| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات بنا
| | '''زیارتگاه معرة النعمان'''، به واسطه قرارداشتن سر امام حسین(ع) در آن به هنگام عبور کاروان اسرا کربلا به شام بنا شده است. |
| | عنوان =
| |
| | تصویر = معره النعمان راس الحسین.png
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | پیوند تصویر =
| |
| | توضیح تصویر =
| |
| | نام‌های دیگر = مسجدجامع معرة النعمان
| |
| | مکان = معرةالنعمان
| |
| | کاربری =
| |
| | بزرگداشت نزد =
| |
| | وابسته به دین/مذهب = تشیع
| |
| | باورها =
| |
| | آیین‌ها =
| |
| | احکام =
| |
| | زیارت کنندگان =
| |
| | بازدیدکنندگان =
| |
| | زمان پایه‌گذاری = دوره عمربن خطاب
| |
| | بنیانگذار =
| |
| | رویدادها = آتش زدن مسجد در دوره های نکفور فوکاس، امپراتور بيزانس، در سال 357 ه .ق و صليبيان در سال 492 ه .ق
| |
| | بازسازی‌ها = دوره مملوکی
| |
| | بازسازی کنندگان =
| |
| | بخش‌های از میان رفته =
| |
| | ویژگی‌های تاریخی =
| |
| | متولیان =
| |
| | مساحت =
| |
| | طول =
| |
| | عرض =
| |
| | ارتفاع =
| |
| | وضعیت بنا =
| |
| | گنجایش =
| |
| | امکانات =
| |
| | بخش‌های بنا =
| |
| | معمار =
| |
| | سبک =
| |
| | ویژگی‌ها =
| |
| | گنبدها =
| |
| | مناره‌ها =
| |
| | درها =
| |
| | رواق‌ها =
| |
| | صحنها =
| |
| | ایوان‌ها =
| |
| | گرداننده =
| |
| | نهاد وابسته =
| |
| | نهاد نگهدارنده =
| |
| | مدیر =
| |
| | روحانی =
| |
| | نهادهای زیر مجموعه =
| |
| | ثبت در =
| |
| | شماره ثبت =
| |
| | تاریخ ثبت =
| |
| | وبگاه =
| |
| | عرض جغرافیایی =
| |
| | طول جغرافیایی =
| |
| }}
| |
|
| |
|
| | وجه تسمیه معرة النعمان |
|
| |
|
| '''زیارتگاه معرة النعمان'''، به واسطه قرارداشتن سر [[امام حسین (ع)|امام حسین(ع)]] در آن به هنگام عبور کاروان [[اسرا کربلا]] به شام بنا شده است.
| | معرةالنعمان، از شهرهاي تاريخي سوريه است که امروزه تابع استان ادلب و ميان جاده اصلي دو شهر حماه و حلب قرار دارد. فاصله آن از حلب 68 کيلومتر، و از حماه 57 کيلومتر است. در وجه تسميه آن گفته‌اند که نعمان بن بشير در صدر اسلام، در اين شهر زندگي مي‌کرده است.[1] |
|
| |
|
| این زیارتگاه در مسجدجامع معرة النعمان قرار دارد و به نقل از منابع سر امام حسین در مسیر کربلا تا دمشق، به هنگام توقف در معرة النعمان، در این مسجدنگهداری شده است.
| | مسجدجامعه معرة النعمان |
|
| |
|
| برخی منابع مانند تاریخ معرة النعمان در مورد این زیارتگاه تردید کرده و مقبولیت آن را در اثر اغفال شدن ایرانیان توسط فردی سودجو، و تبرک جستن آنان از این مکان دانسته‌است.
| | در مرکز شهر معرةالنعمان، مسجد جامع قديمي و وسيعي وجود دارد که از نظر تاريخي و معماري، از مهمترين مساجد جامع سوريه به شمار مي‌آيد. در اين مسجد جايگاهي وجود دارد که اهالي، آن را از نقاط محل قرار دادن سر امام حسين7 در مسير انتقال آن به دمشق مي‌دانند. |
|
| |
|
| برخی از سفرنامه‌های دوره قاجار که به زمان پیش از تاریخ معرةالنعمان تعلق دارند، اما به وجود زیارتگاه در این مکان پرداخته‌اند.
| | تاریخچه |
|
| |
|
| ==وجه تسمیه معرة النعمان==
| | برخي، تاريخ بناي مسجد جامع معرةالنعمان را از دوره عمر بن خطاب دانسته‌اند و گفته‌اند که محل مسجد، پيش از اسلام، کليساي جامع شهر بوده است. اما پس از فتح آن به دست ابوعبيدة بن جرّاح، او با اهالي اين شهر توافق کرد تا کليسا را به مسجد تبديل کند.[2] اين مسجد دو بار آتش گرفته است: بار اول «نکفور فوکاس»، امپراتور بيزانس، در سال 357 ه .ق، و بار دوم صليبيان در سال 492 ه .ق آن را آتش زده‌اند.[3] ساختمان کنوني مسجد از آثار دوره ايوبي است[4] و کتيبه‌هايي نيز در آن وجود دارد که بيانگر بازسازي بخش‌هاي مختلف آن در دوره مملوکي است.[5] |
|
| |
|
| [[معرةالنعمان]]، از شهرهاي تاريخي سوريه است که امروزه تابع استان ادلب و ميان جاده اصلي دو شهر [[حماه]] و [[حلب]] قرار دارد. در وجه تسميه آن گفته‌اند که [[نعمان بن بشیر|نعمان بن بشير]] در صدر اسلام، در اين شهر زندگي مي‌کرده است.<ref>معجم البلدان، ج 5، ص 156.</ref>
| | صحنها و شبستان |
|
| |
|
| ==مسجدجامع معرة النعمان==
| | نماي کلي مسجد شامل صحن وسيع مرکزي، شبستان بزرگ اصلي در جنوب آن و يک شبستان زمستاني کوچک در شمال آن است. دو ورودي اصلي مسجد، در ضلع شرقي و غربي صحن قرار دارد. در زاويه شمال غربي مسجد، مناره مربع مرتفعي وجود دارد که از نظر معماري، از مناره مسجد جامع حلب الگو گرفته است. ميان صحن، دو گنبد کوچک وجود دارد که يکي از آنها، وضوخانه است. شبستان مسجد، داراي هشت ورودي به صحن مسجد است و از داخل با رديفي از ستون‌هاي سنگي مربع، به دو بخش تقسيم شده است. همچنين شش گنبد در دو رديف، در بخش مرکزي آن به چشم مي‌خورد. |
|
| |
|
| در مرکز شهر معرةالنعمان، مسجد جامع قديمي و وسيعي وجود دارد که از نظر تاريخي و معماري، از مهمترين مساجد جامع سوريه به شمار مي‌آيد. در اين مسجد جايگاهي وجود دارد که اهالي، آن را از نقاط محل قرار دادن سر امام حسين(ع) در مسير انتقال آن به دمشق مي‌دانند.
| | جایگاه سر امام حسین |
|
| |
|
| ===تاریخچه===
| | جايگاه منسوب به سر امام حسين7، در سمت شرقي ديوار جنوبي صحن، ميان ورودي هفتم و هشتم شبستان مسجد، براساس شمارش آنها از سمت غرب، قرار دارد. اين جايگاه شامل طاقچه کوچکي است که زير آن، يک حوض سنگي وجود دارد. پيش‌تر در حوض دو شير آب براي وضو: يکي داخل شبستان، و ديگري در صحن قرار داشته است. همچنين در گذشته از اين طاقچه، آب به حوض سنگي سرازير مي‌شده، و سپس به حوض ميان صحن انتقال مي‌يافته است.[6] در حال حاضر شيرآب‌ها برداشته، و گويا به منظور جلوگيري از زيارت اين جايگاه يا روشن کردن شمع در آن، روي طاقچه، يک پنجره مشبّک آهني کوچک نصب شده است. (تصوير 76) |
|
| |
|
| برخي، تاريخ بناي مسجد جامع معرةالنعمان را از دوره [[عمر بن خطاب]] دانسته‌اند و گفته‌اند که محل مسجد، پيش از اسلام، کليساي جامع شهر بوده است. اما پس از فتح آن به دست [[ابوعبیده جراح|ابوعبيدة بن جرّاح]]، او با اهالي اين شهر توافق کرد تا کليسا را به مسجد تبديل کند.<ref>تاريخ معرةالنعمان، ج 1، صص 337 و 338.</ref>
| | اختلاف آرای مورخان در جایگاه سر |
|
| |
|
| اين مسجد دو بار آتش گرفته است: بار اول «نکفور فوکاس»، امپراتور بيزانس، در سال 357 ه .ق، و بار دوم [[صليبيان]] در سال 492 ه .ق آن را آتش زده‌اند.<ref>التاريخ الاثري للأوابد العربية الاسلامية في محافظة ادلب، ص 140.</ref> | | «محمد سليم جندي» (متوفاي 1375 ه .ق)، صاحب تاريخ معرةالنعمان، در انتساب اين جايگاه به امام حسين(ع) ترديد کرده و نوشته است که گروهي از ايرانيان را ديده بود که اين طاقچه را لمس مي‌کردند و به آب آن تبرک مي‌جستند؛ زيرا يکي از اهالي به آنها گفته بود که اينجا محل گذاشتن سر امام حسين(ع) در مسير آن به شام بوده است. جندي در ادامه مي‌گويد که بي‌شک، آن مرد خواسته آنها را فريب دهد و به اين شيوه، از آنها پول بگيرد. اما برخي از مردم، اين موضوع را پذيرفته‌اند؛ به طوري‌که به يک اعتقاد تبديل شده است.[7] |
|
| |
|
| ساختمان کنوني مسجد از آثار [[دوره ايوبي]] است<ref>العمارة العربية الاسلامية: خصائصها وآثارها في سورية، ص 168.</ref> و کتيبه‌هايي نيز در آن وجود دارد که بيانگر بازسازي بخش‌هاي مختلف آن در [[دوره مملوکي]] است.<ref>التاريخ الاثري للأوابد العربية الاسلامية في محافظة ادلب، صص 141 - 143.</ref>
| | بدون شک اين سخن جندي، يک اظهار نظر شخصي و بدون مدرک و دليل است. در ردّ اين اظهار نظر، کافي است اشاره کنيم در برخي از سفرنامه‌هاي حج ايرانيان در دوره قاجار، که نويسندگانش حتي حدود يک قرن پيش از تأليف کتاب جندي، از معرةالنعمان عبور کرده‌اند، اين جايگاه را مقام رأس الحسين(ع) دانسته و آن را زيارت کرده‌اند. از آن جمله مي‌توان به محمدولي ميرزاي قاجار (متوفاي 1281ه .ق)، که تاريخ سفر حج وي سال 1260ه .ق بوده، و حاج علي‌خان اعتماد السلطنه (متوفاي 1285 ه.ق)، که تاريخ سفر وي سال 1263ه .ق بوده، اشاره کرد.[8] |
|
| |
|
| ===صحنها و شبستان===
| | البته در منابع تاريخي کهن، به اين جايگاه اشاره‌اي نشده است و صحت و انتساب قطعي اين جايگاه به سر امام حسين7، نيازمند شواهد تاريخي محکم‌تري است. با اين حال، معرةالنعمان از شهرهايي است که در مسير کاروان اسراي اهل‌بيت: و سرهاي شهداي کربلا قرار داشته است. |
| | ----[1]. معجم البلدان، ج 5، ص 156. |
|
| |
|
| مسجد شامل صحن وسيع مرکزي، شبستان بزرگ اصلي در جنوب آن و يک شبستان زمستاني کوچک در شمال آن است. دو ورودي اصلي مسجد، در ضلع شرقي و غربي صحن قرار دارد. در زاويه شمال غربي مسجد، مناره مربع مرتفعي وجود دارد که از نظر معماري، از مناره مسجد جامع [[حلب]] الگو گرفته است. <ref>تاریخ معمرة النعمان، ج1، ص342</ref>
| | [2]. تاريخ معرةالنعمان، محمد سليم الجندي، ج 1، صص 337 و 338. |
|
| |
|
| ==جایگاه سر امام حسین==
| | [3]. التاريخ الاثري للأوابد العربية الاسلامية في محافظة ادلب، فايز قوصرة، ص 140. |
|
| |
|
| جايگاه منسوب به سر امام حسين(ع)، در سمت شرقي ديوار جنوبي صحن، ميان ورودي هفتم و هشتم شبستان مسجد، براساس شمارش آنها از سمت غرب، قرار دارد. اين جايگاه شامل طاقچه کوچکي است که زير آن، يک حوض سنگي وجود دارد.<ref>تاريخ معرةالنعمان، ج 1، ص 342.</ref>
| | [4]. العمارة العربية الاسلامية: خصائصها وآثارها في سورية، ص 168. |
|
| |
|
| ==اختلاف آرای مورخان در جایگاه سر==
| | [5]. ر.ک: التاريخ الاثري للأوابد العربية الاسلامية في محافظة ادلب، صص 141 - 143. |
|
| |
|
| «محمد سليم جندي» (متوفاي 1375 ه .ق)، صاحب تاريخ معرةالنعمان، در انتساب اين جايگاه به امام حسين(ع) ترديد و اذعان کرده، فردی برای سودجویی این محل را به زائران ایرانی نشان داده و زائران از این محل تبرک می‌جستند و کم کم این رفتار به اعتقاد مردم بدل گردید.<ref>تاريخ معرةالنعمان، ج 1، ص 342.</ref>
| | [6]. تاريخ معرةالنعمان، ج 1، ص 342. |
|
| |
|
| اما در برخي از سفرنامه‌هاي حج ايرانيان در دوره قاجار، که نويسندگانش حتي حدود يک قرن پيش از تأليف کتاب جندي، از معرةالنعمان عبور کرده‌اند، اين جايگاه را مقام رأس الحسين(ع) دانسته و آن را زيارت کرده‌اند. از آن جمله مي‌توان به محمدولي ميرزاي قاجار (متوفاي 1281ه .ق)، که تاريخ سفر [[حج]] وي سال 1260ه .ق بوده، و حاج علي‌خان اعتماد السلطنه (متوفاي 1285 ه.ق)، که تاريخ سفر وي سال 1263ه .ق بوده، اشاره کرد.<ref>به سوي ام‌القري، سفرنامه حج محمدولي ميرزا قاجار، ص 265؛ سفرنامه حاج علي‌خان اعتمادالسلطنه، ص 82.</ref>
| | [7]. تاريخ معرةالنعمان، ج 1، ص 342. |
|
| |
|
| البته در منابع تاريخي کهن، به اين جايگاه اشاره‌اي نشده است و صحت و انتساب قطعي اين جايگاه به سر امام حسين، نيازمند شواهد تاريخي محکم‌تري است. با اين حال، معرةالنعمان از شهرهايي است که در مسير کاروان اسراي [[اهل بیت|اهل‌بيت]]، و سرهاي شهداي [[کربلا]] قرار داشته است.<ref>آثار پیامبر و زیارتگاه های اهل بیت در سوریه، ص 157</ref>
| | [8]. ر.ک: به سوي ام‌القري، «سفرنامه حج»، محمدولي ميرزا قاجار، ص 265؛ سفرنامه حاج علي‌خان اعتمادالسلطنه، ميرزا علي‌خان مقدم مراغه‌اي (اعتماد السلطنه)، ص 82. |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس}}
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| | |
| {{برگرفتگی
| |
| | پیش از لینک =
| |
| | منبع = کتاب آثار پیامبر و زیارتگاه های اهل بیت در سوریه
| |
| | لینک = https://noorlib.ir/book/view/37458?viewType=pdf
| |
| | توضیحات منبع = نوشته احمد خامه یار،نشر مشعر، ص 155 تا 157
| |
| }}
| |
| | |
| {{منابع}}
| |
| | |
| | |
| * '''آثار پیامبر و زیارتگاه های پیامبر در سوریه'''، احمد خامه یار، تهران، مشعر، 1393
| |
| | |
| * '''التاریخ الاثری للأوابد العربیه الاسلامیه فی محافظه ادلب'''، فایز قوصره، دمشق، وزاره الثقافه، 1427ق-2006
| |
| | |
| * '''العماره العربیه الاسلامیه: خصائصها و آثارها فی سوریه'''، عبدالقادر الریحاوی، دمشق، دارالبشائر، 1999
| |
| | |
| * '''تاریخ معره النعمان'''، محمد سلیم الجندی، تحقیق: عمر رضا کحاله، دمشق، وزارت الثقافه و الارشاد القومی، 1964
| |
| | |
| * '''سفرنامه حاج علیخان اعتمادالسلطنه،''' میرزا علی خان مقدم مراغه ای(اعتمادالسلطنه)، به کوشش سیدعلی قاضی عسکر، تهران، مشعر، 1379
| |
| | |
| * '''سفرنامه حج، به سوی ام القری'''، محمد ولی میرزای قاجار، به کوشش رسول جعفریان، بی جا، مشعر، 1373 ش
| |
| | |
| * '''معجم البلدان'''، یاقوت بن عبدالله الحموی، بیروت، دار صادر، 1397ق-1977
| |
