى، آیت‌الله خویی:''' اگر در روز دوازدهم علم پیدا کند رمی یک روز را انجام نداده و شک داشته باشد آن روز که رمی آن را انجام نداده، روز دوازدهم است یا روزهای قبل، باید هر سه جمره را به ترتیب به قصد [[ما فی الذمّه]] رمی کند، ولی اگر در روز دوازدهم علم پیدا کرد که رمی یک روز را ترک کرده و نمی‌داند که روز دهم بوده یا یازدهم، می‌تواند به رمی جمره عقبه اکتفا کند و اگر بعد از روز دوازدهم علم پیدا کرد که رمی یک روز را ترک کرده و نمی‌داند روز دهم بوده یا یازدهم یا دوازدهم، می‌تواند به رمی جمره عقبه اکتفا کند.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' باید رمی هر سه جمره را به ترتیب به قصد ما فی الذمه قضا کند.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر بعد از گذشت روز دوازدهم باشد قضای رمی جمره عقبه کافی است و اگر در روز دوازدهم باشد رمی جمرات همان روز را به جا آورد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1306}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1307
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: شخصی در رمی جمرات چنین تصور می‌کرده است که باید سنگ‌ریزه به خود سنگ‌های نصب شده جمرات بخورد، نه به ملات لای سنگ‌ها که به وسیله آن ملات بندکشی شده است، لذا برای اطمینان که به خود سنگ‌ها بخورد، یازده سنگ‌ریزه انداخته و هفت عدد از آنها را رمی صحیح محسوب داشته است، آیا این رمی صحیح است یا نه؟
جواب: اگر مواردی را که شک داشته احتیاطاً زده، مانع ندارد و چنانچه شک نداشته و قصد زیاده هم نداشته است، صحیح است هرچند در این صورت [[احتیاط]] مطلوب است. {{توضیح مساله|1307|
* '''آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی:''' بلکه مطلقاً صحیح است.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1307}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1308
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:''' سئوال: شخصی روز [[عید قربان]] برای رمی جمره عقبه رفته و انجام داده ولی دو روز بعد را در اثر کسالت وکالت داده و روز سیزدهم خودش برای قضای رمی جمرات رفته، ولی اول رمی جمره عقبه نموده، بعداً برگشته از جمره اُولی شروع کرده و روز یازدهم و دوازدهم را یک مرتبه چهارده سنگ زده، هفت عدد برای روز یازدهم و هفت عدد برای روز دوازدهم و جمره وُسطی را همچنین دوازده سنگ زده و جمره عقبه را نیز دوازده سنگ زده است، و الآن به ایران برگشته است، آیا وظیفه او چیست؟
جواب: اگر کسالت داشته و معذور بوده و وکالت داده عمل او صحیح است، و نیاز به تکرار نداشته است، و در هر صورت تکرار به نحو مرقوم صحیح نیست. {{توضیح مساله|1308|
* '''آیت‌الله سیستانی:''' به این نحو نیز صحیح است ولی به [[احتیاط واجب]] بین قضای روز یازدهم و قضای روز دوازدهم باید قدری فاصله بیندازد.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1308}}
|}
{{سخ}}
{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1424
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''امام خمینی:'''  سئوال: رمی جمرات از طبقه فوقانی جایز و مکفی است یا نه؟ و چنانچه بر اثر ازدحام جمعیت رمی در طبقه پایین مشکل باشد تکلیف چیست؟ جواب: جایز است و لازم نیست در طبقه اوّل رمی نمایند.{{توضیح مساله|1424|
* '''آیت‌الله بهجت، آیت‌الله زنجانی:''' رمی در هر دو طبقه جایز و کافی است.
* '''آیت‌الله تبریزی:''' کفایت رمی مزبور محل اشکال است مگر اینکه از بالا، پایین جمره را بتواند رمی کند و اگر در تمام روز رمی در طبقه پایین مشکل باشد و خوف بر نفس داشته باشد، شب قبل رمی نماید و چنانچه در روز هم متمکن شد رمی را اعاده می‌کند. والله العالم.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' بنا بر ظاهر، انجام رمی از طبقه بالا (پل جمرات) جایز است، هرچند احوط آن است که از محل پیشین رمی کند.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' رمی در تمام طبقات جایز است.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اکتفا به رمی مقدار اضافه شده، محلّ اشکال است اگر رمی مقدار سابق ممکن نباشد هم خود به مقدار جدید اضافه شده رمی کند و هم نایب بگیرد که به مقدار زاید رمی نماید.
* '''آیت‌الله صافی:''' رمی آنچه بر ستون جمره اضافه شده خلاف احتیاط است ولی اگر از طبقه فوقانی به قسمت قبلی جمره رمی کنند اشکال ندارد. والله العالم.
* '''آیت‌الله فاضل، آیت‌الله نوری:''' رمی از طبقه فوقانی جایز است.
* '''آیت‌الله گلپایگانی:''' رمی در طبقه بالا خلاف احتیاط است و اگر در همان روز متمکن از رمی در طبقه پایین نشدند روز بعد در طبقه پایین رمی کنند. والله العالم.
* '''آیت‌الله مکارم:''' رمی از طبقات بالا مانع ندارد، مخصوصاً در هنگام ازدحام.
}}
|-style="background:#fefef9;"
| '''مراجع دیگر:'''
{{ارجاع مساله|1424}}
|}
{{سخ}}

{| class="wikitable" style="text-align: right; background-color:#F1F9DC; width:80%; border-radius:4px; align:center !important; margin:auto
! مسئله 1425
|-style="background:#f9f9fe;"
|
'''سوال:''' ستون قبلی جمرات در طبقات پایین و بالا، در هر جمره به صورت دیواری به طول 25 متر و عرض یک متر ساخته شده است که تشخیص محل قبلی ستون‌ها و ایستادن در آن محلّ پر ازدحام برای تشخیص آن، کاری دشوار و یا غیر ممکن است، از این رو خواهشمند است بفرمایید تکلیف حجاج در رمی جمرات چیست؟ و آیا رمی تمام دیوار 25 متری کفایت می‌کند یا خیر؟ 
|-style="background:#fefef9;"
| '''پاسخ مراجع:'''
* '''آیت‌الله بهجت:''' اگر ضرورت است، به اینکه ممکن نیست سؤال شود که از کجا زیاد شده، اشکال ندارد.
* '''آیت‌الله تبریزی:''' با فحص و سؤال از کسانی ‌که از کیفیت بنا اطلاع دارند، به دیوار جدیدی که مقابل ستون‌های قبلی قرار گرفته رمی کنند و اگر تشخیص محل قبلی ستون‌ها و ایستادن در محل پر ازدحام برای تشخیص آن، کاری دشوار و یا غیر ممکن بود (با توجه به نقشه ارسالی به این جانب از جمرات جدید) چنانچه وسط دیوار جدید را در نظر بگیرند و رمی کنند، مجزی است ان شاء الله تعالی.
* '''آیت‌الله خامنه‌ای:''' اگر بتواند جای جَمَره قدیمی را بشناسد و آن را رمی کند، باید همان جا را رمی کند، و اگر شناختن جای جمره قدیمی یا رمی آن برای او مشقت داشته باشد، هر جای جمره فعلی را رمی کند کافی است.
* '''آیت‌الله زنجانی:''' سنگ‌زدن به ستون‌هایی که اخیراً احداث شده است، حتی قسمت‌هایی که از محل جمرات سابق بیرون است و همچنین رمی هر دو طرف دیوار کافی است.
* '''آیت‌الله سبحانی:''' به ذیل مسئله 1001 مراجعه شود.
* '''آیت‌الله سیستانی:''' اگر دیوار موجود، مشتمل بر ستون سابق باشد و تشخیص آن هرچند به کمک اهل خبره قبل از رمی میسور باشد، بنا بر احتیاط واجب باید همان قسمت را رمی کنند و اگر میسور نباشد، به احتیاط واحب، باید رمی را تکرار کنند، مگر مقداری که مستلزم حرج یا ضرر است.
* '''آیت‌الله صافی:''' در صورت عدم امکان رمی ستون سابق، محاذی ستون سابق رمی شود؛ والله العالم.
* '''آیت‌الله فاضل:''' بلی، در فرض مزبور رمی جمرات فعلی کفایت می‌کند.
* '''آیت‌الله مکارم:''' پرتاب سنگ به آن حوضچه، هرچند بزرگتر از سابق شده است کافی است، و اگر به دیوار مزبور بزنند تا در حوضچه بیفتد، آن هم کفایت می‌کند، و هیچ ضرورتی ندارد که جای ستون سابق را پیدا کنند و به آن بزنند.
|}
== مقالات مرتبط ==
* [[رمی]]
* [[رمی جمره عقبه (فتاوای مراجع)]]
{{ناوبری فتواها}}

==منبع==
{{برگرفتگی
 | پیش از لینک = 
 | منبع = صفحه @ تا @ کتاب مناسک حج
 | لینک = 
 | توضیحات منبع = پژوهشکده حج و زیارت، سال انتشار: ۱۳۹۷
}}

[[رده:فتواها درباره محرمات احرام]]