در حال ویرایش زیارت‌نامه امام حسن مجتبی در بقیع

{{جعبه اطلاعات زیارت‌نامه
 | عنوان = زیارت‌نامه امام حسن مجتبی در بقیع
 | تصویر = قبور ائمه بقیع ۲.jpg
 | عرض تصویر = 
 | توضیح تصویر = مرقد امام حسن مجتبی در بقیع(اول، از چپ)
 | نام‌های دیگر = 
 | موضوع = زیارت [[امام حسن مجتبی(ع)|امام حسن مجتبی]]
 | مأثور/غیرمأثور = مأثور
 | صادره از = [[امام صادق(ع)]] و محمد بن حنفیه
 | راوی = 
 | ساخته شده توسط = 
 | قدمت = ۱۴۰۰ سال
 | منابع شیعی = کامل‌الزیارات
 | منابع سنی = 
 | مضمون = اشاره به تبار پاک، مقامات الهی، سجایای اخلاقی، [[توسل|توسل به امام]]
 | ثواب = [[شفاعت|شفاعت امام]]، بهشت
 | زمان = 
 | مکان = [[بقیع|مزار امام حسن(ع) در قبرستان بقیع]]
 | تک‌نگاری‌ها = 
 | مرتبط = [[زیارت‌نامه امامان بقیع]]
}}
{{زیارت‌نامه‌ها و دعاهای مکه و مدینه}}
'''زیارت‌نامه امام حسن مجتبی(ع) در بقیع''' زیارت‌نامه‌ای که زائر به هنگام زیارت قبر [[امام حسن مجتبی(ع)]]، دومین امام [[شیعه|شیعیان]] می خواند.

زیارت‌نامه امام حسن مجتبی شامل دو زیارت‌نامه را ابن قولویه قمی که از محدثان شیعه در قرن چهارم است، در کتاب [[کامل‌ الزیارات]]، از منابع کهن دعا و زیارت، نقل کرده است. یکی از زیارت‌نامه‌ها از زبان [[محمد بن حنفیه]] و دیگری از [[امام صادق(ع)]] یا [[امام باقر(ع)]] است.

در روایات اهل‌بیت فضائل متعددی برای زیارت امام حسن نقل شده‌است. طبق نقلی پیامبر اکرم اولین کسی است که به زیارت امام حسن توصیه کرده و ثمره آن را نجات در قیامت و رسیدن به بهشت بیان نموده است.

در این زیارت‌ها، از تبار امام حسن (ع) به عنوان فرزند [[حضرت محمد (ص)|پیامبر]]، [[امام علی(ع)|امام علی]] و [[فاطمه زهرا (س)|فاطمه زهرا]] تجلیل شده است. همچنین به مقام ایشان به عنوان حجت خدا، وصی امیرالمؤمنین، اهل کساء، یاری‌گر دین خدا اشاره شده است. 

در ضمن اشاره به سجایای اخلاقی آن حضرت شامل پاکی، تقوا، عدالت و علم به قرآن، از دشمنان و قاتلان آن حضرت نیز برائت جسته شده است.

این زیارت‌نامه‌ها هر چند کوتاه اما مفاهیم کلیدی و اعتقادی پیروان اهل‌بیت را یادآوری کرده و پیوندی ابدی میان زائر و امام به عنوان شفیع برقرار می کند.

== امام حسن مجتبی(ع) ==
{{اصلی|امام حسن مجتبی(ع)}}
[[امام حسن مجتبی(ع)|امام حسن مجتبی]] فرزند [[امام علی(ع)|علی بن ابی‌طالب]] و فاطمه زهرا(س)<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵.</ref> دومین امام شیعیان<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵.</ref> و پنجمین خلیفه مسلمانان است. او را شبیه‌ترین فرد به [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(ص)]]<ref> یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۲۶.</ref> و فردی عابد و زاهد دانسته‌اند.<ref>الامالی، صدوق، ص244.</ref> وی چند بار تمام یا نیمی از اموالش را صدقه داد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۹؛ ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۹۰.</ref> آن حضرت بارها با پای پیاده به [[حج]] رفت.<ref>شذرات الذهب، ج1، ص242.</ref> پیکرش را بعد از شهادت، در [[بقیع|قبرستان بقیع]] در کنار [[فاطمه بنت اسد]] دفن کردند.<ref> طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ۱۳۹۰ق، ص۲۱۲.</ref> مکانی که بعدا [[امام سجاد(ع)|امام زین العابدین(ع)]] و [[امام باقر(ع)]] نیز در همانجا دفن شدند.<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۳۸؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۲۵۶.</ref>

== فضیلت زیارت امام ==
روایت شده که امام حسین(ع) هر جمعه قبر امام حسن(ع) را زیارت می‌کرد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/628/%D9%82%D8%B1%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF?sectionNumber=2&pageNumber=139&viewType=pdf&query=%D8%B9%D8%B4%DB%8C%D9%87 قرب الاسناد، ص139]</ref> امام صادق(ع) در روایتی خبر از زیارت ملائکه از قبر امامان(ع) از جمله قبر امام حسن(ع) خبر داده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22415/%D8%AB%D9%88%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84?pageNumber=124&viewType=pdf&query=%D9%81%DB%8C%D8%B7%D9%88%D9%81%D9%88%D9%86 ثواب الاعمال، ص 124]</ref> روایاتی از پیامبر(ص) و امامان(ع) در توصیه به زیارت امام حسن(ع) به دست ما رسیده است. پیامبر در روایاتی زیارت امام حسن(ع) را موجب نجات در قیامت و رسیدن به بهشت دانسته است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/27006/%D8%A3%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AF%D9%88%D9%82?pageNumber=101&viewType=pdf&query=%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%20 امالی صدوق، ص101]</ref>

== زمان زیارت امام حسن ==
علامه مجلسی در کتاب تحفة الزائر اوقات مختلفی را ذکر کرده که مناسب است در آن ایام امام حسن مجتبی زیارت شود:<ref>تحفة‌الزائر، ص۸۰.</ref>
* روز ولادت امام حسن مجتبی در ۱۵ ماه رمضان
* روز شهادت امام در هفتم یا بیست و هشتم ماه صفر
* روزی که نیزه بر ران حضرت زده شد در ۲۳ رجب
* روز مباهله در ۲۴ ذی‌الحجه
* روز نزول هل أتی یا سوره انسان، روز ۲۵ ذی‌الحجه؛<ref>تحفة‌الزائر، ص۷۶.</ref> آیه هشتم این سوره معروف به آیه اطعام، در شأن حضرت علی(ع)، فاطمه زهرا(س) و حسنین(ع) نازل شده است.<ref>التبیان، ج۱۰، ص۲۱۱؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۱۱و۶۱۲.</ref>
* روز خلافت امام، در روز شهادت امام علی(ع)

== منابع زیارتنامه ==
به گفته عالمان شیعه بهترین [[زیارت]] برای زیارت [[امامان شیعه]]، [[زیارت جامعه کبیره]] و [[زیارت امین الله]] است.<ref>راهنمای حرمین شریفین، غفاری، ابراهیم، انتشارات اسوه، ج۵، ص۱۵۹، ۱۳۷۰ش.</ref> با اینحال زیارت‌نامه‌های مختصری نیز برای زیارت ایشان نقل شده است. [[کامل‌ الزیارات]]، از منابع کهن دعا و زیارت، برای زیارت امام حسن مجتبی در [[بقیع|قبرستان بقیع]] دو زیارت‌نامه نقل کرده است. یکی از زیارت‌نامه‌ها از زبان [[محمد بن حنفیه]] روایت شده و زیارت‌نامه دیگر از [[امام صادق(ع)]] یا [[امام باقر(ع)]] است.<ref> [https://noorlib.ir/book/view/1526/%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA?sectionNumber=2&pageNumber=53&viewType=pdf کامل الزیارات، ص 51]</ref> 

== محمد بن حنفیه و زیارت امام حسن ==
روایت شده که محمد بن حنفیه هنگام زیارت قبر امام حسن(ع) عبارات زیر را بر زبان می‌آورد<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_-_%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%84%D9%88%D9%8A%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%85%D9%8A.pdf&page=117 کامل الزیارات، ص117]</ref> که شامل درود بر امام حسن مجتبی (ع) با القابی چون "فرزند امیرمؤمنان"، "باقیمانده مؤمنان" و "پنجمین اهل کساء" است و بر اصالت والای نسب او و پرورش یافتنش در دامن اسلام و ایمان تأکید می‌کند. در پایان نیز با ابراز اندوه از فراق آن حضرت، به برادرش [[امام حسین (ع)]] نیز درود می‌فرستد.{{نقل قول دوقلو
| تیتر= زیارت امام حسن در کامل الزیارات
| السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ [يَا بَقِيَّةَ الْمُؤْمِنِينَ‏] وَ ابْنَ أَوَّلِ الْمُسْلِمِينَ 
| سلام بر تو اى فرزند امير مؤمنان و فرزند اوّلين نفر از مسلمين،
| وَ كَيْفَ لَا تَكُونُ كَذَلِكَ وَ أَنْتَ سَلِيلُ الْهُدَى وَ حَلِيفُ التَّقْوَى وَ خَامِسُ أَهْلِ الْكِسَاءِ 
| و چگونه اين طور نباشد و حال آنكه تو فرزند هدايت و هم قسم با تقوى و پنجمين نفر از اصحاب كساء مى ‏باشى،
| غَذَّتْكَ يَدُ الرَّحْمَةِ وَ رُبِّيتَ فِي حَجْرِ الْإِسْلَامِ وَ رَضَعْتَ مِنْ ثَدْيِ الْإِيمَانِ 
|  دست رحمت خدا تو را پرورش داده، و در دامان اسلام رشد نموده ‏اى و از پستان ايمان شير خورده ‏اى، 
| فَطِبْتَ حَيّاً وَ طِبْتَ مَيِّتاً غَيْرَ أَنَّ النَّفْسَ غَيْرُ رَاضِيَةٍ [الْأَنْفُسَ غَيْرُ طَيِّبَةٍ] بِفِرَاقِكَ وَ لَا شَاكَّةٍ فِي حَيَاتِكَ يَرْحَمُكَ اللَّهُ
| پس در حال حيات و ممات خوشا به حالت، منتهى نفس از فراق و جدائى تو خشنود نبوده و ترديدى در حيات و زنده بودن تو ندارد.
| ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَى الْحُسَيْنِ ع فَقَالَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنَ فَعَلَى أَبِي مُحَمَّدٍ السَّلَامُ.
| سپس توجّه به امام حسين عليه السّلام نمود و گفت: اى ابا عبد اللَّه بر ابو محمد عليه السّلام رحمت و سلام باد.
}}

== زیارت‌نامه امام حسن(ع) از زبان امامان(ع) ==

ابن قولویه زیارت‌نامه دیگری را نیز به نقل از یکی از امامان برای زیارت امام حسن(ع) نقل کرده است.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_-_%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%84%D9%88%D9%8A%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%85%D9%8A.pdf&page=118 کامل الزیارات، ص118]</ref> این زیارت، نخست با تجلیل از تبار [[امام حسن مجتبی(ع)]] به عنوان فرزند [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(ص)]]، [[امام علی(ع)]] و [[فاطمه زهرا (س)]] آغاز می‌شود. سپس مقام ایشان را به عنوان حجت خدا، نور الهی، صراط مستقیم و امین پروردگار برمی‌شمارد که تجلی‌بخش اراده خداوند در زمین است. در ادامه، سجایای اخلاقی آن حضرت شامل پاکی، تقوا، عدالت و علم به قرآن را ترسیم می‌کند.{{نقل قول دوقلو
| تیتر= زیارت امام حسن(ع)
| اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَاابْنَ رَسُولِ رَبِّ الْعالَمِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَاابْنَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَاابْنَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حَبِیبَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا صَفْوَةَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا أَمِینَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حُجَّةَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا نُورَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا صِراطَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا بَیانَ حُکْمِ اللهِ
| سلام بر تو ای پسر رسول خدا، سلام بر تو ای فرستاده پروردگار عالمیان سلام بر تو ای پسر امیر مؤمنان، سلام بر تو ای پسر فاطمه زهرا، سلام بر تو ای حبیب خدا، سلام بر توای برگزیده خدا، سلام بر تو ای امین خدا، سلام بر تو ای حجت خدا، سلام بر تو ای نور خدا، سلام بر تو ای صراط الهی، سلام بر تو ای زبان حکم الهی
| اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا ناصِرَ دِینِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا السَّیِّدُ الزَّکِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْبَرُُّ الْوَفِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْقائِمُ الْاَمِینُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْعالِمُ بِالتَّأْوِیلِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْهادِی الْمَهْدِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الطّاهِرُ الزَّکِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُهَا التَّقِیُّ النَّقِیُّ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الْحَقُّ الْحَقِیقُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الشَّهِیدُ الصِّدِّیقُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا أَبا مُحَمَّد الْحَسَنِ بْنِ عَلِیّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.
| سلام بر تو ای یاور خدا، سلام بر تو ای سرور پاکیزه، سلام بر تو ای نیکوکار متّقی، سلام بر تو ای قائم امین، سلام بر تو دانای بر تنزیل (قرآن) سلام بر تو ای هادی و مهدی، سلام بر تو ای پرهیزکارِ پاکیزه، سلام بر تو ای پاک و پاکیزه، سلام بر تو ای حقیقت اصیل، سلام بر تو ای شهید صدّیق، سلام بر تو ای ابا محمد، حسن بن علی و رحمت و برکات خداوند بر تو باد.
}}

== زیارت‌نامه دیگر ==
شیخ مفید در مقنعه در آداب زیارت امام حسن(ع) پس از توصیه به غسل و پوشیدن لباس پاک عبارات زیر را برای زیارت امام حسن در حالی که در برابر قبر آن حضرت ایستاده ایم نقل می‌کند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1564/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D9%86%D8%B9%D8%A9?pageNumber=466&viewType=html المقنعه، ص466]</ref>: 
{{نقل قول دوقلو
| تیتر= زیارت امام حسن(ع)
|السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا اِبْنَ رَسُولِ اللَّهِ‌ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا بَقِيَّةَ الْمُؤْمِنِينَ‌1 وَ ابْنَ أَوَّلِ الْمُسْلِمِينَ أَشْهَدُ أَنَّكَ سَبِيلُ الْهُدَى وَ حَلِيفُ التَّقْوَى وَ خَامِسُ أَصْحَابِ الْكِسَاءِ غَذَّتْكَ يَدُ الرَّحْمَةِ وَ تَرَبَّيْتَ فِي حَجْرِ الْإِسْلَامِ‌ وَ رَضَعْتَ مِنْ ثَدْيِ الْإِيمَانِ فَطِبْتَ حَيّاً وَ مَيِّتاً صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكَ أَشْهَدُ أَنَّكَ أَدَّيْتَ صَادِقاً وَ مَضَيْتَ عَلَى يَقِينٍ لَمْ تُوثِرْ عَمًى عَلَى هُدًى وَ لَمْ تَمِلْ مِنْ حَقٍّ إِلَى بَاطِلٍ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ ظَلَمَكَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ خَذَلَكَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَكَ أَنَا إِلَى اللَّهِ مِنْهُمْ بِرَاءٌ ثُمَّ قَبِّلِ الْقَبْرَ وَ ضَعْ خَدَّيْكَ عَلَيْهِ‌. وَ تَحَوَّلْ إِلَى عِنْدِ الرَّأْسِ فَقُلْ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَصِيَّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ أَتَيْتُكَ زَائِراً عَارِفاً بِحَقِّكَ مُوَالِياً لِأَوْلِيَائِكَ مُعَادِياً لِأَعْدَائِكَ فَاشْفَعْ لِي عِنْدَ رَبِّكَ.}}
=== وداع با قبر ===
پس از آن دو رکعت نماز خوانده و در هنگام وداع در برابر قبر می‌ایستیم و می‌گوییم:

{{نقل قول دوقلو
| السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا اِبْنَ رَسُولِ اللَّهِ‌ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلَايَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ أَسْتَوْدِعُكَ اللَّهَ وَ أَسْتَرْعِيكَ وَ أَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلَامَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ‌ وَ بِمَا جِئْتَ بِهِ وَ دَلَلْتَ عَلَيْهِ اللَّهُمَّ اكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ 1ثُمَّ تَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ لَا يَجْعَلَهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْكَ وَ ادْعُ بِمَا أَحْبَبْتَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ‌}}

== جستارهای وابسته ==
* [[دعاهای مدینه]]
* [[زیارت‌نامه‌های مکه]]

==پانویس==
{{پانویس}}

== منابع ==
{{منابع}}
{{برگرفتگی
| پیش از لینک = کتاب
| منبع = ادعیه و آداب حرمین شریفین در عمره مفرده با ترجمه فارسی،
| پس از لینک = مرکز تحقیقات حج، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۷ش
| لینک = https://noorlib.ir/book/view/18998
}}
*  '''ترجمه كامل الزيارات'''، ابن قولويه قمی، ترجمه: ذهنی تهرانی، سيد محمدجواد، انتشارات پيام حق‌، تهران‌، چاپ اول‌، ۱۳۷۷ش.
* '''أنساب الأشراف'''، بلاذری، احمد بن یحیی، بیروت‏، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
* '''اسد الغابة'''، ابن‌اثیر، علی بن محمد، بیروت، دار الفكر، ۱۴۰۹ق.
* '''اعلام الورى باعلام الهدی'''، طبرسی، فضل بن حسن، قم، آل البیت‏، ۱۴۱۷ق.
* '''الارشاد'''، شیخ مفید، محمد بن محمد، قم نشر کنگره شیخ مفید، چاپ اول ۱۴۱۳ق.
* '''التبیان فی تفسیر القرآن'''، شیخ طوسی، داراحیاء‌التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
* '''المقنعة'''، مفید، محمد بن محمد، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۴۱۰ق–۱۳۶۸ش.
* '''امالی'''، شیخ صدوق، محمد بن علی، قم، بعثت،۱۴۱۷ ق.
* '''تاریخ الیعقوبى'''، یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب، بیروت، دار صادر، بى تا.
* '''تحفة‌الزائر'''، مجلسی، محمد باقر، تحقیق: مؤسسه امام هادی، نشر اعتماد، قم، ۱۳۸۶ش.
* '''ثواب الأعمال'''، ابن‌بابویه، محمد بن علی، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، بیروت، لبنان، ۱۴۱۰ق–۱۹۸۹م.
* '''راهنمای حرمین شریفین'''، غفاری، ابراهیم، انتشارات اسوه، انتشارات صدر، ۱۳۷۰ش.
* '''قرب الإسناد'''، حمیری، عبد الله بن جعفر، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، قم، ۱۳۷۱–۱۴۱۳ق.
* '''مجمع البیان فی تفسیر القرآن'''، الشیخ الطبرسی، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1415ق-1995م.
{{پایان}}

{{ناوبری دعاها}}

[[رده:زیارت‌نامه‌های مدینه]]
[[رده:زیارت‌نامه امامان شیعه]]
[[رده:زیارت]]