در حال ویرایش روغن مالیدن به بدن

''' روغن مالیدن به بدن''' در منابع [[فقه|فقهی]]، عمل مستحبی است که مورد تاکید [[پیامبر]] [[اسلام]](ص) و [[اهل بیت]](ع) قرارگرفته است و حتی برای آن در احادیث، آدابی نیز ذکرشده است. حکم روغن مالی از دیدگاه فقهای اسلام [[حرام]] است ولی باتوجه به معطر و غیر معطربودن روغن، لزوم [[کفاره]] آن نیز از دیدگاه فقها، متفاوت می‌گردد.

روغن مالی از دو واژه «روغن» و «مالیدن» ترکیب شده است. «روغن» به ماده ای چرب گفته می شود که از پیه و شیر حیوانات و یا از گیاهان گرفته می شود و در حرارت متعارف میعان پیدا می کند.<ref>لغت نامه، ج8، ص10917؛ فرهنگ فقه، ج4، ص196.</ref> در عربی به آن «دُهن» گفته می شود<ref>معجم مقاییس اللغه، ج2، ص308؛ تاج العروس، ج18، ص212-209؛ مجمع البحرین، ج6، ص249«دهن».</ref>و به روغنی که از زیتون گرفته می شود «زَیت»<ref>معجم مقاییس اللغه، ج3، ص39؛ لسان العرب، ج2، ص35؛ تاج العروس، ج3، ص56«زیت».</ref>و به روغنی که از شیر حیوانات گرفته می شود «الزُبد» و «السَمن» گفته می شود با این تفاوت که «الزبد» به روغن حیوانی قبل از مذاب شدن اطلاق می گردد.<ref>العین، ج7، ص357؛ لسان العرب، ج3، ص192؛ تاج العروس، ج4، ص471«زبد».</ref> به چربی که از بدن و گوشت حیوان گرفته می شود «شَحم» گفته می شود. <ref>لغت نامه، ج9، ص12501؛ لسان العرب، ج12، ص319«شحم».</ref>به عمل روغن مالیدن «اِدهان»، «إدّهان» «تدهُّن»<ref>الصحاح، ج5، ص: 2115؛ لسان العرب، ج13، ص209؛ تذکرة الفقهاء، ج7، ص320«دهن».</ref> و «تدهین»<ref>تاج العروس، ج4، ص202«مرح»؛ مستند الشیعه، ج11، ص394.</ref>می گویند.

روغن مالی هر چند عملی [[مباح]] و بلکه مستحب است، ولی به جهت داشتن بوی خوش و زینت‌بودن، یکی از مظاهر رفاه و توجه شخص به خویشتن به‌شمار می‌رود، از این رو با حکمت [[احرام]] منافات داشته و اسلام استعمال آن را در حال احرام منع کرده است. همه فقیهان [[شیعه]]<ref>تذکرة الفقهاء، ج7، ص323؛ الحدائق الناضره، ج15، ص500؛ مستند الشیعه، ج7، ص394.</ref> و فقهای مذاهب مختلف [[اهل سنت]]<ref>فتح العزیز، ج7، ص457؛ المدونة الکبری، ج1، ص455؛ المبسوط، ج4، ص122.</ref>روغن مالی را به طور کلی از [[محرمات احرام]] شمرده‌اند. برخی از [[فقیه|فقیهان]] [[امامیه]] گفته‌اند: در حرمت روغن مالی تفاوتی میان این که این عمل از سوی خود [[محرم]] انجام شود یا دیگری به بدن او روغن بمالد وجود ندارد، چنان که تفاوتی میان این که روغن یاد شده مذاب یا غیر مذاب باشد، به سر یا بقیه اعضای بدم مالیده شود، به قصد زینت یا هدف دیگر- به جز موارد ضرورت- مالیده شود، روغن خوراکی یا غیر خوراکی باشد، روغن پاک یا نجس باشد وجود ندارد و در همه این موارد روغن مالی [[حرام]] است.<ref>کشف الغطاء، ج4، ص571.</ref>

===مالیدن روغن غیر معطر===

فقهای امامیه و اهل سنت در مورد حکم مالیدن روغن غیرمعطر از سوی محرم اختلاف نظر دارند. مشهور فقیهان [[امامیه]] روغن مالی با روغن غیر معطر را [[حرام]] می‌دانند.<ref>الخلاف، ج2، ص303؛ الحدائق الناضره، ج15، ص501؛ مستند الشیعه، ج11، ص394.</ref> [[امام خمینی]] و [[آیت الله سیستانی]] از فقهای معاصر امامیه از جمله پیروان این دیدگاه هستند.<ref>تحریر الوسیلة، ج1، ص424؛ مناسک حج (سیستانی)، ص128-129.</ref> دلیل اینان بر حرمت روایاتی است که در آنها به طور مطلق از [[حرام|حرمت]] روغن مالی در حال [[احرام]] یاد شده است یا روایاتی که در آنها روغن مالی تنها در حال ضرورت مباح شمرده شده است.<ref>الحدائق الناضره، ج15، ص502؛ مستند الشیعه، ج11، ص394.</ref> بیشتر فقیهان مذاهب اهل سنت نیز قائل به حرمت این عمل بر محرم هستند.<ref>بدائع الصنائع، ج2، ص190؛ المدونة الکبری، ج1، ص455؛ المغنی، ج3، ص300.</ref> دلیل برخی از آنان منافات روغن مالی با ژولیدگی و غبارآلودگی است که در [[حدیث نبوی]] یکی از ویژگیهای [[حج|حج‌گزار]] در حال احرام شمرده شده است.<ref>المبسوط، ج4، ص122.</ref> [[شافعی]] و برخی فقهای دیگر اهل سنت استفاده از روغن غیر معطر را برای دست‌ها و  بدن [[جایز]] می داند، اما بر آنند که استفاده از آن برای موهای سر جایز نیست؛ زیرا روغن غیر معطر نیز سبب مرتب شدن موها و از بین رفتن ژولیدگی می شود که این امر با حکمت احرام سازگار نیست.<ref>الأم، ج2، ص166 ، ج5، ص 247؛ المجموع، ج7، ص282؛ المغنی، ج3، ص300.</ref>  

در مقابل برخی از فقیهان امامیه روغن مالی با روغن های غیر معطر را بر محرم جایز شمرده‌اند. دلیل اینان افزون بر اصل [[مباح|اباحه]]، روایاتی است که این عمل در موارد مداوا جایز شمرده شده است.<ref>مختلف الشیعه، ج4، ص74؛ الحدائق الناضره، ج15، ص503.</ref>

===مالیدن روغن معطر===

فقهای [[شیعه]] به اتفاق با استناد به روایات، استعمال روغن معطر را بر [[محرم]] [[حرام]] دانسته‌اند.<ref>منتهی المطلب، ج10، ص206؛ الحدائق الناضرة، ج15، ص500؛ جواهر الکلام، ج18، ص374.</ref>همه فقیهان مذاهب [[اهل سنت]] نیز قائل به حرمت مالیدن روغن معطر بر بدن هستند.<ref>المجموع، ج7، ص279؛ المدونة الکبری، ج1، ص455 - 456؛ المبسوط، ج4، ص8.</ref> هر چند در مورد برخی از روغن های معطر همچون بنفشه اختلاف نظر دارند که برخی از آنان از جمله [[مالک]] و ابوثور و اصحاب رأی قائل به [[کراهت]] مالیدن آن به بدن هستند<ref>المدونة الکبری، ج1، ص456؛  المغنی، ج3، ص300.</ref> و [[شافعی]] آن را خارج از مصادیق روغن معطر دانسته است.<ref>المجموع، ج7، ص 278 - 279؛  فتح العزیز، ج7، ص458.</ref> دلیل برخی از اینان بر حرمت روایتی از [[رسول خدا]](ص)است که در آن حج گزار به صفت ژولیده و غبار آلود بودن توصیف شده است و روغن مالی کردن با صفت یاد شده منافات داشته و این ویژگی حج گزار را از بین می برد.<ref>المبسوط، ج4، ص8.</ref> دلیل دیگر آن است که هدف حج گزار استفاده از بوی خوش روغنهای معطر و طلب آسایش با آنها است که این امر بر محرم حرام است.<ref>المغنی، ج3، ص300.</ref>

همچنین فقیهان [[اسلام|اسلامی]] در مورد روغن مالی با روغن های معطر قبل از احرام در صورتی که اثر آن تا بعد از احرام باقی می ماند اختلاف نظر دارند. مشهور فقیهان شیعه با استناد به [[روایات|روایاتی]] که در آنها این عمل قبل از احرام نهی شده، روغن مالی با روغنهای معطر را حرام شمرده‌اند.<ref>تذکرة الفقهاء، ج7، ص226 و 227؛ الحدائق الناضره، ج15، ص501 و 502؛ جواهر الکلام، ج18، ص375.</ref>اما در مقابل برخی فقیهان با استناد به اصل اباحه و اطلاق برخی روایات که از اباحه روغن مالی قبل از احرام یاد شده و روایاتی که در آنها این عمل بر محرم [[مکروه]] شمرده شده و نیز محل بودن حج گزار قبل از احرام این عمل را مباح و مکروه شمرده‌اند.<ref>ر.ک: مستند الشیعه، ج11، ص395؛ الحدائق الناضره، ج15، ص500؛ ریاض المسائل، ج6، ص321.</ref>بیشتر فقیهان مذاهب اهل سنت با استناد به روایتی از [[عایشه]] که در آن از معطر کردن رسول خدا قبل از احرام از سوی وی سخن به میان آمده، این عمل را جایز دانسته‌اند.<ref>الام، ج7، ص227؛ المبسوط، ج4، ص4؛ المغنی، ج3، ص227.</ref>اما از مالک نقل شده که وی این عمل را ناخوشایند شمرده است.<ref>المدونة الکبری، ج1، ص361؛ مواهب الجلیل، ج4، ص231.</ref>

به نظر مشهور [[فقیه|فقیهان]] امامیه مالیدن روغن معطر به بدن هر چند برای ضرورت و درمان باشد [[کفاره]] دارد.<ref>شرائع الاسلام، ج1، ص185؛ منتهی المطلب ج10، ص205 - 206؛  تحریر الأحکام، ج2، ص: 35.</ref> دلیل این امر روایت معاویة بن عمار است که در آن کفاره در صورت روغن مالی برای مداوا ثابت دانسته شده است.<ref>الخلاف، ج2، ص302؛ تذکرة الفقهاء، ج7، ص323- 320؛ الحدائق الناضره، ج15، ص504.</ref>برخی فقیهان به جهت مقطوع بودن روایت یاد شده و اشتمال آن بر کفاره [[جاهل]]، قائل‌اند که احتیاط اقتضا می کند که در این مساله به [[وجوب]] کفاره حکم کرد.<ref>الحدائق الناضره، ج15، ص504 - 505.</ref> پیروان این دیدگاه کفاره روغن مالی را در صورت ارتکاب این عمل از روی [[علم]] و [[عمد]] یک گوسفند و در صورت ارتکاب آن از روی جهل اطعام فقیر دانسته‌اند.<ref>ارشاد الاذهان، ج1، ص324؛ مناسک الحج، تبریزی، ص126؛ مناسک الحج، سیستانی، ص129.</ref>در مقابل برخی کفاره یاد شده را [[مستحب]] شمرده<ref>مناسک الحج، وحید خراسانی، ص105.</ref>و یا آن را لازم ندانسته‌اند.<ref>مناسک الحج، فیاض، ص131.</ref>اما به نظر فقیهان امامیه روغن مالی با روغن غیر معطر کفاره ندارد. دلیل این امر علاوه بر [[اصل برائت]]، روایتی از امام صادق(ع) است که در آن این عمل جایز شمرده شده و از کفاره سخنی به میان نیامده است.<ref>الخلاف، ج2، ص: 303؛  تذکرة الفقهاء، ج7، ص320؛  تحریر الوسیلة، ج1، ص424.</ref> اما اهل سنت در این مورد اختلاف دارند. [[حنفیه]] برآنند که در صورت روغن مالی عضو کامل با روغن معطر باید حیوانی را قربانی کند و در غیر این صورت پرداخت [[صدقه]] کفایت می کند، اما در مورد روغن مالی با روغن غیر معطر اختلاف نظر دارند. [[ابو حنیفه]] قربانی کردن حیوانی را واجب شمرده است، اما ابویوسف و برخی فقیهان دیگر تنها پرداخت صدقه را کافی شمرده‌اند.<ref>المبسوط، ج4، ص122؛  بدائع الصنایع، ج2، ص190.</ref> [[شافعی]] در مالیدن روغن غیر معطر به سر و محاسن [[کفاره]] را ثابت می‌داند و در غیر مواضع یاد شده به وجوب کفاره معتقد نیست، ولی در روغن معطر کفاره را مطلقا [[واجب]] دانسته است.<ref>الام، ج2، ص152؛  المجموع، ج7، ص279 ،282 ،462؛  مغنی المحتاج، ج1، ص520.</ref> مالکیه نیز برآنند که روغن مالی با روغن معطر کفاره دارد، ولی با روغن غیر معطر کفاره ندارد.<ref>المغنی، ج3، ص300 - 301.</ref>همچنین بیشتر فقهای مذاهب اهل سنت از وجوب کفاره در صورت ضرورت این عمل یاد کرده‌اند،<ref>الام، ج2، ص224؛ مواهب الجلیل، ج4، ص229؛ المغنی، ج3، ص301.</ref>اما حنفیه پرداخت کفاره را در صورت ضرورت واجب ندانسته‌اند.<ref>المبسوط، ج4، ص123.</ref>

{{محرمات احرام}}