در حال ویرایش زینت

{{در دست ویرایش|ماه=[[خرداد]]|روز=[[۳]]|سال=[[۱۴۰۰]]|کاربر=Abbasahmadi1363}}

'''زینت''' آنچه با آن چیزی را می‌آرایند، آراستن و از محرمات احرام

زینت در اصطلاح فقه به آنچه سبب آراسته شدن و زیبایی انسان می‌شود اطلاق شده است<ref>معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۲۲۰؛ معجم لغه الفقهاء، ص۲۳۵.</ref>که به دو قسم زینت ظاهری و زینت باطنی تقسیم شده است. زینت ظاهری به زینت‌های ظاهر و آشکار همچون صورت و دستها، حنای دست‌ها، انگشتر و دیگر زیورآلات گفته می‌شود<ref>جواهر الکلام، ج۲۹، ص۷۶؛ ریاض المسائل، ج۱۰، ص۶۷؛ مهذب الاحکام، ج۵، ص۲۳۴.</ref>و زینت‌های باطنی به زینت‌های پنهان همچون: دستبند و النگو، گوشواره، خلخال پا، گردنبند و مانند آنها اطلاق می‌گردد.<ref>زبده البیان، ص۵۴۵؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۲۸۰؛ معالم التنزیل، ج۳، ص۳۳۸.</ref> افزون بر موارد یاد شده، در روایات اهل بیت(ع) نیز از لباسهای نیکو و زیبا،<ref>الکافی، ج۶، ص۴۴۲؛ وسائل الشیعه، ج۴، ص۴۵۵.</ref> شانه زدن<ref>الکافی، ج۶، ص۴۸۶؛ من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۱۲۸؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۲۱–۱۲۲.</ref> و معطر کردن<ref>تهذیب الاحکام، ج۳، ص۱۳۶؛ وسائل الشیعه، ج۷، ص۴۴۶.</ref> به عنوان مصادیق زینت یاد شده است.

به روزهای عید بدان جهت که مردم با لباس فاخر خود را می‌آرایند نیز «یوم الزِّینَه (روز زینت)» گفته می‌شود.<ref>تاج العروس، ج۱۸، ص۲۶۸ «زین».</ref> این عنوان بر روز هفتم ذی الحجه نیز اطلاق شده است؛ زیرا در این روز حج‌گزاران محمل‌ها و هودج‌های خود را برای رفتن به سوی عرفات زینت می‌کردند.<ref>کشاف القناع، ج۲، ص۵۶۹؛ فتح الوهاب، ج۱، ص۲۴۹؛ اعانه الطالبین، ج۲، ص۷۵.</ref>

=== مصادیق ===

در آیات قرآن، موضوع زینت کردن در گستره و موارد مختلفی به کار رفته است که برخی از آنها ظاهری هستند؛ مانند تزیین آسمان به ستارگان،<ref>صافات:۶.</ref> زینت بودن اموال و فرزندان،<ref>کهف:۴۶.</ref> زینت هنگام نماز<ref>الکافی، ج۶، ص۴۴۲؛ وسائل الشیعه، ج۴، ص۴۵۵.</ref> که به شانه زدن<ref>الکافی، ج۶، ص۴۸۶؛ من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۱۲۸؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۲۱.</ref> و معطرکردن خود<ref>تهذیب الاحکام، ج۳، ص۱۳۶؛ وسائل الشیعه، ج۷، ص۴۴۶.</ref> تفسیر شده و زینت زنان که به پنهان کردن آن از نامحرمان (به جز آنچه آشکار است) امر شده است.<ref>نور:۳۱</ref> در برابر، برخی از زینت‌های به کار رفته در قرآن، معنوی هستند؛ مانند تزیین قلوب مؤمنان به زینت ایمان<ref>حجرات:۷.</ref> و تزیین اعمال بد توسط شیاطن.<ref>انفال:۴۸.</ref>

مصادیق زینت در روایات و کتاب‌های فقهی نیز فراوان است؛ مانند استحباب تزیین مؤمن با پوشیدن لباسهای نیکو<ref>الکافی، ج۶، ص۴۳۸ ،۴۴۲؛ وسائل الشیعه، ج۵، ص۵، ۸.</ref> استحباب تزیین زن برای شوهر و شوهر برای زن،<ref>مهذب الاحکام، ج۱۶، ص۷۶؛ مستند الشیعه، ج۱۴، ص۱۷۲؛ کشف الغطاء، ج۲، ص۴۲۱.</ref> کراهت یا حرمت تزیین کالا برای فریب مشتری،<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۸، مستند الشیعه، ج۱۴، ص۲۳؛ الروضه البهیه، ج۳، ص۲۸۹.</ref> حرمت تزیین مردان با زینتهای زنانه و تزیین زنان با زینت‌های مردانه،<ref>جواهر الکلام، ج۲۲، ص۱۱۵؛ مسالک الافهام، ج۳، ص۱۳۰؛ الحدائق الناضره، ج۱۸، ص۱۹۷.</ref> تزیین مساجد و مشاهد مشرفه<ref>مفتاح الکرامه، ج۶، ص۳۰۴–۳۰۶؛ جواهر الکلام، ج۱۴، ص۹۰–۹۱؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۳۰۸.</ref> و تزیین مصاحف.<ref>وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۱۶۲؛ تذکره الفقهاء، ج۱۲، ص۱۶۴؛ مواهب الجلیل، ج۱، ص۱۸۰،۲۶۴.</ref>

بر اساس روایتی، خانه کعبه برای اولین بار، توسط حضرت آدم(ع) با مو پوشانده شد. پس از او «تبّع» با پوششی از پوست حیوان و سپس حضرت ابراهیم(ع)با شاخه‌های خرما آن را پوشاندند. حضرت سلیمان نخستین کسی بود که کعبه را با پارچه کتان سفید تزیین کرد.<ref>من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۳۵؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۲۰۸؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۰، ص۱۴.</ref>

در مورد حکم زینت کعبه رای فقیهان مختلف است. فقیهان امامیه این عمل را به قصد تعظیم مباح شمرده‌اند. دلیل آنان علاوه بر اصل اباحه آن است که دلیلی بر منع این عمل وجود ندارد.<ref>تذکره الفقهاء، ج۵، ص۱۳۴؛ نهایه الاحکام، ج۲، ص۳۴۶؛ الموسوعه الفقهیه المیسره، ج۳، ص۲۰۸.</ref>بسیاری از فقیهان اهل سنت نیز این عمل را مباح شمرده و تزیین کعبه با طلا را سبب تعظیم خانه خدا و مبغوض شدن کفار دانسته‌اند.<ref>فتح العزیز، ج۶، ص۳۶؛ المجموع، ج۴، ص۴۴۵؛ حواشی الشروانی، ج۱، ص۱۲۱.</ref>به نظر برخی از آنان تزیین کعبه با حریر عملی است که قرن‌های متمادی رواج داشته و فقیهان اسلامی بر آن اتفاق نظر دارند، اما تزیین آن با طلا در حکومت عمر بن عبد العزیز وجود داشته است و سکوت وی و دیگر فقیهان مدینه و غیر مدینه در آن عصر دلیل جواز این عمل به شمار می‌رود.<ref>فتاوی السبکی، ج۱، ص۲۶۵–۲۶۶</ref>در مقابل برخی دیگر از فقیهان اهل سنت این عمل را حرام دانسته‌اند.<ref>المجموع، ج۴، ص۴۴۵؛ مغنی المحتاج، ج۱، ص۲۹؛ نهایه المحتاج، ج۱، ص۱۰۴.</ref>

مشاهد جمع مشهد و به مرقد معصومان و دیگر اولیای الهی همچون بارگاه پیامبران الهی و امامان معصوم(ع) و امامزادگان اطلاق می‌گردد.<ref>معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۳۹۲.</ref>تزیین مشاهد پیامبران و اولیای الهی با ساختن بنا بر قبور یاد شده و فرش کردن و روشن نمودن چراغ و استفاده از طلا و نقره و زینت‌های دیگر در این مکانها در میان پیروان ادیان و مذاهب اسلامی به ویژه پیروان مکتب اهل البیت(ع) از عصرهای گذشته رواج داشته و در عصر حاضر با رونق بیشتر رواج دارد. اما در این که عمل یاد شده جایز است یا خیر دو دیدگاه در میان فقیهان مذاهب اسلامی وجود دارد. بیشتر فقیهان شیعه به ویژه مشهور متاخرین، تزیین مشاهد و استفاده از طلا و نقره را در این مکانها جایز دانسته‌اند.<ref>نهایه الاحکام، ج۲، ص۳۴۵؛ جواهر الکلام، ج۶، ص۳۳۹–۳۴۰؛ موسوعه الفقه الاسلامی، ج۱، ص۳۶۴.</ref> دلیل اینان نخست اصل اباحه است که در موارد عدم وجود دلیل بر منع جاری می‌شود و در مورد تزیین مشاهد دلیل قابل اعتمادی بر حرمت وجود ندارد.<ref>مفتاح الکرامه، ج۲، ص۲۳۸؛ موسوعه الفقه الاسلامی، ج۱، ص۳۶۴؛ البراهین الجلیه، ص۶۱.</ref>افزون بر این، دلایل مختلفی بر جواز این عمل وجود دارد. از جمله ادله یاد شده آیه ۳۲ اعراف است که از مباح بودن و عدم حرمت زینت‌های الهی برای بندگان سخن به میان آورده است «مَنْ حَرَّمَ زِینَه اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ» و تزیین مشاهد از جمله مصادیق زینت در آیه یاد شده است که منعی نسبت به آن وارد نشده است.<ref>بحار الانوار، ج۶۳، ص۵۴۶.</ref> دلیل دیگر آیه ۳۲حج است که تعظیم شعائر الهی را نشات گرفته از تقوای قلوب برشمرده است: «وَمَنْ یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَی الْقُلُوبِ» شعائر الهی در این آیه عام است و همه اموری که علامت و نشانه دین خدا باشد را شامل می‌شود<ref>الجامع لاحکام القرآن، ج۱۲، ص۵۶؛ مکیال المکارم، ج۲، ص۲۹۲.</ref>و مشاهد و قبور اولیای الهی از عظیم‌ترین و بارزترین شعائر الهی به شمار می‌روند،<ref>مکیال المکارم، ج۲، ص۲۹۳؛ الوهابیون والبیوت المرفوعه، ص۷۳.</ref> زیرا این مشاهد محل نزول وحی و نزول فرشتگان الهی بوده<ref>المعالم الماثوره، ج۳، ص۵۳ – ۵۴.</ref>و از جمله خانه‌هایی هستند که نام و یاد خدا در آنها زنده می‌شود:<ref>تفسیر القمی، ج۲، ص۱۰۴؛ دلیل تحریر الوسیله (احیاء الموات)، ص۱۰۸؛ مکیال المکارم، ج۲، ص۳۰۴.</ref>«فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآَصَالِ». (نور/۳۶)بنا بر این بر اساس آیه یاد شده تعظیم این مشاهد بر مؤمنان لازم است و از جمله راه‌های تعظیم مشاهد اولیای الهی، آباد کردن قبور و ساختن بنا و تزیین آنها با فرش کردن و روشن کردن چراغ و مزین کردن به زینت‌های دیگر است.<ref>مکیال المکارم، ج۲، ص۳۰۴؛ الوهابیون و البیوت المرفوعه، ص۷۳.</ref> دلیل دیگر روایتی است که در آن از سفارش امام صادق و امام کاظم(ع) در مورد روشن کردن چراغ بر قبور پدر بزرگوار خویش یاد شده است<ref>الکافی، ج۳، ص۲۵۱؛ من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۱۶۰؛ تهذیب الاحکام، ج۱، ص۲۸۹.</ref>که از آن استحباب تعظیم قبور و مشاهد و معابد با روشن کردن چراغ و بلکه چراغهای فراوان قابل برداشت است.<ref>مکیال المکارم، ج۲، ص۳۰۱.</ref>دلیل دیگر مقایسه مشاهد مشرفه با خانه کعبه است، زیرا جهت تزیین در هر دو مکان یکسان است. بنا بر این، همانگونه که سیره مستمره میان موحدان قبل و بعد از اسلام – که به برخی موارد اشاره شد- بر جواز تزیین کعبه با زینت‌های مختلف قرار داشته است، تزیین مشاهد نیز با همان ملاک و معیار جایز خواهد بود.<ref>البراهین الجلیه، ص۶۱؛ کشف الارتیاب، ص۳۵۷</ref>

در مقابل، مشهور فقیهان متقدم امامیه و برخی فقیهان متاخر تزیین مساجد و مشاهد را با زینت‌های خاص همچون ظروف طلا و نقره حرام شمرده‌اند.<ref>الذکری الشیعه، ج۱، ص۱۴۵–۱۴۶؛ روض الجنان، ج۱، ص۴۵۷ و ۴۵۸؛ العروه الوثقی، ج۱، ص۳۰۵.</ref> دلیل اینان استناد به برخی روایات از جمله احادیثی است که در آن ظروف طلا و نقره ظرفهای اهل دنیا شمرده شده است. نیز اینکه این عمل اسراف و به کاربردن اموال یاد شده در غیر کاربرد خاص آنها -یعنی انتفاع در معاملات- است.<ref>روض الجنان، ج۱، ص۴۵۸؛ موسوعه الفقه الاسلامی، ج۱، ص۳۶۴.</ref> برخی فقیهان اهل سنت از جمله ابن تیمیه و پیروان مکتب او نیز به‌طور مطلق بنای بر قبور و روشن کردن چراغ و تزیین آنها را حرام شمرده‌اند.<ref>کشاف القناع، ج۲، ص۱۶۴؛ سبل السلام، ج۱، ص۱۵۳؛ فتاوی الکبری، ج۱، ص۵۰ و ج۴، ص۱۵۹.</ref>دلیل اینان آن است که این عمل از یک سو تبذیر و اسراف است و از سوی دیگر، عملی لغو و بیهوده است، زیرا بهره ای از این کارها نصیب میت نمی‌شود. علاوه بر این در روایات متعدد مؤمنان از این اعمال نهی شده‌اند،<ref>کشاف القناع، ج۲، ص۱۶۴؛ سبل السلام، ج۱، ص۱۵۳؛ فتاوی الکبری، ج۱، ص۵۰ و ج۴، ص۱۵۹.</ref>از جمله این روایات حدیث ابن عباس است که در آن زنان زیارت کننده قبور و سازندگان مسجد بر قبور و روشن کنندگان چراغ بر آنها از سوی رسول خدا(ص) مورد لعن قرار گرفته‌اند<ref>مسند الامام احمد بن حنبل، ج۱، ص۲۲۹–۲۸۷؛ سنن ابی داود، ج۲، ص۸۷؛ سنن الترمذی، ج۱، ص۲۰۱.</ref>و هنگامی که روشن کنندگان چراغ بر قبور مورد لعن رسول خدا باشند تزیین کنندگان قبور با قنادیل طلا و نقره به طریق اولی مورد لعن آن حضرت خواهند بود.<ref>مجموعه الفتاوی، ج۲۷، ص۱۴۶.</ref>

در پاسخ ادله یاد شده برخی روایات مورد استناد فقیهان شیعه از نظر سند ضعیف شمرده شده است. افزون بر آن مقصود از نهی از کاربرد ظروف یاد شده در این روایات، نهی از مطلق استعمال ظروف طلا و نقره نیست، بلکه مقصود استعمالات خاص این ظروف همچون استفاده از آنها در خوردن و آشامیدن است. بنا بر این شامل کاربرد آنها در تزیین نمی‌شود.<ref>بحار الانوار، ج۶۳، ص۵۴۲ و ۵۴۶.</ref> اسراف اموال نیز در موردی صدق می‌کند که غرض عقلائی در آن مورد وجود نداشته باشد و تزیین مشاهد با اموال یاد شده برای تعظیم مشاهد و صاحبان قبور انجام می‌شود که هدف یاد شده از بالاترین اغراض عقلائیه است.<ref>جواهر الکلام، ج۶، ص۳۳۹ و ۳۴۰؛ کتاب الصلاه، خوئی، ج۲، ص۲۳۹.</ref>بیهوده و لغو بودن این اعمال نیز مردود است، زیرا هر چند ممکن است از روشن کردن چراغ و تزیین مشاهد بهره ای نصیب میت نشود، ولی دیگران از جمله زائران این قبور به ویژه زائران مسافر و بیتوته کنندگان در مشاهد و نیز قاریان قرآن از این کارها بهره زیادی می‌برند، از این رو اعمال یاد شده مصداق تعاون بر کار نیک است که قرآن مؤمنان را به آن فرمان داده است.<ref>البراهین الجلیه، ص۶۳.</ref> روایت ابن عباس نیز از نظر سند ضعیف است و بر فرض صحت سند، این حدیث در تضاد با سنت و عمل مسلمانان است که از صدر اسلام در مشاهد از جمله قبر پیامبر(ص) چراغ روشن می‌کنند.<ref>البراهین الجلیه، ص۶۲.</ref>

قرآن کریم همه انسانها را به همراه داشتن زینت هنگام نماز فرمان داده است: «یا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِد» (اعراف/۳۱) در روایات و کلمات مفسران مراد از زینت در آیه پوشیدن لباس در نماز،<ref>تفسیر العیاشی، ج۲، ص۱۲؛ مستدرک الوسائل، ج۳، ص۲۲۶.</ref> لباسهای نیکو و زیبا،<ref>الکافی، ج۶، ص۴۴۲؛ وسائل الشیعه، ج۴، ص۴۵۵.</ref> معطر کردن خود<ref>تهذیب الاحکام، ج۳، ص۱۳۶؛ وسائل الشیعه، ج۷، ص۴۴۶.</ref> و شانه کردن موهای سر و محاسن<ref>الکافی، ج۶، ص۴۸۶؛ من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۱۲۸؛ وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۲۱.</ref> هنگام نماز دانسته شده است. برخی مسواک زدن، همراه داشتن انگشتر، سجاده، تسبیح،<ref>شرح اصول الکافی، ج۵، ص۱۳۷.</ref>عمامه، و لباس بسیار در نماز را نیز از مصادیق زینت دانسته در آیه یاد شده دانسته‌اند.<ref>جواهر الکلام، ج۸، ص۲۵۲؛ ر.ک. مستند الشیعه، ج۴، ص۲۴۱.</ref> در روایتی پیامبر(ص) ضمن سفارش به پوشش کامل بدن در نماز، خداوند را شایسته‌تر برای تزیین بنده در نزد او از مخلوقات دیگر دانست.<ref>بحار الانوار، ج۸۰، ص۱۸۵؛ کنز العمال، ج۸، ص۲۱.</ref> امام حسن مجتبی(ع) نیز هنگام نماز بهترین لباس‌های خود را می‌پوشید و در پاسخ به چرایی این رفتار می‌فرمود: خداوند زیبا است و زیبایی را دوست دارد. سپس به آیه یاد شده استشهاد می‌کرد که خداوند به زینت داشتن در نماز فرمان داده است.<ref>وسائل الشیعه، ج۴، ص۵۵؛ بحار الانوار، ج۸۰، ص۱۷۵؛ تفسیر کنز الدقائق، ج۵، ص۶۸.</ref>

== تزیین در حج و عمره ==

در سفر حج و عمره به‌طور عام و مناسک حج و عمره به‌طور خاص نیز از موضوع زینت سخن به میان آمده است که زینت‌های یاد شده در دو بخش ذیل قابل طرح است:

=== تزیین در غیر حال احرام ===

در آیات قران و روایات اهل بیت زائران خانه خدا و مشاهد مشرفه به آراستگی و زینت در مواردی مأمور شده‌اند که این زینت‌ها گاه مادی و ظاهری و گاه معنوی است:

۱. زینت مادی و ظاهری: قرآن کریم در آیه ۳۱اعراف مؤمنان را به همراه داشتن زینت در مساجد فرمان داده است: «خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ» آیه یاد شده در مورد روش برخی اعراب جاهلی که با بدن برهنه خانه خدا را طواف می‌کردند نازل شد و آنان را به پوشیدن لباس هنگام طواف و زیارت کعبه فرمان داد.<ref>جامع البیان، ج۸، ص۲۱۰–۲۱۱؛ کنز العرفان، ج۱، ص۹۴ و ۹۵.</ref> در برخی روایات مسجد در آیه یاد شده به امامام معصوم(ع) تفسیر شده است،<ref>تفسیر العیاشی، ج۲، ص۱۲؛ بحار الانوار، ج۲۳، ص۳۳۲.</ref>از این رو مزین بودن زائرین به لباسهای نیکو و معطر بودن هنگام زیارت اولیای الهی از آیه یاد شده قابل برداشت است، چنان‌که این عمل یکی از آداب ورود به مشاهد اولیای الهی و معصومان دانسته شده است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۸، ص۴۴۹؛ الفقه علی المذاهب الاربعه، ج۱، ص۶۹۷.</ref> در احادیث فراوان دیگر نیز مؤمنان به پوشیدن لباس‌های نیک و تزیین خود در همه حالات به ویژه هنگام حضور در میان پیروان مذاهب و آئین‌های دیگر توصیه شده‌اند. از جمله در روایتی نقل شده که رسول خدا افزون بر آراستن خود برای همسران، هنگام رفتن به نزد اصحاب نیز خود را می‌آراست و در پاسخ به سؤال از علت این امر می‌فرمود: خداوند دوست دارد که بنده مؤمن هنگام حضور در میان برادران، خود را آماده کرده و بیاراید.<ref>وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۱؛ بحار الانوار، ج۱۶، ص۲۴۹؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۶، ص۶۸۳.</ref>همچنین در روایاتی از رسول خدا و امیر مؤمنان و امام صادق آمده است: خداوند وقتی نعمتی به بنده اش می‌دهد دوست دارد اثر نعمتش را در بنده اش ببیند، زیرا خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد.<ref>مجمع الزوائد، ج۵، ص۱۳۲؛ وسائل الشیعه، ج۵، ص۵.</ref>امام صادق(ع) نیز به یکی از اصحاب فرمود: لباس زیبا بپوش، زیرا خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد، ولی باید از حلال باشد.<ref>قرب الاسناد، ص۳۵۷؛ وسائل الشیعه، ج۵، ص۶.</ref>در حدیثی نیز امام کاظم(ع) به یکی از اصحاب فرمود: شما شیعیان دشمنان فراوان دارید، از این رو تا جایی که توان دارید باید خود را در برابر آنان آراسته و تزیین کنید.<ref>الکافی، ج۶، ص۴۸۰؛ وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۲؛ بحار الانوار، ج۷۱، ص۱۴۸.</ref>

۲. زینت معنوی: در روایات متعدد، اهل بیت(ع) به عموم شیعیان، به ویژه آنان که در میان مخالفین در مذهب حضور دارند توصیه کرده‌اند که زینت پیشوایان خود باشند. از جمله در روایتی امام صادق(ع) خطاب به شیعیان فرمود: زینت ما باشید و مایه ننگ ما نباشید و ما را مبغوض دیگران نسازید، محبت دیگران را به سوی ما جلب و هر شری را از ما دفع کنید: «معاشر الشیعه کونوا لنا زینا ولا تکونوا علینا شینا…».<ref>وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۸؛ جامع احادیث الشیعه، ج۱۵، ص۵۰۶.</ref>در روایتی دیگر آن حضرت ضمن بیان توصیه ذکر شده فرمود: از انجام دادن اعمالی که سبب سرزنش ما می‌شود اجتناب کنید، زیرا فرزند بد با عملش سبب می‌شود که پدرش سرزنش شود.<ref>الکافی، ج۲، ص۲۱۹؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۱۹.</ref>زینت بودن شیعیان برای امامان خود و جلب مودت دیگران به سوی آنان و دفع شر مخالفین از آنان، هنگامی محقق می‌شود که علاوه بر آراستگی ظاهری پیروان اهل بیت و اجتناب از زینت‌های باطل و حرام، شیعیان به لباس تقوا و پارسایی آراسته باشند و با مخالفین در مذهب مراوده و ارتباط نزدیک داشته باشند، چنان‌که اهل بیت خود در روایاتی دیگر شیعیان را به این امور سفارش کرده‌اند. از جمله در روایتی امام صادق(ع) همه شیعیان حاضر در میان مخالفین را به تقوای الهی و ورع در دین، راستگوئی، ادای امانت و اخلاق نیک با آنان سفارش کرد و فرمود: داشتن این اوصاف سبب حسن ظن مخالفین به امامان شیعه و خوشحالی من می‌شود.<ref>الکافی، ج۲، ص۶۳۵؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۶.</ref>در روایاتی دیگر شیعیان به سخن گفتن نیکو با مخالفین، حفظ زبان از سخنان قبیح و لغو،<ref>الامالی، طوسی، ص۴۴۰؛ بحار الانوار، ج۶۵، ص۱۵۱.</ref>حضور در مساجد اهل سنت و شرکت در نمازهای جماعت آنان،<ref>من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۸۲؛ تهذیب الاحکام، ج۳، ص۲۷۷؛ وسائل الشیعه، ج۸، ص۳۰۱، ۴۳۰.</ref> عیادت از مریضانشان، شرکت در تشییع جنازه اموات و به نفع یا ضرر آنان گواهی دادن<ref>الکافی، ج۲، ص۶۳۶؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۶.</ref> توصیه شده‌اند.

=== تزیین در حال احرام ===

در این که زینت کردن آیا در حال احرام حرام است یا خیر در میان فقیهان مذاهب مختلف اسلامی اختلاف نظر وجود دارد. عموم فقیهان امامیه زینت را از محرمات احرام شمرده‌اند. از میان آنان بیشتر فقیهان به ویژه فقیهان متقدم، تنها به مصادیق زینت همچون استفاده از زیورآلات، سرمه کشیدن و مانند آنها اشاره کرده‌اند.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۴؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۴۶ و ۴۴۷؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۷۴–۳۷۰.</ref>ولی برخی دیگر به ویژه فقیهان متاخر، مطلق زینت را از محرمات احرام شمرده‌اند<ref>کتاب الحج، خوئی، ج۳، ص۳۶۰؛ التهذیب فی مناسک العمره و الحج، ج۲، ص۲۰۳؛ منتخب الاحکام، ص۱۶۱.</ref>و برخی نیز علاوه بر اشاره به برخی مصادیق زینت، مطلق تزین را نیز از محرمات احرام دانسته‌اند.<ref>مناسک الحج، سیستانی، ص۱۲۱؛ مناسک الحج، وحید خراسانی، ص۱۰۵.</ref>فقیهان اهل سنت نیز تنها برخی مصادیق زینت را برای محرم حرام شمرده‌اند.<ref>الاقناع، ج۲، ص۲۹۶؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۲۹؛ المغنی، ج۳، ص۳۰۶.</ref>در ذیل به مصادیق یاد شده و حکم هر یک اشاره می‌شود:

۱. زیور آلات: از مصادق بارز زینت، زیور آلات است که به آنها «حُلی» گفته می‌شود.<ref>العین، ج۳، ص۹۵؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۶۸؛ معجم لغه الفقهاء، ص۱۶۸ «حلی».</ref> به نظر مشهور فقیهان امامیه پوشیدن زیور آلات جدید برای زنان در حال احرام حرام است، اما پوشیدن زیور آلاتی که به آنها عادت داشته‌اند در صورتی که قصد زینت با آنها را نداشته و برای مردان از جمله شوهر نیز آشکار نکنند جایز است. دلیل این امر روایات اهل بیت است.<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۲۰؛ تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۸؛ جواهر الکلام، ج۱۸، ص۳۷۳.</ref>اما در مقابل، برخی از فقیهان پوشیدن زیور آلات جدید و نشان دادن زیور آلاتی که عادت داشته‌اند را به مردان-اعم از شوهر یا غیر شوهر- مکروه شمرده‌اند.<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۴۵؛ الجمل والعقود، ص۱۳۶.</ref>دلیل اینان بر جواز اصل اباحه و روایات نهی کننده از پوشیدن زینت است که از اثبات حرمت قاصر و بر کراهت این عمل دلالت دارند. دلیل دیگر روایاتی است که از آنها جواز این عمل استفاده می‌شود.<ref>مستند الشیعه، ج۱۲، ص۴۵.</ref> برخی از فقیهان حنبلیه نیز پوشیدن زیورآلات را برای زنان در حال احرام جایز نمی‌دانند.<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۹.</ref> ولی حنفیه<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۸.</ref> مالکیه<ref>المدونه الکبری، امام مالک، ج۱، ص۴۶۲.</ref> و شافعیه.<ref>فتح العزیز، عبد الکریم الرافعی، ج۵، ص۲۷ – ۲۸.</ref> با استناد به سیره رسول خدا در عدم منع زنان از پوشیدن زیورآلات و روایاتی از صحابه، پوشیدن زیورآلات را بر زنان در حال احرام روا می‌دانند. برخی از فقیهان اهل سنت نیز پوشیدن زیورآلات را برای زنان مکروه شمرده‌اند.<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۹.</ref>

 

 

 

۵. سرمه کشیدن (اکتحال): به نظر مشهور فقیهان امامیه سرمه کشیدن مُحرم برای زینت حرام است. دلیل حرمت افزون بر رفاه طلبی بودن این عمل که با حکمت احرام منافات دارد، روایات اهل بیت است که در آنها استفاده از سرمه سیاه به‌طور مطلق و از سرمه کشیدن برای زینت نهی شده است.<ref>تذکره الفقهاء، ج۷، ص۳۲۶؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۶؛ الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۰.</ref>به نظر برخی از پیروان این دیدگاه سرمه کشیدن با سرمه سیاه با قصد زینت به یقین حرام است، اما استفاده از سرمه غیر سیاه در صورتی که قصد زینت داشته باشد بنا بر احتیاط باید از آن اجتناب شود.<ref>کتاب الحج، خوئی، ج۴، ص۱۴۵.</ref> در مقابل برخی این عمل را بر محرم جایز و مکروه دانسته‌اند. دلیل اینان افزون بر اصل اباحه، روایاتی نهی کننده از سرمه است که از اثبات حرمت قاصر بوده، ولی بر کراهت این عمل دلالت دارند.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۷۶؛ مستند الشیعه، ج۱۲، ص۴۳.</ref>برخی احتمال داده‌اند که مستند قائلین این دیدگاه روایاتی باشد که از جواز استفاده محرم از سرمه سخن به میان آورده است که در پاسخ گفته‌اند: مقتضای جمع میان این دسته از روایات و روایات ناهیه آن است که روایات جواز حمل بر سرمه غیر سیاه شود.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۵۲.</ref> از میان فقهای اهل سنت مالک سرمه کشیدن محرم به قصد زینت را حرام شمرده است، ولی گفته است برای مداوا و ضرورت جایز است.<ref>المدونه الکبری، ج۱، ص۴۵۸؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۳۰.</ref> اما حنفیه<ref>مرعاه المفاتیح، ج۹، ص۳۶۶؛ البحر الرائق، ج۳، ص۴.</ref> شافعیه<ref>کتاب الام، ج۲، ص۱۶۴؛ المجموع، ج۷، ص۳۵۳، ۳۵۴.</ref> و حنابله،<ref>المغنی، ج۳، ص۳۰۶؛ الموسوعه الفقهیه الکویتیه، ج۲، ص۱۶۹.</ref>سرمه کشیدن به‌قصد زینت را مکروه دانسته‌اند.

 

 

 

بر اساس رای بیشتر فقیهان شیعه در صورت زینت کردن محرم در حال احرام یا ارتکاب هر یک از مصادیق زینت همچون: پوشیدن زیورآلات، سرمه کشیدن، نگاه در آینه، پوشیدن انگشتر، استفاده از حنا کفاره بر محرم واجب نیست.<ref>مهذب الاحکام، ج۱۳، ص۲۲۱؛ تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۲۲؛ مناسک الحج، وحید خراسانی، ص۱۰۵.</ref> به نظر برخی ظاهر آن است که مکلف در این باره وظیفه ای جز استغفار ندارد، زیرا دلیلی بر وجوب کفاره نیست.<ref>الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۴۷.</ref> ولی برخی فقیهان اهل سنت و شیعه در برخی موارد کفاره زینت را واجب یا مستحب دانسته‌اند. از جمله فقهای به نظر حنفیه در صورت زینت کردن محرم با حنا قربانی کردن حیوانی واجب است.<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۱۲۵؛ بدائع الصنایع، ج۲، ص۱۹۱.</ref> مالکیه نیز برآنند که در صورت سرمه کشیدن از سوی محرم فدیه واجب است.<ref>مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۳۰.</ref>برخی فقیهان شیعه نیز معتقدند در صورت ارتکاب هر یک از مصادیق زینت در صورت علم و عمد حج گزار بنا بر احتیاط گوسفندی را قربانی کند.<ref>کلمه التقوی، ج۳، ص۱۲۵.</ref>برخی دیگر از فقیهان نیز احوط و اولی را آن می‌دانند که محرم در صورت سرمه کشیدن و نگاه در آینه گوسفندی را قربانی کند.<ref>کتاب الحج، خوئی، ج۴، ص۱۴۵؛ سند العروه الوثقی، ج۳، ص۱۳۷؛ مناسک الحج، تبریزی، ص۱۲۰و۱۲۱.</ref>

* آثار اسلامی مکه و مدینه: رسول جعفریان، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.

* احکام عمره مفرده: محمد فاضل موحدی لنکرانی، تحقیق محمد عطایی، قم، امیر قلم ۱۴۲۶ق.

* اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار: محمد بن عبدالله الازرقی (م. ۲۴۸ق)، تحقیق رشدی الصالح ملحس، بیروت، دار الاندلس، ۱۴۱۶ق.

* اعانه الطالبین علی حل الفاظ فتح المعین: عثمان بن محمد البکری (م. ۱۳۱۰ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۸ق.

* الاقناع فی حل الفاظ ابی شجاع: محمد بن احمد الخطیب الشربینی (م. ۹۷۷ق)، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.

* بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار: محمد باقر المجلسی (م. ۱۱۱۱ق)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.

* البحر الرائق (شرح کنز الدقائق): زین‌الدین بن ابراهیم بن نجیم (م. ۹۷۰ق)، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.

* بدائع الصنائع: علاء الدین الکاسانی (م. ۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبه الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.

* البراهین الجلیه: السید محمد حسن القزوینی الحائری، تحقیق: مقدمه السید محمد کاظم القزوینی، بیروت، دارالغدیر، ۱۳۹۴ق.

* تاج العروس من جواهر القاموس: مرتضی الزبیدی (م. ۱۲۰۵ق)، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.

* تحریر الوسیله: سید روح الله موسوی الخمینی (م. ۱۳۶۸ش)، نجف، دار الکتب العلمیه، ۱۳۹۰ق.

* تذکره الفقهاء:: حسن بن یوسف الحلی (علامه حلی) (م. ۷۲۶ق)، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.

* التفسیر الحدیث: دروزه محمد عزت، قاهره، دارالاحیاء الکتب العربیه، ۱۳۸۳ق.

* تفسیر العیاشی: محمد بن مسعود العیاشی (م. ۳۲۰ق)، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه، ۱۳۸۰ق.

* تفسیر القمی: علی بن ابراهیم قمی (م. ۳۰۷ق)، تحقیق سید طیب موسوی جزائری، قم، دارالکتاب، ۱۴۰۴ق.

* تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن): محمد بن احمد القرطبی (م. ۶۷۱ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.

* تفسیر کنز الدقائق و البحر الغرائب: محمد بن محمدرضا القمی المشهدی (م. ۱۱۲۵ق)، تحقیق حسین درگاهی، تهران، وزارت الارشاد الاسلامی، ۱۴۱۱ق.

* تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید: محمد بن حسن الطوسی (شیخ طوسی) (م. ۴۶۰ق)، تحقیق سید حسن موسوی خرسان و علی آخوندی، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، ۱۳۶۵ش.

* التهذیب فی مناسک العمره و الحج‏: جواد تبریزی (م. ۱۴۲۷ق)، قم، دار التفسیر، ۱۴۲۳ق.

* جامع احادیث الشیعه: اسماعیل معزی ملایری، قم، مطبعه العلمیه، ۱۳۹۹ق.

* جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری): محمد بن جریر الطبری (م. ۳۱۰ق)، تحقیق صدقی جمیل العطار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.

* الجمل والعقود فی العبادات: شیخ طوسی، مترجم محمد واعظ زاده خراسانی، مشهد، دانشگاه مشهد، ۱۳۴۷ش.

* جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام: محمد حسین نجفی الجواهری (م. ۱۲۶۶ق)، تحقیق عباس قوچانی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.

* حاشیه الدسوقی: محمد بن احمد الدسوقی (م. ۱۲۳۰ق)، بیروت، احیاء الکتب العربیه.

* الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره: یوسف بن احمد البحرانی (م. ۱۱۸۶ق)، تحقیق محمد تقی ایروانی و علی آخوندی، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۳۶۳ش.

* حواشی الشروانی و ابن قاسم علی تحفه المحتاج بشرح منهاج العبادی: الشروانی (م. ۱۳۰۱ق) و العبادی (م. ۹۹۴ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۱۰م.

* دلیل تحریر الوسیله (احیاء الموات): علی اکبر السیفی المازندرانی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۱۷ق.

* ذکری الشیعه فی احکام الشریعه: محمد بن مکی (م. ۷۸۶ق)، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۹ق.

* روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی: محمود بن عبدالله الآلوسی (م. ۱۲۷۰ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق.

* روض الجنان: ابوالفتوح رازی (فخر الرازی) (م. ۵۵۴ق)، قم، بوستان کتاب، ۱۴۲۲ق.

* الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه: زین‌الدین بن علی (شهید ثانی) (م. ۹۶۶ق)، تحقیق سید محمد کلانتر، قم، مکتبه داوری، ۱۴۱۰ق.

* روضه الطالبین و عمده المتقین: یحیی بن شرف النووی (م. ۶۷۶ق)، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.

* ریاض المسائل فی بیان احکام الشرع بالدلائل: سید علی طباطبائی (م. ۱۲۳۱ق)، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۲۰ق.

* زبده البیان فی احکام القرآن: احمد بن محمد (مقدس اردبیلی) (م. ۹۹۳ق)، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران، مکتبه المرتضویه، ۱۳۸۶ش.

* سبل السلام: الکحلانی (م. ۱۱۸۲ق)، مصر، مصطفی البابی، ۱۳۷۹ق.

* سند العروه الوثقی: محمد سند البحرانی، تحقیق ماجد آل عصفور، بیروت، مؤسسه ام القری، ۱۴۲۳ق.

* سنن ابی داود: ابوداود سلیمان بن الاشعث (م. ۲۷۵ق)، تحقیق سعید اللحام، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.

* سنن الترمذی: محمد بن عیسی الترمذی (م. ۲۷۹ق)، تحقیق بشار عواد، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۱۹۹۸م.

* شرح اصول الکافی: محمد صالح مازندرانی (م. ۱۰۸۱ق)، تحقیق سید علی عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۱ق.

* الصحاح (تاج اللغه و صحاح العربیه): اسماعیل بن حماد الجوهری (م. ۳۹۳ق)، تحقیق احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق.

* صراط النجاه: سید ابو القاسم موسوی الخویی (م. ۱۴۱۳ق)، قم، مکتب نشر المنتخب، ۱۴۱۶ق.

* العروه الوثقی: سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (م. ۱۴۱۳ق)، قم، انتشارات الاسلامی، ۱۴۲۳ق.

* العین (ترتیب العین): الخلیل بن احمد الفراهیدی (م. ۱۷۰ق)، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.

* فتاوی السبکی: تقی‌الدین السبکی (م. ۷۵۶ق)، بیروت، دار المعرفه.

* فتاوی الکبری: احمد بن عبدالحلیم ابن تیمیه (م. ۷۲۸ق)، محمد عبدالقادرعطا، مصطفی عبدالقادرعطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق.

* فتح العزیز شرح الوجیز: عبدالکریم بن محمد الرافعی (م. ۶۲۳ق)، بیروت، دار الفکر.

* فتح الوهاب: زکریا بن محمد الانصاری (م. ۹۳۶ق)، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.

* قرب الاسناد: عبدالله بن جعفر حمیری (م. ۳۰۰ق) قم، آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۳ق.

* الکافی: محمد بن یعقوب کلینی (م. ۳۲۹ق)، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، ۱۳۶۳ش.

* کتاب الحج: سید ابوالقاسم الموسوی الخویی (م. ۱۴۱۳. ق)، قم، لطفی، ۱۴۰۹ق.

* کتاب الحج: سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، مقرر احمد صابری همدانی، قم، دارالقرآن الکریم، ۱۴۰۳ق.

* کتاب الصلاه: سید ابو القاسم موسوی الخویی (م. ۱۴۱۳ق)، قم، مکتبه العلمیه، ۱۴۱۳ق.

* کشاف القناع عن متن الاقناع: منصور بن یونس البهوتی (م. ۱۰۵۲ق)، تحقیق محمد حسن محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.

* کشف الارتیاب: سید محسن الامین (م. ۱۳۷۱ق)، تحقیق سید حسن امین، قم، مکتبه الحرمین، ۱۳۸۲ق.

* کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء: جعفر بن خضر کاشف الغطاء (م. ۱۲۲۸ق)، تحقیق عباس تبریزیان و دیگران، قم، انتشارات الإسلامی، ۱۴۲۲ق.

* کلمه التقوی (فتاوی): محمد امین زین الدین، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۳ق.

* کنز العرفان فی فقه القرآن: محمد بن عبدالله المقداد (م. ۸۲۶ق)، تصحیح و إخراج أحادیثه بهبودی، تهران، مکتبه الرضویه، ۱۳۸۴ق.

* کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال: علی بن حسام‌الدین الهندی (م. ۹۷۵ق)، تحقیق بکری حیانی و صفوه السقاء، بیروت، الرساله، ۱۴۰۹ق.

* لسان العرب: محمد بن مکرم ابن منظور (م. ۷۱۱ق)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.

* وسائل الشیعه (تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه): محمد بن الحسن الحر العاملی (م. ۱۱۰۴ق)، الحر العاملی (م. ۱۱۰۴ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.

* الوهابیون والبیوت المرفوعه: السنقری، تحقیق عده ای از علما، ۱۴۱۸ق.

[[Category:مقاله‌های در حال ویرایش]]

[[Category:مقاله‌های در حال ویرایش]]

[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]